NS moeten
reiziger ontzien
Aanzien van
1997 met 1996
als bonus
Slecht onderhoud burgerbescherming bevreest Israël
Korting is waardeloos door ongeldigheid in spits
Feiten &Meningen
DINSDAG 3 FEBRUARI 1998
Was 1997 een opmerkelijk jaar in de wereldgeschiedenis? In
sommige opzichten was het misschien een wat saai jaar, zon
der echte hoogtepunten. Maar 1997 was wel het jaar waarin
de hele wereld via Internet op Mars kon rondkijken met de
camera van Marsrobot 'Pathfinder', het jaar waarin de var
kenspest uitbarstte, en het jaar waarin de Spice Girls echte
wereldsterren werden. En er was ook de gebruikelijke portie
geweld en overleden beroemdheden, met als dieptepunt de
dood van prinses Diana, waardoor Engeland in rouw werd
gedompeld. Al dat wereldnieuws is terug te vinden in 'Het
aanzien van 1997', een onverwoestbare boekenreeks van uit
geverij Het Spectrum die zo ongeveer de halve eeuw bestrijkt.
Wie alle boeken bezit heeft een behoorlijke boekenplank vol.
Dat hoeft straks niet meer, want als bonus heeft Het Spec
trum de cd-rom 'Het Jaaraanzien 1996' toegevoegd. Een cd-
rom kan met gemak de inhoud van een jaarboek bevatten en
neemt veel minder ruimte in beslag. Boek en cd-rom voor
27,50 gulden is een koopje, maar voor de cd-rom over 1997,
de digitale versie van het boek, die in mei uitkomt, moet wel
weer 75 gulden worden neergeteld. Maar misschien zit die
cd-rom volgend jaar wel gratis bij 'Het aanzien van 1998' en
kunnen geduldige mensen dat geld besparen.
Wat opvalt is dat 1996 eigenlijk een wat boeiender jaar was
van 1997. Niet in de laatste plaats door de Olympische Spelen
in Aüanta, die voor Nederland behoorlijk succesvol verliepen.
1996 was ook een jaar met twee dramatische vliegrampen
met propellorvliegtuigen, de Dakota en de Hercules. Wie in
het zoeksysteem van de cd-rom het woord Hercules intikt,
komt behalve informatie ook journaalbeelden van de rampen
tegen. Het totale aantal beeld- en geluidsfragmenten op de
cd-rom is overigens wat teleurstellend, en dat is jammer,
want dat is de grote kracht van het medium. De cd-rom biedt
vanzelfsprekend de foto's van het boek en vaak beknopte in
formatie over een onderwerp. Daar staat tegenover dat infor
matie en foto's over een bepaald onderwerp dat weken- of
maandenlang nieuws was aan elkaar worden gekoppeld tot
een samenhangend verhaal. En zo ontstaan dan overzichten
van sport, Amerikaanse buitenlandse politiek en dergelijke.
Niet dan lof over het zoeksysteem, waarmee snel en ge
makkelijk op personen en onderwerpen kan worden gezocht.
Dat is toch handiger dan het chronologisch aanklikken van
366 losse dagen. De manier van werken met elkaar overlap
pende vensters is soms wat lastig, omdat er informatie uit
beeld verdwijnt, maar dat is een kwestie van wennen. De cd-
rom kan een stevige concurrent worden van het boek, vooral
als meer video wordt toegevoegd. Maar er blijven natuurlijk
altijd mensen die liever een tastbaar boek in hun handen wil
len hebben.
Wie 'Het aanzien van 1997' doorbladert stuit natuurlijk al
heel snel, op 4 januari, op de Alphense spruitjeskweker Henk
Angenent die de vijftiende elfstedentocht won nadat hij Erik
Huizebosch in de sprint had afgetroefd. Zanger Marco Borsa-
to werd een superster toen hij zijn cd De Waarheid uitbracht.
Er werden 400.000 exemplaren verkocht. In januari werd ook
de trieste balans opgemaakt van een reeks moorden op jonge
kinderen door hun verwarde ouders, waaronder een geval in
Hoofddorp.
In februari begon het langdurige drama voor de Neder
landse veehouderij. Miljoenen werden geschokt door de jour
naalbeelden van afgeslachte varkens als gevolg van de var
kenspest. Ongeveer tegelijkèrtijd werd het gekloonde schaap
Dolly aan de wereld gepresenteerd.
Maart was de maand van de veldslag.lussen supporters van
Ajax en Feijenóórd iri'Beverwijk, waarbij een dode \Hél en di
verse gewonden. De komeet Hale-Bopp domineerde voor het
eerst de nachtelijke hemel. Voor een Amerikaanse sekte aan
leiding om massaal zelfmoord te plegen.
Tony Blair en zijn Labour-partij veroverden in mei Enge
land. De ongekend populaire meidengroep de Spice Girls liet
zien hoe je met een uitgekiende marketing de wereld kan
veroveren (300 miljoen verkochte cd's) en kondigde een
speelfilm aan. En een schaakcomputer zegevierde over een
geschokte Kasparov.
In juni werd de virtuele knuffel Tamagotchi een rage en in
juli droeg Engeland Hong Kong over aan China. In het bloed
hete augustus bracht de kwestie Desi Bouterse bijna het kabi
net ten val en op 31 augustus verongelukte Diana.
In september ging de Turkse kleermaker Gümüs onvrijwil
lig de Amsterdamse 'Pijp' uit en werd Meindert Tjoelker op
zijn vrijgezellenavond in Leeuwarden doodgeschopt. Uit de
troonrede bleek het succes van de Nederlandse economie,
het 'poldermodel'.
In oktober bleek Elton John meer dan 31 miljoen exempla
ren van zijn single 'candle in the wind' te hebben verkocht,
het afscheidslied voor Diana. Een absoluut record.
In november werden toeristen afgemaakt door terroristen
in het Egyptische Luxor en december bleek een hele rustige
maand, afgezien van de ophef die ontstond toen verloren ge
waande archieven over de registratie van Joodse bezittingen
werden teruggevonden.
Het aanzien van 1997, boek, Jaaraanzien 1996, cd-rom, sa
men f 27,50. Beschikbaar gesteld door Athenaeum Boek
handel, Haarlem.
HAARLEM FRANK BUURMAN
(Vervolg van de voorpagina)
De discussie over de bescherming van de burger
bevolking woedt ook in het Israëlische parlement.
Likud-fractievoorzitter Meir Shitrit zei gisteren
dat er geen reden is voor paniek, maar dat het
ook geen kwaad kan het publiek voor te lichten
over het effect van biologische wapens. „Gebrek
aan kennis zaait angst", zei hij. De partij Arbeid
heeft premier Netanyahu gevraagd een verklaring
af te leggen over de staat van voorbereiding.
De Knesset-commissie die toezicht houdt op het
leger, gaat onderzoeken in hoeverre de gebreken
in de bescherming burgerbevolking de afgelopen
jaren zijn verholpen. Voorzitter Efraim Sneh (par
tij Arbeid), een gewezen militair arts, wil volgende
week een reeks overheidsvertegenwoordigers op
het matje roepen. ,,De mensen maken zich zeer
ongerust", zei hij gisteren. ,,Het is de taak van de
overheid het publiek te vertellen dat ze alles in de
hand heeft, tenminste als dat het geval is."
Sneh liet doorschemeren dat hij bange vermoe
dens heeft, maar verklaarde zich niet duidelijk te
willen uitspreken voor hij de hoorzitting heeft ge
houden. Over inentingen tegen de gevolgen van
een aanval met biologische wapens zei hij: ,,Er
zijn middelen, maar het is ingewikkelder dan het
lijkt. Meer wil ik er liever niet over zeggen."
De nieuwsdienst Reuters meldde gisteren dat Is
raël vier batterijen Patriot-luchtafweerraketten
heeft opgesteld in de buurt van de stad Arad, in
de Negev-woestijn. Het leger heeft het bericht be
vestigd, maar volgens een woordvoerder gaat het
om een jaarlijkse oefening die niets te maken
heeft met de crisis om Irak. Reuters suggereert in
zijn berichtgeving dat de Patriot-raketten Israëls
nucleaire installatie in Dimona, veertig kilometer
naar het zuidwesten, moeten beschermen tegen
Iraakse Scud-raketten.
In de Golfoorlog van 1991 heeft Irak zonder suc
ces twee Scud-raketten in de richting van Dimo
na gelanceerd. Maar de Patriots bij Arad hebben
met de nucleaire installaties niets te maken, om
dat ze bij voorkeur een kilometer of tien achter
het mogelijke doelwit worden opgesteld. Waar
schijnlijk gaat het inderdaad om een oefening in
het snel opstellen van de batterijen, al valt moei
lijk aan te nemen dat het niets met Irak te maken
heeft. De Patriot is ontwikkeld voor gebruik tegc
snel vliegende vijandelijke straaljagers. In de
Golfoorlog is de raket nutteloos gebleken bij po
gingen Iraakse Scuds neer te halen. In de afgelo
pen jaren heeft het Israëlische leger zijn Patriot! j
verder ontwikkeld, maar nog altijd wordt het wj
pen niet gezien als een anti-raket-raket. Een ge
heel nieuwe generatie Patriots, speciaal ontwik-
keld voor gebruik tegen ballistische raketten, f
wordt op dit moment beproefd. Maar het duurt! is
nog bijna twee jaar voor dit type operationeel is)g
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Volgens Israël zijn de vier Patriot-luchtafweerraketten gisteren in de Negev-woestijn opgesteld vooroefeningen.
De Nederlandse Spoorwegen hebben zich opnieuw de woede van de
treinreizigers op de hals gehaald door te overwegen de dalurenkorting af
te schaffen gedurende de avondspits. Het plannetje, dat onderdeel is van
een nog niet afgeronde studie naar een nieuwe tariefstructuur, komt
naar buiten op een moment dat de geplaagde klanten van het spoorweg
bedrijf even niets meer kunnen hebben. Het moet dan ook voorlopig
niet meer worden dan een gedachtespinsel van de koele rekenaars van
het geprivatiseerde bedrijf.
Het laatste kwartaal van 1997
werd in het NS personeelsblad
De Koppelingvan vorige week
een 'historisch dieptepunt' ge
noemd. Uit eigen onderzoek
concludeerde NS Reizigers dat
32 procent van de klanten ge
durende die drie maanden on
tevreden tot zeer ontevreden
was. Van alle treinen kwam 27
procent te laat op de plaats van
bestemming. Erger hebben ze
bij de spoorwegen nog niet
meegemaakt. Dat hebben de
treinreizigers aan den lijve kun
nen ondervinden.
Als de leverancier van al het
leed, juist als het imago tot het
dieptepunt is gedaald, met
plannen komt die de reizigers
op kosten jagen, wordt zij te
recht weggehoond. Want juist
in de spits, die de NS duurder
wil maken omdat het bedrijf
daarin veel moet investeren,
worden de treinreizigers het
meest geplaagd.
De cijfers uit het dramatische
onderzoek over het laatste
kwartaal van vorig jaar zijn wat
dat betreft nog geflatteerd. Over
de hele linie kwam 27 procent
van de treinen te laat aan. Maar
als alleen naar spitstreinen
wordt gekeken en dan nog eens
naar de drukke stadons in de
Randstad, dan zijn er heel wat
dagen geweest waarop van elke
twee treinen er één te laat arri
veerde.
Het probleem van de vertragin
gen hebben de NS lange tijd ge
bagatelliseerd. Toen na de ver
tragingen door herfstbladeren
de treinenloop vorig jaar in het
honderd liep als gevolg van on
verwachte ijzel, werd nog ge
sproken van domme pech. Ge
lukkig heeft het management
van de totale NS Groep inmid
dels ingezien dat de situaüe
echt ernstig is.
De komende jaren wordt daar
om telkens vijftig miljoen gul
den extra geïnvesteerd om de
treinen beter op tijd te laten rij
den. Daarover hebben alle NS-
onderdelen afspraken moeten
maken, zodat ze zich straks niet
meer achter elkaar kunnen ver
schuilen als het nog eens mis
gaat bij de vraag wie verant
woordelijk is voor de misère.
Van dat verschuilen heeft het
publiek nooit iets begrepen. De
reiziger was toch gewoon klant
van NS, dat bedrijf van gele trei
nen, stations, glimmende rails
en computers die waken over
de veiligheid? Maar zo is het al
lang niet meer.
NS Reizigers is een commer
cieel bedrijf geworden dat eco
nomisch gezien niets meer te
maken heeft met de verkeerslei
ding, het beheer van de rails en
de exploitatie van stations. Toch
mag dat het bedrijf er niet van
weerhouden goed te overleggen
met alle andere partijen, die de
treinenloop mede kunnen beïn
vloeden.
KOELE REKENAARS
Terecht constateert NS Reizi
gers in het businessplan voor de
jaren tot 2002 dat pogingen de
financiële positie van het bedrijf
te verbeteren alleen kans van
slagen hebben, als ook grondig
wordt gewerkt aan de kwaliteit
van het treinvervoer. Het wordt
echter wel zaak dat het bedrijf
deze woorden heel snel omzet
in daden. Nu heerst zeer veel
argwaan, zowel bij reizigers als
in kringen van vakbonden. Het
management van NS wordt ge
zien als een stelletje koele reke
naars dat slechts uit is op een
beter rendement en uiteindelijk
een beursgang.
Dat het NS Reizigers op dit mo
ment vooral om de poen gaat,
blijkt ook uit het businessplan.
Het rendement moet de ko
mende jaren flink worden opge
voerd tot 8,8 procent in 2002.
Het huidige rendement van vijf
procent is - zo constateert het
bedrijf - te gering om verant
woord op eigen benen te kun
nen staan in een tijd dat de
concurrentie er aan komt.
NS Reizigers moet financieel zo
gezond worden dat beleggers
geïnteresseerd raken. Dat is pas
het geval als het er een aantal
jaren achtereen in slaagt een
10
rendement te behalen van roi)W£
de tien procent. 5(3
Kortom, bij de NS moeten ze :Pa
wel doorgaan met het verzin- W£
nen van listen om meer geld i
binnen te krijgen of minder g«W£
uit te geven. Toch moet het
management er van doordror ri
gen zijn, dat dit voorlopig niet
mag gaan over de ruggen van
de reizigers. De reizigers zijn
daarvoor te zeer getergd en
snappen bovendien niks van
gedachtekronkels van NS Reit
gers, zo ze die al zouden wille
begrijpen.
Wat zijn bij voorbeeld tarievei uit
die meer 'marktconform' zijn!
In zijn verdediging om de spie
tarieven te verhogen heeft NSj i3<
bestuursvoorzitter R. den
Besten steeds geroepen dat jul^
in die uren de grootste uitgav(
van het bedrijf liggen. Er moe
veel materieel en personeel er
worden ingezet. De topman
een belangrijk deel van het ga
daar ook terugverdienen.
vel
UTRECHT RON KRAGTEN
WIM STEVENHAGEN
ARTSEN! «PtTEE$WWL-
NS kunnen voor tariefsaanpassing beter 'smartcard' afwachten
Afschaffing van de voordeeluren in de
avondspits tussen vier uur 's middags
en zeven uur 's avonds maakt de Voor-
deelurenkaarten van de NS voor velen
aanzienlijk minder interessant. Door
die beperking verliezen de Voor-
deelurenkaarten (en ook Seniorenkaar-
ten, Jongerenkaarten en OV-studen-
tenkaarten) immers een belangrijk deel
van hun bruikbaarheid.
Een voorbeeld maakt duidelijk dat de
beperking veel omvangrijker is dan de
drie uur van de avondspits. Neem een
65-plusser uit Haarlem die 's ochtends
even na negen uur vertrokken is voor
een bezoekje aan familie in Vlissingen.
Flij wil 's avonds om half negen weer
thuis zijn. Tot nog toe kon hij dan om
even voor zes uur weg uit Vlissingen.
Bij de voorgestelde beperking moet
onze 65-plusser al voor half twee weer
weg uit de Zeeuwse havenstad wil hij
niet op het eind van de terugreis in de
'verboden' tijdzone terechtkomen. Het
alternatiefis vertrekken 's avonds na
zeven uur, om pas tegen tienen in
Haarlem aan te komen. Of fors meer
betalen.
Er zijn tal van nog ongunstiger scena
rio's te bedenken, waarbij bijvoorbeeld
het aansluitend streekvervoer later op
de avond niet meer rijdt, zodat de reis
onmogelijk of veel duurder wordt
Een massale overstap van een nieuwe
groep vaste NS-klanten naar de auto
kan wellicht worden voorkomen, door
de schade van de spits-ingreep beperkt
te houden. De NS zouden bijvoorbeeld
alleen voor korte reizen (binnen de
Randstad) het gebruik van Voordee-
luurkaarten in de avondspits kunnen
verbieden. De beperking werkt dan
niet door in de periode voor en na de
avondspits. De kortingskaart blijft zo
interessant voor reizigers op de langere
afstanden.
Een andere aanpassing zou zijn om het
avondspitsverbod niet te laten gelden
voor Voordeeluurkaarthouders met
een retourtje. Ook de invoering van
een aanvullend spitstoeslagkaartje
voor de terugreis op een retour met
korting, zou kunnen voorkomen dat
Voordeeluurkaarten grotendeels waar
deloos worden. De mogelijkheid om na
negen uur voordelig te reizen blijft dan
behouden: de klant hoeft niet twee
maal een enkele reis te kopen (wat hoe
dan ook duurder is) en heeft voor de
terugrit de keus uit een wat hogere
prijs (maar wel op basis van een re
tour), of wachten tot na zeven uur
's avonds.
Al met al zijn er nog al wat verfijningen
en aanpassingen nodig als de NS wil
len voorkomen, dat de afschaffing van
de korting in de avondspits een groep
met moeite geworven klanten (op
nieuw) de auto injaagt. Die verfijnin
gen hebben ook zelf hun prijs en geven
veel administratieve romplslomp en
hoofdbrekens voor zowel de reizigers
als de conducteurs. Voeg dat bij het
'gedoe' dat de NS overwegen zich op
de hals te halen met een prijsverschil
tussen kaartjes voor stoptreinen en In
tercity's, en het beeld van chaos dringt
zich op.
De NS doen er beter aan om met deze
tariefsreorganisatie te wachten totdat
meer vorderingen zijn gemaakt met de
zogenoemde 'smartcard'. Van deze
'slimme kaart' voor het openbaar ver
voer, die de elektronische opvolger
moet worden van de nationale strip
penkaart, is al jaren sprake, maar de
introductie laat op zich wachten. De
'smartcard' moet in alle middelen van
openbaar vervoer gaan gelden en komt
daarmee tegemoet aan de wens van
veel consumenten: één kaart voor de
hele reis die toegang geeft tot trein,
bus, tram en metro. De reizigers wach
ten er al jaren op.
De elektronica op de 'smartcard' - in
de vorm van pinpas en chipknip on
derhand gemeengoed - vergemakke
lijkt allerlei verfijningen in de tarieven.
Met behulp van deze techniek is straks
van iedere reiziger te achterhalen op
welk moment er werd gereisd, hoeveel
tijd daarvan binnen of buiten de spits
viel, via welke route en met welke ver
voermiddelen. Kortingen of toeslagen,
afhankelijk van tijd, duur en de fre
quentie van de reis en de kwaliteit van
de vervoermiddelen, kunnen volauto
matisch worden verrekend.
Het is nog een kwestie van tijd, en het
is allemaal mogelijk. Samenwerking
tussen de vervoersondernemingen is
daarvoor natuurlijk wel nodig. Of dat
past in de opvatting van minister Jorri-
tsma (verkeer) dat er in deze bedrijfs
tak moet worden geconcurreerd en op
gesplitst, is dan de vraag. De NS, het
verenigd streekvervoer, de gemeente
lijke vervoersbedrijven en eventuele
concurrenten (Lovers) moeten in elk
geval met elkaar rond de tafel. Daarbij
moet de teruggetreden overheid weer
wel een forse stap naar voren doen en
de regie ter hand moeten nemen.
RIEN POLDERMAN
he
>ngt
