De vernederlandsing van de
Voerstreek
Zedenfeiten
C
ZATERDAG 31 JANUAR11998
De wereld hangt van feiten aan el
kaar. Ja, er zijn veel feiten. Ook veel
meningen natuurlijk, maar feiten
vinden de meeste mensen belang
rijker, ik weet niet waarom. Want of
iets een feit is, dat is op zichzelf
maar al te vaak een mening. Maar
laten we niet te filosofisch worden.
Ik wil per slot van rekening alleen
maar iets vertellen over het woord
'zedenfeit'. Ik kan het in geen enkel
woordenboek vinden, en veronder
stel dat het iets betrekkelijk
nieuws is.
Feiten genoeg in de woordenboeken. Ik
bedoel: woorden met '-feit' Om te begin
nen feit zelf. Het is onüeend aan het Frans
(fait), al heel lang geleden. En daar gaat het
terug op het Latijnse factum, wat een vol
tooid deelwoord is bij facere, dat 'doen' be
tekent. Factum en fait en feit hebben dus
als oorspronkelijke betekenis: 'gedaan', dus
datgene wat gedaan is of gebeurd is.
Een feit kan iets moois en groots zijn,
zoals een heldenfeit, of iets minder fraais
('Hij beeft de feiten niet ontkend'). Het
woord 'feit' is op zichzelf neutraal, zoals bij
het rechtsfeit, het natuurfeit, het ervarings
feit en het nieuwsfeit.
We kunnen zulke woorden naar behoefte
bijmaken. Zo kan ik iets uit de taal wat vol
gens mij heel zeker is, een taalfeit noemen.
Het woord 'taalfeit' staat niet in mijn woor
denboek. Terecht, want als men alles op
nam, werden de woordenboeken tien keer
zo dik. In een passende context begrijpt ie
dereen wat ik met 'taalfeit' bedoel: een feit
op het gebied van de taal.
Op dezelfde manier is een medisch feit een
feit op medisch gebied, en een economisch
feit een feit op economisch gebied. Ik hoef
het kunstje niet uit te leggen: iedereen die
Nederlands kent, weet dat het zo is.
Nu de volgende stap. Is een economisch
feit goed of slecht? Dat valt niet te zeg
gen. Het hangt van veel dingen af. In ieder
geval zijn de woorden 'economisch feit' op
zichzelf neutraal. Net als 'medisch feit' en
'ervaringsfeit'. Feiten zijn feiten, en het
hangt van andere dingen af wat voor me
ning je daarover hebt. Het woord 'feit' zelf
drukt niet uit of we het positief of negatief
gaan beoordelen. Je zou kunnen zeggen:
zolang we nog over feiten spreken, houden
we onze meningen en oordelen nog even
achter de hand.
Daarom zegt geen enkele leraar: jongen, dat
is een aardig opstel maar er staan helaas
een paar taalfeiten in. Evenmin zal de be
lastinginspecteur u berispen om een fiscaal
feit. Laat staan dat een arts zegt: helaas me
vrouw, ik constateer een medisch feit bij u.
Nee, feit is neutraal. Behalve dus het zeden
feit.
Je zou verwachten dat een zedenfeit een
feit is op zedelijk gebied, op zichzelf neu
traal. Maar nee, dat is het niet. Een zeden
feit is meteen iets onoorbaars, een delict,
een misdrijf. Een daad die getuigt van grote
zedelijkheid, noemen we geen zedenfeit.
Een zedenfeit is integendeel een laakbare,
of zelfs strafbare daad. Zo lees je af en toe
dat iemand beschuldigd wordt van zeden
feiten, en we vatten dat allemaal op als: ze
denmisdrijf. Of indien misdrijf en delict ju
ridisch niet houdbaar zijn. dan toch als iets
wat niet door de beugel kan. Dit lijkt me
een taalfeit waardoor het woord 'zedenfeit'
een plaatsje in de woordenboeken verdient.
In tegenstelling tot het woord 'taalfeit', dat
er niet in hoeft. Pas als taalfeit meteen ook
een fout is, gaat het het zedenfeit achterna,
maar daar ziet het niet naar uit. Het is voor
lopig alleen 'zedenfeit' dat een betekenis
heeft die je niet zou kunnen voorspellen.
Nog even iets anders. Ik zie dat een ze
denmisdrijf een misdrijf is tegen de
openbare zedelijkheid. Aldus Van Dale. Ik
kan dat begrijpen van een potloodventer,
maar is het ook van toepassing op al die ze
dendelicten die veelal in heimelijkheid
plaatsvinden? Anders gezegd: wordt de
openbare zedelijkheid niet meestal overtre
den in het verborgene? Zijn er ook misdrij
ven tegen de verborgen zedelijkheid?
Kortom: wat is eigenlijk openbare zedelijk
heid? Wat is daar openbaar aan?
U ziet wel, dat ik van zedelijkheid geen kaas
gegeten heb.
Makelaar Sjef Wanders zet kwaad bloed bij Vlamingen en Walen
Ze rijden in auto's met
Belgische kentekens en
praten Limburgs
dialect met een
Vlaamse tongval. Dus
lijken ze zich niet te
onderscheiden van de
autochtonen: de
zevenhonderd
Hollanders in het
Belgisch-Limburgse
Voeren. Maar wie goed
kijkt, pikt ze er zo uit.
ogsi „Nederlanders spelen
hier graag de eerste
viool, "zegt makelaar
SjefWanders, die
zichzelf wat dat betreft
dan wel de
concertmeester zou
moeten noemen.
Zonder mij had de
Voerstreek er nu niet zó
uitgezien glundert
hij. Inderdaad. „En dat
is erg genoeg",
fluisteren sommige
Voerenaren.
oms komt hij handen te kort om
onderweg naar al die vriendelijke
mensen terug te zwaaien. In dit
Voerense dorp wuift hij naar rechts; in het
volgende groet hij naar links. Man achter de
wapperende hand: de Gronsveldse makelaar
Sjef Wanders, die zich met een brede grijns
op zijn gezicht mede schuldig verklaart aan
de snelle vernederlandsing van de Voer
streek. ,,Ik ben een opportunist." Al rijdend
passeert hij het ene na het andere bouwvalli
ge kot of keurig opgeknapt landhuis dat door
zijn bemiddeling binnenkort verkocht wordt.
Aan opnieuw een Hollander, ongetwijfeld.
„Om hier goed zaken te kunnen doen,
schipper ik voortdurend tussen de Walen en
de Vlamingen", zegt de makelaar rijdend
door dat eigenaardige stukje België, grenzend
aan Noorbeek en omgeving. „Ik ben hier be
vriend met allebei." Zo'n opstelling kan voor
lopig geen kwaad. De kemphanen in de Voer
is er namelijk alles aan gelegen om de ko
mende jaren bij Hollanders zoals Wanders in
de smaak te vallen.
Loko's
Alles draait om zondag 8 oktober 2000. Dan
vinden de gemeenteraadsverkiezingen
plaats. De kans is groot dat de Waalsgezin-
den zoals Retour Liège van José Happart
hun meerderheid verliezen aan de Vlaamsge-
zinden waartoe Voerbelangen gerekend
wordt. Maar niet de 'loko's', zoals de Voeren
se gemeentesecretaris zijn onderdanen
noemt, bepalen de uiteindelijke stembusuit
slag, zo lijkt het. De rol van diezelfde Hollan
ders wordt misschien wel cruciaal.
De zes Voerdorpen tellen volgens de
laatste gegevens 4185 inwoners. Zevenhon
derd van die inwoners zijn Nederlander, van
wie er vijfhonderd in het jaar 2000 het recht
krijgen om te kiezen en gekozen te worden.
De vraag is: wie steunen ze straks? Even voor
de beeldvorming: bij de laatste gemeente
raadsverkiezingen in Voeren kregen de
Vlaamsgezinden tweehonderd stemmen te
weinig voor een meerderheid.
Een partij als Voerbelangen begint binnen
kort een actie om de Nederlanders voor haar
zaak te winnen, zegt José Tossens van het
Vlaamsgezinde informatiecentrum "Voeren
2000'. „Ook 'Retour a Liège' start pogingen
zo veel mogelijk Nederlanders op de kieslijst
te krijgen", weet de Waalsgezinde gemeente
secretaris Dragon Marcovic van Voeren.
Maar waar Waalse en Vlaamse honden
vechten om een been, gaan de Nederlanders
er mogelijk zelf mee heen. Nederlanders in
de Voerstreek spelen met de gedachte een ei
gen politieke partij op te richten. Om maar
niet te hoeven kiezen tussen beide kampen.
En vooral om hun eigen belangen veilig te
stellen. Dat proefballonnetje, want concrete
plannen zijn er niet, is onlangs opgelaten op
een drukbezochte bijeenkomst in brasserie
De Berwien in het Voerdorp Moelingen. Sjef
Wanders is de eerste 'prominente Neder
lands-Limburger' die daar zijn visie gaf op de
vernederlandsing van de streek en met het
publiek discussieerde over alle slechts wat
daaruit voortgekomen zou zijn.
Lange tijd is Wanders in Voeren gezien als
de kwade genius daarachter. „Alweer zo'n
Hollander die hier de boel kapot maakt."
Sinds de jaren tachtig laat de in Noorbeek ge
boren Wanders inderdaad zijn sporen in de
Voerstreek na. In die periode begon hij er een
educatief bureau op het gebied van natuur
en milieu. Met grote groepen Hollanders kui
erde hij door glooiende velden en holle we
gen en hij moest in die tijd smeken om er
gens een kop koffie te kunnen krijgen. Erger
nis daarover bracht hem in 1987 op het idee
om de vervallen uitspanning De Swaen in 's
Gravenvoeren op te kopen en er een aantrek
kelijke herberg van te maken.
Wanders haalde de Belgische en de Neder
landse voorpagina's toen koningin Beatrix
begin jaren negentig incognito te paard bij
Slenaken de grens overstak en voor een kop
koffie en een stukje Limburgse vlaai De
Swaen in 's Gravenvoeren opzocht. Het be
zoek moet geheim blijven, drukten de veilig
heidsmensen, die de 'spontane' koffiestop'
voorbereidden, Wanders op het hart. Maar
de zakenman ('ik wist toch dat het de eerste
en de laatste keer zou zijn') posteerde een
bevriende fotograaf achter een tegenover de
herberg gelegen slaapkamerraam. Op het
moment dat de in vrijetijdskleding gestoken
koninklijke amazone de zaak verliet, schoot
de fotograaf 'kostbare' plaatjes.
Een korte rel was het gevolg. België was
niet officieel op de hoogte gesteld van het ko
ninklijk bezoek. En achteraf bezien was het
erg link, realiseert Wanders zich. De Waalse
meerderheid in Voeren kon het zien als een
soort Vlaams/Nederlandse provocatie. „Bur
gemeester Philip Houben van Maastricht
heeft me later verteld dat Beatrix geërgerd
was dat ik het heb laten uitlekken."
Blok hout
„Je moet het idee hebben hier in de Voer
streek honderd jaar terug te gaan in de tijd.
Dat is mijn concept. Als je het koud hebt, zet
je niet de thermostaat een graadje hoger.
Nee, dan gooit iemand een blok hout voor je
op het vuur." Dat concept kopieerde Wan
ders eind jaren tachtig bij een aantal herber
gen die hij kocht: bij de koeienstal in Teuven
die inmiddels te boek staat als restaurant
Moeder de Gans en bij de Oude Bron. In
Moelingen kwam hij met 'Onder de Poort' en
het Waalse café De Berwien. In Sint Maar-
tensvoeren kocht hij ten slotte De Bies.
Complete colonnes Nederlanders vinden
vooral in de weekeinden de weg naar de her
bergen waar de plaatselijke bevolking niets
meer van moet hebben. „De originele dorps
cafés dienden vroeger als thuisbasis van veel
clubs en verenigingen, maar ondergingen
plots een metamorfose", klaagt de milieu
groep Voeren Actueel. „De nieuwe eigenaar
richt zich volledig op het toerisme en laat
door een gevoelige verhoging van de con
sumptieprijs weten dat de dorpelingen niet
meer welkom zijn."
Wanders voelt zich niet meer aangespro
ken door dergelijke kritiek. De zaken die hij
in de Voer in eigendom had, heeft hij ver
kocht. Allemaal aan Nederlanders, onder wie
zijn ex-vrouw die nu De Swaen exploiteert. In
totaal tellen de zes dorpen in de Voer zo'n
dertig horecazaken die, op een enkele na, in
het bezit zijn van ondernemende Nederlan
ders. Na de landbouw is de horeca in de
Voerstreek de belangrijkste economische fac
tor. Wanders, niet zonder trots: „Ik mag wel
zeggen dat de Voer er zonder mij niet zo had
uitgezien."
Onbetaalbaar
Niet alleen met zijn horeca-activiteiten heeft
hij onder sommige Voerenaren kwaad bloed
gezet. Sinds hij er de herbergen van de hand
heeft gedaan en zich op de huizenmarkt
stort, staat hij nog steeds bij velen te boek als
de Nederlandse makelaar die de prijzen van
de woningen flink opvoert en de streek onbe
taalbaar maakt voor de 'eigen mensen'. Voor
Belgen zijn de woningen ook niet te bekosti
gen. Maar Hollanders betalen er vaak veertig
procent minder voor de landhuizen, verval
len boerderijen of leegstaande rijtjeshuizen
dan voor vergelijkbare objecten in Neder
land.
„Het zijn niet alleen de fiscale vluchtelin
gen zoals die de laatste jaren de Nederlandse
grens naar België overstaken in bijvoorbeeld
Lanaken. Zelfs voor de middeninkomens zijn
de woningen hier heel betaalbaar. De Voer
streek is zeer in trek bij die Nederlanders die
ook nog eens van het buitenleven houden",
zegt Wanders, rondrijdend in dat eigenaardi
ge hol van de Vlaamse leeuw.
„Ach meneer, het zijn onze eigen loko-
mensen die de woningen bij meneer Wan
ders in Holland te koop aanbieden. Ze weten
dat ze bij hem het meeste voor hun optrekje
kunnen incasseren", geeft de Waalsgezinde
gemeentesecretaris Dragon Marcovic op zijn
werkkamer in het gemeentehuis van Voeren
toe. „We hebben ons er nu zo'n vijfjaar gele
den eindelijk maar bij neergelegd dat die
Hollanders al die woningen kopen. Er is toch
niets aan te doen."
„Maar ze maken één fout meneer. Neder
landers bouwen en verbouwen hier allemaal
zonder bouwvergunning. Die denken dat wat
aan de andere kant van de grens niet mag,
hier wel mag. Dat irriteert de Belgen. Het
wekt wrevel, dat zal ik u zeggen. 'Wij worden
aangepakt en de Nederlanders laten ze met
rust', zeggen ze hier. 'Dat is niet eerlijk'."
Pak ze dan aan, zou je als buitenstaander
als oplossing kunnen aandragen. Treed er te
gen op. Maar Marcovic kent de gevoelighe
den, gezien de naderende verkiezingen:
„Nee, nee, daar begin ik niet aan, aan zo'n
heksenjacht."
Heksenjacht
'Heksenjacht'. Maar ook 'etnische zuivering'
en 'Joegoslavische toestanden'. Het zijn bela
den en ongepaste uitdrukkingen die niet al
leen Marcovic bezigt, maar ook Wanders tot
twee maal toe tijdens onze rondrit door de
Voerstreek in de mond neemt. Al doen ze dat
ieder in een ander verband. Beiden werpen
zonder schroom de vraag op of de Waalsge-
zinden niet zo'n 'etnische zuivering' te wach
ten staat als de Vlaamsgezinden straks in
Voeren de meerderheid vormen. „Er valt vast
en zeker heel wat af te rekenen", veronder
stelt Wanders. „Ik ben bevreesd voor een po
litieke zuivering, die de Vlamingen kunnen
doorvoeren met hulp van de Nederlanders
die op ze gestemd hebben."
Ook anderen denken er zo over. „Walen
zijn veel minder nationalistisch dan de Vla
mingen. Ze zijn beter", zegt Benot Rutsaerts,
de notaris van het tot Luik behorende Warsa
ge, net buiten Voeren. Met hem doet de suc
cesvolle makelaar geregeld zaken. „Walen en
Nederlanders lijken veel meer op elkaar dan
Vlamingen en Nederlanders. Je ziet het aan
zo veel kleine dingen: wanneer de Vlamingen
hier bijvoorbeeld bouwen dan willen ze hun
rijkdom ook tonen. Ze zijn meestal met niets
begonnen en willen dan laten zien dat ze nu
iets voorstellen. Maar als Nederlanders in de
ze streek bouwen, dan doen ze dat beschei
den en genieten ze in eenzaamheid, net zoals
wij Walen dat doen."
Wie met SjefWanders langs de kapitale vil
la's, landhuizen en boerderijen rijdt, weet wel
beter. Neem de Mescherweg in Voeren, ook
wel gekscherend de Ruc Néerlandaise ge
noemd en villa naast villa staat. Trouwens:
over alle akkefietjes maken ze in de Voer
streek ruzie. Dus ook over de twee palen die
de gemeente Voeren heeft geplaatst aan het
einde van deze Mescherweg, zegt Wanders.
Nederlandse ouders zijn daardoor niet meer
in staat hun kinderen via deze weg met de
auto naar de Nederlandstalige school in 's
Gravenvoeren te brengen. Vlamingen pesten,
zeggen de gedupeerden natuurlijk.
„Onzin", zegt gemeentesecretaris Marco
vic zonder dat hem daar naar is gevraagd. „Al
die Nederlanders reden daar veel te hard. En
daarom hebben we de weg afgesloten voor
het gemotoriseerd verkeer." Sjef Wanders
glimlacht, als hij de uitleg van Marcovic voor
de zoveelste keer hoort en doet er het zwij
gen toe. Hij stapt in zijn auto en vervolgt zijn
tocht door de Voerstreek, zijn werkgebied.
Hij zwaait naar links, hij groet naar rechts.
Sjef Wanders: „Ik mag wel zeggen dat de Voer er zonder mij niet zo had uitgezien."
