Pronkstuk Vermeend is armoe troef
Moordenaars gaan ongestoord hun gang in Keny;
Feiten &Meningen
Van Bolsward
naar Assen
JJü J:J L/ujJ
U M N
Lang geleden stoven wij laat op de
avond van Bolsward naar Assen. Ach
terin de Peugeot zaten mijn schoon
moeder en Hanneke zachtjes met el
kaar te keuvelen. Mijn schoonvader
reed, ik zat naast hem. Flet was donker,
er was niemand op de weg. we konden
goed opschieten. Na enige tijd lag
Sneek achter ons en over een kaars
rechte weg snelden wij naar Joure. Daar
aangekomen kozen wij voor de richting
Heerenveen. Vandaar zouden wij over
secundaire wegen via Oldeberkoop, Ap
pelscha en Smilde doorsteken naar As-
Mijn schoonvader, werkzaam bij Pro
vinciale Waterstaat, had veel van die
wegen zelf aangelegd, kende de route
dus op z'n duimpje. Onbezorgd zat ik
derhalve naast hem en keek uit over die
schaars verlichte, smalle, doodstille we
gen. Ergens ter hoogte van Oldeber
koop wist mijn
jl i schoonvader
een mooie
sluipweg rich-
jf ting Appelscha.
Toen wij een
tijdje op die weg
reden, begon ik
steeds heviger
te huiveren. Gek
genoeg was nog
niet tot mijn be
wustzijn door
gedrongen dat
wij in groot ge
vaar verkeer
den, maar ken
nelijk had ik het onbewust toch al gere
gistreerd. Die merendeels kaarsrechte
weg naar Appelscha kent vele kruispun-
ten. Bij het plaatsje Elsloo bijvoorbeeld.
Toen dat op de richtingaanwijzers be
gon te verschijnen, en ik in de verte de
eerste kruising al zag naderen, verbaas
de het mij dat mijn schoonvader bij die
kruising je kon daar afslaan naar het
dorpje Tronde niet de minste aan
stalten maakte om vaart te minderen.
Uit de richting van Tronde kwam een
personenauto aanrijden. Weliswaar
hadden wij, omdat wij van hem uit ge
zien van rechts kwamen, voorrang,
maar ik dacht toch, toen wij over die
kruising stoven: wat eigenaardig dat
mijn schoonvader zo snoeihard blijft
doorrijden.
Even verderop was weer een kruising.
Daar kon je naar rechts afslaan, richting
Elsloo. Ook bij die. toch bepaald niet
erg overzichtelijke kruising, scheurde
mijn schoonvader zonder ook maar iets
van vaart te minderen rechtdoor. Even
verderop reed een fietser. Zonder ook
maar een centimeter naar links uit te
wijken, daverde mijn schoonvader er
vlak langs, en toen ik omkeek zag ik dat
de fietser, die zich dood geschrokken
moet zijn, hevig slingerend in de weg
berm tot stilstand kwam. Toen pas
drong tot mij door wat er aan de hand
was. Mijn schoonvader sliep.
Uiteraard was mijn eerste impuls om
hevig schreeuwend zijn rechterarm te
grijpen en hem wakker te schudden.
Meteen daaroverheen dacht ik echter:
als ik dat doe, schrikt hij zich dood en
verliest hij de macht over het stuur.
Mijn tweede impuls was om de gezellig
keuvelende schoonmoeder en dochter
achterin te waarschuwen en om raad te
vragen. Toen dacht ik: die schrikken
zich ook te pletter, en beginnen vast en
zeker meteen schril te krijsen. Ook dan
heb je grote kans dat mijn uit z'n diepe
slaap ontwakende schoonvader de
macht over het stuur verliest.
Ik keek naar de snelheidsmeter. We re
den bijna honderd. Ik begrijp nog
steeds niet dat ik toen niet in blinde pa
niek ben gaan brullen. Misschien heb ik
dat niet gedaan omdat ik toen dacht:
dit redden we nooit, dit is het einde.
Misschien heb ik toch nog moed geput
uit het feit dat de weg waarover wij re
den tot de einder toe kaarsrecht was. Ik
heb mij voorover gebukt en oneindig
voorzichtig, millimeter na millimeter,
de rechtervoet van mijn schoonvader
van het gaspedaal afgetild. Heel gelei
delijk minderden we vaart. Toen we bij
na stilstonden, werd mijn schoonvader
wakker. Hij wreef een poosje in zijn
ogen en zei enigszins verbouwereerd:
„Ik geloof dat ik een beetje onder zeil
Belastingplan voorde 21e eeuw smoort in zelfopgelegde beperkingen
Breed gebarend en luid sprekend staat hij maandagavond achter de tafel in café
De Ripper. Willem Vermeend weet alles van belastingen, en dat weet hij zelf ook.
Met verve verkoopt de staatssecretaris van financiën 'zijn' belastingplan voor de
21e eeuw aan zijn Haarlemse partijgenoten. Zijn kruistocht tegen belastingcon
structies is ten einde, meldt hij trots: in dit plan wordt in één klap aan vrijwel alle
slimme trucs een einde gemaakt. Het wordt allemaal beter: eerlijker, groener en
fraudebestendiger. Maar niemand stelt de vraag waar het eigenlijk om draait:
hoeveel eerlijker, groener en fraudebestendiger wordt dat nieuwe stelsel eigen
lijk? En is het wel toegerust op de uitdagingen van de komende eeuw?
In de week na Sinterklaas, drie
maanden later dan gepland, is het
eindelijk zo ver. Met een wervelen
de show presenteert het duo Zalm
en Vermeend het belastingplan
voor de 21e eeuw. Plan is een groot
woord: een halfjaar onderhandelen
in de coalitie, waarin Vermeend
zelfs een keer een versie moet te
rughalen bij de drukker, heeft zijn
tol geëist. Het gaat uiteindelijk om
een verkenning, met achttien vari
anten. De ontvangst is in eerste in
stantie positief, maar al snel barst
de kritiek los.
De opgave was immens. Want hoe
kun je in één plan inspelen op zulke
uiteenlopende en deels totaal te
gengestelde maatregelen eisende
ontwikkelingen als individualise
ring, vergrijzing, globalisering en
toenemende milieuvervuiling? Ho
ge milieuheffingen jagen bedrijven
weg, een stevige aanpak van vermo
gen zorgt voor belastingvlucht, op
tweeverdieners toegesneden belas
tingen duperen éénverdieners.
Bovendien waren er twee belangrij
ke beperkingen. De eerste is de in
ternationalisering van de economie.
Kapitaal flitst door de moderne
communicatietechnologie steeds
sneller over de wereld op zoek naar
de plaatsen waar het meeste geld te
verdienen valt. Bovendien buitelen
in Europa de landen over elkaar
heen om bedrijven, en dus werkge
legenheid, binnen te halen. Afspra
ken tot hoever ze daarbij mogen
gaan in de belastingsfeer, vallen
nauwelijks te maken.
Niet alleen bedrijven moet je om
zichtig behandelen, rijke particulie
ren ook. Ook hun kapitaal is mobiel.
Nu al is er naar schatting 70 miljard
gulden over de grens verdwenen.
Enerzijds zijn alle handige belas
tingconstructies Vermeend een
doorn in het oog, maar anderzijds
betekent een harde aanpak een nog
veel grotere kapitaalvlucht. Het pa
radepaardje van Vermeend, de
forfaitaire vermogensredementhef-
fing, maakt daarom wel een einde
aan de meeste belastingconstruc
ties, maar stelt in guldens niet veel
voor. Mede omdat in ruil voor de
nieuwe heffing de vermogensbelas
ting verdwijnt, levert die de schat
kist 1,75 miljard gulden extra op.
Niet bijster veel op een geschat par
ticulier vermogen van 650 miljard
gulden aan onder meer spaartegoe
den, aandelen, obligaties en beleg
gingen in onroerend goed.
Een tweede, nog grotere beperking,
is nationaal en door Zalm en Ver
meend zelf vastgesteld: niemand
mag er op achteruit gaan en de in
komensverhoudingen moeten on
geveer blijven zoals ze zijn. Daar
mee veroordelen ze zich tot gerom
mel in de marge.
AFTREKPOSTEN
Een van de grote problemen in het
huidige stelsel is dat door de vele af
trekposten het inkomen waarover
daadwerkelijk belasting wordt gehe
ven, steeds kleiner is geworden. Van
hun 440 miljard geilden inkomen
mogen de belastingbetalers volgend
jaar ruim 200 miljard gulden aftrek
ken. Om toch voldoende geld bin
nen te krijgen, zijn de tarieven voor
die laatste 240 miljard relatief hoog.
Of je nu veel betaalt over weinig, of
weinig over veel, dat is vooral een
psychologisch verschil, zegt Ver
meend. Hij weet echter wel beter:
hoge tarieven zorgen er voor dat
mensen van elke gulden die ze extra
verdienen, weinig over houden. Dat
is geen aansporing om een stapje
harder te lopen.
Maar het schrappen van aftrekpos
ten is geen sinecure. Ze zijn inge
voerd om bepaalde groepen
(laagbetaalden, huizenbezitters,
werkenden) een plusje te geven. Af
schaffen betekent al gauw een min.
En dat hebben de bewindslieden
zichzelf nou net verboden. Enorme
aftrekposten als de belastingvrije
som (10Ï) miljard), pensioenpremies
(26 miljard)hypotheekrente (24
miljard) en het arbeidskostenforfait
(16 miljard) zijn daardoor zo goed
als onaantastbaar. Want ga je daar
echt aan sleutelen, dan krijg je bijna
onvermijdelijk grote inkomensef
fecten.
Het probleem om de inkomens
plaatjes in het gareel te houden,
doet zich al voor bij de enige sub
stantiële, maar nog altijd betrekke
lijk geringe verschuiving die Ver
meend en Zalm voorstellen: voor
7,5 miljard gulden extra heffingen
op milieuvervuilende consumptie
en energieverbruik. Hoe je die mil
jarden ook terugsluist, het lukt niet
om iedereen buiten schot te hou
den. In dit geval worden met name
de lagere inkomens de dupe, het
geen meteen het slot op de deur is
voor milieuheffingen die écht zoden
aan de dijk zetten.
De voorwaarde dat de inkomens
verhoudingen ongeveer gelijk moe
ten blijven, betekent ook een stevi
ge beperking voor wat Vermeend de
twee belangrijkste doelstellingen
van het werkstuk noemt: meer
werkgelegenheid en de Zwaarste
lasten op de sterkste schouders leg-
Staatssecretaris Vermeend.
gen. Van dat laatste, komt nu in de
praktijk niets terecht. Zijn de huidi
ge inkomensverhoudingen uit
gangspunt, dan impliceert dat auto
matisch dat er van het draagkracht
principe opnieuw niets terecht
komt. De inkomensoverzichten bij
het plan demonstreren dat.
Bij het scheppen van meer banen is
het van het zelfde laken een pak.
Het belangrijkste dat je daarvoor via
de inkomstenbelasting kunt doen,
FOTO GPD CEES ZORN
is zorgen dat werken lonend is. Vol
gens de meeste onderzoeken moet
werken minstens een paar honderd
gulden extra opleveren om uitke
ringsontvangers aan de slag te krij
gen. Maar wil je de inkomensver
houdingen niet veranderen en moet
ook twee-keer-modaal dus aan zijn
trekken komen, dan houdt het ver
haal daar gelijk op. De miljarden die
nodig zijn om het minimumloon en
alles een beetje daarboven flink op
te krikken, moeten zonder econo
mische groei immers öf van de h(
gere inkomens komen, öf Den Hi
moet er nog een bezuinigingsron
tegenaan gooien om het benodig
geld vrij te maken.
Zonder extra geld, zo geven Zalm
en Vermeend eerlijk toe, kun je i
tra banen wel vergeten. Is dat gel
er wel dan kan de gereedschapsk
worden uitgepakt. Erg aardig scoi
daarbij de Earned Income TaxCt
dit (EITC), een uit de VS overge
waaide inkomensafhankelijke be
lastingkorting voor werkenden dj
hoog is bij het minimumloon en
vervolgens geleidelijk terugloopt
Stop je daar een paar miljard in,
dan wordt het heel aantrekkelijk
vanuit de bijstand werk te aanvai
den.
Daarbij past de kanttekening dai
zo'n EITC direct of indirect tenki
te gaat van de hogere inkomens,
krijgen immers ook te maken mi
de bezuinigingen die nodig zijn
voor het financieren van die EIK
öf ze krijgen maar een onevenra
klein deel van de economische
groei toegeschoven. Daar ligt ee
strijdpunt tussen PvdA en WD.
Zalm en Vermeend kan grondighi
niet worden ontzegd: vrijwel alles
wat de afgelopen jaren aan ideea
is geopperd, komt ter sprake. Ma
vrijwel zonder uitzondering stuiti
ze op het politieke keurslijf date:
wat cynisch gezegd op neer kom
dat er eigenlijk niets mag verand
Een tijdelijk iets lager energiever
bruik, een ietsje hardere aanpak
het grote geld en een paar aardig
suggesties om eventuele miljard
meevallers in te zetten voor meei
werkgelegenheid. Dat is het mag
resultaat van een jaar van hard
ken. Het is een illusie om te denl
dat Nederland daarmee de uitda
gingen van de komende eeuw he
hoofd kan bieden. Maar misschii
kan het niet anders in een land
waar elke januari de pleuris uit
breekt als sommige lonen en uil
ringen een paar gulden of een p
tientjes tegenvallen.
SJAAK SMAKMAN
(met dank aan Koen Caminada,i
derzoeker bij de vakgroep openb
financien van de Rijksuniversitei
Leiden)
Politie kijkt toe bij etnische 'zuiveringen
De een heeft een pijl in zijn been, de ander
in de zij, een derde in z'n knie. Anderen
hebben diepe snijwonden in gezicht en
arm. Bij een man hangt de pols op een
stukje huid na los. Slachtoffers van nieuw
geweld tussen stammen in Kenya. Zij had
den nog geluk, want tientallen buren en
dorpsgenoten werden meedogenloos ge
dood. En iedere dag opnieuw worden lijken
gevonden in de bush. De politie staat erbij
en kijkt ernaar.
Wat hebben wij gedaan om deze onophou
delijke misère te verdienen, vraagt menige
Kenyaan zich af. Het land heeft in een paar
weken tijd een reeks van ongekende ram
pen over zich heen gekregen. Na het poli
tieke geweld, de cholera-, malaria- en rift
valley fever-epidemieën, langdurige stortre
gens en overstromingen en de totale instor
ting van de infrastrucuur, is er nu op twee
plaatsen in het land weer etnisch geweld
uitgebroken. In minder dan twee weken
zijn zeker tachtig mensen vermoord, velen
anderen gewond geraakt en honderden
huizen platgebrand. De slachtoffers zijn
hoofdzakelijk leden van de Kikuyu-stam, de
daders Kalenjins (een verzamelnaam van
stammen waartoe ook die van president
Moi behoort).
De gebeurtenissen vertonen veel overeen
komsten met eerder stammengeweld. Met
traditionele wapens als pijl en boog, kap
messen en knuppels uitgeruste krijgers
trekken moordend en brandstichtend rond,
maar de politie doet niets. De agenten zijn
2J32]Jjjj) Jjjj LpTJjJJÜ JuLU-L
Primafoon biedt u met het ISDN-Internetpakket de ideale mogelijkheid om te inter
en. Zo kunt u maar liefst 5 keer zo snel surfen. En hebt u altiid een tweede lijn vrij
te bellen. Hartstikke handig. En zeker zo voordelig. Want nu kunt u gratis op ISDN
nder entreekosten te betalen. Dat bespa
Hierdoor kost het ISDN-Internetpakket
krijgt u ook nog eens 20 uur internetten
i World Acces:
i Het Net. Helen
akkelijkst bestelt u via 0800-0402. Of vraag naar
len bij Primafoon. Of kijk op de website:
i maar liefst f 23 1,-.
ijjllils
DJJJ£1DJvJ
wel aanwezig, maar blijven apathisch. Het
is niet verwonderlijk dat Kenyanen een be
schuldigende vinger richten op de overheid,
die zij van medeplichtigheid betichten.
Moi zou het allemaal beter doen in zijn
laatste ambtstermijn. Hij zou zijn land een
erfenis nalaten om trots op te zijn. Hij zou
voor een verenigd Kenya zorgen en alleen
nog maar voor het welzijn van zijn volk
werken. Maar of de man het nou meent of
niet, zijn ministers zien weinig heil in dit
soort mooie voornemens. Masai- en Kalen
jin leiders als Kipkalia Kones en William Ole
Ntimama spelen liever de etnische kaart uit
en scheppen er duidelijk een aards genoe
gen in stammen tegen elkaar op te zetten.
Dus waarschuwden zij onlangs 'bepaalde
stammen' (bedoeld zijn vooral de overal in
het land neergestreken Kikuyu's die zich tij
dens de laatste verkiezingen opnieuw mas
saal tegen Moi hebben gekeerd en voor de
oppositie kozen) dat zij zich koest moesten
houden. Mwai Kibaki, tweede achter Moi in
de verkiezingenwerd te verstaan gegeven
dat er oorlog zou uitbreken als hij zijn peti
tie tegen Moi's overwinning zou indienen.
En wat gebeurt kort na deze ophitsende
woorden? Kalenjin-krijgers trekken ten strij
de en vallen Kikuyu-families aan. Eerst in
het district Laikipia, waar zeker 55 mensen
werden gedood en vervolgens in Molo waar
het dodencijfer in drie dagen opliep tot der
tig-
De reden voor deze bloedige anti-Kikuyu
acties: „Ze willen ons straffen voor het feit
dat we tegen het Moi-regime
hebben gestemd", meent een
Kikuyu-parlementslid. „En ze
willen ervoor zorgen dat voor de
volgende verkiezingen in 2002
alle regeringsgezinde gebieden
totaal verschoond zijn van Ki
kuyu's". Etnische zuiveringen
dus. „Gesteund of gedoogd
door de regering. Want hoe is
het anders mogelijk dat mensen
worden aangevallen en ver
moord onder de neus van de
politie? Is die er niet om alle
burgers te beschermen, onge
acht hun etnische afkomst?
Legde Moi een paar weken ge
leden niet de eed af alle inwo
ners van dit land te zullen be
schermen? Maar waar is hij nu?
Hij staat altijd onmiddellijk
klaar om op de meest onbenul
lige dingen commentaar te le
veren. Maar nu er werkelijk
sprake is van een nationaal pro
bleem zie of hoor je hem niet".
Het nieuwe geweld roept herin
neringen op aan de stam
menstrijd van 1992 en 1993 en
de vorig jaar augustus in Mom
basa uitgevoerde aanvallen op
niet-oorspronkelijke kustbewo
ners. Mensen ontvluchten in
paniek hun huizen en zoeken
bescherming bij kerkjes en in
naburige plaatsen. Overal trek-
wBmv*
Een slachtoffer van de moordpartijen in Kenya.
ken mensen langs de wegen, hun schamele
bezittingen op hoofden, karren, kruiwagens
en fietsen geladen. Een tractor trekt een ou
de vrachtwagen voort, de meeste banden
lek, maar nog altijd in staat een flinke
vracht meubels en andere huisraad te dra
gen. Een jongetje zeult een matras mee en
trekt een geit achter zich aan. Oude, versle
ten ezels zakken bijna door hun poten on
der zware lasten.
De meeste mensen komen terecht in Na-
kuru, Kenya's vierde grote stad, in het hart
van het strijdgebied. Ziekenhuizen in de
stad zijn overspoeld door ernstig gewon
den. Om in ieder geval in de stad veilig te
zijn, besluiten de ontheemden tot zelfver
dediging over te gaan. Barricades worden
opgeworpen en alle belangrijke toegangs
wegen afgesloten. Overal wordt brand ge
sticht. Mannen wapenen zich met stokken
en van stukken ijzer gemaakte schilden. En
zie, de politie is nu wel in een mum van tijd
op volle sterkte actief. Er wordt zelfs ge
schoten om mensen uiteen te drijven.
HOLLE FRASEN
Een paar kilometer hier vandaan, waar echt
gevaar dreigt en hard dient te worden opge
treden, blinken agenten uit door gelaten
heid. In de verte zijn de bendes brandstich
ters en moordenaars zichtbaar, boven de
huizen waar ze langstrekken stijgen al snel
dikke rookpluimen op. Ja, de zwaar bewa
pende politie ziet het ook. „Maar wij zijn
hier alleen maar naartoe gebracht", zegt
een van de officieren. „Wij hebben geen in
structies om achter de krijgers aan te gaan
en hen te arresteren". Elders worden uit de
monden van andere agenten dezelfde
woorden opgetekend.
„Onzin", regaeert de hoofdcommissaris van
politie Duncan Wachira later. „Mijn man
nen hebben de uitdrukkelijke opdracht de
strijders te arresteren en te ontwapenen".
De provinciaal commissaris Nicholas Mbe-
ria laat in een officiële verklaring weten dat
extra veiligheidsmaatregelen zijn genomen
om het geweld te beëindigen. Kerkleiders,
de oppositie, de media en heel veel burgers
wijzen al dit soort verklaringen als holle fra
sen van de hand.
Niemand kan zich nog aan de indruk ont
trekken dat, wederom, de overheid mede
plichtig is aan deze moorden en plunderin
gen.
De katholieke bisschop Nicodemus Kirima
spreekt van een genocide, omdat slechts
een etnische groep als doelwit fungeert. En
parlementslid Paul Muite waarschuwt da
'de gemeenschappen die worden aanget
len spoedig zelf de wapens zullen opnen
om zich te verdedigen', terwijl ook de De
mocratische Partij van Mwai Kibaki dreij
met 'grootschalige acties'.
De Kikuyu's hebben nu genoeg
het wordt tijd om terug te slaan.
In het district Laikipia is de situatie de
laatste paar dagen gespannen maar ru:
In Molo gaat het geweld door. Om de we
reld te tonen dat de autoriteiten wel degi
lijk optreden tegen de aanstichters word
22 mannen voorgeleid in Nakuru. Borg
wordt hen geweigerd en ze worden in vo
lopige hechtenis genomen. En dus
nya's minister van toerisme: „Het is alle
maal zo erg niet. Kenya is een veilig land
De veiligheidssituatie is niet uit de hand
lopen en toeristen moeten zich niet laten
afschrikken door een paar geïsoleerde, gi
welddadige incidentjes". Diezelfde avom
wordt even buiten Nakuru, vlakbij het va
wege zijn flamingo's wereldberoemde en
door veel toeristen bezochte meer, opnic
een dorp aangevallen en vallen er slachti
fers.
NAKURU FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT