ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Knokken
tegen
geweld
iit
130
ZATERDAG 10 JANUAR11998
Sjon Lammerts legt voor zijn dichtgetimmerde woning in de Groninger Laurierstraat aan agenten uit wat er de nacht tevoren gebeurde. foto cpd vos schuurman
Steeds vaker wordt de politie geconfronteerd met geweldadige jongeren die bivakmutsen
dragen en geen enkel ontzag tonen. foto gpd paul van weel
1/ M t e leven in een democra-
W WW tie van de grote mond.
De tolerantie is in de
der jaren zo ver doorgeschoten dat re-
van fatsoen en omgaan met elkaar niet
worden nageleefd. Pas sprak ik een Ar
ise asielzoeker. Hij zei: Nederland? In
irland mag alles."
or Leen van Dijke zijn de recente rellen
roningen en Arnemuiden allesbehalve
enten. De fractievoorzitter van de RPF
s Vi Tweede Kamer constateert dat uitwas-
niet zomaar gebeuren, maar dat daar
70fi hele wereld aan vooraf gaat". We be
ien de overlast, 'maar laten de oorzaak
moeid. Oftewel: „Als tolerantie overgaat
iverschilligheid is dat de dood van de de-
voi ratie. Er gebeurt van alles dat niet door
gel kan en het is nu tijd om te zeggen
dat niet meer willen. Jongeren die op
it lopen te brallen of hun middelvinger
eken naar de politie moeten we gewoon
)kken."
enkele plaatsen gebeurt dat al. Zoals in
Bosch. Jongeren die daar het 'fuck-off -
ar maken of een agent uitschelden, wor-
zonder pardon gearresteerd. Op het bu-
krijgen ze een proces-verbaal, gevolgd
een boete van 500 tot 800 gulden we-
'lichte belediging'. Woordvoerder Rob
Velzen van de Bossche politie: „In het
n, met een biertje op, hoor je die knullen
wel tegen elkaar opscheppen dat ze alles
ïen maken tegen de politie. Maar zodra
>'n forse boete achter de kiezen hebben,
len ze behoorlijk in. Ook daarover praten
iet elkaar en dat leidt ertoe dat de meer-
leid beduidend minder brutaal tegen ons
worden. Je moet ze de normen en waar-
constant blijven bijbrengen en bij deze
pen betekent dat niet alleen toezicht
den maar ook ingrijpen als dat nodig is."
is niet wat prof. dr. J.W. Duyvendak voor
p staat. De socioloog, hoogleraar samen-
igsopbouw aan de universiteit van Rot-
am, vindt dat een samenleving juist wél
moet tolereren, zeker van jongeren. „Als
moeilijk gaat doen over die opgestoken
delvinger, wordt alles een probleem. Als
iets meer toestaat, zal de boel escaleren,
we kortgeleden nog hebben gezien bij
ewelddadige rellen in België en Frankrijk,
groep die in de marge van de maat-
'ppij terechtkomt, zal vroeg of laat zijn
'lucht zoeken tot geweld."
Gezag
rellen in Groningen en Arnemuiden heb-
op slag duidelijk gemaakt dat grote groe-
jongeren niets meer pikken van de poli-
Zoals ze zich steeds minder aantrekken
welke vorm van gezag dan ook. Zowel in
noordelijke Oosterparkbuurt als in het
Uwse vissersplaatsje durfden agenten niet
J in de buurt te komen. Ze werden er let-
Ijk uit geknuppeld.
vfl let lijkt op de situatie in sommige grote
erikaanse steden, waar de politie zich al
n in bepaalde wijken niet meer durft te
,el 0nen. Daar heerst de wet van de jungle,
[dbendes bepalen wat wel en niet mag.
nerkelijk verschil met de Verenigde Sta-
's dat het hier bij de oudejaarsrellen groe-
ul 'blanke jongeren waren uit kleine, hechte
teenschappen. In de VS gaat het om jon-
Ideurlingen in grote steden, in volstrekt
lichtloze situaties en afkomstig uit gebro-
gezinnen waar de vader geen enkele rol
"gespeeld in de opvoeding.
°or socioloog prof. Duyvendak wil dat
twel niet zeggen dat het in Nederland
'der ernstig is. Hij constateert juist dat
r of dorpen die helemaal blank zijn
ts ook zo'n sterke onderlinge band heb-
'dat ieder ander als buitenstaander wordt
Ftouwd. „Daar zie je dat niemand van
|en wordt getolereerd, of het nou asiel-
ui kers zijn of agenten. Op dat soort horno-
j® wijken of dorpen heb je geen enkele
gens die hun middelvinger opsteken of in het
verruimen van schietinstructies. Stel je voor
zeg, dan was de ramp niet te overzien ge
weest."
De Twentse korpschef IJzerman, die bin
nenkort directeur van de Politieacademie
wordt, steunt hem daarin. „Een Kamerdele
gatie die vorig jaar in New York heeft beke
ken hoe de politie daar helemaal niets meer
tolereert van burgers, was nogal enthousiast.
Maar beseffen die politici wel dat het daar
oorlog op straat is? Dat past toch absoluut
niet in de Nederlandse cultuur. We moeten
oppassen dat we niet doorslaan. Nederland is
een verdraagzame samenleving, laten we dat
vooral zo houden. Als iemand zijn middel
vinger naar een agent opsteekt, moet je daar
geen boete van honderden guldens voor ge
ven, alsjeblieft zeg! Dat wil niet zeggen dat je
dergelijk gedrag maar moet negeren, abso
luut niet. Agenten moeten er ook altijd iets
van zeggen. Verloedering mag niemand on
verschillig laten. Want de kern van het pro
bleem is het respect voor andere mensen.
Jongeren streven massaal hun eigen, kort
zichtige belangen na. Daardoor gaat het fout.
En, dat is een heel belangrijk element, door
alcohol en drugs. Die hele uitgaanscultuur
met mega-disco's en massaal gebruik van
XTC, werkt grensverleggend ten aanzien van
omgangsvormen. Jongeren die in die cultuur
leven, en dat zijn er heel wat, komen alleen
op voor hun eigen normen. Dat los je niet op
met geweld."
RPF'er Leen van Dijke, vorig jaar zelf over
vallen door een groep jongeren, wijst ook op
die specifieke cultuur. „Iedereen moet koste
wat kost meedoen, terwijl ze het helemaal
niet kunnen betalen. Als je dat stimuleert,
heb je er helemaal geen verweer meer tegen.
Als je de overlast door drugs wel aanpakt,
maar de verslaafde aan zijn of haar lot over
laat, los je per saldo helemaal niets op."
Waarschuwingsschot
Daarnaast vindt hij dat de politie in bedrei
gende situaties wel meer mogelijkheden
moet krijgen om een wapen te gebruiken.
„Waarom heeft er in zowel Arnemuiden als
in Groningen niemand een waarschuwings
schot gelost? Dat moet toch echt mogelijk
zijn. En als dat niet helpt, dan moet een
agent op de benen schieten. Natuurlijk, je
moet je afvragen waar de grens ligt, want een
vrijbrief voor het gebruik van een wapen kan
ook gevaarlijk zijn. In Arnemuiden waren er
dan misschien doden gevallen. Maar ik vind
wel dat de schietinstructies voor de politie
moeten worden verruimd."
Korpschef IJzerman: „Het is te gemakkelijk
om geweld met geweld te beantwoorden. Na
tuurlijk,, in extreme situaties moet de politie
geweld kunnen gebruiken, maar de oplossing
voor de huidige problemen ligt toch echt op
het terrein van normen, van respect voor an
deren, van opvoeding. Er moeten zeker meer
agenten komen, maar dan vooral in de wijk
en in de buurt. We moeten investeren in
jeugdagenten, in samenwerking met scholen
en ouders, in het opvoeden vah jongeren.
Dat is de enige manier om escalerend geweld
te beheersen.
Socioloog Duyvendak: „Goed beschouwd is
het een paradoxale ontwikkeling. De politie
heeft er de afgelopen jaren alles aan gedaan
om een socialer gezicht te krijgen. Er zijn
buurtcoördinatoren gekomen en wijkagen
ten, die meepraten op scholen en in buurt
huizen. Het contact met de burgers is veel
minder afstandelijk, de politie is zachter ge
worden. Dat is een groot compliment, maar
de keerzijde is dat het gezag van de politie is
afgenomen, niemand is nog bang voor ze. Ik
pleit niet voor geweld, maar de politie zal
toch in voorkomende gevallen, zoals in Gro
ningen en Arnemuiden, moeten laten zien
dat zij het monopolie op geweld heeft en nie
mand anders."
greep. De mensen die daar wonen beheersen
hun eigen wereld, stellen hun eigen normen
en waarden en willen de rest naar hun hand
zetten. In de meest extreme vorm zie je dat
bij de voetbalvandalen. Die hebben hun ei
gen samenleving geschapen en trekken zich
helemaal niets meer aan van wie of wat ook.
Hoe groter de onderlinge solidariteit in een
groep is, hoe meer de tolerantie tegenover
andere groepen afneemt. Dat vind ik een gro
ter probleem dan de vraag of wij al dan niet
te tolerant tegenover die groepen zijn. Door
alle rellen van de laatste tijd zie je namelijk
weer. eens hoe weinig we van elkaar weten.
We denken dat we één samenleving zijn,
maar het tegendeel is waar, er is veel te wei
nig samenhang."
Banen
Daarmee wil Duyvendak niemand vrijpleiten,
maar er is volgens hem altijd een verband
tussen de inrichting van een maatschappij en
het geweld in die samenleving. In Nederland
ziet hij dat allerlei groepen zich manifesteren
en zoeken naar de grenzen van wat wel en
niet kan. En veelal zijn dat toch de kanslozen,
of ze nu blank zijn of zwart. Zo kwam vorig
jaar Den Helder in het nieuws omdat een
groep Antilliaanse jongeren een hele wijk ter
roriseerde. De jongen die zich opwierp als
woordvoerder van die groep zei daarover:
„Als we banen hadden, hoefden we hier niet
te staan. In de Bijlmer hebben de jongens al
lemaal banen gekregen, waarom kan dat hier
niet?" Hij wees er op, dat in de Bijlmer welis
waar ook criminaliteit voorkomt, maar dat
die daar niet georganiseerd is en er geen ben
des zijn die de dienst uitmaken.
Duyvendak: „Los van elke verklaring vind
ik het wel schokkend om te zien tot welk ge
weld dit soort groepen in staat is. Ik ben het
met Leen van Dijke eens dat dit niet te tole
reren is. De samenleving heeft zich geëman
cipeerd, groepen die vroeger veel onderdani
ger waren, zijn nu mondiger. Daardoor is au
toriteit niet meer vanzelfsprekend, maar
moet elke vorm van gezag weer worden ver
overd."
Oer-Germaans
In haar boek 'Onder Dienders' beschrijft Mir
jam Elias hoe twee agenten onverwacht te
genover een groep woedende mensen staan.
De passage doet denken aan de situatie
waarin de agenten in Groningen en Arne
muiden terecht waren gekomen. In dit geval
heeft een verslaafde vrouw een steen door de
ruit gegooid bij een familie in de Haagse
Schilderswijk die de eerste verjaardag van de
jongste telg viert.
„Ik maakter af. Ik slaater dood, daar is ze.
Dat fuile gore junkenwijf." De Schilderswijk-
se visite heeft hem al flink zitten als de ruit
versplintert. Oer-Germaanse F-siders van FC
Den Haag stormen naar buiten en de junk
wil in haar eentje de hele meute te lijf. De
agent boeit haar razendsnel, sleurt haar naar
de politiebus en houdt haar beschermend
achter zich. Dat wordt beloond met een
knietje in zijn rug: 'pleureslèjah'.
Ten minste zeven man willen haar lyn
chen. Het zweet breekt de agent uit. Hij kan
niet bij de wapenstok omdat hij de junk vast
heeft. Waar is zijn vrouwelijke collega? Als zij
de rode knop in kan drukken, komt iedere
collega-agent die in de buurt is razendsnel
bijstand verlenen. De heer des huizes - „Ik
slaater verrot die tiefusjunk" - richt zijn woe
de op de agent die de vrouw beschermt. De
agent trapt de jeugdige huisvader vol in het
kruis. Op het smartelijke gebrul om de getrof
fen delen snellen wel vijftig man te hulp. De
agent krijgt het Spaans benauwd en trekt zijn
dienstpistool, maar hij wil slechts afschrik
ken, aan een waarschuwingsschot denkt hij
niet eens.
Elias, die twee jaar met de politie Haag
landen optrok: „Agenten moeten stressbe
stendig zijn en daadkracht tonen. Zij mogen
geweld niet schuwen doch dit beheerst,
slechts in uiterste nood, redelijk aanwenden.
Basisregels geleerd op school".
Nu de toepassing. Daar staat Lisette (de
vrouwelijke agente), dreigend met haar wa
penstok. Door het raam van de bus ziet ze
vaag Andy's situatie (de mannelijke agent),
benarder nog dan de hare. Met bonkend hart
grijpt ze de portofoon. Haar zachte g beroert
even de emoties van alle surveillanten in de
regio...
'Achteruit!' Andy richt in de lucht. De visite
pakt de brullende vader, de armen tegen zijn
lijf. Zo mag Andy het zien. De junk achter
hem beseft inmiddels hoe groot de over
macht is. Zodoende kan Andy zijn sleutels
pakken, hij opent alvast de bus, het pistool
nog steeds dreigend geheven, terwijl de vader
schreeuwt: „Dat gebeurt mijn niet. Die tie-
fushoer trapt me ruit in. Me dochtertje bijna
dood. En jij gaat op mij schiete? Kankarlèjah,
aso-beulü!"
Protestbrief
De afgelopen week hebben de meeste
korpschefs in hun nieuwjaarstoespraken ge
wezen op de toename van het geweld, vooral
tegen de politie. Ze bepleitten dat er niets
meer moet worden getolereerd en dat be
dreigingen van en geweld tegen agenten
strenger moet worden gestraft.
Zeeuwse agenten stuurden gezamenlijk
een protestbrief naar hun korpsleiding, waar
in ze stelden dat de politie in de oude
jaarsnacht een voetbalwedstrijd speelde
waarin zij maar met een half elftal konden
aantreden en de tegenpartij alles mocht en
het doel ook nog had dichtgespijkerd. Op de
zelfde dag kondigde burgemeester Ouwer-
kerk van Groningen aan dat de 'gewone'
agent weer een gummiknuppel krijgt en in
noodgevallen dé beschikking over een ME-
uitrusting.
Het is, opnieuw, dezelfde reactie als in de
VS, waar na alle ontwikkelingen de politie
een tegenoffensief is begonnen. Wie in Ame
rika een agent zelfs maar even aanraakt, kan
al een pistool tegen het hoofd gedrukt krij
gen. Wie drie keer voor een licht vergrijp
wordt gearresteerd, gaat voor lange tijd ach
ter de tralies. En in gevallen dat er in wijken
rellen uitbreken wordt er grof geschut inge
zet, indien nodig met ondersteuning van het
leger. Recente cijfers laten zien dat de mis
daad in de VS aanzienlijk is afgenomen.
Netwerk
„Ik ben niet zo onder de indruk van cijfers, ik
hecht meer waarde aan het voorkomen van
problemen. Maar ja, het succes daarvan
merkt niemand. Het enige resultaat is dat het
rustig blijft", zegt mr. dr. Erwin Muller, direc
teur van het Crisis Onderzoeksteam (COT).
Voor hem is daarom de BVD één van de
meest succesvolle organisaties. „Die is zo
goed geïnformeerd dat er veel narigheid in
dit land door wordt voorkomen. Maar nie
mand weet dat."
Muller zou graag zien dat er veel meer
werk wordt gemaakt van ordehandhaving. Er
zijn weliswaar regionale inlichtingendiensten
voor de openbare orde, maar soms werkt
daar maar één man. „Het handhaven van de
openbare orde heeft geen prioriteit, terwijl je
door een goed netwerk van inlichtingen ex
treme rellen in veel gevallen kunt voorko
men. Zo'n toestand als in Groningen komt
weliswaar maar eens in de zoveel jaar voor,
maar je moet veel moeite doen om dat te
voorkomen, omdat de impact zo enorm
groot is. Ik denk dat er in Nederland zelden
of nooit iets is gebeurd waardoor mensen zo
massaal het vertrouwen in de politie hebben
verloren."
Met de huidige bevoegdheden kunnen de
bestaande inlichtingendiensten volgens Mul
ler heel goed meer werk maken van orde
handhaving. „Ik zie daar in elk geval veel
meer heil in, dan in het oppakken van jon-
De grenzen van de tolerantie
lijken bereikt
Bij de rellen in Groningen en Arnemuiden werden
agenten de buurt uit geknuppeld. Het maakte in één
klap duidelijk dat grote groepen jongeren niets meer
pikken van de politie, zoals ze zich steeds minder
gelegen laten liggen aan gezag. Is de tijd rijp voor een
harde aanpak? Zijtt de grenzen van de tolerantie
bereikt? „Als je niets meer tolereert, krijg je vroeg of
laat een escalatie van geweld.
Confrontatie tussen de ME en demonstranten tijdens de Eurotop in Amsterdam.
foto cpd/phil nijhuis
