De spookpartij van gebroeders Le
Feiten &Meningen
Dreigement over
spaarloon is
fluiten in donker
'Oceanen bemesten goed voor milieu'
Netanyahu loodst omstreden begroting met gemak door parlement
W'tmr
DINSDAG 6 JANUARI 1998
Gesher is paard van Troje in Likud-fractie
Emeritus-hoogleraar heeft oplossing mestprobleem
Het mestprobleem kan gemakkelijk wor
den opgelost door de mest gedoseerd in
de oceanen te laten lopen en zo de zeer
voedselarme gebieden in deze diepe wa
teren wat bijvoeding te geven. Emeritus-
hoqgleraar O. SchuUing meent dat dit de
ideale oplossing is voor het mestover
schot. Kwaad kan het niet, meent de geo-
chemicus, 'want de mens is niet in staat
de samenstelling van de onmetelijk grote
oceanen te veranderen'.
Schuiling, die hoogleraar was in Utrecht,
meent dat er alleen maar voordeel zit aan
zijn plan. Op de eerste plaats raakt Ne
derland de fosfaten kwijt die het in de
vorm van varkensvoer importeert en dat
is goed voor ons milieu. Na vergisting,
waarmee gas uit de brij wordt gewonnen,
kan het waterige restant gedoseerd wor
den geloosd in voedselarme delen van de
oceaan. Dat is gunstig voor het leven in
die wateren. Het plankton wordt als het
ware bijgevoerd. Bovendien is het gunstig
voor de vermindering van het broeikasef
fect omdat de fosfaten in de mest enorme
hoeveelheden broeikasgassen onschade
lijk maken als ze worden opgenomen in
de voedselketen. ,,Een kilo fosfaat bindt
130 kilo kooldioxide en dat scheelt een
hoop redeneert Schuiling.
De scheidend hoogleraar geochemie
- scheikunde van de aarde - ziet de voed
selarme delen van de oceanen als 'biolo
gische woestijnen' die wel wat bijvoeding
kunnen gebruiken. De visserij zou er
j voordeel van hebben. Voor verstoring van
het natuurlijk evenwicht hoeft niemand
I benauwd te zijn, vanwege het zelfreini
gend vermogen van de oceanen.
Eerder is de hoogleraar zijdelings betrok
ken geweest bij plannen om mest af te
voeren naar de woestijnen in Afrika en
Azië, maar die plannen stokten omdat de
derdewereldlanden meenden dat het rij
ke Westen hen wilde gebruiken als mest
vaalt. Schuiling is daar nog boos over,
omdat degene die dat plan opperde
ethisch volstrekt zuiver op de graad is.
„Mest wordt ten onrechte gezien als af-
j val, maar dat is het alleen op plaatsen
waar een overschot is. Op andere plaat-
i sen is het een nuttige stof." Hij verwijst
naar de keuterboertjes van vroeger, die
maar wat blij waren dat ze wat mest op
hun akkertjes konden brengen om die
vruchtbaarder te maken.
Met het bemesten van de oceanen wordt
kleingeestigheid omzeild, want 'versprei
ding van voedingsstoffen op oceaangron-
den is op geen enkele wijze strijdig met
nationale of internationale wetgeving'.
Dat neemt niet weg dat de Nederlandse
overheid weinig ziet in zijn suggesties, zo
bekent Schuiling. Het ministerie van
landbouw wil het mestprobleem in eigen
land oplossen en het ministerie van
milieu heeft hem eerder al eens te ver-
staan gegeven 'dat er wel eens wat mis
zou kunnen gaan'. „In onderzoek was
men daarom niet geïnteresseerd."
Greenpeace kan evenmin enthousiasme
opbrengen voor het plan, dat ironisch ge
noeg wordt gelanceerd net nadat de Ver
enigde Naties 1998 hebben uitgeroepen
tot het jaar van de Oceanen. Woordvoer
der Just van den Broek formuleert princi
piële bezwaren. „Je maakt de zee tot
landbouwgebied. Straks heerst daar ook
nog varkenspest." Beter is het om de oor
zaak van het mestoverschot aan te pak
ken en de mestproductie fors te knijpen,
vindt hij. Het tweede bezwaar is van
praktische aard. „Wat levert zoiets nou
extra op? De zee is al een enorme kool-
stofslurper." Greenpeace heeft al moeite
met vergelijkbare proefjes in Noorse fjor
den en ziet liever niet dat uitgebreid
wordt geëxperimenteerd met de ocea
nen, 'want je weet niet waar je aan be
gint'.
Met de milieuorganisaties heeft Schuiling
zelf nog geen contact gehad, maar hij
verklaart zich uitdrukkelijk bereid met
wijze mensen uit die clubs een serieuze
discussie te voeren. „Blijkbaar mogen we
van alles en nog wat straffeloos aan de
natuur onttrekken, maar slaan de stop
pen door als we iets, onder zorgvuldige
controle, aan de natuur toevoegen."
DEN HAAG THEO HAERKENS
Het was de love-babyxan PvdA'er
5 Willem Vermeend, maar in zijn
korte bestaan heeft het spaarloon
.1 zich ontpopt als de befaamde
i 1 peuter die zijn ouders tot wan-
C hoop drijft. Zodanig zelfs, dat
h zelfs Vermeend de regeling wat
wil beperken. Opmerkelijk, want
J toen zijn partijgenoot en minister
van sociale zaken Melkert een dik
1 IVjc, 'ia^ Jaar geleden liet weten dat
hij de spaarloonregeling overdre-
Nj ven vond, kreeg hij nog de wind
van voren van de staatssecretaris
van financiën.
In hun belastingplan constate
ren Vermeend en zijn minister Zalm zorgelijk dat het
belastingvrije spaarloon de schatkist jaarlijks 1,4 mil
jard gulden aan inkomsten kost. Vermeend en Zalm
willen de regeling daarom minder aantrekkelijk maken.
Nu is het nog zo dat iedere deelnemer na vier jaar voor
het spaarloon mag kopen wat hij wil. Het duo van Fi
nanciën wil die vrijheid inperken tot besteding aan een
eigen huis, pensioen, studie of verlof, of het beginnen
van een eigen bedrijf. Zo hopen Vermeend en Zalm de
'schade' te beperken tot 900 miljoen.
Of dat ook gebeurt, zelfs als hun bestedingsbeper
king het haalt, is nog maar de vraag. De regeling is fis
caal zo aantrekkelijk, dat het even goed denkbaar is dat
de huidige 1,6 miljoen deelnemers die bestedingsbe
perking voor lief nemen en dat spaarloon 'desnoods' in
het eigen huis of in een aanvullende pensioenvoorzie
ning stoppen. Het zijn, zo blijkt uit CBS-cijfers, vooral
mensen met de wat hogere inkomens die gebruik ma
ken van de spaarloonregeling. Juist onder die groep zit
ten ook de mensen met een eigen huis en de mensen
die geld stoppen in lijfrentes en allerlei andere pen
sioenvoorzieningen. Het lijkt er dan ook eerder op dat
Vermeend en Zalm zich op dit punt (te) rijk rekenen.
Er zijn nog wel meer redenen om het dreigement van
Industriebondvoorzitter Krul van een hogere looneis
bij een beperking van het spaarloon met een paar kor
rels zout te nemen. Een nieuw belastingstelsel wordt
op zijn best ruim na de eeuwwisseling van kracht. Krul
dreigt dus nu met een extra looneis over vier, vijf of nog
meer jaren. Dat is weinig geloofwaardig: de looneisen
van 2000-zoveel worden bepaald door de economische
omstandigheden van dat moment, niet door een drei
gement uit 1998.
En stel nu eens dat Krul dan aan de onderhande
lingstafel zit met de werkgevers. Ongeveer een kwart
van de werknemers neemt nu deel aan de spaarloonre
geling, van wie bovendien het overgrote deel dat zal
blijven doen. Dan kun je toch niet in redelijkheid stel
len dat alle (zes miljoen) werknemers een procent extra
loon moeten krijgen omdat enige honderdduizenden
werknemers uit eigen keuze niet langer deelnemen aan
een fiscaal aantrekkelijke spaarregeling. Dan krijgen
immers vele miljoenen werknemers een compensatie
voor iets dat voor hen helemaal niet gecompenseerd
hoeft te worden.
De achtergrond van Kruis tromgeroffel is dan ook
waarschijnlijk een andere. Krul is beoogd voorzitter
van de fusiebond FNV Bondgenoten, straks veruit de
grootste bond van Nederland. Zo'n bond moet een
voorzitter met een gezicht hebben en Krul heeft dat
nog niet. Daar moet hij het komende jaar dus hard aan
werken. Dat kan heel goed met het door niemand min
der dan voormalig FNV-voorzitter Kok aangedragen
thema dat de rijken graaien naar hartelust, terwijl van
de eenvoudige werknemer loonmatiging wordt geëist.
Alleen moet hij dan wel wat beter uitkijken. Als de
overheid geld tekort heeft, zei Krul ter verdediging van
zijn dreigement, moet ze de enorme vermogens
winsten maar eens aanpakken. Maar helaas voor Krul
geven Vermeend en Zalm in hun belastingplan daar
voor óók concrete en helemaal niet zulke slechte voor
zetten. Daarmee is ook dat verwijt niet (helemaal) te
recht.
Kruis dreigement is vooral fluiten in het donker. Er
moeten betere manieren te bedenken zijn waarop Krul
zich kan profileren als dé vakbondsman van Neder
land.
i!e
De Israëlische regering heeft
gisteren de begroting voor 1998
met onverwacht gemak door
het parlement geloodst. Als ge
volg van het vertrek van David
Levy's Gesher-partij uit de rege
ring besloten dwarsliggers bin
nen de Likud alsnog voor te
stemmen. Daardoor haalde een
duidelijk tevreden premier Ben
jamin Netanyahu met 58 tegen
52 stemmen de winst binnen.
Dat het begrotingsvoorstel het
zou halen was te voorzien, maar
in de komende weken en maan
den wachten Netanyahu zwaar
dere proeven als hij het vredes
proces uit het slop wil halen.
Zijn regering steunt nog maar
op 61 van de 120 Knessetleden.
Van de 61 zijn er minstens vijf
tien sterk gekant tegen iedere
verdere terugtrekking van de
Westelijke Jordaanoever. Daar
om is Netanyahu een campag
ne begonnen onder de leden
van zijn coalitie. Hij probeert
zijn opposanten ervan te over
tuigen dat ze beter akkoord
kunnen gaan met een kleine
territoriale concessie, dan het
kabinet te laten struikelen met
mischien een regering van de
partij Arbeid als gevolg. Boven
dien wijst hij erop dat hij die
concessie pas wil doen als de
Palestijnen laten zien dat ze
zich stipt houden aan de geslo
ten akkoorden. Zolang de Pales
tijnen in gebreke blijven, hoe
ven de haviken binnen de rege
ring zich daarom nergens zor
gen over te maken.
Het ontslag van David Levy gaat
pas vandaag officieel in, maar
niemand verwacht meer dat hij
zich bedenkt. Dat betekent dat
Netanyahu vanavond niet al
leen optreedt als premier, maar
ook als minister van buiten
landse zaken bij de ontvangst
van de speciale Amerikaanse
gezant Dennis Ross. Dat Ross
zijn bezoek niet heeft afgelast,
ondanks de politieke crisis in Is
raël, wordt in Jeruzalem gezien
als een teken dat de Amerika
nen niet van plan zijn de druk
op Israël te verlichten. Op 20 ja
nuari wordt Netanyahu in Was
hington verwacht om eenil
lisch standpunt bekend te F
ken over onder meer de veE*
militaire terugtrekking. TvvP'
dagen later krijgt presidenir'
Clinton bezoek van de Pale[e
se leider Yasser Arafat.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
TOM JANSSEN
„Als het idee niet zo absurd was, zou men kunnen denken dat president Clinton en minister van buitenlandse za
ken David Levy achter de schermen een samenzwering hebben gesmeed", schreef gisteren Chemi Shalev, com
mentator van het Israëlische dagblad Ma'ariv. Hij doelde op Levy's altreden, juist nu de Amerikaanse president
wat het Israëlisch-Palestijnse vredesproces betreft de wanhoop nabij is.
door Noord-Afrikaanse joden
bewoond industriestadje in het
noorden van het land. De als
bouwvakker begonnen David
maakte een bliksemcarrière,
eerst in de vakbond en later in
de Likud. Broer Maxim was vele
jaren burgemeester van de stad
Lod en zit nu in de Knesset. Hij
heeft grootse plannen voor
Gesher. Het aftreden van David
als minister van buitenlandse
zaken past in zijn plan om de
partij voor de eerstvolgende
verkiezingen definitief los te
koppelen van de Likud.
Gesher zoekt haar achterban
onder Israëliërs uit de arbei
dersklasse, die in de jaren vijftig
en later uit Arabische landen
zijn gearriveerd. Mensen die te
leurgesteld zijn in de Likud,
maar nooit op de als elitair be
schouwde partij Arbeid stem
men. In hetzelfde water vist de
laatste jaren met groot succes
een andere politieke partij: de
orthodox-religieuze Shas.
Gesher kan allen maar met af
gunst kijken naar de tien Knes-
set-zetels die Shas bij de jongste
verkiezingen op eigen kracht
heeft weten te veroveren. De
Levy's beseffen dat ze zelfs
nooit in de buurt van dat aantal
komen als ze op de huidige voet
voortgaan.
Met de miljoenen die de Shas-
leiders ieder jaar uit de zakken
van de minister van financiën
weten te kloppen, stichten ze
peuterspeelzalen, revalidatie
centra en buurthuizen! Wie geld
nodig heeft voor een dure ope
ratie, klopt zelden vergeefs bij
Shas aan. De frustratie van
Gesher over de begroting heeft
vooral te maken met de grote
sommen geld die aan de activi
teiten van haar orthodoxe rivaal
zijn toegewezen. De directe
hulpverlening van Shas ver
toont qua opzet een opvallende
gelijkenis met het optreden van
islamitische herlevingsbewegin-
gen in Arabische landen. Het
zelfde geldt trouwens voor de
mate van succes.
GROOT EGO
Waar Gesher voornamelijk een
beweging is van woorden, is
Shas een partij van daden. Het
is kenmerkend dat Shas bij ie
dere kabinetsformatie grote
moeite doet sociale porte
les te bemachtigen. Op di
nier kan ze het meeste do 8el
voor haar achterban. Dav 'en
vy daarentegen had van h n z'
gin af aan zijn zinnen geziers
buitenlandse zaken. Likui
Knessetlid Benny Begin n tg
daar ooit spottend over 0[
man die zwaait met de vla ngi
sociale hervorming eist di ?r
buitenlandse zaken op. D iok
tekent natuurlijk dat het li ee
de ouden van dagen in Ka ig i
stan hem zeer ter harte ga ilgc
hij de gezondheidszorg o( nd
matra wil verbeteren en d
zich gaat bekommeren or
drugsproblemen in Patagt JU
Maar dat David Levy is be
met een groot ego en geei -
noegen wenst te nemen n *rn
een plaats onder de traditi
Likud-leiders betekent nie
se dat hij geen warm hart
voor de sociaal zwakken ii
Israëlische samenleving. C1
Van de vijf Gesher-Knesse !n
steunen er vier het Oslo-vi
proces. De vijfde, Michael n^(
ner, is een vreemde eend i
bijt. Niet alleen is hij als ei
Gesher-afgevaardigde van
Europese afkomst, maar o inf
hij een fervent aanhanger it a
een 'groot Israël'. Kleiner i ete
oprichter van een parleme e b
re lobbygroep tegen het 0 ela
proces, die met een knipa mt
naar Jasser Arafats preside en
garde 'Strijdmacht-17' wo jtl;
genoemd. Voor zijn trouw et
David Levy is hij in 1996 n m
een zetel in het parlement re
loond. „Maar ik heb echt j nat
idee wat hij in onze gelede
zoekt", verzuchtte Davids
onlangs. Maxim Levy maa L*-
deel uit van de 'Kopenhagi RN
groep', een beweging van!
kende Israëliërs en Arabiei rj:
die het vredesproces een w ,s
hart toedragen. nl
Dat de regering-Netanyayi n
al gisteren bij de stemminj )(-
de begroting is gevallen, k< [ei
de Lew's goed van pas. Er je|
voor de volgende verkiezir eri
nog veel werk te verzetten
Gesher van een spookbewi
om te toveren tot een pari
vlees en bloed.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
to
David Levy zat gisteren voor het laatst als minister van buitenlandse zaken naast Benjamin Netanyahu.
FOTO REUTERS DAVID SILVERMAN
Levy zelf noemde als een van de
redenen voor zijn vertrek de
vertragingstactieken van de re-
gering-Netanyahu bij het uit
voeren van de Oslo-akkoorden.
Maar de buitenlandse politiek
heeft weinig van doen met de
werkelijke achtergrond van de
dramatische gebeurtenissen
van de afgelopen dagen. De be
langrijkste rol speelde de Israëli
sche partijpolitiek.
David Levy is leider van Gesher,
een politieke groepering die tot
voor kort alleen bekend was bij
ingewijden in de Israëlische po
litiek. In feite gaat het om een
spookpartij. De vijf Knessetle
den zijn in 1996 niet door het
Israëlische volk als zodanig ge
kozen. Ze zijn eenvoudig 'mee
gelift' op de kandidatenlijst van
de Likud. Netanyahu stemde
daarin toe onder voorwaarde
dat Levy zich geen kandidaat
zou stellen voor het premier
schap.
Al snel bleek dat de Likud met
Gesher een paard van Troje had
binnengehaald. De groep was
nog niet in de Knesset of ze be
gon al dwars te liggen. Vijfmaal
dreigde Levy met aftreden, tot
hij deze week eindelijk de daad
bij het woord voegde. Gisteren
stemden vier van de vijf Gesher-
vertegenwoordigers tegen de
begroting voor 1998.
FAMILIEBEDRIJF
Gesher is ook een spookpartij
omdat ze ongrijpbaar is. Er zijn
geen formele partijvergaderin
gen, er is geen interne demo
cratie en zelfs de Knessetfractie
komt niet samen voor de volks
vertegenwoordiging belangrij ke
besluiten neemt. Sinds haar op
richting in 1995 - als gevolg van
een eerder conflict tussen Levy
en Netanyahu - is Gesher al ve
le malen op sterven na dood ge
weest. Alleen als Levy dreigde
met aftreden en zijn stem ver
hief tegen het onrecht om hem
heen, verscheen de naam op de
voorpagina's van de kranten en
in de televisiejournaal.
Gesher is in vele opzichten een
familiebedrijf, gerund door Da
vid en Maxim Levy. De broers
arriveerden in 1957 in Israël. Na
hun opvang in een immigran
tenkamp vestigden ze zich in
Beit She'an, een grotendeels
