Wereldwijd vijf miljoen hectare bos verwoest
Broedende brilduikers in Waterleidingduinen
Üy-
Natuur Milieu
Lezingen
over insecten
WOENSDAG 31 DECEMBER 1997
Wereldwijd is dit jaar zo'n vijf miljoen
hectare bos - circa anderhalf keer de
oppervlakte van Nederland - in vlam
men opgegaan. Dat blijkt uit een rap
portage van het Wereld Natuur Fonds
(WNF). De organisatie pleit voor een in
ternationale aanpak om de rampzalige
omvang van de branden volgend jaar
terug te dringen.
Het natuurfonds maakt zich vooral zor
gen over de bossen en zeldzame dier
soorten in Indonesië, Brazilië, Colom
bia, Australië. Papoea-Nieuw-Guinea
en enkele Afrikaanse landen. In Brazilië
en Indonesië is de situatie het ernstigst.
In elk van beide landen ging 2 miljoen
hectare bosgebied in vlammen op.
De meeste bossen werden aangetast
door moedwillige brandstichting ten
gunste van landbouw of om het land
geschikt te maken voor houtexploitatie.
Daarnaast proberen mensen via brand
stichting illegale kap te verdoezelen of
simpel om een slag te slaan uit de ver
zekeringen.
Door de branden is de uitstoot van C02
in de betrokken landen fors toegeno
men. In Brazilië ligt de uitstoot dit jaar
naar verwachting 30 procent hoger dan
vorig jaar. De economische schade is
eveneens enorm. Alleen al voor Indone
sië schat het WNF deze verliespost op
40 miljard gulden. Verder worden er ve
le zeldzame diersoorten met uitsterven
bedreigd, waaronder de orang-oetang.
Volgens het natuurfonds is het de hoog
ste tijd voor een internationale aanpak
van het fenomeen. De organisatie pro
beert onder andere de Wereldbank
warm te maken voor de oprichting van
een Internationaal Comité Bosbrandbe-
strijding, dat nationale overheden, de
plaatselijke bevolking en houtkapbe-
drijven ertoe moet brengen het pro
bleem van de bosbranden serieus te ne
men.
BERT DE JONG
BERT DE JONG
Het gaat goed met de dodaars,
een kleine futensoort, in de re
gio Haarlem. In de duinen en
polders schatten vogelaars het
aantal broedparen op minimaal
dertig, maximaal veertig. Het
iets grotere broertje van de
dodaars, de geoorde fuut, nes
telde in natuurgebied De Nek
(bij het West-Friese Schellink
hout, in het Wormer- en Jisper-
veld en in natuurrreservaat Het
Zwanenwater (Callantsoog).
Een en ander blijkt uit een over
zicht van bijzondere Noord-
Hollandse broedvogels, ge
maakt door de samenwerkende
provinciale vogelwerkgroepen.
Ondanks de tweede achtereen
volgende strenge winter deed
de uiterst vorstgevoelige roer
domp het naar verhouding niet
slecht. Geteld werden de broed-
territoria, niet de broedparen.
Roerdompen zijn vaak poly
gaam: één mannetje heeft dan
meerdere vrouwtjes. De beste
roerdompgebieden in Noord-
Holland zijn het Ilperveld en het
natuurrijke recreatiegebied 't
Twiske, onder de rook van Mo-
kum. In beide gebieden werden
vijf territoria geturfd. Goede
tweede was het Wormer- en Jis-
perveld met drie roerdompterri
toria.
Ook in De Weelen (West-Fries
land, Lutjebroek), Guisveld en
Oostzanerveld (Zaanstreek),
Gooimeer en Ankeveense Plas
sen was afgelopen lente het iet
wat mysterieuze 'gehoemp'
alsof je in een lege fles blaast
te horen. Neerlands kleinste rei
gertje, het schuwe wouwaapje,
was met slechts één broedpaar
in Noord-Holland (Ankeveense
Plassen) vertegenwoordigd. Een
bijzonderheid was een broed-
territorium van de kleinste wa
terhoen in het Wormer- en Jis-
perveld.
Voor het eerst sinds 1984 heeft
dit voorjaar een paar ooievaars
gepoogd in onze provincie te
broeden. In een nest in Heem
stede legde het vrouwtje nog
wel eieren, daama ging het toch
mis. De natuur is op allerlei ge
bieden in beweging. Ten kwade,
maar ook ten goede. In 1961 tel
de Noord-Holland hooguit vier
broedparen bruine kiekendie
ven. Dit jaar waren het er alleen
OPGAVE
OPLOSSING
CRYPTOGRAM
Horizontaal:3. Nederlandse pro
vincie van de Waterstaat (7); 6.
Die lange heeft een relatie met
een godheid (6); 8. Laat de as
verloren gaan! (4); 11Wordt uit
gestippeld door (modieuze) hon
den (5); 13. Bijgenaamd reeds
een overblijfsel (5); 14. Voorwer
pen die onderhandelen over de
prijs (6).
VerticaahlMet veel geluid rood
opgezet (4); 2. Van die onzin
moet men slag hebben (5); 4.
Volgt een noot bij de rijst (4); 5.
Revolutie in een deftige villawijk
(7); 7. Bevestigen zonder prijzen
(6). 9. Koolzuurhoudende steek
(4); 10. Doe iets aan de dorst op
school! (3); 12. Vrouw die ge
schaakt wordt (4).
KRUISWOORDRAADSEL
al op Texel en in de Wieringer-
meer vijfenzeventig. Interessant
was de vestiging van een kolo
nie grote sterns op Texel. Van
niets in één klap naar honderd-
vijftig broedparen.
De Samenwerkende Vogelwerk
groepen in Noord-Holland noe
men een broedgeval van de
brilduiker 'de grootste klapper
van het seizoen'. Nooit eerder
broedde deze soort in onze con
treien. Pa en ma brilduiker wer
den met hun kroost diverse ke
ren gezien in de Amsterdamse
Waterleidingduinen. Brilduikers
staan te boek als broedvogels
van Oostzeelanden en West-Si-
berië. Normaliter zie je ze alleen
's winters.
Noord-Holland kende nog een
broedprimeur: voor het eerst
nestelde er een paar grote man
telmeeuwen in natuurontwik
kelingsgebied De Vooroever bij
Ondercüjk/ Wervershoof (West-
Friesland). Net als de brilduiker
een soort die gewoonlijk veel
noordelijker broedt. In de nieu
we Vooroevernatuur bungelde
aan een dunne wilgentak ook
voor het eerst het kunstige nest
van de zeldzame buidelmees.
Het gaat goed met de lepelaar
in Noord-Holland. Op Texel zijn
honderdachtentachtig nesten
geteld en in Het Zwanenwater
circa honderd. Verrassend wa
ren negen broedparen in na
tuurgebied 't Ven, aan de IJssel-
meerkust tussen Andijk en Enk
huizen. SVN signaleert in het
overzicht een interessante
trend: steeds meer bergeenden,
vroeger in hoofdzaak broedend
in konijnenholen, zijn de vossen
in de duinen ontvlucht en broe
den nu in West-Friese polderge
bieden.
Soms is een soort zo schuw dat
het zelfs voor doorgewinterde
vogelaars erg moeilijk is om een
broedgeval met zekerheid vast
te stellen. Dit geldt onder ande
re voor de mysterieuze wespen-
dief. Het aantal nesten wordt
geschat op drie in de duinen bij
Haarlem, en mogelijk eentje in
de duinen bij Bergen. Het
'kroonjuweel' der weidevogels,
de kemphaan, is nog met zo'n
vijfenveertig nesten in Noord-
Holland present. Waterland-
Oost en het Wormer- en Jisper-
veld tekenen elk voor minimaal
twintig broedende kemphenne
tjes.
Bron: De Graspieper, orgaan van de
Samenwerkende vogelwerkgroepen
in Noord-Holland (SVN)
UTRECHT (Bert de Jong) Af
gelopen jaar is in Wageningen
een succesvolle serie lezingen
gehouden over insecten. In
1998, tussen 8 januari en 12
maart, staat een interessante
vervolgreeks op het program
ma. Ditmaal in Utrecht: 'Insec
ten en maatschappij'. We spui
ten ze dood, laten ze giftige kor
reltjes eten of trappen ze dom
weg plat. Maar zonder insecten
zou de mens niet overleven.
Zowat een derde van alle land
bouwgewassen op aarde gedijt
alleen als ze door insecten wor
den bestoven. Insecten kunnen
weliswaar voor ons een plaag
zijn (giftige spinnen, malaria
muggen, enzovoorts), nogal wat
soorten voorkomen óók plagen.
Zoals sluipwespen, waarvan de
larven als biologische bestrij
ders parasiteren op beestjes die
voedselgewassen aanvreten.
Door ondoordacht met chemi
sche middelen 'plaaginsecten'
uit te willen roeien, worden bio
logische balansen verstoord. En
is het middel soms erger dan de
kwaal. Bovendien worden de
beestjes resistent tegen het gif.
De lezingenserie in Utrecht
schenkt de bezoekers meer in
zicht in de wondere wereld der
insecten, de meest succesvolle
groep organismen op aarde.
Tussen de zestig en tachtig pro
cent van alle soorten organis
men op onze planeet behoort
tot de insecten. Ze kropen en
vlogen al rond ten tijde van de
dino's.
Insecten, die in vrijwel elk eco
systeem in groten getale voor
komen (alleen in oceanen zijn
ze ondervertegenwoordigd)
hebben nog altijd een grote in
vloed op de maatschappij. Ze
spelen en speelden een voorna
me rol in allerlei culturen. De
mestkever in het oude Egypte,
de zijderups in China, en de
Spaanse vlieg ter opwekking
van seksuele lusten.
Deskundigen verwachten bo
vendien dat insecten de volgen
de eeuw in onze samenleving
nóg belangrijker worden dan ze
al zijn. Bijvoorbeeld als milieu
vriendelijke plaagbestrijders op
het boerenland.
In de lezingen worden uiteenlo
pende thema's aangesneden:
genieten van insecten, insecten
als dragers van de biodiversiteit
(verscheidenheid aan soorten),
insecten als fobie veroorzaken
de griezels, insecten als voedsel,
nieuwe, door genetische mani
pulatie gemaakte insecten, in
secten als ziekmakers, insecten
als probleem én oplossing in de
landbouw, et cetera.
Lezingen 'Insecten en maatschappij'.
Op donderdagen tussen 8 januari en
12 maart 1998. In de aula van het
academiegebouw van de Universiteit
van Utrecht, Domplein 29. Tijd: tus
sen 20.00 en 22.00 uur. Toegang gra-
PC/U3&AK ZSTACfiST&AZ
BA/ ££A/C> AA/V OM
Afc? S7&3/ A&SCO
/HAMA/GTS& /AS&é/VS', /S
i/AA&. 3CU.S&AAT/
^/V £>AA/ ASAA/0&A/-
s> L J.
yl\
- - -
-- -
TOMPOES
Tom Poes en het Kukel
De diepe stem uit de luidspreker
zweeg even en Ak-Ak maakte daar
gebruik van door snel het kukel van
de markies te meten. Maar op het
volgende moment veerde hij ver
schrikt op toen plotseling zijn naam
over het landschap schalde. „Ak-Ak
de waarnemer meet nu een min ku
kel!" galmde de luidspreker. „Min
één zeven ten tien. We naderen het
einde!" „De stem van de Droon!"
riep Ak-Ak. „Wat is dat? De vreemde
ling beluistert de Droon!"
,Par exemple!" sprak de markies ver
blekend. „Wat beduidt dit? Spreekt
men over mij? Is mijn kukel..." „IS
min!" riep de waarnemer uit. „Zoals
de grote Droon zegt!" Met deze
woorden sprong hij op Wammes
Waggel af, daarbij de geschokte edel
man ruw terzijde duwend. „Hihihi",
zei Wammes giechelend, „vind je het
zo'n enige radio?" Ak-Ak schonk ech
ter geen aandacht aan het verouder
de toestel. „Vlug!" zei hij dringend.
„Ik wil uw kukel meten."
„Niks hoor", riep de ander uit. „Niks
te meten. Hij is van mij! Trouwens,
het is geen kukel maar een radiotoe
ter." „O", hernam de waarnemer een
beetje uit het veld geslagen. „Maar
bent u een inwoner van Rom
meldam? Dan is er nog hoop. Ik ge
loof, dat u plus bent!" „Hihihi, wat
mal!" giechelde Wammes, het ijzer-
draad uit de modder trekkend. „Nou
ik ben geen inwoner, hoor. Ik woon
niet; ik loop zo maar een beetje. En
jij bent zelf niet pluis." Na deze
woorden vatte hij zijn toeter op en
liep luid lachend heen. „Daar j
laatste hoop van de grote Droon",
prevelde Ak-AK verslagen.
REDACTIE BERT DE JONG 072-51!
00
01
DOOR JAN VISSER u.
We sluiten vandaag opnieuw een opmerkelijk warm jaar af. De gen
delde temperatuur op het KNMI in De Bilt bedroeg 10,3 graad teg
normaal 9,4. Daarmee behoort 1997 tot de warmste jaren van de;
eeuw. Warmer was het alleen in 1990 met gemiddeld 10,9 graad
1989 10,7, 1994 10,6 en in 1992 en 1995 met 10,5 graad. In
1988 was het gemiddeld net zo warm als dit jaar. Opmerkelijk en
gelijkertijd verontrustend is dat de warmste 7 jaren zich voordeden
1987.
Van toeval kan dus geen sprake meer zijn ofwel ons klimaat is niet
meer wat het geweest is. Het nieuwe jaar brengt ons voorlopig onst
mig en periodiek nat weer met als dieptepunt het komende weekei
de. Dan bereikt namelijk een zeer diepe depressie de Noordzee.
dat dit systeem de klassieke stormbaan lijkt te zullen volgen via lei
land en noordelijk Engeland moeten we er rekening mee houden di
het met name aan de kust gaat stormen. Meer details kunnen pas
gen het weekeinde gegeven worden omdat aangekondigde stormer
dikwijls in het zicht van de haven afhaken. Kortom er is nog geen
den tot ongerustheid.
Op Nieuwjaarsdag blijft het op een enkele verspreide bui na tot aai
de avond droog. Wel is het vaker bewolkt dan zonnig. De temperati
ren lopen op tot 6-7 graden. Morgenavond gaat het wel regenen en
aan de kust neemt de zuidzuidwestenwind toe tot hard of stormaclr
tig. Ook op vrijdag blijft het stevig waaien met kans op enkele buiei
Tijdens het afgelopen etmaal is het opnieuw geen onverdienstelijk
weer geweest. Het bleef op de meeste plaatsen droog en soms was
nog aardig wat zonneschijn. Gedurende korte tijd was het zelfs zo
goed als onbewolkt. In de late middag viel er plaatselijk wat lichte
motregen. De temperaturen werden gaandeweg hoger en kwamen
op maximaal 7-8 graden. Valkenburg bij Leiden noteerde maximaa
7,9 en Bloemendaal 7,1 graad.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
woensdag.
Noorwegen:
Aan de noordwestkust nu
en dan flinke opklaringen.
Verder bewolkt en perio
den met regen, landin
waarts sneeuw. Een forse
zuidenwind. Langs de kust
in het zuidwesten en zui
den maxima oplopend tot
boven 5 graden; elders
overdag vorst.
Zweden:
Meest bewolkt en van het
zuidwesten uit enige tijd
sneeuw of regen. Vooral
later veel wind. In het
midden en noorden over
dag vorst; in het zuiden
maxima oplopend tot een
graad of 3 boven nul op
morgen.-
Denemarken:
Nogal winderig en be
wolkt. Vooral vandaag re
gen; morgen kans op een
paar opklaringen. Middagtemperatuur
ongeveer 4 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Stormachtig, vooral op morgen. Verder
meest bewolkt en geruime tijd regen; in
Schotland hier en daar natte sneeuw.
Vandaag maxima rond 7 graden; morgen
een paar graden zachter.
België en Luxemburg:
Overwegend bewolkt en van tijd tot tijd
regen. Aan de kust later een stormachti
ge wind. Middagtemperatuur omstreeks
8 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Morgen vooral langs de kust een storm
achtige wind. Verder veel bewolking en
perioden met regen. Middagtempera
tuur uiteenlopend van een graad of 7 in
de omgeving van Nancy tot 12 graden in
Bretagne en de Vendee.
Portugal:
Vandaag naar het oosten wegtrekkende
regen; verder vooral in het zuiden zonni
ge perioden. Aan zee maxima rond 14
graden, landinwaarts frisser.
Madeira:
Zonnige perioden maar vandaag eerst
nog kans op een bui. Middagtempera
tuur ongeveer 18 graden.
Spanje:
Flinke wolkenvelden en nu en dan re
gen. Morgen in het westen en midden
flinke opklaringen en droog. Middag
temperatuur in het binnenland rond 9
graden; aan de kust maxima van 14 tot
18 graden.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden maar in het noorden
wolkenvelden; eerst nog kans op een
bui. Middagtemperatuur rond 23 gra-
Marokko:
Westkust: wisselend bewolkt en enkele
stevige buien. Tamelijk fris met aan zee
maxima rond 15 graden.
Tunesië:
Zonnige perioden en waarschijnlijk
Polen:
Wolkenvelden maar ook nu er
Droog. Middagtemperatuur op de me
te plaatsen iets boven het vriespunt.
Tsjechië en Slowakije:
Soms wolkenvelden, soms zon en vr
overal droog. Middagtemperatuur
streeks plus 3 graden
Hongarije:
Kans op mist, overdag hier en daar
Droog. Middagtemperatuur
graden boven nul.
DONDERDAG 1 JANUAR11998
Zon- en maanstanden
Zon op 08.49 Zon onder 16.
Maan op 10.20 Maanonder20
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 05.17 17.31 04.50 17te
Laag 01.06 13.20 00.47 13. g
VRIJDAG 2 JANUARI 1998
Zon- en maanstanden
Zon op 08.48 Zon onder 16
Maan op 10.54 Maanonder2L
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 05.58. 18.16 05.31 17. i
Laag 01.35. 14.00 01.16 13. ie
Weerrapporten 31 december 07 uur:
(0
droog. Middagtemperatuur ongeveer 19
graden.
Zuid-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en af en toe re
gen; in de Alpen vanaf 1300 meter
sneeuw. Later langs de westkust een
stormachtige wind. Middagtemperatuur
van een graad of 6 in de omgeving van
Lyon tot lokaal 15 graden in het uiterste
zuiden.
Mallorca en Ibiza:
Afwisselend zon en wolken en kans op
een paar buien. Middagtemperatuur
rond 16 graden.
Italië:
Zonnige perioden maar in het noorden
meer bewolking en vooral vandaag kans
op regen-, in de bergen vanaf 1300 me
ter sneeuw. Middagtemperatuur uiteen
lopend van een graad of 5 in het noor
den tot 17 in het uiterste zuiden en op
Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Zonnige perioden, vooral op Corsica
kans op een bui Middagtemperatuur
omstreeks 16 graden.
Malta:
Flinke zonnige perioden en droog. Mid
dagtemperatuur rond 17 graden.
Griekenland en Kreta:
Rustig met flinke zonnige perioden en
waarschijnlijk droog. Langs de kusten
maxima rond 15 graden.
Turkije en Cyprus:
Flink wat zon en droog. Langzaam iets
frisser-, morgen maxima van een graad of
7 rond de Dardanellen tot 14 op Cyprus.
Duitsland:
Naast zon ook wolkenvelden en later
met name in het westen af en toe regen.
Middagtemperatuur veelal tussen 3 en
8 graden.
Zwitserland:
Flinke wolkenvelden en vooral in het zui
den en later ook het westen af en toe
sneeuw, beneden de 1200 meter regen;
in het noordoosten eerst ook zon. Maxi
ma in de dalen rond 6 graden.
Oostenrijk:
Hier en daar mist en in Tirol kans op wat
sneeuw. Verder droog en nu en dan zon.
In de meeste dalen 's middags een paar
graden boven het vriespunt.
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Athene
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Geneve
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
mistbanken v
regen i
zwaar bew r
half bew r
Stockholm i
Warschau r
Wenen r
Bangkok c
Buenos Aires c
Casablanca r
Johannesburg I
Los Angeles 2
New Orleans c
New York 2
Tel Aviv f
half bew.
Op Texel vestigde zich een kolonie grote sterns. In één klap honderdvijftig broedparen.
FOTOS MARTIJN DE JONGE
In natuurgebied De Vooroever bungelde voor het eerst een buidelme-
zennest in een wilgentak.
