De wereld blijft
gewoon
menselijk'
ARCHIEVEN
Huize Voordorp onder slopershamer
Kerk Samenleving
Mgr. Bernard Möller, de bisschop van
Groningen, wordt volgend jaar 75. Het
emeritaat lonkt. Zelf denkt hij begin
1999 af te zwaaien. Het is dan dertig
jaar geleden dat hij zijn baan als
hoogleraar filosofie in Utrecht
verruilde voor het ambt van bisschop.
Een gesprek met een beminnelijk
prelaat over zijn naderende afscheid
en het goede en kwade in de mens.
„De wereld blijft gewoon menselijk."
lihIHiiiVAl»
Mgr. Bernard Möller „De kerk is nu één van de vele roependen in het maatschappelijke koor."
Het jaar loopt bijna ten einde, 1997 gaat en
1998 komt. Toch is de Groninger bisschop
kennelijk nog niet aan omkijken toe, want
hij toont zich oprecht verrast door de vraag
welke gebeurtenis dit jaar de meeste in
druk op hem heeft gemaakt.
„Met die vraag overrompelt u me", zegt
hij. „Ik heb daar eigenlijk nog helemaal
niet over nagedacht. Ik ben me daarvan
pas bewust als ik naar het nieuwsoverzicht
van het afgelopen jaar kijk. Het zinloze ge
weld in de maatschappij? Ja, daar zegt u zo
wat. Het toenemende geweld is natuurlijk
ook voor mij een bron van zorg, met de ge
beurtenissen in Leeuwarden als meest op
vallende uitschieter. Geweld is tegenwoor
dig overal. Heel akelig. Gelukkig zijn er dit
jaar ook uitermate verheugende dingen ge
beurd.
Voor het bisdom is het een rustig jaar ge
weest. Ik kan me geen echte vervelende
dingen herinneren, maar ook geen dingen
die er in positieve zin enorm uitsprongen.
Groningen is maar een klein bisdom. Er
gebeurt hier niet zoveel.
Voor mij is de catechese het belangrijkste
aandachtspunt. De tijden zijn enorm ver
anderd. Vroeger groeiden rooms-katholie-
ke gelovigen op in hun eigen sociale
milieu. Ze kregen het geloof met de paple
pel ingegoten en ook tijdens de rest van
hun leven bleef geloven vanzelfsprekend.
Van alle kanten kwam hetzelfde geluid,
niet alleen van de paus en van de pastoor
maar ook van de buren en de omgeving. Je
kon je niet eens een andere levensovertui
ging permitteren. Die vanzelfsprekendheid
is er niet meer, niet voor rooms-katholie-
ken en ook niet voor gereformeerden of
hervormden. De kerk is nu één van de vele
roependen in het maatschappelijke koor.
Geloven is een kwestie van persoonlijke
keuze geworden. Als kerk moet je op die
veranderde omstandigheden inspelen en
je gelovigen onderrichten. Je kunt nu een
maal niet geloven als je niets van de bijbel
weet.
Ik ben ervan overtuigd dat mensen vooral
tot geloof komen door persoonlijk contact
met anderen. Als ze geraakt worden door
de overtuiging van iemand anders, kan er
een vonk overspringen. De media? Ja, die
beïnvloeden mensen ook wel, maar dat is
allemaal zo oppervlakkig. Je kunt wel via
de krant evangeliseren, maar dat beklijft
niet. Zo'n krantje komt weer op de grote
hoop."
Beweging
Toch bespeurt hij een zekere kentering.
„Tien, vijftien jaar geleden moest je inder
daad niet met het geloof aankomen. Toen
ik eind jaren zestig als bisschop in Gronin
gen begon, was de maatschappij enorm in
beweging. Er was destijds een sterke stro
ming die uitging van de maakbaarheid van
het leven. Daar had je God niet bij nodig.
Die kon je dan ook maar beter niet meer
ter sprake brengen. Inmiddels zijn we er
wel achter dat het met die maakbaarheid
van de samenleving nogal tegenvalt en dat
we de hulp van God goed kunnen gebrui
ken.
Veel mensen zien de betrekkelijkheid in
van het materiële bestaan. Mensen zijn
weer zoekende en staan meer open voor
zaken als geloof en de zin van het leven.
Dat wil niet zeggen dat iedereen weer gelo
vig wordt en naar de kerk gaat, maar de in
teresse is er wel.
De kerk is een verzameling van alle gelovi
gen, niet waar? Die gelovigen hebben ook
een ontwikkeling doorgemaakt. De jaren
zestig en zeventig zijn er niet voor niets ge
weest en hebben zeker hun nut gehad.
Veranderingen zijn noodzakelijk om aan
de toekomst te kunnen bouwen. Er is nu
bijvoorbeeld in de kerk veel meer begrip
voor andersdenkenden. Die worden heel
anders benaderd. Er is gesprek, er is dia
loog.
Over de toekomst kan ik geen zinnig
woord zeggen. Als je de geschiedenis van
de kerk bekijkt, is altijd datgene gebeurd
wat niemand kon voorzien. De toekomst is
nu eenmaal de resultante van een heleboel
verschillende krachten. Toen paus Johan
nes XXIII met het Tweede Vaticaanse Con
cilie de vensters van de kerk openzette,
kon hij ook niet vermoeden dat honderd
duizenden de kerk zouden verlaten. Van
het optimistische gedachtegoed uit de zes
tiger jaren is weinig terechtgekomen. Maar
een toekomstscenario waarin van de kerk
in de volgende eeuw niets zal overblijven?
Nee, dat komt ook niet uit. Het gaat altijd
ZATERDAG 27 DECEMBER 1997
Het laatste jaar van de Groningse bisschop Möller
anders."
Möller gelooft niet dat de wereld nu harder
is dan vroeger. „Mensen zijn niet slechter
of beter geworden. Dat de wereld niet
deugt, wordt al eeuwen geroepen. Kijk
naar de geschiedenis. Mensen zijn altijd
pessimistisch over hun eigen tijd geweest.
Aristoteles klaagde vier eeuwen voor Chris
tus al over die rotzooi in Athene. De wereld
blijft gewoon menselijk.
Ik zie het zo. God laat ons onszelf zijn met
onze goede en slechte eigenschappen. We
zijn vrij om te kiezen. We kunnen het hier
op aarde helemaal verprutsen. Maar het
Evangelie doet een appel op ons om goede
werken te doen, om de liefde en zorg van
onze Heer zoveel mogelijk na te volgen.
Ja, er gebeuren gruwelijke dingen in onze
i<
maatschappij. Maar er zijn in ons lan i
honderdduizenden mensen die zichi<
vrijwilliger belangeloos inzetten voor r
medemens. En dan heb ik het nog ni<
eens over zaken als burenhulp en al (k,
andere dingen die vanzelf spreken. Gr*
schepper van de aarde en dat onmeti D
heelal, is afgedaald om ons bij te staa
laat ons niet in de steek. Fantastisch,
Je staat er als mens niet alleen voor. r
een opsteker. Als je je daar rekenschae
geeft, ben je veel beter bestand tegen j(
genslagen in je leven. Die hebben dai r
zekere betrekkelijkheid.
Dat er een opvolger voor mij komt, vi
goed. Ik ben niet zo sterk meer. Ik ga J
van uit dat ik begin 1999 opstap als b
schop, dan ben ik precies dertig jaar IB
schop van Groningen geweest. Maar
kan natuurlijk ook iets eerder worden P
ik er tegenop zie? Nee, maar ik ben m:r
wel van bewust dat het een hele fund11
mentele verandering in mijn leven za1(
den. Ik ben benieuwd hoe me dat zal0
vallen. Mijn leven zal in ieder geval ei6
stuk eenzamer worden. Als bisschop
midden in het web van het bisdom. D
ontleen ik heel veel contacten aan. Ni
mijn vertrek zal ik de meeste contact^
kwijtraken. Dan moet ik weer een nie
invulling aan mijn leven geven. Ik ver
me er nu al op dat ik veel meer tijd za n
hebben om te lezen en te studeren. E 'i
hoop ik natuurlijk dat ik een beetje h( e>
zal blijven." e
Verknocht ut
Of hij na zijn emeritaat in Groningen ij
wonen, weet de bisschop nog niet. Hi
voelt er in ieder geval niet veel voor o
rug te keren naar zijn vroegere woon;1
Utrecht. „Ik ken daar nauwelijks men T
meer. Ik ben ook aardig verknocht ge j|
aan Groningen. Verder hangt het hele j
van de omstandigheden af. Ik moet si lt
dit huis verlaten. Dat vind ik helemaa j(
prettig, want ik heb hier dertig jaar m jj
plezier gewoond. Maar, ja, dat is nu e
maal niet anders. Ik moet dus een nie
woning zien te vinden met de daarbij
sende verzorging. r,
Jazeker. Ik heb iemand nodig die voo
kookt en de huishouding doet. Ik kan S!
nog geen ei koken omdat ik altijd hui; u
houdsters in dienst heb gehad die dal J
mij deden. Ja, ik weet dat dat heel eer n
dig is, maar dat brengt dit ambt nu ee >-
maal met zich mee. Als je een bisdom >t
stuurt, heb je geen tijd voor huishoud n
beslommeringen. Ik ben wat dat betri i;
ook hopeloos verwend. Vanaf het moi
dat ik op twaalfjarige leeftijd op het kl
seminarie kwam hoefde ik niets meer -
doen. Ik hoefde zelfs niet eens mijn bi
te maken. Maar dat kan ik nu wel, hoi
u tdeLeidsch Dagblad
ANNO 1897
Maandag 27 December
RIJNSBURG De jongedochtersvereenigingDorcas" ver-
blijdde deze week weer vele weduwen en andere behoeftigen
met kleeren en onderkleeren. Het Is nu juist een tijd, dat de be
hoefte daaraan zich het meest doet gevoelen. De leden, daar
toe door giften van begunstigers in staat gesteld, werken het
geheele jaar door, om in den winter een uitdeelingte kunnen
houden aan hen, die zulk het meest van noode hebben. Uit het
jaarverslag bleek, dat de Vereeniging in gunstigen toestand ver
keerde ofschoon het ledental met 5 verminderd was. Eén werd
haar door den dood ontnomen, vier anderen hielden op jonge-
dochterstezijn, doordat zij in 't huwelijksbootje stapten. Wij
wenschen VereenigingDorcas" eene sterke vermeerdering
van begunstigers toe. De geofferde gaven kunnen op geen doel
matiger wijze besteed worden.
ALFEN Zaterdag-morgen half acht, brak een felle brand uit
in de stoomhoutskoolbriquettenfabriek der firma Nagtegaal en
Zn., te Alfen a/d Rijn. Dank zij het stille weer en den gunstigen
wind, die juist van de vele boerenwoningen in den omtrek af
was, bleef de brand tot een gedeelte der fabriek beperkt. De
spuit der fabriek scheen bevroren en moest met heete asch
ontdooid worden. Nog twee andere spuiten deden dienst. De
burgemeester heeft zich dan ganschen dag op het terrein opge
houden. Nog tot hedenmorgen was een spuit werkzaam om de
van tijd tot tijd uitslaande vlammen van den in brand geraakten
briquetten-voorraad van ca. 100,000 stuks te dooven. Alles
was verzekerd.
ANNO 1972
woensdag 27 december
RIJNSBURG De Rijnsburgse bloemenarrangeuren -decora
teur Cor de Koning heeft ook dit jaar weer van de Vereniging
De Nederlandse Bloemisterij" opdracht gekregen de concert
zaal, waarin de Wiener Philharmoniker op 1 januari het tradi
tionele nieuwjaarsconcert geeft met Nederlandse bloemen te
versieren. Dit concert wordt in Eurovisie-verband uitgezonden
en wordt door niet minder dan 200 miljoen televisiekijkers ge
volgd. De bloemen worden vanuit ons land per vliegtuig naar
Wenen gezonden: tulpen, hyacinten, narcissen, rozen, chrysan
ten en vele andere soorten. Cor de Koning en zijn echtgenote
zijn, doordat ze nu al jaren de zaal versieren, welkome en gezie
ne gasten in Wenen. Ze zijn kind aan huis bij de meest voor
aanstaande autoriteiten uit de stad. Dat een dergelijke geste
van de Vereniging "De Nederlandse Bloemisterij" een machti
ge propaganda is voor het produkt en voor ons land staat wel
vast.
SASSENHEIM Op uitgebreide schaal zal er in de gemeenten
Sassenheim, Warmond, Voorhout en De Kaag een gesprek
plaatsvinden tussen hervormden en gereformeerden. Er is
sinds enige tijd tussen afgevaardigden van de verschillende
kerkraden reeds een gesprek gaande met betrekking tot een
eventueel samengaan op diverse terreinen.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat 82
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10 00-12 00 uur 071 -5128 030
DIRECTIE
B.M.Essenberg,
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
r. van Brussel (adjunct)
REDACTIE
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J. Preenen chef red. Groot Leiden
AJ.B.M. Brandenburg, chef eindred. regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
T. Brouwer de Koning chef Rijn-en
Veenstreek
INTERNET:
Redactie:
Hoofdredactie:
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half |aar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging ve
het automatisch afschrijven vc
geld, ontvangen 1,- korting per beu
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NU
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSO
Voor mensen die moeilijk lezen, sis
hebben of blind zijn (of een andere
hebben), is een samenvatting van hel i
nieuws uit het Leidsch Dagblad op ge
beschikbaar. Voor informatie 0486-48
(Centrum voor Gesproken Lectuur, Q
K
N H U I
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonderdla
Academisch Ziekenhuis- zaterdag 13 00 t/m dinsdag 13.00 en vanaf woer
13.00 t/m vrijdag 13.00 u.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord- geen ongevallendienst.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15 15 u. en 19.00-19.45 u.
Verloskunde en Gynaecologie: naast de gewone bezoektijden, voor partns
bovendien van 10.30-11.15 en van 19.45-21.00 u.
Special Care Unit: 10.30-11 00 u., 15 00-15.30 en 19 00-19.30 u en nao
Kinderafdeling: 10.30-12 .00 en 14 00-19.00 u. (ouders de gehele dag), ns
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 u en 18 30-19 30 u klasse I ei
daarnaast ook 11.15-12 00 u.
Verloskunde en Gynaecologie: 14.30-15.30 u. en 18.30-19 30 u. (voorpat
21.00 u.).
Kinderafdeling 14.30-19 00 u. (voor ouders de gehele dag).
Afdeling Hartbewaking/CCL/Jen intensive care (ic): 14.00-14 30 en 18.30
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131) bezoek is bijna de gehele dag welkom, behalve tussen
14.00 u
Geopend van maandag 7.00 tot vrijdag 19 00 u
Nog voor de werklieden
waren gearriveerd had de
Leiderdorpse jeugd al een
voorschot genomen op de
sloop van Huize Voordorp.
Alle ramen waren gesneu
veld, de dakpannen lagen
er af en deuren waren ver
nield. Daarnaast ontstond
er nogal wat politieke com
motie omdat de Dienst Ge
meentewerken vervolgens
zelf de sloop van het voor
malige kindertehuis ter
hand nam zonder het groe
ne licht van de gemeente
raad af te wachten. Al
schreef het Leidsch Dag
blad op 5 maart 1965 dat
het een hele verbetering
zou zijn wanneer deze
doorn in het oog in Leider
dorp zou zijn verdwenen.
De diaconie van de her
vormde gemeente in Lei
den kocht in januari 1909
het pand en richtte het in
als inrichting voor voogdij
kinderen, zo is te lezen in
het boek Prentenboek van
Leiderdorp: herinneringen
uit grootmoeders tijd. De
kinderen werden geplaatst
door de Haagse Vereeni
ging Kinderzorg. Het pand werd
volledig verbouwd en gerecon
strueerd en kreeg vanuit alle
vertrekken 'veldgezicht' of zicht
op de ruime tuin, waar de pa
tiëntjes konden spelen of tuin-
arbeid verrichtten. De instelling
stond onder leiding van ds. M.
Kramer en zijn echtgenote. La
ter werd mevrouw Fliehe-Van
Griethuysen directeur.
In 1912 werd het pand aan de
Van der Valk Boumanweg - in
de volksmond de Zwarteweg
omdat de straat met koolas was
bedekt - door brand geheel ver
woest. „De brandweer van het
vriendelijke dorpje mocht er
niet in slagen de inrichting voor
verwoesting te behouden",
meldde het Leidsch Dagblad
aan de lezers. Er bleef niet veel
meer dan een ruïne van Huize
Voordorp over. De kinderen
bleven ongedeerd en werden in
afwachting van nieuwbouw on
dergebracht in een ander ge-
Voordat officieel met de sloop werd begonnen had de Leiderdorpse jeugd al een deel van het werk gedaan.
foto fotoarchief leidsch dagblad
bouw van de vereniging in
Voorschoten. De pupillen van
Huize Voordorp hadden voor
geschreven kleding en kapsel.
De jongens droegen gemillime
terd haar. Ze genoten een stren
ge opvoeding. Onderwijs volg
den de kinderen op de School
met den Bijbel in het dorp.
Tot ongeveer 1958 is Huize
Voordorp in gebruik geweest als
kindertehuis. Daarna kregen de
pupillen een plaats in Nieuw
Voordorp in Voorschoten. Ver
volgens deed het gebouw in Lei
derdorp nog dienst als rooms-
katholieke kleuterschool. Ook
werden er tijdelijk Hongaarse
kinderen in ondergebracht. Uit
eindelijk moest in maart 1965
Huize Voordorp wijken voor de
aanleg van de nieuwe Leider
dorpse brug. Op de plek van het
kindertehuis staan nu apparte
menten. Alleen de naam Voor
dorp van één van de straatjes
herinnert nog aan vroeger.
Op de plaats van Huize Voordorp staan nu appartementen. Het pand
moest wijken voor de bouw van de nieuwe brug. foto hielco kuipers
