'Wij willen hele
dat twaalfjarig
'Ik heb geen smoezen meer'
Nicotineverslaving is psychisch
door SUZANNE BARBIER
Er is ook leven na een stopcursus
Er ooit over gedacht een rookvrij leven te
beginnen? Voor rokers is dit een retori
sche vraag. Diep in hun hart willen ze alle
maal stoppen. Omdat tussen denken en
doen een wereld van verschil ligt, helpt GGD
Duin- en Bollenstreek rokers om de nicoti-
nedampen uit hun leven te bannen met een
cursus 'stoppen met roken'. Een verhaal
over vier mensen die erin slaagden definitief
afscheid te nemen van de sigaret.
Maandagavond 27 oktober. De negen cursis
ten, drie heren en zes dames, hebben in de
eerste echte herfstkou hun weg gevonden
naar het gebouw van de kruisvereniging.
Terwijl de koffie in plastic bekertjes wordt
rondgedeeld, wisselen de ex-rokers de erva
ringen van het eerste weekend uit. Ze zijn
nu één week gestopt en hebben de lichame
lijke ontwenning allemaal overleefd. De op
luchting straalt van hun gezicht. „Sommige
mensen denken dat ze doodgaan als ze
stoppen met roken", zegt cursusleidster Lu
cy Salman, „maar het tegendeel is waar."
Dit is het zevende jaar dat wijkverpleeg
kundige en maatschappelijk werkster Sal
man een groep ex-rokers langs de valkuilen
van de sigarettenverslaving loodst. In twee
maanden tijd zullen de cursisten elf avon
den bijeen komen om elkaar te steunen. Tij
dens de introductie-avond heeft Salman,
zelf ex-roker, de deelnemers duidelijk ge
maakt dat een heldere motivatie, realiteits
zin en positief denken onontbeerlijk zijn. De
cursisten leren dat ze alleen rookten om ni
cotine binnen te krijgen en dat de sigaret
verder niets voor ze doet. De stoppers krij
gen elke keer objectieve informatie aange
reikt, en geen doemverhalen, die hen moet
helpen om de aangeleerde rookgewoonte
weer af te leren.
Cees van der Linden: denkbeeldige hond.
door GERARD VAN PUTTEN
door CAROLINE VAN OVERBEEKE
Binnen een paar jaar weten we welk ge
bied in onze hersenen verantwoorde
lijk is voor onze sigarettenverslaving. Een
'anti-verslavingspil' kan vervolgens red
ding bieden aan de kettingrokers die nu
met geen mogelijkheid van sigaretten
kunnen afblijven.
Volgens de Leidse professor dr. FA. de
Wolff is de behoefte aan nicotine die blijkt
uit het roken van soms meer dan 30 siga
retten per dag, niet lichamelijk maar
vooral geestelijk van aard. „Rokers zijn
psychisch afhankelijk van de stof. De
geest en niet zozeer het lichaam vraagt 's
morgens bij het opstaan om een peuk."
De Wolff is toxicoloog in het Acade
misch Ziekenhuis Leiden (AZL). Hij on
derzoekt de schadelijke werking van gifti
ge stoffen in het lichaam: slaapmiddelen,
drugs, metalen en dergelijke. Zo was hij
vorig jaar betrokken bij onderzoek naar
en behandeling van nierpatiënten die tij
dens hun dialyse op Curasao per ongeluk
met aluminium werden vergiftigd.
De Wolff hoopt binnenkort onderzoek
te kunnen doen naar de oorzaak van ver
slavingsgedrag en dan vooral de versla
ving aan sigaretten. „Iedereen weet in
middels dat fervente rokers een grotere
kans hebben vroegtijdig aan longkanker
en hart- en vaatziekten te sterven. En toch
roken mensen door: de verslaving is zeer
hardnekkig. Pas als we het biochemische
proces in de hersenen dat daaraan ten
grondslag ligt begrijpen, kunnen we er
wellicht iets aan doen.
Verslaving is altijd psychisch, benadrukt
De Wolff. „Vervolgens gaat het lichaam
zich instellen op de permanente invoer
van nicotine. Je kunt de geest niet los zien
van het lichaam. Veel rokers kunnen na
het stoppen onaangename 'onttrekkings
verschijnselen' krijgen. Zij kunnen daarte
gen nicotinepleisters gebruiken maar dat
is niet meer dan een doekje voor het
bloeden. De andere dingen die blijkbaar
lekker zijn: iets in je handen hebben, er
gens aan zuigen, de smaak, dat blijft zo
iemand missen." De meeste mensen zijn
wel ergens aan verslaafd, zegt de Wolff.
Aan koffie en thee bijvoorbeeld. „We heb
ben nu eenmaal behoefte aan middelen
die onze psyche beïnvloeden. Dat is altijd
zo geweest. Dat zou op zich niet zo erg
zijn, ware het niet dat sigaretten erg scha
delijkzijn."
„Zo'n dertig procent van de bevolking
rookt ongeveer 20 sigaretten per dag.
Maar het is opvallend dat sommige ro
kers, zo'n 6 procent van de bevolking,
nooit verslaafd raken maar af en toe een
sigaret roken. Het betekent dat sommige
mensen gevoeliger zijn voor verslaving
dan anderen. Daar willen we onderzoek
naar doen. Ook bij andere vormen van
verslaving zie je verschillen: veel mensen
drinken alcohol, maar een klein percenta
ge wordt alcoholist."
„Heeft dat met erfelijkheid te maken, of
met milieufactoren? We weten er nog wei
nig van. We zullen het moeten zoeken in
de hersenen: daar kunnen we een grote
doorbraak verwachten. We weten ook dat
rokers onder de 20 jaar er moeilijker vanaf
komen dan mensen die'na hun 20ste be
ginnen. Tot je 20ste levensjaar blijven
hersenen zich ontwikkelen. Dat kan bete
kenen dat roken voor die tijd een signaal
geeft aan de hersenen, een soort geheu
genchip die er op aandringt de stof nicoti
ne te blijven nemen."
De Wolff betoogt dat dat stoppen met
roken vooralsnog een kwestie van 'wils
kracht en motivatie' is. „Die pil die versla
ving tegengaat is er immers nog niet. Zelf
rook ik af en toe een sigaar, dat is gelukkig
niet zo schadelijk. Die aanleg voor sigaret
tenverslaving heb ik blijkbaar niet."
Cees van de Linden, Feye van Dijk, Sonja
Zoet en Marlies Werner zijn vier cursisten
uit de najaarscursus van Lucy Salman. Uit
de verhalen die op tafel komen, blijkt dat al
le vier in de eerste plaats willen stoppen
vanwege hun gezondheid. In de tweede
plaats zijn ze het zat om verslaafd te zijn. Al
lemaal hebben ze ook alleen geprobeerd om
de sigaret te lijf te gaan, maar altijd zonder
succes. De verwachtingen van de cursus zijn
hoog. Samen en onder begeleiding stoppen,
zeggen ze, geeft toch die extra stok achter de
deur.
Cees (anderhalf pakje shag per week)
heeft die stimulans vooral nodig omdat zijn
vrouw en kind CARA-patiënten zijn.
Enigszins gegeneerd bekent hij de groep dat
ie al jaren lang 's avonds een denkbeeldige
hond uitlaat, omdat hij niet in huis wil ro
ken. Sonja (zeven sigaretten per dag) vertelt
dat ze na de geboorte van haar eerste op
nieuw is gaan roken. Met de tweede op
komst vindt ze het echt genoeg geweest.
Feye (30 stuks per dag) vindt dat hij zichzelf
belachelijk maakt door in de tuin te gaan ro
ken, nu zijn vriendin binnenshuis absoluut
geen rook verdraagt. Voor Marlies (pakje per
dag) geldt dat ze het gevoel heeft Russische
roulette te spelen met iets dat haar boven
dien handen vol geld kost.
Na het stoppen volgt voor de groep het
volhouden. Dat dat niet elke dag even ge
makkelijk is, ondervinden de cursisten de
weken daarna aan den lijve.
In de derde week vertelt Cees dat hij ver
schillende keren op het punt heeft gestaan
om een pakje te kopen. Hij heeft het vooral
moeilijk als het gezellig is. Dat is voor de an
dere stoppers heel herkenbaar. Toch moet
'ie gezelligheid vooral niet gaan mijden, vin
den de anderen. Feye heeft het gevoel dat hij
een relatie heeft verbroken. Af en toe mist hij
zijn sigaret, geeft hij eerlijk toe, maar tegelijk
voelt hij zich veel prettiger. Hij staat er zelf
versteld van dat hij de sigaret al weken de
baas is, en is van plan om dat zo te houden.
Marlies droomt soms van sigaretten, maar
blijft vastbesloten. „Wat zou ik balen als ik er
weer eentje zou opsteken", vertrouwt ze de
groep toe. Dat leidt tot algemene bijval. Son
ja gaat het het afkickproces het gemakke
lijkst af. Ze neemt haar aanvankelijke prik
kelbaarheid voor lief en slaagt er tot haar ei
gen verbazing moeiteloos in om het hele ro
ken uit haar hoofd te zetten. „Waarom kost
te me dat nou altijd zo'n moeite?", vraagt ze
zich geregeld hardop af.
Als Lucy Salman tijdens de laatste bijeen
komst de balans opmaakt, kan ze niet an
ders dan ontzettend tevreden zijn over het
resultaat. Alle negen cursisten is het gelukt
om onder hun verslaving een streep te zet
ten. Cees, Feye, Sonja en Marlies zijn - te
recht - erg trots op zichzelf. Op de vraag of
ze dit ook zonder groep gelukt zou zijn, ant
woorden ze alle vier ontkennend. „Onder
stoppers kun je ongelimiteerd chagrijnig
zijn", zegt Feye. „Je kan zoveel zeuren en
mopperen als je zelf wil zonder dat je er op
aan wordt gekeken en dat is onder familie of
vrienden wel anders." Ook Marlies heeft
heeft er veel steun aan gehad om te zien hoe
anderen ermee omgingen. „Bovendien heb
ik nu geen smoezen meer, die zijn één voor
één doorgeprikt." Cees zegt zich er goed van
bewust te zijn dat er ook leven na de cursus
is maar het belang ligt voor hem in het door
zetten. „Je zit samen op die weegschaal en je
denkt bij jezelf: ik zal niet de eerste zijn die
opgeeft. Dat sleept je er door heen.
In januari heeft de GGD Duin- en Bollen
streek een 'stoppen met roken cursus' ge
pland voor Alphen aan de Rijn, in maart
voor de Duin- en Bollen en in april voor Lei
den. Voor meer informatie: GGD Duin- en
Bollen, t.n.v. Trudy Olei. Verzekeraar Z&Z en
de gezondheidsservice van stichting thuis
zorg Groot Rijnland vergoeden beide een
deel van de cursuskosten die 250 gulden be
dragen.
Cursusleidster Lucy Salman: ontzettend tevreden.
foto's dick hogewoning
Rothmans ziet sigaret als een produc i
Prof. dr. de Wolff: „Stoppen is vooralsnog een kwestie van wilskracht." foto
Eén van de productielijnen in de Rothmans-fabriek. Een medewerkster neemt een steekproef. Rechts op de achtergrond een schild
Nooit eerder werd de tabaks
industrie het vuur zo na
aan de schenen gelegd als
vandaag de dag. Longartsen en cardiolo
gen spreken veelvuldig hel en verdoe
menis over de sigaret als aanslagpleger
op de gezondheid, ook al is het niet eens
een publiek geheim dat in de gezond
heidszorg stevig wordt gepaft. In de VS
heeft al menige prominente sigaretten-
fabrikant in het beklaagdenbankje moe
ten plaats nemen. Wereldwijd is tegen
het roken een ontmoedigingscampagne
ingezet, die onlangs binnen de Europese
Unie culmineerde in een reclameverbod
op termijn. „Ons wordt hierdoor de mo
gelijkheid ontnomen met onze consu
menten te communiceren."
Deze uitspraak komt voor rekening
van drs. Willem A. de Ruijter, general
manager van Rothmans Nederland. Hij
laat niet na er op te wijzen dat de ta
baksindustrie in overleg met de over
heid in 1994 de huidige reclamecode
heeft opgesteld, die nog een looptijd
heeft van twee jaar. „Die is geëvolueerd
en regelmatig geëvalueerd. En aange
vuld met maatregelen, die we an sich
niet altijd even zinvol vonden, maar
waaraan wij onder een bepaalde politie
ke- en maatschappelijke druk toch ge
hoor hebben gegeven. Destijds is afge
sproken om in 1999 weer met Borst om
de tafel te gaan zitten om te komen tot
een open en eerlijke evaluatie. Maar wat
heeft dat na zo'n verbod nog voor zin?"
Met name minister Borst van VWS
(volksgezondheid, welzijn en sport) was
er sterk op gebrand een verbod op ta
baksreclame landelijk en in Europees
verband erdoor te drukken. Maud van
Boven, Manager Public Affaires bij Roth
mans: „Wat zij wil, is mede ingegeven
door haar op zich terechte zorg over de
stijgende sigarettenconsumptie onder
jongeren. Het punt is alleen dat wij onze
reclame nooit op jeugdigen hebben ge
richt. Wij zitten er helemaal niet op te
wachten dat twaalfjarigen onze produc
ten gaan gebruiken. Wij mikken op vol
wassenen die daartoe besluiten, na alle
voors en tegens tegen elkaar te hebben
afgewogen."
De Ruyter „Uit onderzoek is ons be
kend dat tussen de vijf en tien procent
van de sigaretten rokende Nederlanders
geregeld van merk switcht. Die over
stappers zijn voor ons verdomd interes
sant, vandaar dat die groep het speer
punt van onze reclame vormt. In bedra
gen uitgedrukt, praat je al gauw over een
marktsegment van ruim 200 miljoen
gulden."
De Ruijter legt omstandig uit, hoe
zorgvuldig de Nederlandse tabaksindus
trie door de jaren heen is omgegaan met
de opgestelde reclamecode. „Jongeren
beneden de achttien zijn ons niet tegen
gekomen op de sportclub, in de disco en
in hun tijdschriften. De tv, daar zitten
we al heel lang niet meer op. In biosco
pen is sinds januari 1996 geen tabaksre
clame meer te zien. Kortom, jongeren
komen ons al geruime tijd niet meer te
gen. Trouwens, een tamelijk recent on
derzoek van bureau Interview leverde
als conclusie op dat jongeren helemaal
niks aan reclame vinden. Zouden wij als
enige ondernemers in Nederland dan
van die magische marketeers in huis
hebben om de jeugd wel met onze re
clame aan te spreken? Nee toch zeker!
De vraag waarom kinderen dan wel be
ginnen te roken, is voor mij simpel te
beantwoorden. Nieuwsgierigheid is de
drijfveer om een sigaret op te steken.
Verboden vruchten smaken altijd 1 i
lekkerst. Of we dat nou leuk vinden n
niet. En dat zal altijd zo blijven." gi
Van Boven: „Het milieu waarin jeey
groeit en de mensen met wie je omga
zijn dikwijls de factoren die bepalen t
je wel of niet een sigaret opsteekt. Rol t
die wel of juist niet.al
Rothmans, volgens De Ruijter en) n
Boven een onderneming als zovele i er
dere. Sollicitanten hoeven niet te rol li
om er in dienst te kunnen treden, i
zoek professionals en het maakt men d
uit of ze wel of niet van een sigaret to e
den. Dit is een sprankelend bedrijf,w gi
strikt legale producten voor volwas n:
nen worden vervaardigd. En daar is te
gelijk alles mee gezegd." rd
In Nederland wordt sinds 1920 aan de
garettenfabricage gedaan. Van overlei n
ring is bekend dat een Turkse emir. V
tabakshandelaar in Zwitserland, E
trein in Zevenaar arriveerde om zich
met z'n hele harem te vestigen, or
plaatse richtte hij Turmac op, i fe|
Turkish and Macedonian Tobacco C« rei
pany. h
Het bedrijf, dat in 1972 aansluit! ie;
vond bij het Engelse concern Rotlimt oi
International, biedt nu werkgelegen!* in
aan 1050 werknemers. Wereldwijd bel v
ken is Rothmans Manufacturing 1 ah
Netherlands BV in Zevenaar nu er
grootste productie-unit van het conca s
Daarnaast zijn er in Nederland nogd -v
vestigingen. In Amsterdam Rothrn de
Nederland, met rond 150 man person da
als marketing- en verkooporganis ja;
uitsluitend actief op de Nederlai*
markt. Op het eveneens in de hoofds m
gevestigde Europese hoofdkantoor! ati
thmans International Europe, dat i 20
richt op de landen binnen de Europt pre
