Afrika in de greep van de choler
Campinghausse en Aziëvirus beheersen beurs
KLM en Alitalia zijn klaar voor nieuw Europ:
Antimakassartje
Ideale manager
doet 'gewoon'
Feiten &Meningen
ZATERDAG 20 DECEMBER 1997
COLUMN
Mijn vader kon niet spellen. Hij was daar trots op. ,,Ik maak
alektische fouten", zei hij. Dorp schreef hij als drop, en drop
schreef hij als dorp. Hij solliciteerde een keer naar de functie
van grafmaker in Delft en schreef: „Graane kom ik in aan
merking voor de baan van garfmakker." Hij liet mij de brief
zien, ik wees hem erop dat hij zoals gewoonlijk de r van
plaats had verwisseld. Hij wilde het niet veranderen. „Ze
moeten weten dat ik alektische fouten maak", zei hij. Spoe
dig bleek dat de gemeente Delft hem niet wilde als garfmak
ker.
Ik kan redelijk spellen. Wat alektische fouten zijn, is mij niet
bekend, maar ik maak ze niet. Wel ben ik een beetje woord
blind.
Nu wordt mij al acht jaar lang, als december nadert, ge
vraagd of ik mee wil doen aan het Nationaal Dictee. Al acht
jaar heb ik dat geweigerd, en vragen ze mij volgend jaar
weer, dan zeg ik ook volgend jaar neen. Ik vind dat Natio
naal Dictee volstrekt onzinnig. Iedere keer leest onze kam
pioen kleine versprekingen Philip Freriks een volstrekt be
spottelijke tekst voor die zodanig is samengesteld dat het
vrijwel onmogelijk is om géén fouten te maken.
In het dictee van dit jaar kwam bijvoorbeeld het woord anti
makassartje voor. Ik maak me toch'sterk dat er weinig men
sen, jonger dan dertig, nog zullen we
ten wat een antimakassartje is. Je ziet
ze ook nooit meer. Het was zo'n ge
haakt kleedje dat op de bovenleuning
van een fauteuil lag. Het is toch bela
chelijk om te verlangen dat iemand de
naam correct kan spelen van een voor
werp dat allang is uitgestorven.
Vorig jaar was het gemiddeld aantal
fouten in het Nationaal Dictee 27. Hel-
la Haasse, die zich er helaas voor leent
om aan deze idiotie mee te werken,
sprak toen van een historisch diepte
punt. Dit jaar was het gemiddeld aan
tal fouten hoger: 29. Waarom dat het
geval is, is duidelijk. De spelling is
weer verder vereenvoudigd, en als ge
volg daarvan weet nu helemaal nie
mand meer waar hij aan toe is. Vroeger was het ruggegraat,
nu is het, om totaal onverklaarbare redenen, opeens rug
gengraat, en dat woord kwam dan ook voor in het dictee.
Het voornaamste argument van de spellingsvereenvoudi-
gers is dat 't voor de schoolkinderen gemakkelijker zal wor
den om dictees te maken en dat er daardoor meer tijd zal
overblijven voor zinniger zaken dan moeizaam taalonder
wijs. Nu, wat de 29 fouten in het Nationaal Dictee aantonen
is dat het dankzij de spellingsvereenvoudiging nu helemaal
niet meer mogelijk blijkt om correct te spellen. Trouwens:
wie gelooft dat iemand die niet kon spellen, zoals mijn va
der. gebaat zou zijn geweest bij een vereenvoudiging? Je
kunt de spelling niet zodanig aanpassen dat garfmakker op
eens goed blijkt te zijn.
Weet u waar dit waanzinnige Nationale Dictee sprekend op
lijkt? Op het Nederlandse Rijexamen. Ook dat is zodanig in
gericht dat het wijwei onmogelijk is om het in één keer te
halen. Kijk je niet op het juiste moment en onder de voorge
schreven hoek een zijstraatje in, dan ben je gezakt, en moet
je ruim driehonderd gulden betalen om het over te mogen
doen. Maar bij het rijexamen is tenminste nog begrijpelijk
dat de examinatoren en de rijschoolhouders erop uit zijn de
leerlingen zoveel mogelijk te laten zakken, want hoe stren
ger het examen, hoe grondiger deze legaal opererende cri
minelen één leerling kunnen uitschudden.
In het geval van de spelling verdient niemand iets aan ver
eenvoudiging. Het is daarom onbegrijpelijk dat de vereen-
voudigers steeds weer kunnen toeslaan. Ik ben vierkant te
gen de doodstraf, maar als ze de vereenvoudigers zouden
opknopen, zou ik een zucht van opluchting slaken.
Meneer de directeur met een grote auto van de zaak en een
kantoor in een ivoren toren kan in Nederland op weinig
sympathie rekenen. Van een onbenaderbare alleenheerser
moet de werknemer niets hebben. Veel meer waardering is
er voor een sociaal gezicht, positieve instelling, enthousias
me en visie. Maar dat alles wel met mate en argumenten.
Een beetje manager heeft aan gewoon doen genoeg.
Dat is een van de conclusies waarop Deanne den Hartog
(28) deze week promoveerde aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam. Ze vroeg driehonderd managers en tweedui
zend 'gewone' Nederlanders naar hun wensen over goed
leiderschap. Welke kenmerken moet de manager van tegen
woordig hebben?
Integriteit blijkt in Nederland heel belangrijk, net als visie en
inspiratie. ,,De manager moet vooral betrouwbaar zijn, doen
wat hij of zij zegt en weten waar het met het bedrijf heen
moet. Daarnaast moet hij mensen kunnen motiveren, en
thousiast maken."
De ideale manager is met zichzelf in balans, niet te over
heersend en combineert zakelijk instinct met waardering
voor zijn ondergeschikten. „Een manager moet natuurlijk
heel zakelijk zijn, maar dat alleen is niet genoeg. Wie wil in
spireren, creëert een wij-gevoel, laat mensen trots zijn op
wat ze doen, stimuleert tot inspraak en vraagt af en toe eens
hoe het thuis gaat." Al met al weinig opvallende uitkomsten,
geeft ook Den Hartog toe. „Het wordt pas interessant als je
de resultaten vergelijkt met hoe er in andere landen wordt
aangekeken tegen de ideale manager." Haar onderzoek
maakt dan ook deel uit van het Globe-project dat in zestig
landen over de hele wereld wordt uitgevoerd. Volgend jaar
worden alle resultaten naast elkaar gezet. Den Hartog verge
leek de Nederlandse visie op leiderschap met die in Polen.
„Betrouwbaarheid en inspirerend gedrag zijn daar veel min
der belangrijk. In het Poolse bureaucratische systeem draait
het meer om diplomatie. Een leider moet kunnen aangeven
welke regels je moet omzeilen om iets te bereiken. En dat
staat natuurlijk op gespannen voet met integriteit."
Uiteindelijk is de bedoeling van het mondiale onderzoek
om in kaart te brengen hoe mensen aankijken tegen leider
schap en hoe ze door hun chef willen worden behandeld.
„Met inzicht in de cultuurverschillen kunnen bedrijven bij
voorbeeld een onderhandelingsstrategie opstellen. Je kunt
een beetje voorspellen in welk land het makkelijker of moei
lijker zal zijn om een deal te sluiten."
Hoog van de toren blazen heeft in Nederland in elk geval
weinig zin. „Een grote afstand tussen manager en onderge
schikte is hier ongewenst. Formeel gedrag ook. Een mana
ger mag zich niet in een ivoren toren opsluiten. Maar het
beeld in de internationale literatuur waarin Nederland
wordt afgeschilderd als een bescheiden land, klopt niet. Lef
geldt hier als een prima eigenschap voor een manager. Risi
co's hoefje niet te vermijden. En mocht het daarbij een
keertje fout gaan, dan hoeft een leider ook niet geforceerd te
proberen zijn gezicht te redden of het imago van het be
drijf." De ondervraagde managers en andere Nederlanders
zijn het daarover aardig eens. Wel is er in de opvatting over
leiderschap een verschil tussen mannen en vrouwen. „Man
nen leggen de nadruk op rationaliteit en inspirerend gedrag.
Vrouwen vinden het belangrijk dat een manager diploma
tiek en meevoelend is. Zij venvachten een socialer gezicht.
Aan dominante managers hebben beide seksen een hekel,
maar vrouwen zijn daarover nog iets negatiever dan man
nen."
Mannen en vrouwen hebben verschillende opvattingen over
management, zo blijkt uit haar onderzoek. Den Hartog ziet
daarin ook voorspelling voor het leiderschap van de toe
komst. „Meer vrouwen werken en dat vraagt een andere ty
pe manager: socialer, flexibeler en creatiever."
AMSTERDAM EVEUEN DE JAGER
Door slechte hygiëne, gebrekkig sanitair en El Nino
Toiletten zijn er niet. Mensen doen hun behoeften in huis op een krant
of een hoopje zand en gooien vervolgens alles gewoon ergens buiten
neer. Anderen doen het direct ergens op de mestvaalt die zich overal tus
sen de krotten uitstrekt. Vlak daarnaast stallen vrouwen etenswaren uit.
Dikke vliegen parasiteren gretig om beurten van de menselijke uitwerp
selen en de al niet meer zo verse vis. De hevige regens van de laatste tijd
doen de rest. In de sloppenwijken van Nairobi grijpt cholera, evenals in
zeker twintig andere Afrikaanse landen, snel om zich heen.
In een paar dagen tijd bezwe
ken in Oost-Afrika tientallen
mensen aan de ziekte: in Kenia
(veertig in Nairobi en zeventig
in Mombasa), in Uganda (vijf)
in Somalië (veertig) en op Zan
zibar (zestig). Vele duizenden
Afrikanen hebben de laatste
paar maanden cholera opgelo
pen. Onhygiënische toestanden
en gebrek aan sanitaire voorzie
ningen, die altijd al bestaan, ge
koppeld aan de door El Nino
veroorzaakte ongebruikelijk
zware regenval, zorgen plots
voor een uitbarsting en snelle
verspreiding van de ziekte.
Gebrekkige gezondheidsdien
sten kunnen de gevolgen van de
epidemie nauwelijks aan. Zoals
in Kenia waar alle openbare zie
kenhuizen al drie weken ge
plaagd worden door een ver
pleegstersstaking en daardoor
slecht of helemaal niet functio
neren.
In Somalië komt er nog het pro
bleem van de onveiligheid bij,
waardoor medisch personeel
weinig kan uitrichten. Op Zan
zibar hebben de autoriteiten
een aantal maatregelen geno
men om de cholera in te dam
men, zoals het verbod om op
straat etenswaren en vruch
tensappen te verkopen. Maar de
besmettelijke ziekte blijft zich
verspreiden.
In Kenia kenmerkte de reactie
van de overheid zich in eerste
instantie door pure apathie.
Verschillende inwoners van
twee sloppenwijken in de
hoofdstad Nairobi, Korogocho
en Mathare Valley (met een ge
zamenlijk inwonertal van tus
sen 350.000 en een half miljoen
mensen), bezweken aan de
ziekte, maar het hoofd van de
Stedelijke Gezondheidsdienst
bleef met een stalen gezicht vol
houden dat „er absoluut geen
sprake is van een epidemie,
maar slechts gesproken kan
worden van enkele, incidentele
gevallen".
Pas toen het dodental afgelopen
maandag de veertig bereikte,
liet het ministerie van gezond
heid blijken dat de situatie ern
stig uit de hand begon te lopen.
Inwoners van naburige volks
wijken en een krottenwijk aan
de andere kant van de stad (Ki-
bera), werden gewaarschuwd
dat ook zij gevaar liepen en ho
ge ambtenaren van het ministe
rie bezochten de getroffen ge
meenschappen. Ze bleven ech
ter volhouden dat de pers de
kwestie weer eens onnodig had
opgeblazen.
De situatie in de sloppenbuur-
ten is echter deerniswekkend en
het mag een wonder heten dat
hier niet veel vaker cholera of
een andere besmettelijke ziekte
uitbreekt. In Mathare Valley wo
nen zeker een kwart miljoen
mensen en in sommige delen
van de wijk moeten 5000 inwo
ners het met één wc (latrine)
doen. In enkele delen van de
wijk zijn de toiletten opgeruimd
door ontwikkelaars die er 'hui
zen' willen neerzetten. Mensen
moeten hier zelf maai' zien hoe
ze hun behoefte doen.
„Ik doe het binnen in een plas
tic zakje"., zegt Jennifer Wam-
bui, „ga er dan mee naar bui
ten, zwaai er een paai' keer mee
door de lucht en laat het dan
los. Het interesseert me verder
nietwaar het terecht komt".
Anderen doen hun behoefte
open en bloot op een van de ve
le vuilnisbelten die tussen de
huizen liggen. Op andere plek
ken zijn de wc's overgenomen
door groepjes jongeren die ze
schoonmaken maar tevens voor
gebruik om geld vragen. „Ook al
is het maai' twee shilling, veel
mensen hebben dat niet",
meent gezondheidswerker Alex
Kamau. „Dus gaan ze maar er
gens in de openlucht zitten".
De hevige regens hebben overal
open riolen veroorzaakt. De
stinkende smurrie stroomt
langs maar ook dóór huizen,
vooral die van slappe boom
stammetjes en stukken plastic
zijn gemaakt. Maar ook langs
kraampjes waar groenten, vis en
fruit worden verkocht en soms
gekookt en opgegeten.
Schoon drinkwater oni
waren en handen te y
hier zeldzaam. De situ
ergerde vorige week t<
bijna heel Nairobi geeij
water meer uit de kraa
vanwege een technisc
bleem bij het hoofdstek
drinkwaterbedrijf.
In een poging de epidej
enigszins in de hand t«
leggen in Mathare Valle
Korogocho zo'n 250 gei £G
heidswerkers dag en na
huisbezoeken af om de
te wijzen op een aantal
sche maatregelen dieze
cholera kunnen nemen
gens de functionarissen
ministerie van gezondh
len ook diverse huizeni
ken moeten worden om
meer 'gezonde' ruimtei
eren in deze veel te
volkte wijken" en hetvt fl
disch personeel gemakl
te maken zich te verpla HiS
hulp te bieden.
NAIROBI FRANS VAN DENH( pb"
Robecotopman vindt aandelen nog steeds te duur
Van de campinghausse naar de
Azië-crisis. Nederlandse beleg
gers maakten dit beursjaar een
wel heel bijzonder jaar mee.
Menig aandeelhouder kende tot
begin augustus de woorden als
kooppaniek, records en cam
pinghausse uit zijn hoofd. Na
het bereiken van het hoogste
punt aller tijden op Wall Street
en Beursplein 5 in augustus
sloeg de onzekerheid toe. Het
Aziatische virus is sindsdien een
nieuw begrip in beleggersland.
Jaap van Duijn, bij de Rotter
damse beleggingsreus Robeco
coördinator van alle financiële
beleggingen, is niet onder de in
druk van de onrust in de laatste
weken. „Crisis, welke crisis?",
zegt hij. Hij neemt de gevolgen
wel serieus, maar ziet op de lan
gere termijn de rust in Azië te
rugkeren.
In zijn ogen zijn aandelen, on
danks de correctie, nog steeds
te duur. En de Amsterdamse
AEX-index geeft hem gelijk. De
beursthermometer van het
Damrak staat weliswaar onder
druk, maar laat per saldo nog
steeds een winst van ongeveer
36 procent zien ten opzichte
van vorig jaar (slot 1996: 648,3).
Dit jaar wordt daarom net als
1995 en 1996 een exceptioneel
beursjaar, meent Van Duijn. Als
het de AEX lukt zijn voorsprong
te behouden dan zou het voor
het eerst in de geschiedenis zijn
dat de beursgraadmeter drie
jaar achter elkaar is gestegen
met dubbele cijfers.
De campinghausse verbaast de
Robeco-topman nog steeds. Ei
genlijk heeft hij geen goede eco
nomische verklaring voor het
feit dat de index tijdens de zo
mer binnen vijf weken met
honderd punten steeg. „Met de
economische theorie kan je het
niet duiden. De rente- en winst
ontwikkelingen waren gunstig,
terwijl de hogere dollar ook een
handje meehielp. Maar als je
dat alles in een economisch
model zou stoppen, kom je toch
niet in de buurt van die duizend
punten", tekent hij aan. In zijn
ogen waren het vooral de parti-
Jaap van Duijn: „Crisis? Welke cris
culiere beleggers die de koersen
opdreven.
Legendarisch is het verhaal over
beleggers die met hun mobiele
telefoon vanaf het Spaanse
strand en achter het bier koop
orders doorgaven. Handelaren
die veel geld verdienden aan de
enorme stroom aan opdrach
ten, spraken dan ook van een
'absolute gekte'. Wie een bedrijf
naar de beurs bracht, haalde
goud binnen.
De introductie van het van Ven-
dex afgesplitste uitzendbureau
Vedior was wel het duidelijkste
voorbeeld van de kooppaniek.
De vraag overtrof het aantal be
schikbare aandelen liefst dertig
keer. Nog uitzonderlijker was
het feit dat de bandbreedte voor
de introductieprijs fors omhoog
ging van 33 tot 37 naar 37 tot 40
gulden. De Vereniging van Ef
fectenbezitters (VEB) waar
schuwde dan ook voor de 'op
hol geslagen introductierage'.
Tegenvallers waren in de ogen
van de VEB bij de hoge prijzen
dan ook voorgeprogrammeerd.
Op 7 augustus volgde het keer
punt. De stemming sloeg om
nadat de AEX de top van
1011,62 punten had bereikt.
Van Duijn: „Dat was een psy
chologische grens. Het feit dat
foto anp ed oudenaarden
je in een dag de duizend punten
haalt en dan onmiddellijk
rechtsomkeert maakt, is van be
tekenis. Negenhonderd is geen
mooi getal, niet zo mooi als dui
zend. Prompt na het halen van
die duizend ging de markt om
laag. Mensen verkochten omdat
ze de koersen niet zo gauw ver
der zagen stijgen."
Daarnaast bezorgden economi
sche tegenvallers in Azië voor
bibbers en valutaonruap.E
beurzen in Thailand, M
en Hongkong gingen on lerl
Dat veroorzaakte ween m c
de VS. Het Amerikaans tV
drijfsleven zou problem en'
gen bij de export naarh
Oosten. De Dow Jonesl
eind oktober in elkaari
groot verlies van 554 pi
punten gemeten de gro
ling ooit. Europa en Ba y
5 volgden. Amsterdam! ,se
zelfs even aan tegen eei retI
van bijna 10 procent to £Sj
laagste niveau van 764.
Van Duijn is niet bangi m(
krach a la 1987, voorah
zien de lage inflatiecijfei
Europese economie hei
terwijl ook de VS nog se
goed draait. Maar omdï
drijfswinsten niet meet
gen, is er geen opwaait SS
tieel aanwezig. Daarnai
een rol dat aandelen in M
land en Europa nog ste lig'
zijn.
De beurs zit volgens Vi
nu in een 'correctieve! ma
vaarbij de koersen ron bo<
paald punt heen en wei
ken. „Je krijgt een soon
waartse beweging. Een
do wat dure markt met -
op tegenvallers." Tochi
ogen de ondertoon nog ^ti
:d. Steeds meer men eze
pen aandelen voor de6 :e[j
ring van hun oude c
mensen zien de huidigi
een koopmoment. Wel ten
vrij veel vraag naar aani |0n
binnen. Beleggers zieni ;vjj
die positieve onderliggt iuj
trend."
De minikrach van oktoï m
de 'lucht geklaard', vind
Daarbij komt nog datd
en januari historisch gf
beste beursmaandenzï
Robeco-specialist denl
structureel een opwaai; ''j
te zien zal blijven. Wan Kj.
herstel concreet wordt
niet zeggen. „Ik kan m_-
tot de volgende zomer' ;ei
Ee
WALTER DEVENIJN. ANP
sla
in|
'Consument heeft baat bij alliantie vliegmaatschappijen'
Ze vielen op de nabij Milaan in aan
bouw zijnde luchthaven Malpensa
eenvoudig niet te negeren; de in Ita
liaans en Nederlands gestelde slo
gans, kennelijk gebaseerd op het sa
men sterk-principe. 'KLM-Alitalia
cresce lanuova Europa'. En: 'Alita-
lia-KLM van mondiale betekenis in
een nieuw Europa'. Nog voordat al
le details van de alliantie zijn uitge
werkt, lieten KLM en Alitalia na
drukkelijk weten zich samen sterk
te voelen op de Europese markt.
Bij de KLM en Alitalia wordt dezer
dagen om het hardst geroepen hoe
veel baat de consument zal hebben
bij de samenwerking. Er zullen
meer directe verbindingen komen
in Europa, zo beloofden KLM-direc-
teur Leo van Wijk en zijn collega
van Alitalia Dominico Cempella in
koor. Op de daarvoor in aanmer
king komende routes zal met hoge
re frequenties worden gevlogen.
Voorts kunnen passagiers op de
luchthavens Schiphol, Fiumicino
Airport in Rome en Malpensa Air-
port in Milaan overstappen op el-
kaars aansluitende continentale- en
intercontinentale vluchten. Ook
wordt door de samenwerking het
vrachtvervoer intensiever. Er komen
immers meer bestemmingen in de
aanbieding.
Vooral de Milanese luchthaven Mal
pensa zal volgens Van Wijk baat
hebben bij het partnership van
KLM en Alitalia. „Bij gebrek aan fa
ciliteiten elders moesten bepaalde
vervoerstromen niet geheel logisch
via Schiphol lopen", aldus KLM's
eerste man, die weersprak dat Mal
pensa de vluchthaven van het met
capaciteitsproblemen kampende
Schiphol wordt. „Ik denk dat in sa
menspraak met de overheid een se
lectieve groei van KLM-activiteiten
op Schiphol te bereiken is. Gebeurt
dat niet, dan kan met alle economi
sche consequenties van dien de
mainport-gedachte wel worden ver
geten."
Alitalia-baas Cempella hield wijse
lijk voor zich wat hem ertoe heeft
gebracht Air France af te wijzen, on
danks een indrukwekkende lobby
van het Elysée. „Er is inderdaad in
het voorjaar met Air France gespro
ken. Maar al wordt wel eens het te
gendeel beweerd. Italianen zijn seri
euze mensen die zaken goed tegen
elkaar weten af te wegen. Eerst en
vooral wil je het beste voor je be
drijf. En dat is voor ons de KLM,
sinds jaar en dag een toonbeeld van
betrouwbaarheid en efficiency."
Zonder twijfel zal hij in zijn overwe
gingen het partnership van de KLM
met North West Airlines hebben be
trokken. Het ligt in de rede dat A1F-
talia zich mag aansluiten bij de
sinds 1989 bestaande alliantie, zo
dat vanuit Rome en Milaan recht
streeks op het Amerikaanse conti
nent gevlogen gaat worden.
Onder Cempella's leiding is in an
derhalfjaar tijd een ware cultuur
omslag teweeg gebracht binnen Ali
talia. De Italiaanse maatschappij
heeft vleugels gekregen, waar in het
verleden inertie tot ergernis van de
klanten tot de serviceverlening be
hoorde. Van Wijk namens de KLM:
„Er is de laatste tijd veel ten goede
veranderd bij Alitalia. Het bedrijf
heeft zich weten te ontwikkelen tot
een serieuze kandidaat-partner. Nu
we elkaar gevonden hebben, mag
gerust worden gesproken van een
mijlpaal in onze geschiedenis."
MILAAN GERARD VAN PUTTEN
Kift
KLM-directeur Leo van Wijk tijdens de bekendmaking van de alliantie met Alitalia: „Sd
groei van KLM-activiteiten op Schiphol is te bereiken." foto dijkstra b
