Niet elke bruid is goed voor KLA
Nu nog de
witwassers
Alitalia droomt van politiekloze toekomst
Palestijnse media zwijgen over martelingen
Feiten &Meningen
DONDERDAG 18 DECEMBER 1997
Belastingontduikers gepakt
Operatie Clickfonds heeft zijn geld al opgebracht. Justi
tie heeft voor vele miljoenen aan verzwegen belasting
geld losgekregen van tientallen verdachten op wie zij in
het beursfraudeonderzoek is gestuit. Opmerkelijk de
tail: de meeste verdachten hebben bekend en zijn be
reid vervolging af te kopen. Met als bijkomend voordeel
dat hen een openbaar strafproces bespaard blijft.
Het openbaar ministerie (OM), dat gisteren in een on
gekend openhartige bui verkeerde, wil in elk geval haar
critici de loef afsteken. Advocaten en verdachten die
zich beklaagden dat justitie met kanonnen op muggen
aan het schieten is, dat er nauwelijks bewijzen zijn en
die het OM machtsmisbruik verweten. Mr. H. de Graaff,
de officier die het opsporingsonderzoek leidt, kan hen
met opgeheven kin van repliek dienen.
Voor de leek liggen belastingontduiking en zwart geld
rechtstreeks in elkaar verlengde. De fijnproever maakt
onderscheid tussen het witwassen van criminele ver
mogens en het buiten het zicht van de fiscus stallen van
een paar ton of een paar miljoen. De laatste groep lijkt
justitie nu wel in de knip te hebben. De verdenkingen
tegen een dozijn witwassers zijn daarmee echter verre
van waargemaakt. Om nog maar te zwijgen van de
deelnemers in een criminele organisatie, omkopers,
beursfraudeurs of oplichters.
Het probleem waar de justitiële speurhonden op dit
punt mee worstelen is een veel lastiger bewijslast. In
het geval van belastingfraudeurs is het hoofdzakelijk
een kwestie van de verzwegen inkomsten opsporen en
het beruchte blauwe formulier er even naast leggen.
Andere, ernstiger, beschuldigingen zijn veel moeilijker
waar te maken. Het openbaar ministerie is daarbij in
veel grotere mate afhankelijk van de bereidheid van
verdachten en eventueel getuigen hun mond open
doen. De verdachten Han Vermeulen, van effectenhuis
Leemhuis Van Loon, en Dirk de Groot, beheerder van
geld op anonieme bankrekeningen, zeiden na hun vrij
lating vrijwel niets te weten en dat ook aan justitie te
hebben verteld.
Met de arrestatie van een andere verdachte en het na-
vlooien van een netwerkje van bv"s in Nederland, Gi
braltar en Curasao komen witwaspraktijken inmiddels
beetje bij beetje op het bureau van Justitie terecht. In
één van de bv's van deze verdrachte, AMA Holding in
Nijmegen, was Dirk de Groot grootaandeelhouder, ter
wijl deze rechtspersoon met onduidelijke activiteiten
tevens banden had met de Octopus-bende.
Frappant is het feit dat ongeveer twee miljoen gulden is
achtergebleven in de boedel van de failliete AMA-doch-
ter Aria Selecta. De curator wacht op schuldeisers. Als
het inderdaad zwart geld is kan hij lang wachten. Op
vallende gelijkenis vertoont deze gang van zaken met
de liquidatie van ESC Bank van De Groot op Curasao.
Ook daar heeft de beheerder van de restanten, onge
veer ook twee miljoen gulden, nog geen claims van
rechthebbenden ontvangen.
Fiscale deskundigen concluderen dan ook dat er zwart
geld is achtergebleven.
Uit procesdossiers en vakliteratuur is af te leiden dat dit
gangbare witwasconstructies zijn. Beursexperts en een
reeds lang gepensioneerde handelaar bevestigen, op
hun verzoek anoniem, dat in de jaren tachtigjustitie
onderzoekt de periode 1985-1992 contante bedragen
van dubieuze herkomst vrijwel dagelijks in het beurs
en bankwezen rondgingen. Onderhandse betalingen -
steekpenningen - waren geenszins ongebruikelijk.
,,Er was een bankloket, ergens achteraf in Amsterdam-.
Zuidoost (de Bijlmer), waar commissionairs elk bedrag
aan contant geld probleemloos kwijt konden", licht de
beurshandelaar toe. ..Het maakte niet uit of het dollars,
marken of wat dan ook waren. No questions asked". De
herkomst van het geld? Drugs, prostitutie? „Daar had
den wij toch geen bal mee te maken".
Een gangbare manier om crimineel geld wit te wassen
was ook de zogenaamde verkoop van een oude boot.
„Dan kwam je contant geld een paar ton storten, onder
het mom van 'ik hem mijn boot verkocht'. De boot ging
van de één naar de ander, maakte uiteindelijk een
rondje en dan kon het spel weer van vooraf aan begin
nen. Het geld was veilig geland, terwijl die schuit geen
millimeter van de ligplaats was geweest".
Het vervoer van grote bedragen naar Luxemburg of
Zwitserland is al evenmin van vandaag of gisteren. „Ik
kende collega's die elk jaar een feestje hadden in Genè-
ve, bij de vermogensbeheerder", aldus nogmaals de ex-
commissionair. Mocht justitie erin slagen alle verdach
te nummerrekeningen te kraken, dan krijgt ze het dus
nog veel drukker. Bij de verschillende verdachte effec
tenhuizen zijn ruim 150 anonieme bankboekjes opge
spoord. Een aanzienlijk aantal ervan is vermoedelijk
van Nederlandse ingezetenen.
HENK VAN ESS
RAYMOND PEIL PEET VOGELS
WIM STEVENHAGEN
Iedereen die iets met Alitalia te maken
heeft, leeft al maanden in een roes. De
Italiaanse luchtvaartmaatschappij is
opgestaan uit het graf dankzij een kuur
van de nieuwe algemeen-directeur Do-
rnenico Cempella. Hij wil de opgaande
lijn en het nieuwe enthousiasme vast
houden, en heeft daarom zijn zin ge
kregen. Alitalia mag trouwen met de
'Nederlandse prinses KLM', een maat
schappij die hier als geen ander sym
bool is van waar het bij Alitalia altijd
aan heeft ontbroken: efficiëntie, finan
ciële soliditeit en onafhankelijkheid.
Alitalia zal dit jaar afsluiten met winst.
En dat is voor het eerst in tien jaar. De
eerste helft van 1997 leverde een netto
winst op van 195 miljoen gulden, ter
wijl vorig jaar in dezelfde periode nog
372 miljoen verlies werd geboekt, een
bedrag dat vervolgens zou oplopen tot
1,4 miljard gulden. Dit bij een omzet
die vorig jaar 9,6 miljard gulden be
droeg, een miljard minder dan die van
de KLM.
Alitalia beschikt over een vloot van 144
toestellen (27 meer dan de KLM) en
onderhoudt verbindingen met 104
vliegvelden in 54 landen (tegen de
KLM 170 in 80 landen). De maatschap
pij vervoerde vorig jaar 23,3 miljoen
passagiers, 10 miljoen meer dan de
KLM, en dankt dit vooral aan een grote
thuismarkt. Het is illustratief dat Alita
lia met meer vliegtuigen en veel meer
passagiers minder omzet maakt en
tot vorig jaar een verlies boekte dat
zo'n 14 procent bedraagt van die om
zet.
Cempella zei begin vorig jaar bij zijn
aantreden dat alleen een 'oorlogseco
nomie' Alitalia van de ondergang kan
redden. Hij lanceerde een sanerings
plan met een looptijd van vier jaar.
Kernpunten waren een afslanking van
het personeelsbestand van 18.000 naar
16.500 mensen, verlaging van de aan
vangssalarissen, verhoging van effi
ciëntie maar ook van de kwaliteit, en
privatisering.
Centraal staat echter een kapitaalinjec
tie, uit te voereri in combinatie met het
terugtrekken van de staat en het zoe
ken van een strategische internationale
partner. Het aandeel van de IRI, de
staatsholding die nu nog 86,4 procent
van Alitalia controleert, zal na de on
langs aangekondigde geldinjectie van
3,3 miljard gulden volgend jaar zakken
naar 60 procent. Het personeel zal voor
20 procent eigenaar worden van het
nieuwe Alitalia, terwijl de overige 20
procent van de aandelen op de markt
komt. De bedoeling is dat het aandeel
van IRI later in het jaar onder de 50
procent zal zakken.
Dit scenario is een revolutie te noemen
voor een bedrijf dat aan de staat zat
vastgebakken en dat een speelbal was
van politici. Om te voorkomen dat die
revolutie zou haperen, hebben Cem
pella, het personeel en de machtige pi-
lotenbonden steeds gehamerd op een
alliantie met de KLM. De twee maat
schappijen zijn complementair, er is
geen risico dat de een de ander 'opeet',
maar bovenal is de KLM een onafhan
kelijk, marktgericht bedrijf zoals Alita
lia dat ook wil worden.
Het is voor de Italianen niet belangrijk
dat de alliantie met KLM voorlopig
commercieel [code sliming) van karak
ter is, en dat er geen uitwisseling van
aandelen zal plaatsvinden. Men hecht
sterk aan het psychologische effect, het
idee een bepaald verleden te ontvluch
ten, reden ook waarom het nog pure
staatsbedrijf Air France niet geliefd was
bij de leiding. De politiek heeft in Italië
gisteren een stap terug moeten doen,
ook al blijft de communistische 'ge-
doogpartner' van de regering (en 'fan'
van het nog pure staatsbedrijf Air Fran
ce) dreigen straks tegen de kapitaalin
jectie te stemmen en desnoods een re
geringscrisis te veroorzaken.
De alliantie met de KLM lijkt een breuk
met het verleden, waarin vaak weinig
gelukkige, door de politiek ingegeven
keuzen zijn gemaakt voor wat betreft
samenwerking. Het aandeel in Air Eu
rope is inmiddels weer verkocht en
men wacht nog op kopers voor de 30
procent aandelen van het Hongaarse
Malev. De samenwerking met het
Amerikaanse Continental komt nu on
der druk te staan. De Amerikanen heb
ben zich steeds fel verzet tegen het ak
koord met KLM vanwege de band met
Northwest Airlines. Andere commer
ciële akkoorden heeft Alitalia met Air
France, Lot, Croatia Airlines, Finnair,
Gulf Air, Korean Air, Nippon Cargo Air
ways en Ghana Airways.
Alitalia droomt ervan een modern be
drijf te worden en het imago van onbe
trouwbare en stakingsgevoelige maat
schappij kwijt te raken. Het is opmer
kelijk dat de piloten, verenigd in de
machtige bond Anpac die in het recen
te verleden zo vaak heeft bijgedragen
haan dat imago, nu de felste voorstan
ders zijn van privatisering en een alli
antie met KLM. Twee jaar geleden
brachten hun wilde stakingsacties! je(je)
reizigers nog tot wanhoop. Ook de
ding van Alitalia, die uiteindelijk'ij
moest zeggen tegen een forse looit,
verhoging, accepteerde dat de pilq
posities binnen het bedrijf kregen;
een grote invloed op het beleid gi
deren.
De toekomst moet uitwijzen of de
1.800 piloten hun leven inderdaad
hebben gebeterd. Hetzelfde geldtoi
rigens voor al de andere personem 'ie'
direct of indirect betrokken zijn bij 'n§
Italiaanse burgerluchtvaart. Depfo ^el
hebben drie vakbonden die kunnezesI
besluiten tot staken, maar dat kuig dsat
ook de zeven bonden van de stewt
en stewardessen, de zes van hetpe
neel van de maatschappijen die de
vliegvelden beheren of de zeven vj *msi
luchtverkeersleiders. Alitalia wileg
volutie, maar om die te laten slage
ook in de 'secundaire sectoren' ep. $che
organisatie en waar mogelijk priva guli
ring nodig.
Mi
h
ROME EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
m
Veel Europese lucht
vaartmaatschappijen
zijn geroepen, één
slechts uitverkoren.
Met wie heeft KLM al
niet geflirt de afgelo
pen 10 jaar. Alitalia is
nu uitverkoren om de
bruid te mogen zijn.
Wat de bruidsschat zal
zijn is nog niet geheel
duidelijk.
De toegenomen concurrentie
dwingt luchtvaartmaatschappij
en uit te zien naar goede part
ners. De liberalisering van het
luchtruim veroorzaakte de
laatste jaren een ongekende al
liantierage in de luchtvaartwe
reld. Om nog wat te kunnen
verdienen is een zo groot moge
lijk marktaandeel nodig. Via de
alliantie met Alitalia probeert
KLM haar positie als mega-car-
rierm een klap te verbeteren.
KLM heeft maar een kleine
thuismarkt, anders dan de grote
Europese concurrent British
Airways. Samenwerkingsver
banden zijn dus van levensbe
lang om te overleven in de bur
gerluchtvaart.
In 1989 sloot KLM al als eerste
Europese luchtvaartmaatschap
pij een samenwerkingsovereen
komst met een Amerikaanse
maatschappij, Northwest Airli
nes. In datzelfde jaar deed KLM
ook pogingen om Europese
partners aan zich te binden.
Maar de vrijage met Sabena
(België) en British Airways (En
geland) leidde niet tot een ver
loving, laat staan tot een huwe
lijk. KLM bleef wel voortdurend
in gesprek met British Airways.
Maar eind 1992 bleek een fusie
tussen de beide luchtvaartmaat
schappijen er toch niet in te zit
ten. KLM is altijd gecharmeerd
gebleven van de Britten, maar
bij een fusie zouden de eigen
domsverhoudingen zo scheef
Alitalia en KLM lijken op deze foto, gemaakt op Schiphol, versmolten.
komen te liggen, dat er eigenlijk
sprake zou zijn van een overna
me van KLM. Het imago van de
vliegende zwaan zou onder het
geweld van de Britse partner
vermorzeld worden. Dat ging de
toenmalige topman van KLM
Pieter Bouw toch iets te ver.
Na de mislukte vrijages pro
beerde KLM in 1993 een sa
menwerkingsverband met Swis
sair (Zwitserland)SAS (Scan
dinavië) en Austrian Airlines
(Oostenrijk) van de grond te til
len onder de prozaïsche naam
'Alcazar'Maar toen er ruzie
ontstond over de Amerikaanse
partner KLM wilde North
west Airlines niet loslaten en
Swissair hield vast aan zijn part
ner Delta Airlines stierf ook
deze samenwerking in schoon
heid. Gezien het succes van de
samenwerking tussen de KLM
en zijn Amerikaanse partner
was dat ook niet zo verwonder
lijk. Dat er achteraf wat schoon-
heidsstorinkjes optraden was
bijzaak. KLM wilde een groter
belang, de Amerikaanse rechter
floot de Nederlandse partner te
rug. De opvolger-van Bouw, de
huidige eerste man bij KLM Leo
van Wijk, heeft van de zomer de
samenwerking tussen de over
zeese partners zonder aandelen
vaster geklonken dan ooit.
Na het afketsen van 'Alcazar'
richt de KLM de blik naar Zuid-
Europa. Met de Spaanse lucht
vaartmaatschappij Iberia werd
toenadering gezocht. Maar uit
eindelijk koos Spanje voor de
grote concurrent van KLM Bri
tish Airways. Toch had Bouw
nog zo geroepen dat Iberia de
zelfde bedrijfscultuur heeft als
KLM. Maar de liefde kwam he
laas van een kant.
In augustus van dit jaar toen
Van Wijk het roer overnam van
Bouw richtte de KLM de blik di
rect op Italië. De Amerikaanse
partner bleek daarbij plotseling
een belangrijke stem in het ka
pittel te hebben. Het nieuwe
vliegveld van Milaan, Malpensa,
was voor de Amerikanen een
aantrekkelijkerlandingsplaats
dan welk vliegveld in Spanje
dan ook.
Uiteindelijk blijken dan toch de
Italianen een aantrekkelijke
partner te zijn. Vooral omdat zij
een grote thuismarkt hebben,
KLM moet het meer van de in
ternationale markt hebben. Ali
talia vervoert jaarlijks 24 mil
joen passagiers, waarvan 13
miljoen binnen Italië. De 14
miljoen passagiers die de KLM
jaarlijks vervoert gaan vooral
naar internationale bestemmin
gen. Maar de KLM is een van de
meest winstgevende vliegtuig
maatschappijen, een halfjaar
winst van 1,1 miljard gulden bij
een omzet van ruim 7 miljard
gulden. Alitalia steekt daar wat
schraal bij af met een kleine
winst van 160 miljoen gulden
bij een omzet van bijna 5 mil
jard gulden.
Het grootste gevaar bij Alitalia
FOTO DIJKSTRA BV PAUL DIJ.
blijft de grote staatsinvloed! itl
het wat ongewisse politiekel ist
rakter van het land. De vate Ier
den en een deel van de coaü «ëi
regering had daarom eengn
voorkeur voor samenwertoj
met Air France (Frankrijk),
eveneens een staatsmaatsci jen
pij. Maar wellicht sluitende
Fransen in een later stadiuE ijk
nog aan. Voor de KLM zouti
dan wel handig zijn dat dep im
vatisering van beide luchtvï
maatschappijen dan wat vo: ie:
varender verloopt dan nuk oi
geval is, namelijk met desn: es
heid van een slak. Dan lever ek
een huwelijk tussen een mff er
zwaan en twee slakken tochi
raar monstrum op.
DEN HAAG DICK VAN DER PEUL
JUISTE öi WEjeiejE. iwfoWie. w wz ofW&të vzimw) ZAL UITEJME(JJK ook.
HELPEN ve H0Ul6EUlE.ro IA2KEHS Th fQi-
Sinds het begin van het Palestijnse
zelfbestuur in delen van de Gaza-
strook en de Westelijke Jordaanoe-
ver zijn achttien Palestijnen in ge
vangenschap gestorven. De meeste
slachtoffers zijn doodgemarteld tij
dens het verhoor. In de Palestijnse
gevangenissen en ondervragings
centra wordt routinematig gemar
teld, concludeert een gisteren uit
gebracht rapport van de Palesti
nian Human Rights Monitoring
Group (PHRMG). In geen van de
achttien gevallen heeft de Pales
tijnse Autoriteit (PA) een onder
zoeksrapport gepubliceerd. Het
publiek weet dat er dingen gebeu
ren die niet door de beugel kun
nen, maar de Palestijnse pers
zwijgt in alle talen.
„De Palestijnse media zijn bang
ook maar een schijn van kritiek te
publiceren", zegt de Palestijnse
mensenrechtenactivist Bassem
Eid, directeur van de PHRMG. „In
het recente verleden zijn tientallen
journalisten gearresteerd en ieder
een doet nu erg zijn best niet op te
vallen."
Nu de pers het laat afweten, heeft
Eid zijn hoop gevestigd op het Pa
lestijnse publiek. Hij meent dat de
mensen massaal moeten proteste
ren tegen de wandaden van hun
bestuur. Hij moet niets hebben
van het argument dat hij nogal
eens hoort van mede-Palestijnen,
namelijk dat kritiek op het men-
senrechtenbeleid de Palestijnse
onderhandelingspositie tegenover
Israël schaadt. „Als ons leiderschap
geen eerbied aan de dag legt voor
onze mensenrechten, hoe kan het
dan aanspraak maken op onze
steun", vraagt hij zich af. „Schen
dingen van mensenrechten wor
den per definitie begaan door mis
dadigers."
Het gebeurt zelden dat de dood
van een Palestijn in gevangen
schap onderwerp is van verhitte
discussies in de Palestijnse ge
meenschap. Een uitzondering was
de zaak van de 2B-jarige Mach-
moud Jumayel in Nablus. Jumayel
was daar een bekende figuur die
een reputatie had opgebouwd in
de jeugdorganisatie 'Fatah Havi
ken'. Op 18 december 1995 werd
hij gearresteerd door de Palestijnse
preventieve veiligheidsdienst. In
juli van het jaar daarop besloot de
'marine-politie' in Nablus hem
voor ondervraging uit de gevange
nis te halen. Hij werd zwaar mis
handeld en stierf drie dagen later.
Drie van zijn ondervragers zitten
nu zelf gevangen, veroordeeld tot
straffen van tussen de tien en vijf
tien jaar. Ze vertelden de recht
bank te hebben gehandeld in op
dracht van hogerhand. Mach-
mouds vader houdt vol dat zijn
zoon is gestorven omdat hij 'te veel
wist' van mensen in hoge posities
in de stad. Een onderzoek is uitge
bleven.
Dat een familielid in de gevangenis
is gestorven, krijgen Palestijnen
niet altijd rechtstreeks te horen. In
zeven gevallen vernamen nabe
staanden het treurige nieuws van
buren of via de radio. Als er al een
bericht in de kranten verschijnt,
dan behelst dat de officiële lezing
bijvoorbeeld zelfmoord ver
gezeld van een citaat van een poli-
tievertegenwoordiger.
Een van de eerste slachtoffers van
gewelddadige verhoormethoden in
Palestijnse gevangenissen was Fa-
rid Abu Jarbou. Op 4 juli 1994 stierf
hij in de centrale gevangenis van
Gaza-stad, toen agenten van de
veiligheidsdienst hem wilden laten
bekennen dat hij een Israëlische
spion was. Dat Palestijnen volksge
noten konden doodmartelen, was
iets dat de bevolking destijds maar
nauwelijks kon geloven. Jarbou's
vader verklaarde dat hij zich geen
zorgen had gemaakt omdat zijn
zoon in handen was van 'onze ei
gen mensen' en niet van Israëli's.
„Ik had nooit gedacht dat ze slech
ter zouden zijn dan de joden",
concludeerde hij bitter.
Iets van de schaamte die de Pales
tijnen over dit soort zaken voelen,
lijkt te worden gedeeld door hun
overheid. In veel gevallen kregen
nabestaanden te horen dat ze in
aanmerking zouden komen voor
compensatie in de vorm van ba
nen, geld of een officiële verklaring
dat het gemartelde slachtoffer was
overleden 'als een martelaar voor
de Palestijnse revolutie'. Dat het
beloofde geld zelden op tafel
kwam, is een andere zaak.
Volgens Eid kregen nabestaanden
in één geval te horen dat andere
familieleden zouden worden opge
pakt als ze de zaak naar buiten
brachten. Maar hij had niet alleen
negatieve berichten. Het goede
nieuws is dat de PA dit jaar geen
enkele mensenrechtenactivist
heeft laten arresteren. De PHRMG
mag haar rapporten nog altijd niet
in de Palestijnse gebieden uitge
ven, maar de medewerkers kunnen
er vrij opereren.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
