NAVO richt blik al op
tweede ronde uitbreiding
Algerijnse feministe Ghezali blijft
pal staan voor vrijheid van denken
Feiten &Meningen
Ook zonder wet
deeltijd winnen
de werknemers
Vertrouwen sleutelwoo
in relatie Rusland-NAV
'Vogelgriep kan in slechtste geval
binnen een maand in Europa zijn'
WOENSDAG 17 DECEMBER 1997
Het plan de campagne stond zaterdag al afge
drukt in het dagblad Trouw en was ondertekend
door twee CDA-prominenten, werkgeversvoor
zitter Blankert en CNV-voorzitter Westerlaken.
Die wet van Rosenmöller willen we niet, schre
ven ze, want 'de kern van de Nederlandse ar
beidsverhoudingen is dat de primaire arbeids
voorwaarden (zoals het aantal gewerkte uren,
red.) een zaak zijn van de sociale partners'. Maar
ze wilden 'graag medewerking verlenen' aan een
veel algemenere kaderwet 'waarin alle elementen
aan de orde komen die met de combinatie van
arbeid en zorg te maken hebben'.
Paul Rosenmöller zal het met trillende handen
gelezen hebben: hier werd het einde van zijn
deeltijdwet aangekondigd. Met hun gezamenlij
ke verhaal gaven Blankert en Westerlaken de se
naatsfractie immers munitie om zijn deeltijdwet
af te schieten (tot zaterdag was er vanuit de vak
beweging geen duidelijk tegengas gegeven). Ze
boden tegelijkertijd een uitweg uit het akelige di
lemma dat de christen-democraten straks de kie
zers moeten uitleggen waarom ze tegen zo n ge
zinsvriendelijke wet hebben gestemd. En dat ter
wijl ze de bescherming van het gezin als centraal
thema hebben gekozen.
En zo gebeurde het. Meteen nadat de CDA-
senatoren het wetsvoorstel hadden afgeschoten,
presenteerde lijsttrekker De Hoop Scheffer een
eigen plan om via zo'n kaderwet deéltijdwerk
verder te bevorderen. Handig, maar tegelijkertijd
natuurlijk hopeloos doorzichtig. Het CDA kan nu
weliswaar claimen dat ze wel degelijk een gezins
partij is, maar het neemt niet de vraag weg waar
om het CDA nu eigenlijk niet alvast de eerste
stap zette en de wet-Rosenmöller steunde. Want
ook met eeri zo'n veel ruimere kaderwet is im
mers het principe onderschreven dat je deeltijd
bij wet kunt of zelfs moet regelen.
Een andere vraag is of het uiteindelijke resul
taat nu zo negatief is. In
de eerste plaats is en
blijft het een feit dat ner
gens ter wereld zoveel
mensen in deeltijd wer
ken als in Nederland.
Wie in deeltijd wil wer
ken, kan dat doorgaans
regelen met zijn baas.
Dat deeltijdwerk ongelijk
is verdeeld over mannen
en vrouwen en over de
verschillende beroeps
groepen is een feit, maar
dat komt vooral omdat
veel mannen helemaal
niet in deeltijd willen
werken. Daaraan veran
dert de wet-Rosenmöller
natuurlijk niets. Wie zich
bovendien de situatie
voorstelt waarbij een werknemer uiteindelijk met
de wet-Rosenmöller in de hand een kortere
werkweek moet afdwingen, komt al snel tot een
genuanceerd oordeel over het effect van deze
wet.
Het grote winstpunt van de hele discussie is
dat de werkgevers dan wel hun zin hebben ge
kregen, maar dat ze daar een prijs voor moeten
betalen. Ze kunnen het zich niet meer permitte
ren om moeilijk te gaan doen over verdergaande
afspraken over mogelijkheden voor deeltijdwerk
in de CAO's. Verder heeft Blankert zich zaterdag
gebonden aan een kaderwet over zorg en arbeid,
waartegen de werkgevers straks dus ook niet
meer te hoop kunnen lopen. Doen ze dat wél,
dan lopen ze het risico dat verdergaande wetge
ving a la de wet-Rosenmöller alsnog in zicht
komt. Rosenmöller mag dan zijn geesteskind
hebben zien sneuvelen, voor de Nederlandse
werknemer levert noeste arbeid de afgelopen vier
jaar wel degelijk zijn vruchten af.
HAARLEM SJAAK SMAKMAN
De NAVO richt de blik verder oostelijk, nu Polen, Hongarije en Tsjechië gisteren in Brussel for
meel gereed werden verklaard voor het lidmaatschap van de defensie-organisatie. „Er is een geg
ronde reden voor een tweede ronde van NAVO-uitbreiding", zei de Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken Albright bij de officiële ondertekening van de 'toetredingsprotocollen' voor de
drie nieuwe lidstaten. Frankrijk en Italië lobbyden alvast voor het lidmaatschap van Roemenië,
Slovenië en Bulgarije.
De oostwaartse uitbreiding ver
loopt zeer voorspoedig. De on
derhandelingen met de drie
nieuwe kandidaat-leden wed
den binnen een jaar afgerond,
de NAVO bereikte een akkoord
over modernisering van zijn
commandostructuur en bracht
bovendien de kosten van de uit
breiding in kaart. Volgens secre
taris-generaal Solana kunnen
de drie nieuwe lidstaten volgens
plan in 1999 definitief toetre
den, op voorwaarde dat de par
lementen in alle betrokken lan
den de stap goedkeuren.
Tijdens de laatste NAVO-top, in
juni in Madrid, kostte het veel
moeite overeenstemming te be
reiken over de selectie van de
eerste toetreders. De VS wilden
slechts drie landen toelaten om
Rusland niet al te zeer voor het
hoofd te stoten. Keerzijde van
deze beslissing was echter dat
een nieuwe scheidslijn op het
Europese continent werd ge
trokken. De meeste Europese
lidstaten hadden liever een uit
breiding met vijf lidstaten in
eens gezien.
Inmiddels zijn de kansen voor
de kandidaten die destijds af
vielen aanzienlijk verbeterd.
Een hoge NAVO-functionaris
benadnrkte dat landen als Roe
menië, Slovenië en Bulgarije
grote vorderingen hebben ge
maakt met de modernisering
van hun strijdkrachten. „Deze
landen waren er in Madrid al
bijna. En ze hebben sindsdien
niet stilgezeten." April 1999, tij
dens de volgende NAVO-top in
Washington, worden de kandi
daat-lidstaten opnieuw tegen
het licht gehouden. Minister
Van Mierlo (buitenlandse za
ken) benadrukte dat de Alliantie
de deur openhoudt.
Wat ook helpt, is het feit dat de
relatie tussen de NAVO en Rus
land nauwelijks heeft geleden
onder de eerste uitbreidings
golf. Integendeel: volgens
NAVO-zegslieden hebben de
aanvankelijk felle Russische
protesten plaats gemaakt voor
plichtmatige kanttekeningen in
de marge van de vergaderingen.
Wel klinkt er een duidelijk Rus
sisch 'njet' bij de kandidatuur
van de drie Baltische staten Est
land, Letland en Litouwen. Om
de spanningen in dit gebied te
verminderen, heeft president
Jeltsin onlangs een reductie van
de strijdkrachten met veertig
procent toegezegd.
De ondertekening van de toe
tredingsverdragen met Polen,
Hongarije en Tsjechië werd gis
teren in Brussel door alle aan
wezigen besterhpeld als een be
langrijk 'historisch moment'.
Hoewel de drie pas in 1999 deel
mogen nemen aan de NAVO-
besluitvorming, neemt de Alli
antie in de praktijk reeds alle
verplichtingen op zich die ook
voor de huidige zestien lidsta
ten gelden. „Het artikel vijf, dat
onderlinge bijstand regelt bij
een vijandige aanval, is al van
kracht", aldus een NAVO-diplo-
maat.
Voor de modernisering van de
strijdkrachten in de drie nieuwe
lidstaten, heeft de NAVO de ko
mende tien jaar drie miljard
gulden uitgetrokken, waarvan
het merendeel naar Polen gaat,
het grootste land. De drie nieu-
we leden dragen gezamenlijk bij
in 4,03 procent van de kosten
van de NAVO-begroting.
De discussie over een eventuele
verdere uitbreiding van het
bondgenootschap ligt zeer ge
voelig, omdat andere kandi
daat-leden snel het gevoel kun
nen krijgen buiten de boot te
vallen. Het was daarom opmer
kelijk dat juist de VS, in Madrid
nog het meest terughoudend,
alvast een voorschot namen op
een tweede ronde. „Er is net zo
veel reden voor een tweede uit
breidingsronde als er destijds
was voor het begin van de uit
breiding. De externe dreiging
wordt verminderd, het vergroot
het gebied in Europa waar geen
oorlogen meer worden gevoerd
en het geeft kandidaat-lidstaten
een goede reden om hun her
vormingen voort te zetten", al
dus Albright.
Met het akkoord over de finan
ciering en hervorming van de
NAVO. staat weinig meer de
toetreding van Hongarije, Polen
en Tsjechië in de weg. Alleen
een veto van een van de betrok
ken negentien parlementen kan
in theorie nog roet in het eten
gooien. De meeste zorgen ma
ken NAVO-diplomaten zich nog
over de goedkeuring door het
parlement in Ankara. De Turkse
defensieminister Cem verzeker
de gisteren dat het verbreken
van de dialoog tussen Turkije
en de EU geen gevolgen heeft
voor de Turkse houding tegen
over de NAVO, maar hij zei
i
Het Westen is na de ondertekening van de overeenkomst!y
nership for Peace) tussen Rusland en de NAVO weer watgf
meerd. De algemene conclusie die het Westen uit de onde 'i'
kening heeft getrokken, is dat Rusland de uitbreiding vani 11
NAVO heeft geaccepteerd, dat de voorwaarden de Russeniu
den hebben gesteld en dat alle bezorgheid is weggenomen
Niets is echter minder waar.
Ik denk dat Rusland uitbreiding van de NAVO niet heeft ge
cepteerd en ook nooit zal accepteren, omdat het een helej
vergissing is. Rusland probeert met zijn houding louterde in
de zo klein mogelijk te houden. Het doet er alles aan omdf ji
aansluiting bij Europa niet mis te lopen en zet zich voord te
in voor de totstandkoming van een NAVO-Rusland Raad.
De meeste westerse leiders zeggen dat ze Rusland willen bi
trekken bij alle beslissingen die Europa betreffen. Maar als
vraagt hóe zij deze nobele doelstelling willen bewerkstellig
zeggen ze dat een dergelijke samenwerking alleen mogelijl
door uitbreiding van de NAVO. Als uitbreiding de enige nu ac
lijkheid is om een toekomstig Europees veiligheidsbeleid it
wikkelen, dan zie ik dat als een teken van onvermogen, mn
schien zelfs van onwil, van de westerse leiders het belang e
in te zien.
De wereld, en zeker Europa, heeft politiek gezien een me
tamorfose ondergaan, maar er is nog geen nieuw veiligheii
systeem opgezet. Men heeft zelfs nog geen idee hoe dat int
kaar moet worden gezet. In deze situatie is het van groot li ij!
dat Rusland deelneemt aan het leggen van de fundamente u
een nieuw systeem om zich ervan te verzekeren dat ookzii
langen niet uit het oog worden verloren.
De NAVO-Rusland Raad, die vandaag in Brussel bijeenkonJ
heeft legio mogelijkheden. Rusland heeft het recht zijn bez
heid uit te spreken en recht op duidelijke antwoorden. Ofd
bijeenkomst een succes wordt, hangt vooral af van de vast!
dendheid waarmee Rusland vragen stelt en antwoorden eis2'
Wat wil Rusland? Rusland wil precies weten wat de vernieu
van de NAVO daadwerkelijk betekent. En betrokken worde ji
die vernieuwing. Er wordt herhaaldelijk gezegd dat mennii
meer bang hoeft te zijn voor de NAVO. Dat het niet meerh I!
zelfde machtsblok is dat destijds tegenover het Warschaup n
stond. Maar het is onduidelijk hoe en in wat deLNAVO zich ijj
transformeren. De NAVO blijft een verdedigingsalliantie,m a
het is niet duidelijk wie tegen wie wordt verdedigd.
Rusland en de NAVO hebben mogelijkheden om op militaii
strategisch gebied te komen tot openheid en samenwerkin g
denk dat uitbreiding van de NAVO vooral invloed zal hebbf ie
ontwapeningsverdragen en controles. En dan vooral de ten
voerlegging en ratificatie van dergelijk overeenkomsten. Di
overlegsysteem dat overigens al bestaat moet worden a
handhaafd, omdat we alleen op die manier wapenarsenale
kunnen vernietigen zonder de stabiliteit in Europa en den a
van de wereld te verstoren.
We moeten ook nadenken over vredeshandhaving, ookbu
het gebied dat traditioneel onder de verantwoordelijkheid!
de NAVO valt. We moeten de principes van vresdehandhs
uitwerken en daarbij rekening houden met de daadwerkeli
oorzaken van conflicten. De ervaringen in Bosnië stemmaE
optimistisch wat dat betreft. Vredeshandhaving is niet lom
het uit elkaar houden van de strijdende partijen, maar het: u
ken van echte politieke oplossingen. n
In de NAVO-Rusland Raad moet verder de strategisch nud j
afschrikking aan de orde komen. In het verleden was duidt
wie moest worden afgeschrikt, maar tegenwoordig niet ma r
Dat hebben we dus ook niet meer nodig. Maar de deelnem R
aan de bijeenkomst moeten zich allereerst bezighouden mi it
het opbouwen van begrip en vertrouwen. Misschien zal d$
voor zorgen dat uitbreiding van de NAVO uiteindelijk helei
van de agenda verdwijnt. De uitbreiding staat op z'n vroeg
pas over twee jaar op het programma. We hebben dus nogi
even.
ALEXANDER KONOVALOV
geen garanties te kunnen geven
over het stemgedrag van het
parlement. „Dat kan geen enke
le regering", aldus Cem.
Van Mierlo had gisteren nog
een apart onderhoud met zijn
Turkse collega, in een poging de
Turkse regering milder te stem
men. Volgens Van Mierlo stelt
de EU geen keiharde voorwaar
den voor Turkse deelname aan
een zogeheten Europese Confe
rentie, waartoe zaterdag in
Luxemburg werd besloten.
„Wat in het communiqué staat,
is niet wat alle vijftien lidstaten
willen zeggen. Je kunt het rf
door een zonniger bril bel q
ken", aldus de minister.M
Cem was vooralsnog niet!
op zijn standpunt terug te li
men. „De Turkse teleurstd
ligt er erg dik bovenop",!
Van Mierlo erkennen.
BRUSSEL PAUL KOOPMAN
CORRESPONDENT
Salima Ghezali ziet Algerije als
'één grote begraafplaats, die bol
staat van terreur en tegenter-
reur, waarin mensen die daarte
gen protesteren, worden fijnge
malen', zei ze vorige week op de
Dag van de Mensenrechten.
Ghezali (39) weet waar ze het
over heeft. Ze is vanwege haar
werk meermaals opgepakt en
gevangen gezet. Als een van de
weinige Algerijnse journalisten
durft ze te vragen wat er is ge
beurd met haar verdwenen en
vermoorde collega's. Ze levert
kritiek op zowel de regering als
de moslimfundamentalisten.
Vanmiddag werd ze in het Eu
ropees Parlement gehuldigd
met de Sacharov-prijs voor vrij
heid van denken.
Het Europarlement noemt haar
houding 'bijzonder moedig in
een situatie waarin de partijen
in het conflict slechts eikaars
wandaden onder de aandacht
brengen'. Algerije is sinds 1991
in de greep van een bloedige
burgeroorlog tussen islamisten
en het door militairen gesteun
de regime. Sinds vorig jaar wor
den er ware slachtpartijen aan
gericht onder onschuldige bur
gers. Alleen al de afgelopen paar
dagen kwamen bij aanslagen
rond de hoofdstad Algiers 34
mensen om.
Ghezali krijgt de prijs, die is ver
noemd naar de Sovjet-dissident
Andrej Sacharov, vanwege haar
strijd voor de mensenrechten
en tegen de censuur. Eerder dit
jaar werd ze door het Ameri
kaanse blad World Press Review
uitgeroepen tot 'internationale
journalist van het jaar 1996'.
Het Franstalige weekblad La
Nation, waarvan ze hoofdredac
teur/directeur was, kreeg her
haaldelijk een verschijningsver
bod opgelegd omdat het opriep
tot een vreedzame en democra
tische oplossing voor de Alge
rijnse crisis.
Eind vorig jaar verscheen La
Nation voor het laatst. „Het
blad werd gedwarsboomd of
had te grote schulden", denkt
secretaris Verploeg van de jour
nalistenvakbond NVJ. „Dat is
niet helemaal duidelijk. Maar
het monopolie op drukken, ligt
in Algerije in elk geval bij de
staat." Volgens Verploeg, die
zich inzet voor vervolgde jour
nalisten in Algerije, ging La Na
tion het verst van alle Algerijnse
kranten in het bepleiten van
een dialoog tussen regime en
fundamentalisten. „Als hoofd
van het blad heeft ze zeker grote
risico's genomen."
Ghezali is gescheiden en heeft
twee tienerdochters. Ze begon
haar carrière als lerares Frans
en werd actief in de feministi
sche beweging. In 1984 richtte
ze een filmclub voor vrouwen
op. Vijf jaar later werd ze voor
zitter van de Vereniging voor
Vrouwenemancipatie. Ghezali
leidt het feministische tijdschrift
Nyssa en is ondervoorzitster van
de vrouwenvereniging 'Vrou
wen van Europa en van de
Maghreb'.
UTRECHT GPD
In het meest pessimistische ge
val zou de vogelgriep, de nieu
we fatale griepvariant uit Hong
Kong, Nederland binnen een
maand kunnen bereiken. Dat
zegt de viroloog E. Claas, werk
zaam bij het Nationaal Influen
za Centrum in Rotterdam. Vol
gens Claas is er nog geen reden
om de noodklok te luiden.
Daarvpor is de reguliere griepvi
rusactiviteit in Hong Kong mo
menteel te laag.
Een acute, wereldwijde uitbraak
van de nieuwe griepvariant be
hoort evenwel tot de mogelijk
heden omdat het vogelvirus
zich in snel tempo kan vermen
gen met menselijke virussen.
Ook kan het virus vlot van ge
daante veranderen en op die
manier een mondiale epidemie
veroorzaken, met mogelijk vele
duizenden slachtoffers als ge
volg.
Het Nationaal Influenza Cen
trum, ondergebracht bij de me
dische faculteit van de Erasmus
Universiteit, volgt de ontwikke
lingen in Hong Kong nauwge
zet. In noodgevallen is het cen
trum binnen twee maanden in
staat om een vaccin tegen de
nieuwe griep op de markt te
brengen. Een draaiboek waarin
productie en distributie van het
middel alsmede vaccinatie
prioriteiten zijn geregeld, ligt al
klaar.
Claas: „Normaal kost het uit
brengen van een vaccin zo'n zes
maanden. Als we bijvoorbeeld
in februari beginnen kan het in
september op de markt zijn.
Dat heeft te maken met de
noodzakelijke procedures, zoals
de registratie van het middel en
de veiligheidsprocedures. Maar
als de nood aan de man komt,
kunnen we inderdaad over een
maand of twee in de productie
sfeer iets op de markt brengen.
Het Nationaal Influenza Cen
trum was het eerste onder
zoekscentrum ter wereld dat de
nieuwe griepvariant H5N1 iso
leerde. Het virus dat in het labo
ratorium van het centrum werd
onderzocht, was afkomstig van
het allereerste dodelijke slacht
offer een 5-jarig jongetje uit
Hong Kong. Door die 'voor
sprong' vormt de mogelijke
aanmaak van een vaccin geen
probleem meer. De laatste we
reldwijde griepepidemie, de
Hong Kong-griep, dateert van
1968.
Waarom is Hong Kong telkens
de bakermat van griepvirussen?
„Het gaat niet speciaal om
Hong Kong maar om de hele re
gio Zuid-Oost-Azië. Er bestaat
daar nauw menselijk contact
met de dieren: met de eenden
in de rijstvelden, de kippen op
het erf en met de varkens die
door de huizen sjouwen. Var
kens treden op als intermediair
tussen vogelgriepvirussen en
menselijke virussen. Er is tot op
heden gedacht dat zoiets on
mogelijk was, maar de praktijk
wijst kennelijk anders uit. Het
blijkt maar weer eens dat virus
sen ontzettend veranderlijk zijn.
Dat nu zeven mensen deze
griepvorm, onder meer via de
vogelmarkten in Hong Kong,
hebben gekregen is zorgwek
kend.
Is een betrouwbare voorspelling
mogelijk over het verloop van de
vogelgriep?
„Deze griep is volstrekt onvoor
spelbaar. Misschien komen er
in Hong Kong nog een aantal
dodelijke slachtoffers bij en
stopt het daarna. Misschien
gaat het virus zich daadwerke
lijk op grote schaal van mens tot
mens verspreiden. Je weet het
niet. Allebei is mogelijk.
Meer industrialisatie op het
Aziatische platteland betekent
op den duur minder griepepide
mieën?
„Dat kan. Als het Chinese plat
teland gaat veranderen, zal in
ieder geval de frequentie van
het aantal optredende griepvi
russen lager worden.
ROTTERDAM GPD
Denemarken/"*
Nederland
Duitsland
Frankrijk
Turkije
Griekenland
manschappen 49.958
tanks 900
manschappen 242.000
tanks: 1.729
pantser
voertuigen 1.442
Navo-leden
Ver. Staten,
Canada en IJsland
De nieuwe Navo-leden
Ver. Koninkrijk
manschappen 65.000
1^~ tanks 952
pantser
voertuigen 1.367
pantser
voertuigen 1.300
gevechts-
vliegtuigen 384
gevechts
vliegtuigen 143
gevechts
vliegtuigen 141
helikopters 94
a marineschepen: 69
helikopters 59
f^Enelikopters 36
