EU-Turkije: 34 jaar gerommel
Thalys is een charmante Frangaise met kapsones
Feiten &Meningen
Turken vooral
teleurgesteld
over 'nee' EU
Snuffie
MAANDAG 15 DECEMBER 1997
Premier Mesut Yilmaz is zich ervan bewust
dat Turkije nog niet voldoet aan de voor
waarden om lid te worden, maar hij wijt
een groot deel van de tekortkomingen aan
de strijd die tegen de Koerdische PKK ge
voerd wordt.
,,De separatistische terreur is nu groten
deels onder controle. Daarom kunnen we
gaan werken aan de verbetering van de
mensenrechtensituatie. Maar dat is een
zaak die ons alleen aangaat. Dat dit als
voorwaarde voor EU-lidmaatschap gesteld
wordt, is volgens mij slechts een excuus",
aldus Yilmaz gisteren.
Alhoewel de teleurstelling over Europa's
halfslachtige houding alom in Turkije
heerst, klonk in de woorden van de door
gaans gematigde Yilmaz de stem door van
hardliners als vice-premier Bulent Ecevit,
die onlangs verkondigde dat Turkije Europa
niet nodig heeft, en van het leger.
De tweede man van de Turkse strijdkrach
ten, generaal Cevik Bir, zei vorige maand in
Washington dat het uitsluiten van Turkije
'een hoge prijs zou hebben voor het Wes
terse bondgenootschap'. Een commentaar
in de nationalistische krant Hürriyetkopte
'Naar de hel met Europa', het continent
waarvoor het land als buffer tegen het com
munisme al veertig jaar de kastanjes uit het
vuur haalt zonder dat daar ooit iets tegen
over staat.
De uiteindelijke doelstelling blijft volledig
lidmaatschap van de Europese Unie, maar
de relatie wordt door middel van de doua
ne-unie voorlopig beperkt tot een economi
sche. Ontwikkeling van de betrekkingen is
volgens Yilmaz gebonden aan in hoeverre
Europa aan haar verplichtingen voldoet.
De uitkering van de lang beloofde 800 mil
joen gulden in het kader van de douane
unie. zoals dit weekeinde opnieuw beloofd
werd, zal echter niet voldoende zijn om de
Turken te doen bijdraaien.
Het economisch verlies voor Turkije door
het wegvallen van de tolmuren loopt in de
miljarden. Dat was draaglijk in het vooruit
zicht van een plaatsje binnen de EU. Steeds
meer stemmen gaan inmiddels op om het
akkoord te herzien nu dat lidmaatschap er
voorlopig niet inzit. Hierover liet de premier
zich overigens niet uit. Het eerdere dreige
ment van vice-premier Ecevit om de
NAVO-uitbreiding te blokkeren, nam hij
echter terug. „Het regeringsstandpunt is dat
EU-uitbreiding en die van de NAVO niet
aan elkaar gekoppeld zijn. Maar natuurlijk
heeft het parlement hierin het laatste
woord."
Commentatoren waarschuwen voor een
nog verdere isolering van hun land, waartoe
deze Europese politiek kan leiden. Doo: de
concentratie op de relatie met Israël heeft
Turkije zich ook verwijderd van de islami
tische landen, zoals nog vorige week bleek
op de Islamitische Conferentie in de Iraan-
se hoofdstad Teheran. Daar kreeg president
Demirel de wind van voren. Anderzijds
heeft Yilmaz de deur niet geheel dichtge
gooid, stelt de gezaghebbende journalist
Mehmet Ali Birand. Hij meent dat Turkije
alsnog zal aanschuiven bij de Europese
Conferentie die in maart in Londen wordt
gehouden, als Europa de speciale voor
waarden intrekt.
istanbul jessica lutz
correspondent
De Eurotop in Luxemburg
stond dit weekeinde voor een
groot deel in het teken van ge
krenkte Turkse trots en half
slachtige Europese pogingen
om Ankara weer gunstig te
stemmen. „Turkije is een groot
macht. Het is heel belangrijk
voor Europa dat de band met
dit land wordt aangehaald", zei
de Britse premier Blair zaterdag.
Nog vriendelijker woorden kwa
men van bondskanselier Kohl,
die zijn persoonlijke achting
voor de Turkse leiders vet on
derstreepte. De Griekse premier
Simitis was echter zuiniger: „De
deur naar Turkije is niet dicht,
maar ook niet half open", merk
te hij op.
Het is voor Turkije niet altijd
eenvoudig geweest om erachter
te komen wat de EU eigenlijk
met het land wil. In 1963 werd
al een associatie-akkoord geslo
ten, met de plechtige verklaring
dat Turkije eligible (geschikt)
was voor het lidmaatschap. Een
fraaie maar even onschuldige
belofte, die diverse malen werd
herhaald. In 1995 volgde de
douane-unie, een verdrag dat
Turkije de indruk gaf dat het al
vast toetrad tot de interne Eu
ropese markt, omdat de tolmu
ren werden afgebroken. Hetzelf
de jaar beloofden de EU-leiders
dat Turkije 'wordt beoordeeld
volgens dezelfde objectieve cri
teria als de andere kandidaat
leden'.
Maar tot dusverre resulteerden
al deze plechtige woorden niet
in een harde toezegging dat
Ankara welkom was als nieuw
EU-lid. Integendeel: begin dit
jaar verklaarden de Europese
christen- democratische leiders
dat het 61 miljoen inwoners tel
lende land vanwege zijn cultu-
reel-religieuze identiteit 'helaas'
nooit tot de Europese kring zou
kunnen toetreden. Een ijskoud
bad, dat enkele weken later tij
dens een informele ministers
vergadering weer werd bijge
vuld met warm water. Nee, Tur
kije is nog steeds een potentieel
EU-lid, heette het toen weer.
Een op zijn minst verwarrende
benadering.
.Alles wat wij willen is duide
lijkheid van de EU. Wat wil men
eigenlijk met ons?", zei de Turk
se minister van buitenlandse
zaken Cem eerder deze maand.
Ook afgelopen woensdag nog
kon huidig EU-voorzitter Junc-
ker zijn Turkse collega weinig
zekerheid bieden. De Luxem
burgse premier kwam niet ver
der dan een aanbod namens 'de
veertien', want Griekenland,
van oudsher aartsrivaal van
Turkije maar wél EU-lid, stak
een stokje voor vrijwel alle 'ca
deautjes' die de EU Ankara wil
de aanbieden: eerder beloofd
geld om de douane-unie te on-
Bij het uitbreidingsfeestje van de Europese Unie, afgelopen weekeinde in Luxem
burg, was één genode gast pijnlijk afwezig. De Turkse premier Yilmaz mocht zater
dag niet op de familiefoto met zijn collega's van de overige elf kandidaat-lidstaten,
en bedankte daarop zelf voor het etentje dat hem was aangeboden. Zo kwam het
dat Europese diplomaten met Ankara moesten bellen om uit te vissen wat de Turkse
regering van het gezellig samenzijn had gevonden. Wilde de premier er misschien
een volgende keer wél bij zijn? Over die vraag hoefde het kabinet-Yilmaz maar één
dag na te denken: liever niet dus.
dersteunen en vooral een on
voorwaardelijke uitnodiging
voor een prestigieuze Europese
Conferentie op 12 maart in Lon
den.
Tijdens de 'uitbreidingstop' leek
eindelijk het moment daar
waarop de EU klare wijn over
Turkije zou schenken. Maar na
bestudering van de eindteksten
vroegen Turkse journalisten
vertwijfeld: Zitten we er nu in,
of liggen we eruit?. Nogal in het
oog springend was in elk geval
de verschillende behandeling
die de EU uitdacht voor Turkije
en de andere elf kandidaten.
Zelfs Slowakije, volgens het Eu
roparlement 'een rechtsstaat
noch een democratie', kreeg
een boterbriefje uitgereikt. De
elf zijn volgens het slotdocu
ment immers 'voorbestemd'
voor het lidmaatschap, als ware
het een onontkoombaar feit.
Maar Turkije werd nog steeds
niet meer dan 'geschikt' geacht.
Het zou te gemakkelijk zijn om
het tweeslachtige optreden van
de EU geheel op rekening van
Griekenland te schrijven. Want
een aantal andere lidstaten
voelt zich heel comfortabel ach
ter de brede rug van de Griekse
premier Simitis. „Elke keer als
hij problemen maakte, leunden
de anderen tevreden achter
over", observeerde een van de
aanwezigen. Met name Kohl, de
Oostenrijker Klima, de Deense
premier Rasmussen en de
Zweed Persson bleven opval
lend stil als Simitis problemen
maakte over Turkije.
Het resultaat was dat Grieken
land zijn wensen vrijwel geheel
kon verzilveren: Turkije mocht
alleen aan de prestigieuze Eu
ropese Conferentie meedoen als
het zijn belangrijkste troef bij
zijn kandidatuur voor Europa
(een blokkade van het lidmaat
schap van Cyprus) tevoren zou
inleveren. „De Turken moeten
zich de handen op de rug laten
binden, zich in de Egeïsche Zee
laten kieperen en pas als ze ver
zopen zijn mogen ze mee
doen", vond een van de diplo
maten.
Vanwaar die weinig ruimhartige
behandeling van een zich
'Europees' noemend land, te
vens NAVO-lid? Na afloop van
de conferentie liet bondskai
lier Kohl zich onbedoeld evt
de kaart kijken. Op een vraa
van een Turkse journalist w ri
om Duitsland zo nerveus isi
de Turkse wens zei hij tensli ai
„Elke Duitse stad heeft welf
moskee. In Duitsland wonei y
drie miljoen Turken. Een dr e
matische wijziging van data e
tal zou door geen enkele b» n
king geaccepteerd worden.'
Deze woorden wekten ten n
ste de indruk dat Turkije aai
het lijntje moet worden gehi
den uit vrees voor een nieui l|
invasie van moslims uit het
ten. Juncker kwam in een oj 5!
hartige bui met nog andere 1(
gumenten. Turkije, zo zei hivl
een interview met Luxembi s
Wort, heeft grensconflicten
EU-lid Griekenland, Turkije
pecteert de mensenrechten
volledig en ten slotte is er dfte
Koerden-kwestie. Juncker:,
is onmogelijk dat aan de tal 1
van de EU een vertegenwoc
ger zit van een land waar wi w
gemarteld." Bepaald geeno
merking die de weg naar ee ft
Turks lidmaatschap effende tc
De goede verstaanders in A' i|<
ra hadden gisteren de bood >n
schap wel begrepen. De lan
reeks bezwaren maakte dui
lijk dat een EU-lidmaatscha
de eerstkomende vijftig jaai
inzit. De EU-leiders hebben T
mers hun handen meer dar
aan het binnenloodsen van -
nieuwe leden met ruim 100 3
joen inwoners, voordat ond
handelingen met Ankara kt
nen beginnen. Als het al oo:
ver zou komen. De Unie is
dan tevreden met 'goede ri
ties', vooral vanwege het en
me politieke, economische r
strategische belang van Tui111
als buffer tegen fundament
me en onrustige voormalig; |i
Sovjet-republieken.
Juist dit 'strategische' belan r
was volgens diplomaten e
van de belangrijkste redene il
dat Europa ruim dertig jaar
weifelende en nogal hypoci n
politiek heeft gevoerd. Steei e
werd de indruk volgehoude 10
dat het lidmaatschap van di ii
om de hoek lag, als de regei n
in Ankara maar bereid wasi
Europese zaak te dienen. M
aan elke leugen komt vroeg
laat een eind. Minister Van
Mierlo zei dat zaterdag zo:
Turkije voldoet aan alle voo j;
waarden, mag het dan lid w
den? Die bijna filosofische i
moet een keer worden beai
woord." Bij gebrek aan poli a
moed in Europa heeft Turki
gisteren dan maar zelf de cc
clusie getrokken.
luxemburg paul koopman
marc peeperkorn
k
Het is een sensatie waarin een
beetje leedvermaak meespeelt.
Lekker achterover een glaasje
wijn bij de hand in een pret
tig zittende stoel met een vaart
van 300 kilometer per uur naar
Parijs te suizen, met uitzicht op
de autosnelweg. Je ziet het ver
keer door de regen ploeteren.
Het lijkt alsof de auto's voort
kruipen, ook die op de linker
baan. Je weet dat hun traagheid
maar schijn is, ze moeten daar
zeker 150 rijden, maar de trein
gaat dubbel zo snel.
Ook voor wie (uit principe) lie
ver niet vliegt, behoort een dag
je Parijs sinds kort tot de moge
lijkheden. Dankzij de supersnel
le trein Thalys kun je rond het
middaguur al in de Franse
hoofdstad zijn. Matineuze lief
hebbers kunnen er zelfs om vijf
over half elf al aan de koffie
aanschuiven. Maar dan moetje
niet de pech hebbed in de
Haarlemse regio te wonen,
want de NS zijn daar wat min
der vroeg op. Vanuit Amster
dam, Schiphol en Leiden lukt
het wel. Langs die stations rijdt
de vroege Beneluxtrein, die
aansluit op de Thalys van tien
over negen uit Brussel. De
laatste trein terug gaat 's avonds
vijf voor negen weg uit Parijs.
Dan is het wel overstappen in
Brussel en in Rotterdam 's
nachts om 1.00 uur op de
nachttrein.
Een prachtige ranke verschij
ning is het, die bordeauxrode
Thalys, een bewonderenswaar
dig stuk spoorwegtechniek, een
trein om verliefd op te worden.
Maar Thalys zou nog veel leuker
kunnen zijn, als de flitstrein niet
was omgeven door een massa
irritante poeha. De Thalys blijkt
een charmante Frangaise met
kapsones in plaats van de toffe
spoorse meid, met wie je onge
compliceerd dacht te kunnen
doorzakken.
In haar taalgebruik onder
scheidt ze zich nadrukkelijk van
het gewone volk van het spoor:
een kaartje is een ticket, eerste
en tweede klasse heten 'comfort
1 en comfort 2', de conducteur
wordt aangeduid als treinmana-
ger. Haar storendste eigenschap
is echter de jaloezie waarmee ze
beslag legt op haar reizigers:
een rit met de Thalys kan niet
worden onderbroken voor een
gemoedelijke tussenstop in Ant
werpen of Brussel en een latere
voortzetting met een andere
('gewone') trein. Tenzij je dat
van te voren precies afspreekt
en er fors meer voor betaalt. Ge
wone kaartjes en abonnemen
ten gelden niet in de Thalys,
ook niet op het binnenlandse
traject. Een Thalys-ticket is niet
gewoon aan het NS-loket te
koop en geldt niet als kaartje
voor de 'gewone' trein. Dat is
raar en onhandig. En een in
breuk op de goeie ouderwetse
vrijheid van de treinreiziger om
de reis naar believen te kunnen
onderbreken.
Volgens drs.J.van Rooden, pro
ductmanager intercity van NS
Reizigers, komt deze onhebbe
lijkheid inderdaad voort uit de
grote Franse invloed op het
Thalys-project. De Fransen
hebben Thalys nadrukkelijk als
een afzonderlijk 'product' in de
markt willen zetten, apart van
de rest van de treinen. Het is de
markt waarop ook luchtvaart
ondernemingen zich bewegen.
Vandaar dat je een kaartje voor
de Thalys aan vele NS-loketten
niet kunt kopen, maar wel bij
reisbureaus. Vandaar dat je tic
ket tevens de plaatsreservering
is.
Een niet onaanzienlijk deel van
de Thalysklanten echter, blijkt
voor hun rit naar Parijs wel de
gelijk gebruik te maken van een
combinatie van een gewone
trein en de Thalys. Tegenover
de kleine miljoen reizigers die
sinds de start van de flitstrein
vanuit Amsterdam in juni vorig
jaar met de 'Nederlandse' Tha-
Brussel-Parijs is met de 'charmante' Thalys sinds vorige week nog een half uur sneller. De Belgische koning
Albert (met bril) nam het nieuwe stuk spoor toen officieel in gebruik. foto reuters benoitdoppagne
lys zijn meegeweest, staan er
150.000 die pas in Brussel op de
hogesnelheidstrein zijn gestapt.
Naar Brussel en terug reisden ze
veelal per Beneluxtrein.
Van Rooden vindt deze over
stappers een interessante groep,
die duidelijk maakt dat er een
behoorlijke markt bestaat voor
de combinatie van 'gewone'
trein en de Thalys vanuit Brus
sel naar Parijs. Die overstapver-
binding is er dagelijks zo'n
twaalf keer in beide richtingen,
naast de vier rechtstreekse Tha-
lystreinen vanuit Nederland
zelf.
Daaruit blijkt de wenselijkheid
om de Thalys beter in te bedden
in het gewone tariefsysteem van
de spoorwegen. Persoonlijk
zweert Van Rooden bij het Ja
panse systeem, waarbij iedere
hogesnelheidstrein zowel enke
le rijtuigen heeft met gereser
veerde stoelen als rijtuigen waar
je met een gewoon treinkaartje
een plaatsje mag zoeken. Wat
hem betrof voerde Thalys dat
•Japanse systeem ook in.
Vooralsnog maken de Fransen
echter de dienst uit in Thalys.
Dat bleek ook bij het beschik
baar komen van het Belgische
gedeelte van de hogesnelheids
lijn tussen Brussel en Parijs, ver
telt Van Rooden. Het nieuwe
stuk snelspoor levert een
tijdwinst op van een half uur,
zodat de afstand tussen Brussel
en Parijs in nog geen anderhalf
uur kan worden afgelegd. Om
dat er met de Fransen nauwlijks
te marchanderen viel over de
nieuwe vertrek- en aankomsttij
den te Brussel, moesten de Bel
gische en Nederlandse SRoor-
wegen improviseren om de
Thalys voor de rest van de rit in
hun eigen dienstregeling in te
passen.
Op de terugrit blijft de tijdwinst
op het Nederlandse spoor nage
noeg behouden. In drie en half
uur bijvoorbeeld ben je van Pa
rijs terug op het station Den
Haag HS. Het begin van de
heenreis echter duurt in de aan
gepaste dienstregeling iets lan
ger, wat bijvoorbaat zo'n tien
minuten afknabbelt van de na
Brussel te boeken tijdwinst.
Ook voor enkele binnenlandse
treinen heeft de improvisatie
gevolgen. Zondags vervallen
twee treinen van Rotterdam
naar Leiden (die van 11.37 en
14.37). Van drie treinen van Lei
den naar Dordrecht zijn de ver
trektijden in Leiden drie minu
ten vervroegd en vier treinen
van Amsterdam naar Den Haag
vertrekken twee minuten eerder
uit de hoofdstad.
Voor de Nederlandse partners
in Thalys betekende de
tijdwinst in België vreemd ge
noeg extra nadeel: Van de totale
rit naar Parijs kost het Neder
landse deel van het spoor de
flitstrein de meeste tijd, en die
extra tijd wordt bij de Nederlan
ders in rekening gebracht. Het
half uur tijdwinst betekent in de
gezamenlijke exploitatie van de
Thalys een verschuiving ten na
dele van de Nederlandse part
ners. Ook de reizigers merken
de tijdwinst in hun portemon
nee. De tarieven stijgen gemid
deld met zeven procent. Het
goedkoopste retourtje Parijs (uit
Rotterdam) gaat 124 gulden
kosten, en moet ruim van te vo
ren worden gereserveerd.
Totdat eind mei de nieuwe
(binnenlandse) dienstregelin
gen van Nederlandse en Belgi
sche spoorwagen van kracht
worden, profiteert één groep
Thalysreizigers op de terugweg
in het geheel niet van het ge
wonnen half uurtje tussen Parijs
en Brussel: het zijn de eerder
genoemde overstappers op de
Beneluxtreinen. Tenzij ze van
de nood een deugd maken en
aan de overstaptijd van meestal
drie kwartier een uurtje (of lan
ger) vastplakken om nog even
in Brussel rond te wandelen.
Anders zit er weinig anders op
dan wat heen en weer drentelen
in de nog wat armetierige sta
tionshal van Brussel-Zuid. Of
een snelle pint in een van de
kroegen aan de overkant.
rien polderman
„Het was weer-
zinwekkend!",
I riepen twee van
J9ft onze Hollandse
vrienden on
langs uit na een
bezoek aan Wal
lonië. Zij hadden een tafel gere
serveerd in een Ardens etablis
sement dat gespecialiseerd was
in wildgerechten, maar zij wa
ren niet voorbereid op de fel
realistische taferelen die de
gastheer voor hen in petto had.
Aan een dakbint naast de entree
hingen namelijk de kadavers
van twee zopas geschoten her
ten. 'Hier eet men vers!', had de
uitbater vermoedelijk met die
kleine expositie willen zeggen.
Maar de eetlust van onze vrien
den was door de aanblik van de
levenloze Bambimoeder en -va-
der meteen bedorven.
Belgen hebben een bijzondere
band met hun voedsel, hadden
we hen natuurlijk tevoren moe
ten vertellen. Belgen houden
namelijk van 'echt' als het om
eten gaat, in tegenstelling tot
Nederlanders, die een zekere
voorkeur hebben voor 'schijn'.
Hollanders prakken alles door
elkaar, hebben Belgische ken
nissen ons al meermalen sma
lend voorgehouden. Zet zo'n
Flollander een goed bord eten
voor zijn neus en binnen drie
minuten kun je al niet meer
zien wat het ooit was. Deze nei
ging tot verhullen zie je ook in
de supermarkt, waar vlees en
vis als amorfe in cellofaan ver
pakte hompen te koop ligt. De
kroket, bitterbal en visstick zijn
niet voor niets ikonen van de
Nederlandse eetcultuur.
Dan de Belgen! Die willen graag
precies zien waar hun spijzen
vandaan komen. Bij onze slager
worden de vleeswaren daarom
aangeprezen door een gelukza
lig lachend varken, dat om het
gelaat een aureooltjë van worst
jes heeft. Je zou bijna geloven
dat vriend Knor zelf de worst
machine als hoogste levensdoel
heeft verkozen. Even schattig:
namaakkuikentjes tus
eren of opgezette fazai
trijs bij de wildpaté. Z(
vacuüm verpakte vlee
we vaak een verwijzin
gulle schenker: meesti
zend afgebeeld. La ven
is zo origineel nog nie
Belgen zelf vinden dat
allemaal heel normaal
de eerste dingen die m
jaar geleden bij onze k
België op culinair gebit D
was de vanzelfsprekem
waarmee een in mant; j
stoken madame in de!
supermarkt een levend
tussen duim en wijsvin
het beest keurend ond:
vervolgens in een zakje
en in haar karretje legt J]
de koekjes en de aarda
Boven het aquarium v b
haar delicatesse had lael
vissen, hingeen prei n
een grijnzende supergoei
Als 'inwijkeling' hebbe
maar gedeeltelijk aant i
re eetcultuur kunnena
sen. Geprakt wordt err0
lijks meer in ons gezinar
te expliciet tafelen is w
gevraagd. In een da pp:
ging de Vlaamse keuke
kennen, kwam mijn \i y
langs thuis met een ko jj
de supermarkt: hoof dn a
voor het klassieke 'kon
pruimen' (en bier!). „A
je toch eens zien wate
fie!", zei ze vals, terwijl jj
beestje me met holle c
keek, met daaronder n
derlijk zachte lipjes, w
snorharen staken end
pe knabbeltandjes.I
snuffles hoofdje maar
vuilnisbak gooien", sti
voor, wat onvast vans
avond smulden onzed
tjes Charlotte en Miloi
met pruimen'. „Hetsn 'I
beetje anders", vondl'
wel. „Ja, ja, dat is Belgi 1
kip", hebben we toen
zegd.
paul koopman corre5p
'Maak een einde aan marteling, moord en onmenselijke behandeling in gevangenissen', staat er te lezen op het spandoek van mensenrechtenacti
viste Guslah Tagac. Zij demonstreerde vorige week in Istanbul op de Dag van de Mensenrechten. De dubieuze reputatie van Turkije op dit gebied
speelt een belangrijke rol in Europa's 'nee'. N foto »apMurad seezer
