nim
Leiden: afscheid met een traan
Kraamvisite in schouwburg
Cultuur&Kunst
97
culturen
Kleine zwarte dondergod schiet bliksemstralen af
Leids Vocaal Ensemble:
fris, afwisselend en mooi
Adèle, het leukst als ze zingt
War Child opent in Bosnië
Pavarotti Muziek Centrum
BAANDAG 15 DECEMBER 1997
chef jan rijsdam. 071-5356444, plv chef ad van kaam 071-5356443
Sony wil Connery in nieuwe Bond-fïlm
pi^wuKHet Japanse filmbedrijf Sony Studios wil nog eenmaal
Sean Connery in de huid laten kruipen van James Bond. MGM
zegt reeds de makers van de monsterhit 'Independence Day' te
hebben gecontracteerd. Sony wil met een eigen Bond-produktie
rivaal MGM beconcurreren. De twee bedrijven liggen overhoop
over wie de rechten op Bond-films bezit. MGM's laatste Bond
film Tomorrow Never Dies', met in de hoofdrol Pierce Brosnan,
jS vrijdag in première gegaan. Connery speelde de Britse geheim
agent voor het laatst in 1983, in 'Never Say Never Again'. Des
tijds was hij daarmee de rivaal van Roger Moore. Voor vele
1-fans is Connery altijd de enige echte 007 gebleven.
Celstraf voor afpersing Cosby
upwYORKEen jury in New York heeft een 22-jarige vrouw tot 26
maanden cel veroordeeld wegens poging tot afpersing van ac
teur Bill Cosby. Autumn Jackson, die beweert Cosby's dochter te
zijn, had gepoogd tachtig miljoen gulden van hem los te trogge
len, Ze had gedreigd tegenover de roddelpers te onthullen dat zij
Cosby's dochter was als de acteur niet zou betalen. Tijdens de
rechtzaak heeft Cosby verklaard dat hij een affaire met Autumns
moeder heeft gehad, maar hij ontkent haai' vader te zijn.
Frank Sinatra 82 jaar
js ANGELESMeer dan 100.000 mensen uit de hele wereld heb
ben de zieke Frank Sinatra via Internet gefeliciteerd met zijn ver
jaardag. Sinatra werd vrijdag 82 jaar. De zanger en zijn vrouw
Barbara zouden in hun huis in Beverly Hills bezoek krijgen van
vrienden en familieleden, aldus Sinatra's woordvoerster Susan
Reynolds. Sinatra is sinds hij in januari werd getroffen door een
hartaanval niet meer in het openbaar gezien. Het gerucht deed
de ronde dat hij stervende was. Reynolds wilde niet meer zeggen
dan dat het goed gaat met Sinatra.
Expositie schilderijen Churchill
ionden Sir Winston Churchill werd befaamd als de premier die
het Verenigd Koninkrijk door de Tweede Wereldoorlog loodste.
Veel minder bekend is dat hij daarnaast een grote passie had:
schilderen. Veilinghuis Sotheby's in Londen belicht deze andere
kant van Churchill, zijn artiestenbestaan, met een tentoonstel
ling. Het veilinghuis kreeg voor de expositie meer dan honderd
Jj werken te leen van verscheidene particuliere bezitters. Ze be
strijken de hele periode tussen 1915, toen Churchill als 40-jarige
met schilderen begon, en 1965, het jaar waarin hij stierf. De ten
toonstelling duurt van 5 tot en met 17 januari. De toegang is gra-
Officiële afsluiting Leiden Cultuurstad
Leiden Cultuurstad 1997 is voorbij. „Een jaar waarin de
cultuur door de stad werd gestrooid", zo blikte burge
meester Goekoop terug tijdens de officiële afsluiting af
gelopen zaterdag in het gemeentehuis. „Is het een succes
geweest?", vroeg wethouder Pechtold zichzelf af. „Ja, zeg
ik volmondig. Als de provincie Zuid-Holland geen steden
of regio's meer heeft om Cultuurstad te zijn, dan willen
wij nog wel een keer. In het jaar 2006, bijvoorbeeld, het
Rembrandt-jaar."
leiden, sjoerd de jong
Japanners massaal naar Leidse
ixpositie over Oud-Egypte
Mevrouw Leemhuis-Stout,
commissaris van de Koningin in
Zuid-Holland, herinnerde in
haar toespraak nog eens aan het
doel van een jaar lang cultuur
stad zijn: een impuls om meer
mensen bij het culturele leven
te betrekken. Volgens Pechtold
was Leiden daarin geslaagd.
start van
„Meer dan tachtig happenings.
Waarbij alle muzen waren be
trokken: muziek, theater, beel
dende kunst, dichtkunst, archi
tectuur. En veelal laagdrempe
lig. Niet alleen omdat de meeste
evenementen voor het publiek
gratis of voor weinig geld toe
gankelijk waren, maar ook om
dat er amateurkunst was naast
professionele kunst. In zowel
het centrum, als in de wijken."
En niet te vergeten in de regio.
„De culturele samenwerking
met de omliggende gemeenten
was erg goed", aldus de wet
houder, „wie weet draagt dit
ook bij aan een goede bestuur
lijke samenwerking.
Kortom, een mooi jaar, tot
stand gebracht met een be
scheiden budget van twee mil
joen gulden. „Het openings
feestje van de Rotterdamse
Erasmusbrug kostte drie mil
joen", vergeleek Pechtold. In
tussen kijkt hij uit naar de eva
luatie van Leiden Cultuurstad.
Vooral om te zien wat van dit
cultuurjaar in de toekomst door
kan gaan. „Ik hoop dat niet al
leen de politiek, maar heel Lei
den daarover meedenkt."
Na de afsluiting van 'Leiden,
stad van culturen' in de rood-
verlichte Leidse raadszaal, een
Wulpse dansen vlak voor de neuzen van gemeentelijke en provinciale bestuurders. foto henkbouwman
huis van plezier zo leek het
Goekoop, volgde de overdracht
aan de volgende gemeente. De
vlag van Cultuurstad Zuid-Hol
land wappert volgend jaar in
Gorinchem, de stad nabij slot
Loevestein. Wethouder Stolk
van Gorinchem pakte alvast
symbolisch het culturele arse
naal uit, door de afstandsbedie
ning voor de dia-vertoning uit
een oude, kleine kist te halen.
„De kist waarmee Hugo de
Groot in zijn jeugd oefende",
grapte hij.
Afsluiting, overdracht en vier
toespraken: gelukkig zorgde een
jeugdige hiphop-groep voor
een intermezzo, wulps dansend
vlak voor de neuzen van het
grijs in pluche, de gemeentelijke
en provinciale bestuurders. De
middag werd afgesloten door de
band UFA uit Gorinchem, met
een speciaal rapnummer voor
Gorinchem Cultuurstad 1998.
Wat blijft er over van Leiden
Cultuurstad 1997? In ieder geval
een goed gevoel bij de sprekers
van deze middag. „Leiden
neemt met een kleine traan af
scheid van een bewogen jaar",
vatte Goekoop het samen.
apanners hebben massaal de
lizende tentoonstelling van het
zidse Rijksmuseum van Oud-
ftoi> eden over het oude Egypte be-
ocht. De tentoonstelling die
even Japanse steden heeft aan-
eg2 edaan trok 462.000 bezoekers.
|e expositie is inmiddels te zien
i Auckland in Nieuwe Zeeland.
'Life and Death under the
haraos' begon de rondreis vo-
ig jaar december in het Japanse
iimamoto in zowel expositie-
2i alen als warenhuizen. Daarna
ïisde de expositie over het le
en, geloof en de dodencultus
an de Egyptenaren naar Hagi,
okio, Osaka, Gifii, Kanazawa,
lamamatsu en Sapporo. „Met
et totale aantal van 462.600
ezoekers en de lovende kritie-
en in de Japanse pers mag de
lernee een succes genoemd
worden", aldus het museum.
De reizende expositie biedt
geïnteresseerden in het buiten
land een goede gelegenheid
kennis te nemen van de ver
maarde Egyptische collectie van
het museum. Bovendien kwam
het niet slecht uit om een deel
van de topstukken op wereld-
toernee te sturen, omdat het
museum binnenkort een groot
scheepse verbouwing te wach
ten staat.
De tentoonstelling telt ruim
driehonderd voorwerpen, waar
onder mummies, juwelen,
beeldhouwwerken en schaal
modellen van belangrijke tem
pels en paleizen. Na Auckland
gaat de expositie door naar
Australië waar ze tot mei 1999
te zien is in musea in Perth,
Darwin, Sydney, Melbourne,
Adelaide en Brisbane.
recensie pablo cabenda
Concert: Anumadutchie en Doudou
N'Diaye Rose. Gehoord: 13/12, Stadsge
hoorzaal Leiden.
De percussionisten van Anuma-
dutchi wandelen op het podium
van de Leidse Stadsgehoorzaal
met schooltasjes onder de ar
men en de bleke Rambobuikjes
ontbloot. Een beetje als de lulle
tjes rozewater afgestudeerd op
de slagwerkacademie van bloed
zweet en tranen. Dat laatste
klopt wel een beetje want de le
den van de Haagse slagwerk
groep hebben naast hun con
servatoriumopleiding vijf jaar
les achter de kiezen van de
strenge Senegalese master-
drummer Aly N'Diaye Rose. Die
heeft op zijn beurt weer het
klappen van de zweep geleerd
van zijn vader 'le tambour ma
jor' van Senegal die nog heeft
gespeeld met de Stones, Doud
ou N'diaye Rose.
Vader, zoon en de voormalige
leerlingen stonden zaterdag met
zijn drieën en een hele familie
Senegalese slagwerkers op het
podium van de Stadsgehoorzaal
om de afsluiting van Leiden
Cultuurstad te vieren. Na ruim
acht maanden is Leiden niet
meer de culturele hoofdstad
van Zuid Holland en de orga-
nistatie besloot om er met rit
misch vuurwerk uit te knallen.
Anumadutchi pakt het eerst
nog rustig aan. Subtiliteit en
kracht houden elkaar in even
wicht in doordachte percussie
stukken. Het nietsontziende ge
weld van de grote doundount-
rommel in 'löcküh' wordt be
zworen door drie marimbaspe
lers die patronen herhalen met
een bijna hypnotisch effect. Als
de minimalistische marimba's
van Steve Reich, maar dan met
zijn voeten stevig in de Afri
kaanse klei. Een mengsel van
overgeleverde ritmepatronen
volgens Afrikaanse traditie, en
op schrift gezette structuren die
samen van een muziekstuk een
compositie maken. Een soort
Academisch Afrika. De muziek
is indrukwekkend maar de spe
lers zijn op djembé en sabar
(een langwerpige trom bespeeld
met een stok en de hand) niet
echt virtuozen.
Doudou N'Diaye Rose wel.
De bejaarde sabarmeester die in
Senegal qua status niemand
naast zich hoeft te dulden, pakt
het anders aan. Met een batterij
van zestien sabarspelers en een
repertoire waarin het woord
'subtiel' ontbreekt slaat hij het
publiek genadeloos om de oren.
Een kruising van een kungfu
leraar en een opgefokte dirigent
jogt over het podium en geeft
voortdurend aan in welke hoek
de klappen moeten vallen. Hier
neemt hij met felle vuistjes een
onsje trom terug en daar schiet
hij als een kleine zwarte don
dergod bliksemstralen af om de
basissectie op te stoken. Het is
een prachtig gezicht als de stok
ken van de sabarspelers in sier
lijke curven bewegen, perfect
synchroon als de strijkstokken
van een symfonieorkest. Maar
daar zijn nog nooit de stukken
vanaf gevlogen. Hier zijn splin
ters als tandenstokers schering
en inslag als Doudou losbarst in
een solo van zevenklappers. Na
enige tijd zorgt zoveel overdon
derend geweld wel voor een
enigszins murwgebeukt gevoel
en levert een gemis aan afwisse
ling concentratieverlies op.
Als afsluiting speelt Anuma
dutchi met Ali en Doudou een
finale waarin djembe's en het
Mozambikaanse slaginstrument
de timbali soleren. Dan volgt
nog een mislukt publieksexperi-
ment dat langzaam wegsterft:
Slaap kindje slaap. In plaats van
met een knal dooft Leiden Cul
tuurstad dan toch als een
nachtkaars uit.
Lama Karta:
eenvoudig en
indrukwekkend
muziek
recensie susanne lammers
Concert: Mystieke gezangen uit Tibet
door Lama Karta. Regie: Marian de Gar-
righa en Harry de Neve Vertaler: Frans
Goetghebeur Gehoord: 14/12, Stadsge
hoorzaal, Leiden.
Een gekkenhuis was het, gister
middag tegen drieën in de
Stadsgehoorzaal. Een menigte
mensen was gekomen om sa
crale gezangen uit Tibet te be
luisteren. Sommigen kwamen
uit etnografische belangstelling,
de meesten waren echter uit op
een spirituele ervaring.
Vanwege de tentoonstelling
Naar Tibet met Kuifje in het
Museum voor Volkenkunde was
de in België woonachtige Tibet
aanse Lama Karta in Leiden om
boeddhistische mystieke gezan
gen te zingen. Lama Karta zat in
Engeland op school, maar kreeg
tegelijkertijd een opleiding als
boeddhistische monnik. Sinds
1987 is hij verbonden aan het
Tibetaans Instituut Yeunten
Ling, dat de Tibetaanse cultuur
wil uitdragen, beschermen en
bewaren. Daarom vertelde La
ma Karta ter inleiding wat over
de gezangen in het Tibetaans,
wat dan weer vertaald werd
door Frans Goetghebeur. Nogal
omslachtig allemaal en niet be
vorderlijk voor een direct con
tact met het publiek, temeer
daar er behoorlijk wat tijd mee
heen ging.
Vijf gezangen zong Lama Kar
ta, een lofzang, een mantra, een
aanroeping, een offergezang en
een deel uit de praktijk van
Tcheud; tijdens dit laatste bege
leidde hij zichzelf met bel en
trommel. Deze muziek leent
zich bij uitstek tot het leegma
ken van de geest. De gezangen
lijken voor Westerse oren sterk
op elkaar, de melodie is een
voudig, de versieringen zijn ui
termate sober en de tekst blijft
ook in vertaling vaag. Het tem
po ligt laag en er is weinig dyna
miek. Lama Karta varieert door
de lange frasen open te begin
nen en nasaal te eindigen.
Lama Karta heeft een wat
gruizige natuurlijke bas, die
volop vibreert en resoneert. Dat
is indrukwekkend, maar het is
jammer dat het blijkbaar niet
zonder versterking kan. De mi
crofoon detoneert trouwens ook
met het Tibetaanse decor: een
grote bank vol kleden en een
kleurrijk wandkleed met een af
beelding van de Boeddha. Het
enthousiasme van het publiek
was er niet minder om. Gesticht
keerden velen huiswaarts in de
hoop „de tweevoudige opstape
ling snel te verwerven."
recensie susanne lammers
Mistelling: Adèles Comeback nr 1 door Adèle Bloemendaal
M Willem Ennes, John Eskes, André Hoekstra en Jeroen Lely
Dick Hauser. Gezien: 13/12, Schouwburg, Leiden
René Froger verruilde afgelo
pen zaterdag het stadion in de grote stad even voor
het Bloemenhandelscentrum te Roelofarendsveen.
Tijdens een anderhalf uur durend concert speelde
hij al zijn hits. Froger zou al in November in de het
Bloemenhandelscentrum optreden, maar moest
door ziekte toen verstek laten gaan.
foto mark lamers
Me ouverture' klinkt behoorlijk onheilspellend. Je
ftvacht elk moment een griezel a la Jack the
'PPer op het podium, maar wie komt is Adèle,
Kt een ouwe-mensen looprek op blauwe slof-
!n Bloemendaal doet even wat capriolen met
el rekje, maar het duurt niet lang of ze verwis-
dt haar sloffen voor pumps met een hoofdletter.
'n motto voor haar one woman show en 'eerste
®nieback' luidt: 'Verdwijn niet weerloos in de
•acht'.
Bloemendaal wordt volgende maand 65, maar
fil nog lang niet met pensioen. En dat zullen we
Kten ook. Ouderdom en verval zijn de belang-
Jlkste thema's van haar programma, maar berus-
j komt er niet aan te pas. Zij is niet van plan
L tn doorsnee bejaarde te worden, zij blijft het
..ftoute meisje. Dus gaat het praatje over bejaar-
'thulp vooral over haar seksuele appetijt, voor
at ze hoe ze zich zal misdragen als ze seniel is
eindigt het verhaaltje over oude Heli's Angels
"eenswingend nummer.
Daardoor bereikt ze echter eerder het tegen
deel: voordat zij erover begon, was er volgens mij
niemand in Nederland die aannam dat Adèle
Bloemendaal met de jaren rustiger en gewoner
zou worden. Iedereen weet dat de aarde rond is,
maar iemand die daar de hele avond over door-
zanikt, loopt de kans vervelend te worden. Dat is
een niet uit te vlakken minpunt van de voorstel
ling, maar gelukkig stelt ze er toch wat tegenover.
Het leukst is ze als ze zingt, ook omdat ze bege
leid wordt door een fantastisch combo, waarin
vooral muzikale duizendpoot John Eskes een be
langrijke rol speelt, maar vooral omdat ze een loei
van een stem heeft.
Indrukwekkend is haar liedje over de verdwenen
geliefde, aardig is 'de vleselijke woning' over het
lichamelijk verval, en heel geestig brengt ze Wil-
minks liedje over een Elfstedentocht van heel
lang geleden. Maar wat ze kèn, laat ze horen in de
lofzang op haar lijf: een scheurend refrein vol on
tembare energie wordt afgewisseld met mevrou-
werige coupletten waarin de puntjes expliciet op
de i worden gezet. En onbekommerd gek doet ze
in Van Merwijks dwaze 'Ja, het is wat'. In plat
Amsterdams en met een serieus smoel behandelt
ze uiteenlopende rampen en rampjes - waar de
ouderdom goddank nou eens helemaal geen deel
van uitmaakt.
muziek
recensie lidy van der spek
Adventsconcert: Leids Vocaal Ensemble
o l.v. Theo Goedhart, m.m.v. Mirjam Riet
berg, harp, Blanka Mester, sopraan en
Pauline Verkerk, mezzosopraan. Gehoord:
13/12, Lokhorstkeric, Leiden.
Een concert helemaal in de
kerstsfeer zonder oubollig of se-
mi-verheven te worden. Fris, af
wisselend, heel mooi. Het Leids
Vocaal Ensemble heeft een ver
jongingskuur ondergaan. Nieu
we stemmen, een nieuw geluid.
Opmerkelijk was de klank van
de sopranen: helder, zuiver, met
een groot volume, maar ook
scherp, soms bepaald onprettig
voor het trommelvlies. Als
Blanka Mester in Britten uit het
koor naar voren treedt, blijkt zij
als solist een volle, vibratieloze,
pikante barokstem te bezitten,
die het goed doet solerend,
maar in 't koor niet mengt. Even
later soleert zij 'in combinatie'
met het koor en dan is de
scherpheid bij de sopranen ver
dwenen; wat blijft is een ronde
lichte homogene klank.
Elk onderdeel van het pro
gramma heeft overigens wel iets
extra moois te bieden. Het 'O
Emmanuel, rex et legifer' uit
Strategiers 'Cantica pro tempo-
re natali' wordt hoog opgetild
boven het aardse 'kom om ons
te verlossen'. Willcocks arrange
ment 'The infant king' is zoet,
lieflijk, weinig complex, maar
dat mag tussen Strategier en
Brahms' 'O Heiland, reisz die
Himmel aufVijf bijzondere va
riaties op een thema, dat Huub
Oosterhuis ook gebruikte voor
zijn 'Scheur toch de wolken weg
en kóm'. Brahms doet daar
wonderbare dingen mee. 'O
Erd, schlag aus, schlag aus o
Erd' is bijna onherkenbaar ge
worden, canonisch, of met een
gans andere snelle melodie
eromheen geslingerd. Zo duikt
het oude lied steeds weer op.
Poulenc (1899-1963) is altijd
weer even verrassend in zijn
prachtige gevoileerde harmo
nieën. Hier hoor je goed de so
nore bassen in 'collaudantes
Dominum'. Het koor zingt zeer
evocatief in de verkondiging
'Zegt wat U gezien hebt en ver
kondig de geboorte van Chris
tus'. De woordschildering in
Schutz' Deutsches Magnificat is
uiterst beeldend in 'er zerstreu-
et' en in 'Er stösset die Gewalti-
gen vom Stuhl, und erhöhet die
Niedrigen'. Dit koor durft het af
en toe eens groots uit te pakken.
Brittens 'Ceremony of carols'
kan als slot niet beter gekozen
worden. Elf totaal verschillende
kerstliedjes die stuk voor stuk
een andere sfeer oproepen.
Overtuigend en stralend gezon
gen, sprankelend begeleid door
de harpist Mirjam Rietberg. Dat
hele kleine klagende afdalende
motiefje van 3 noten al in 'That
yongë child'! Rietberg is echt
jong talent op weg naar het
concertpodium. Dat laat zij blij
ken in een zeer aangenaam
werk 'Gitana opus 21' van Al-
phonse Hasselmans
(1842-1912), zeer bewust,
krachtig en dynamisch vertolkt.
Schuifelen tussen de coulissen en op het podium om eens te voelen hoe een artiest de aanblik van de zaal er
vaart. foto dick hocewoninc
amsterdam anp
De internationale hulporganisatie War Child opent in Bosnië een
Pavarotti Muziek Centrum. Kinderen met een oorlogstrauma kun
nen daar muziektherapie krijgen. De opening, op 21 december,
wordt opgeluisterd door verschillende popsterren. Uiteraard vliegt
ook de naamgever van het centrum, Luciano Pavarotti, over. De
wereldberoemde tenor organiseerde de afgelopen jaren een aantal
speciale benefietconcerten in zijn geboorteplaats Modena.
leiden sabine van den berg
Helder winterweer hangt koud
tussen de daken als de gereno
veerde Leidse schouwburg zijn
deuren openstelt voor de burge
rij. Het moet een feestelijke dag
worden waarbij de bevolking
'haar' schouwburg ongehinderd
mag herontdekken. Niet alleen
Leidenaars maar ook inwoners
uit omliggende dorpen willen
een glimp opvangen van de ver
gane glorie die op één decem
ber jongstleden uit haar
schoonheidsslaap is ontwaakt.
Belangstellenden mogen over
dag tussen elf en drie een blik
werpen op het splinternieuwe
pluche aan de Oude Vest.
Door grote ramen kun je in
het voorbijgaan naar binnen
gluren. Al bij de entree ont
steekt de warmrode gloed van
het interieur een laaiend en
thousiasme bij nieuwsgierige
theaterbezoekers en kreten als
'schitterend' en 'prachtig' zwe
ven door de loges over het bal
kon. Het personeel staat het
rondzwermend publiek gedul-
dig te woord wanneer dit vraagt
naar informatie tijdens de gron
dige inspectie van podium en
foyers. Een van de bezoekers
zegt dat 'in landen als Frankrijk
en Italië theaters met veel goud
en krullen worden opgesierd.
De Leidse schouwburg is daar
entegen van een ingetogen
schoonheid.'
Schouwburgdirecteur Pim
Wallis de Vries is verheugd over
de constante stroom mensen
die zijn domein komen bekij
ken. „Ik heb het gevoel of er
heel veel familie op kraamvisite
zijn en ik als trotse vader de
complimentjes in ontvangst
mag nemen." Wallis de Vries
omschrijft de periode waarin de
renovatie plaatshad dan ook als
een soort 'bevalling'. „We had
den maar een dracht van zes
maanden."
De schouwburgdirecteur
noemt de positieve reacties van
de bevolking schertsend 'te
leuk' en trekt een parallel. „Tij
dens een kraambezoek zeg je.
als een baby niet zo mooi is uit
gevallen, ook niet: wat een
monster. Hier zou je gewoon
kunnen zeggen wat je tegenvalt,
maar de respons is overweldi
gend: nog positiever dan ik had
durven hopen.
Hier en daar proberen men
sen de zachte stoelen uit en rek
ken de halzen zich om de pla
fondschildering te bewonderen.
Een oudere dame roemt de
'zuiverheid' van dit kunstwerk
en de 'geweldige akoestiek' van
de zaal. Geen achtergrondmu
ziek maar cabaretteksten strooi
en woorden rond waar bezoe
kers aandachtig naar luisteren.
Tussen de coulissen en op hef
podium schuifelen talloze voe
ten heen en weer. Voor velen is
dit ook een uitgelezen kans om
eens te voelen hoe een artiest
de aanblik van de zaal ervaart.
