Adamo terug van nooit weggewees
'Sempre': eind goed, al go
Cultuur Kunst
Rechter geeft Steven Spielberg in slavendrama gelijk
De kunst van het
kattentrekken
Kinderpop
compleet
Ut Haags Dictei zoekt mensei
die yfahtloos schreivüh'
Plan documentairetheater aan Leidseplei
DINSDAG 9 DECEMBER 1997
CHEF JAN RIJSDAM, 071 -5356444, PLV. CHEF AD VAN KAAM07
Manuscript Brahms: anderhalf miljoen
londen Een manuscript van Johannes Brahms heeft op een vei
ling van Sotheby's in Londen 1,46 miljoen gulden opgebracht.
Het gaat om het manuscript voor Opus 120 nummer 1 en Opus
120 nummer 2, de eerste echt belangrijke werken speciaal voor
vleugel en klarinet. Het zijn manuscripten waarop Brahms al
werkend telkens notities heeft gemaakt, zodat voor kenners het
ontstaan van de stukken te volgen is. Het stuk is gekocht door
een handelaar.
Theatertentoonstelling Hallo Hierheen!
Amsterdam Het Theater Instituut Nederland opent op 23 de
cember de tentoonstelling 'Hallo Hierheen! Theater voor het
grote publiek 1839 - 1939'. Een veelomvattende expositie waarin
nagebouwde theaters, kostuums, goochelattributen, affiches, fo
to's en video- en geluidsfragmenten een impressie geven van
een eeuw podiumkunsten in Nederland. 'Hallo Hierheen!' is tot
15 maart 1999 te zien. Het Theater Instituut Nederland bevindt
zich aan de Herengracht 168 in Amsterdam.
Nieuwe serie prentbriefkaarten UB
leiden De Leidse Universiteits Bibliotheek heeft een nieuwe se
rie van 20 briefkaarten laten vervaardigen naar prenten uit eigen
collectie. De serie omvat diverse onderwerpen zoals afbeeldin
gen van Leidse stadsgezichten, tekeningen en kaarten, Oosterse
erotica en Indiaas handschrift. De prentbriefkaarten zijn ver
krijgbaar bij de UB en in de Universiteitswinkel en kosten een
gulden per stuk.
Origineel van 'Candle' geveild
londen Het originele manuscript van Candle in the Wind wordt
in februari bij Christie's vestiging in Los Angeles geveild. Dit
heeft het Britse veilinghuis gisteren laten weten. Elton John
schreef het lied, samen met tekstschrijver Bernie Taupin, spe
ciaal voor de begrafenis van Lady Diana. De opbrengst van de
veiling gaat naar een kinderziekenhuis.
'Ik ben misschien voor Nederland een beetje te exotisch geworden'
brussel els smit
Adamo is terug van geweest. Althans in Nederland. Want
daarbuiten ligt dat heel anders. Daar heeft hij in de loop
van zijn nu al ruim 35 jaar durende carrière zo'n 80 mil
joen platen verkocht. In Japan wordt hij op handen ge
dragen. Begin volgende jaar gaat hij er voor de 31ste keer
op tournee. Verder staan op het lijstje optredens in Span
je, Portugal, Duitsland en Frankrijk. En reken maar dat
hij dat niet gered zou hebben als hij zijn repertoire blij
vend had beperkt tot Vous permettez, Monsieur en Les fil-
les du Bord de Mer.
zien daarvan: een mens ontwik
kelt zich, tenminste als het goed
is. Ik ben al vrij snel na de eerste
successen, eind jaren zestig,
liedjes met wat meer diepgang
gaan schrijven, meer chansons,
zeg maar. En het is nu eenmaal
een gegeven dat Franse chan
sons in Nederland niet goed in
de markt liggen."
„Ik heb altijd wel een groep
trouwe vrienden in Nederland
overgehouden. Die hebben ook
alle mogelijke moeite gedaan
om al die cd's die ik in de loop
der jaren heb uitgebracht te be
machtigen. Die hebben echter
het grote publiek niet meer be
reikt. Je kan zeggen: jammer.
Maar ik ga mezelf maai" na: als
ik in een andere cultuur kom,
vind ik zelf dingen ook al gauw
exotisch. Ik kan me best voor
stellen dat ik voor veel Neder
landers op een gegeven mo
ment ook een beetje exotisch
ben geworden. Daar kan je niets
aandoen."
„Bovendien heb ik door de ja
ren heen wel aanwijzingen ge
had dat mijn werk hier nog wel
wordt gewaardeerd. Zowel Ben
ny Neyman als Rob de Nijs heb
ben liedjes van mij in een Ne
derlandse bewerking op hun re
pertoire genomen. Waarschijn
lijk weten niet veel mensen dat
het mijn liedjes waren. Dat geeft
ook niet. Ik begrijp best dat
Frans voor Nederlanders een
moeilijke taal is."
Hij kan heel erg mooi als Alice
Dit zijn nu precies de liedjes
waarmee Nederland hem asso
cieert. Jammer vindt hij zelf,
maar ook: „Je kunt niets af
dwingen in het leven." Mis
schien dat beter begrip onder
weg is. Ter gelegenheid van zijn
jubileum is de dubbel-cd Ada
mo d'Amour uitgekomen. Hier
op: 36 van zijn grootste succes
sen. Behaald in het buitenland.
Hoe komt het nu dat Adamo
uitgerekend in Nederland voor
goed lijkt bijgezet in het muse
um Toppers van Toen? Zijn
laatste succes hier, Inch' Allah,
dateert, getuige het Hitdossier,
uit 1967. „Ik heb er geen verkla
ring voor. Ik heb er natuurlijk
wel eens over nagedacht. Mijn
eerste liedjes werden hier zo
goed ontvangen. Nederland was
het eerste land waar ik buiten
België succes had. Maar waarop
was die plotselinge populariteit
gebaseerd? Eigenlijk op preten
tieloze liedjes. Niet dat ik daar
iets op tegen heb. Ik zing nog
steeds graag Vous permettez,
Monsieur. Als de mensen het
willen horen, zing ik het en met
veel plezier."
Alleen, ik gebruik het niet
meer als een visitekaartje. Het
zou trouwens op mijn leeftijd
ook een beetje belachelijk wor
den: dat ik aan een vader zou
vragen of ik met zijn dochter
mag dansen en dat we erg voor
zichtig zullen zijn. Maar afge-
Adamo: „Het is een gegeven dat Franse chansons in Nederland niet goed in de markt liggen."
in Wonderland kijken. Dat moet
misschien ook: zonder verwon
dering geen bespiegeling. Zon
der bespiegeling geen mooie
teksten. En geen boeken die aan
hem zijn gewijd, zo blijkt. In
1985 verscheen over zijn werk
zelfs een wetenschappelijk ge
tinte studie. En ook dit initiatief,
van de universiteit van Bor
deaux, vervulde hem met grote
verwondering.
„Iemand kwam naar me toe
met het verzoek om een boek
aan mijn werk te mogen wijden.
Ik zei: 'Als u vindt dat ik dat ver
dien, zal ik u niet ontmoedigen.
Maar het waarom ontgaat me'.
Hij legde uit dat mijn teksten zo
volgens de klassieke regels van
de Franse taalkunst zijn ge
maakt dat een vergelijking met
de klassieke dichters zeer op
zijn plaats was."
„Ik vond het een compliment,
natuurlijk. Maar ik had er zelf
nooit bij stil gestaan. Ik heb in
mijn jeugd zo leren schrijven.
Het is als het ware het ambacht.
Maar ik denk echt niet aan de
vorm als ik een chanson maak.
Als ik schrijf, denk ik alleen aan
emoties. Toch vond ik het goed
om er aan te worden herinnerd
dat ik dat oude métier kennelijk
beheers. Ik besefte eens te meer
hoe dankbaar ik mijn ouders
moet zijn."
,Als kind vind je heel veel
dingen vanzelfsprekera i
ouders waren arm, mijl r
werkte na onze verhui
Sicilië in de mijnen vai
België. Later heb ik pa ij
hoe veel dingen die iur
zich hebben ontzegd, I >ic
jarig artiestenjubileum 1
Jemappes, de plaats ilo1
mijn jeugd heb doorj
gevierd. Als hommage,
nog 'merci' te zeggen."
ij'
los angeles anp
Niets staat de Amerikaanse première van Steven Spiel
bergs nieuwste film Amistad meer in de weg. Een rech
ter in Los Angeles weigerde gisteren in te gaan op de eis
van een schrijfster om de rolprent wegens plagiaat te
verbieden. Eerder hadden advocaten van beide partijen entegen ideeën te hebben gehaald uit de roman Black
tevergeefs geprobeerd de kwestie buiten de rechtbank Mutiny, die 35 jaar geleden verscheen. DreamWorks
te regelen. Romanschrijfster Barbara Chase-Ribaud be- bezit de rechten op dit boek. Amistad was de naam van
weert dat het slavendrama Amistad voor een deel be- een Spaanse schip, waarmee Afrikaanse slaven in 1839
rust op haar boek Echo of Lions uit 1989. Zij eiste van naar Cuba werden gebracht om er op suikerplantages
Spielbergs studio DreamWorks tien miljoen dollar te werken. Na een opstand kwamen de muiters in Ame-
schadevergoeding. Spielberg verwijt de schrijfster daar- rika voor de rechter. Hun verdediger was de voormalige
president John Quincy Adams. De slaven kwamen vrij.
'Het kattentrekken was een
moeilijk en weinig zachtzinnig
spel. De spelers reden te paard
ondereen horizontaal gespan
nen touw door en probeerden
dan de levende kat die daar met
zijn staart of achterpoten aan
vast was gebonden er vanaf te
trekken. De kat overleefde de
wedstrijd doorgaans niet'.
Op zoek naar uitingen van sport
en sportiviteit in vroeger eeu
wen stuiten we in het stedelijk
museum De Lakenhal in de zaal
van de landschapsschilders op
dit opmerkelijke bijschrift. Het
behoort bij een doek van de
Haarlemse schilder Philips
Wouwermans (1619 - 1668), één
van de drie kunstzinnige zonen
van Paulus Wouwermans en
een leerling van de beroemde
Frans Hals. De jonge Wouwer
mans stond vooral bekend als
een zogenaamde paardenschil-
der. Zelden ontbrak in zijn
jachtpartijen, ruitergevechten of
andere taferelen met edele vier
voeters een schimmel.
Die ontbreekt hier inderdaad
ook niet, sterker nog, uitgere
kend op dit schilderij in De La
kenhal neemt de schimmel een
bijzonder prominente plaats in
op de voorgrond. Maar het is
toch niet witje die hier de aan
dacht trekt. Het is vooral de kat
die in het oog springt. De poes
die daar bungelt aan een touw.
Op uw plaatsen....klaar..af! Zo
snel mogelijk in galop en dan in
gestrekte draf op het doel af.
Een gehaaide greep naar het
zieltogende beestje, een
schreeuw die door merg en
been dringt en kom maar weer
op met die eerste prijs. Als we
het bijschrift moeten geloven,
zal dat kattentrekken zo onge
veer wel in zijn werk zijn ge
gaan.
Nee, wat dat betreft hadden on-
zè verlichte voorvaderen toch
bepaald andere ideeën over het
beoefenen van sport dan van
daag de dag het geval is. En dan
hebben we het hier verder maar
niet over hun dierenmanieren.
Het is duidelijk dat er in de ze
ventiende eeuw een schone
taak voor een Martin Gaus had
gelegen. Maar dit geheel terzij
de. Het gaat hier per slot van re
kening over sport in combinatie
met kunst, nietwaar.
Verder op zoek dus maar naar
andere uitingen van een spor
tieve geest in een sportief li
chaam. Maar dat is als het zoe
ken naar een speld in de hooi
berg. Buiten het kattentrekken
valt er op sportgebied namelijk
maar bitter weinig te beleven in
De Lakenhal. Wat afbeeldingen
FOTO HENK BOUWMAN
Is het kunst of is het sport of is het beide. Waar ligt de grens, wie gaan daar overheen en waarom
gebeurt dat? In de rubriek Kunstgras gaan we op zoek naar raakvlakken en snijpunten van deze op
het eerste gezicht zo verschillende culturen. In aflevering 7 aandacht voor het zogenaamde 'kat
tentrekken'. Sport in de zeventiende eeuw.
Het popconcert voor kinderen
dat Mojo Concerts en Telekids
21 december in de Utrechtse
Prins van Oranjehal organiseren
telt in totaal tien acts. Aaron
Carter (het kleine broertje van
Backstreet Boy Nick), Solid Har
mony, De Kast en Wes zijn de
meest aansprekende namen die
voor de kinderen optreden.
Verder zijn Carlo en Irene
(Telekids), O die 3, 4 Fun (diver
se soapsterren), Five, Close II
You en X Marks the Spot van de
partij. Ook gaan de duizenden
kids massaal de Macarena dan
sen. In totaal kunnen 10.000
kinderen (6-12 jaar) met ouders
naar binnen. Die ouders mogen
wel mee, als ze maar niet zo
gaan staan dat de kinderen
niets meer zien.
Het Pittig Popconcert, zoals
het festijn officieel heet, zal voor
veel bezoekertjes de eerste ken
nismaking met zo'n groot live
optreden zijn. Volgens organi
sator Van Rongen van Mojo is
een kinderpopconcert van der
gelijke omvang uniek in Neder
land. Hij haakt daarmee in op
de trend dat concertpubliek
steeds jonger wordt. Dat is dui
delijk zichtbaar bij optredens
van de Spice Girls en de Back
street Boys.
Het optreden begint 21 de
cember om vier uur en eindigt
al om zes uur. RTL4 maakt op
names die een week later te
zien zijn.
DEN HAAG ANP
„Dezuh liet zich niet zomaah
ut behang van zuh hachsus af-
trekkuh en begon op duh
knakkah in tuh beukuh.
Punt...." Voor mensen die dit
kunnen verstaan en ook in
staat zijn het op papier te krij
gen, is er op 10 januari Ut
Haags Dictei. Niet met Philip
Freriks maar met Sjaak Bral,
een bekende Haagse grapjas.
Volgens Bral is zijn taaiover
horing een blauwdruk van het
ABN-dictee dat komend week
einde als vanouds in de Rid
derzaal wordt opgenomen.
Brals versie is in de Nieuwe
Kerk aan het Spui en herbergt,
net als het echte nationale dic
tee, een aantal prominente Ne
derlanders. Kamerleden kun
nen bijvoorbeeld een uitnodi
ging verwachten.
Maar Bral gaat niet zo ver
acteurs uit de stal van Van den
Ende of artiesten te inviteren
die geen „lettah" Haags of an
der stedelijk taaltje kunnen
verstaan. „Dan wordt het een
bloedbad. Wel lijkt het me leuk
om Amsterdammers te vra
gen."
De cabaretier kwam op het
idee een Haags dictee te orga
niseren door het feit dat de Re
sidentie volgend jaar 750 jaar
bestaat. Daar hoorde wat hem
betreft een Haagse taaioverho
ring bij. Probleem is dat plat-
Haags geen officiële spelling of
grammatica-lijst kent. D !ri
is voor de 10e januari d°e
van stripheld Haagse Ha '0'
officiële Haagse spell'L
bombardeerd.
De slechtste leerling
klas mag een weekendjt^
het Kurhaushotel.
even bij te komen vaii
gang die hij of zij heeft
ondergaan, maar om vei
te taallessen van Bral
gen. Dan worden de tie
zinnen plat-Haags ndj
doorgenomen. Zoals del
staande: „Deze liet zid
zomaar het behang v
harses (=gezicht) aftrefö
begon op de knakker inj
ken (=slaan)".
muziek
recensie li dy van der spek
Burgerijconcert door het Studenten Mu
ziekgezelschap 'Sempre Crescendo' o.l.v.
Rien Snoeren (orkest) en Jacco Keyzer
(koor). Gehoord 8/12 in de Hooglandse
Kerk, Leiden.
Op 8 december 1831, precies
166 jaar geleden werd 'Sempre
Crescendo' opgericht. Je moet
toch iets te vieren hebben, niet
waar?
Dat wordt dan ook gedaan op
stemmige, weinig spectaculaire
wijze, in de Hooglandse Kerk.
Vooral voor de pauze heeft het
concert een hoog saaiheidsge
halte, maar ook daarna hebben
de liederen van Brahms je wei
nig vrolijks te vertellen. Doch
niet getreurd, er staat echt wel
iets positiefs tegenover. Bijvoor
beeld al het feit dat gekozen is
voor een niet té uitgebreid pro
gramma, een pluspunt voor een
amateurorkest. Niets is erger
dan een gezelschap dat maar
niet genoeg krijgt van zichzelf.
De directie onder Jacco Keyzer
verloopt minder gespannen dan
onder de drukdoende Rien
Snoeren. Het orkest wordt dui
delijk homogener, volgt beter,
krijgt een mooiere klankkleur in
het 'Stabat Mater' van J. Rhein-
berger (1839-1901), waarin de
moeder veel minder omgeven is
door diepe droefenis dan in de
vele Stabant Matres van andere,
wellicht fijnzinniger componis
ten. Koor en orkest hebben hier
duidelijk steun aan elkaar.
'Sempre' zingt mooi, dyna
misch, homogeen. Zo hier en
daar hebben de alten het moei
lijk, maar over het algemeen is
de klankkleur helder en licht. En
vooral in het laatste lied van
Brahms 'Vergangen ist mir
Glück und Heil' doet
Crescendo haar naam ef
Het orkest doet versch
zijn best in de 2e 'keurij
phonie van Saint-Saê
concertmeesterin telt c
nende momenten dat
lieve lust is. De mooie
lijke inzet van het orke
in, een goed begin van
eerste deel. Het langzan
dendeel is verre van zwa
tig, met lichte eenvoud
lodielijnen, afgerond do!
pige pizzicati van de
De blazers komen er
zo goed van af; een sl
hobotje, dubieuze samei
Dat maken ze goed in hf
ke derde deel waarin
partijen het hoogtepunt
avond vormen met preti
nende pauken, helder 1
per, stevige strijkers. Ein
al goed.
van knikkerende en hoepelende
kinderen op wandtegeltjes uit
de zestiende en zeventiende
eeuw. Maar dat valt eerder on
der de noemer spel dan sport.
En dat geldt evenzeer voor de
schaatsers op de winterse land
schappen van Van Goyen en
Van Ostade. Ze zwieren en
zwaaien dat het een lieve lust is.
Maar het wedstrijdelement ont
breekt ten ene male. Over we
reldrecords wordt met geen
woord gerept.
Het moge duidelijk zijn, totdat
de verveelde Britse adel zo'n
anderhalve eeuw geleden de
sport tot z'n speeltje maakte,
speelde dit fenomeen in het le
ven van alledag geen enkele rol.
Sport in de Middeleeuwen of in
de Gouden Eeeuw bestond niet
of nauwelijks. Daarvoor moetje
eerst 2000 jaar terug in de tijd
naar de oude Grieken. Die
koesterden wél de lichaamscul
tuur en hielden wedstrijden om
de eer. Het Rijksmuseum van
Oudheden staat vol met be
schilderde voorwerpen en ob
jecten die daarvan getuigenis
afleggen. Daarna, na het verval
van het Romeinse rijk, raakte
sport uit de gratie. In de keihar
de strijd om het bestaan kon
men zich die luxe blijkbaar lan
ge tijd niet permitteren.
Totdat het kattentrekken kwam
bovendrijven. Een soort ringste
ken, maar dan met levende ha
ve en derhalve bloediger van
aard. Maar wat is er veranderd
als over drie eeuwen bezoekers
aan een museum pijnzend stil
staan bij een doek van een be
faamde Spaanse schilder. En le
zen: 'Hetstierenvechten was een
moeilijk en weinig zachtzinnig
spel De spelers circelden in de
arena te voet ofte paard rond de
stier heen en staken om beurten
dolken en spiezen in de nek van
het alsmaar doller wordende
beest. De stier overleefde de wed
strijd doorgaans niet.
AD VAN KAAM
AMSTERDAM ANP
De kans dat er aan het Leidseplein in Am
sterdam een nieuw documentairetheater
verrijst, is reëel geworden. SFB Vastgoed
heeft zich bereid verklaard als belegger op
te treden en NRC Handelsblad, de Stichting
Doen en de AVRO hebben zich aangemeld
als aandeelhouder. Andere omroepvereni
gingen overwegen volgens de initiatiefne
mers ook in het project te stappen.
Het Amsterdams filmhuis Rialto en de
werkgroep documentaires van de publieke
omroepen presenteerden hun plannen gis
teren aan wethouder Bakker van Cultuur.
De bedoeling is dat het nieuwe theater zes
zalen krijgt, liefst met 500, 250, twee keer
150 en twee keer 100 stoelen, voor de verto
ning van kwaliteitsfilms, documentaires en
tv-dramaproducties.
De plannenmakers denken dat de bouw
een investering van tussen de tien en twin
tig miljoen gulden vergt. Het theater, dat
volgens planning in het jaar 2000 opengaat,
kan zonder structurele subsidie geëxploi
teerd worden, is de verwachting. Een spe
ciaal documentairefilmhuis is niet alleen
binnen de Amsterdamse filmwereld een
langgekoesterde wens, ook de omroepen
zijn al geruime op zoek naar een geschikt
theater om hun dramaproducties en docu
mentaires te presenteren. De initiatiefne
mers willen ook distributeurs Cinemien,
Nederland Filmmuseum/International Art
Film, Contact Film Cinematheek en
cumentairefestival IDFA bij de plan
trekken.
Het theater is ontworpen door Vi
Verkoren de Haan. Dat architectei
heeft in opdracht van SFB Vastgoed
ook plannen gemaakt om bestaai
bouwen aan het Leidseplein een fa
geven. Die voorzien onder meer in
nendoorverbinding tussen de uit te
theaters Bellevue en het Nieuwe del
Het American Hotel zou op de ve:
foyer van het Nieuwe de la Mar da:
kamers en een conferentiezaal kuri
voegen. De initiatiefnemers hopen
gemeente hun plannen steunt.
