mh
Ziekte en dood van een kind op school
CrV';
S illiY1
Gezondheid
MAANDAG 8 DECEMBER 1997
Hoofdpijn
Hoofdpijn stelt nier alleen degene die het heeft voor
problemen. Als huisarts sta je er soms machteloos te
genover. Je hebt alle mogelijke oorzaken uitgesloten.
Maar dan wacht nog het moeilijk te begrenzen gebied
van de 'spanningshoofdpijn'. Het verkennen daarvan
vergt zowel van de patiënt als van de huisarts veel ge
duld. Een oude. beproefde manier om inzicht te krij
gen is het aanleggen van een dagboek. Daarin houdt
de patiënt in kwestie bij wat hij heeft gedaan, wan
neer en wat hij heeft gegeten, en wanneer de hoofd
pijn optreedt. Ook de leuke en nare dingen van die
dag worden erin benoemd. Zo'n dagboek moet enkele
weken worden bijgehouden, en dan begint het puz
zel werk.
Liefst maakt de huisarts samen met de hoofdpijn
lijder aan de hand van de gegevens eerst een analyse.
Als dat wat oplevert, zullen ze beiden zeer tevreden
zijn. Soms komen er verrassende ontdekkingen uit.
Zo kwam laatst Kees op mijn spreekuur. Kees, 45
jaar. zei: „Dokter, ik heb waarschijnlijk wat aan mijn
oren. Ik ben de laatste tijd zo duizelig, mijn oren sui
zen en fluiten soms, ik maak me grote zorgen. Ik
moet namelijk veel autorijden, en ik vind het gevaar
lijk dat ik zo achter het stuur moet.Kees is vertegen
woordiger, heeft hart voor zijn werk, zit altijd langs
de weg. Wat me ook is opgevallen, is dat ik soms lijk
dubbel te zien. Dat is eigenlijk de reden dat ik niet
langer afgewacht heb.
Ik keek zijn oren na, en constateerde dat er niets af
wijkends te vinden was. Ook zijn ogen leken bij con
trole goed te functioneren. Ik vroeg of ik zijn bloed
druk even kon meten. Natuurlijkzei Kees, „ik ben
er nu toch.
Dat was een schot midden in de roos. De boven-
druk was 160. maar de onderdruk boven de 100, en
het was pas het begin van de dag.
„Heeft u wel eens hoofdpijn?", informeerde ik. Kees
antwoordde dat hij daarover maar niet begonnen
was, want hij kon zich niet meer heugen dat hij zon
der hoofdpijn was. Al jaren voelde hij een drenzende
hoofdpijn, vanuit de kruin midden op zijn hoofd,
doortrekkend naar de zijkant. Hij was eraan gewend
geraakt, en sjouwde die hoofdpijn als een ongewenste
gast met zich mee.
Ik stelde hem voor in de komende weken enkele ke
ren terug te komen bij de assistente om de bloeddruk-
te laten meten, en vroeg naar zijn gewicht. Ook dat
was een punt: door zijn werk had hij dikwijls een
lunchafspraak met een klant, hij dronk veel kopjes
koffie ondenveg. Mede als gevolg daarvan was zijn
gewicht aan de hoge kant voor zijn lengte en leeftijd.
Koffie verhoogt de bloeddruk, overgewicht is tevens
een belastende factor. Er was ook een positief punt:
Kees had nooit gerookt: daarover hoefden we het dus
niet te hebben.
Na twee weken kwam hij terug: inderdaad was de
bloeddruk te hoog, zodat hij een recept meekreeg voor
een bloeddruk verlagend medicament. Weer veertien
dagen later zag ik een opgewekte en tevreden patiënt:
„Het is niet te geloven, maar ik ben grotendeels van
mijn klachten af. Die eeuwige hoofdpijn, ik wist niet
meer hoe het was om geen hoofdpijn te hebben. Mijn
vrouw dacht dat het aan rode wijn lag, ik was zo
doende al gestopt met de alcohol, maar zou het dan
toch aan de bloeddruk hebben gelegen?"
Ik kon hem vertellen
dat er wel wordt gezegd
dat een of twee glazen
rode wijn geen kwaad
kunnen voor de bloed
somloop, maar dat te
veel alcohol geen goede
invloed heeft op de
bloeddruk. Hij kreeg
aansluitend het advies
om af te vallen, en hij
zou er goed aan doen
zijn cholesterol en vet
stof visseling te controle
ren. „Maar", zei ik „ik
hoop vooral dat u zich
ontspant nu u weet wat
er aan de hand is.Elke
dag hoofdpijn is geen
hoofdpijn, dat gaat dus
echt niet op.
Boekje uitgebracht met waargebeurde verhaal van Peter
Op de bank als
een vorst, maar
heel erg ziek.
illustratie aleid
landeweerd
Elk jaar wordt in Nederland bij vierhonderd kin
deren de diagnose kanker gesteld. Voor het kind
en de omgeving breekt dan een ingrijpende pe
riode aan. Het CPS, de organisatie voor onder
wijsontwikkeling en -advies in Amersfoort, heeft
een boekje uitgebracht met het waargebeurde
verhaal van Peter, een kind met kanker op de
basisschool. Scholen kunnen hierin antwoorden
vinden op de vraag hoe ze het beste ernstig zieke
kinderen kunnen begeleiden.
Het boek 'Vandaag neem ik een snipperdag' is
geschreven door Peters moeder Anneke Vriens
en de directeur van zijn basisschool Carla Ver
steeg. In de vorm van een tweeluik wordt het
verhaal verteld van Peter, die acht jaar oud was
toen bij hem een hersentumor werd ontdekt. De
auteurs vertellen om beurten wat zich thuis en
op school afspeelde tijdens Peters ziekteproces
en rond zijn overlijden.
Deze samenspraak tussen school en gezin maakt
het boekje uniek, vindt het CPS. „Nooit eerder
zijn op een zo persoonlijke manier twee kanten
belicht en is zo duidelijk gemaakt dat school en
gezin elkaar in zo'n trieste situatie nodig heb
ben", zegt mevrouw L. van 't Hof van het Amers-
foortse CPS. „Het verhaal laat zien dat ziekte en
dood op een natuurüjke manier een plek kun
nen krijgen in het dagelijks leven van kinderen
en volwassenen."
Tal van dilemma's komen aan bod: wanneer
vertel je de klas dat een kind ernstig ziek is en
hoe doe je dat? Vertel je dat het kind niet meer
beter zal worden? Hoe ga je om met een achtja
rig jongetje dat nog maar zo kort te leven heeft?
En hoe reageer je op de toenemende lichamelij
ke beperkingen?
Het boek kan een voorbeeld zijn voor andere on
derwijsgevenden, zegt Van 't Hof. Want hoewel
er steeds meer aandacht komt voor verdriet en
rouw van jonge kinderen, zijn er tal van voor
beelden bekend van scholen waar de begelei
ding en ondersteuning van leerlingen minder
goed verlopen is. „Het is belangrijk dat alle scho
len zich realiseren dat zij met ziekte en dood van
Met ballonnen werd door de schoolkinderen af
scheid genomen. illustratie aleid landeweerd
een leerling geconfronteerd kunnen worden",
zegt Van 't Hof. „Het is goed om daarop voorbe
reid te zijn."
Het boekje biedt naast het tweeluik daarom ook
diverse tips. Zo zouden alle scholen een contact
persoon moeten aanwijzen die bij traumatische
ervaringen rond een leerling als aanspreekpunt
kan fungeren voor ouders. „Dat is belangrijk
voor de continuïteit", vindt Van 't Hof. „Boven
dien kan er zo een vertrouwensband ontstaan en
hoeven ouders hun emotionele verhaal niet
steeds aan een ander te vertellen."
Daarnaast is het belangrijk dat ernstig zieke kin
deren zo lang mogelijk naar school blijven gaan
en eventueel een aangepast lesprogramma vol
gen. „Ouders en leerkrachten mogen nooit de
houding uitstralen: Je gaat toch dood, school is
niet belangrijk meer. Al zijn kinderen maar in
staat om het één uurtje per dag vol te houden,
dan blijven ze toch in contact met hun vriendjes
en vriendinnetjes.
Een ander advies is om de zieke leerling na op
name in het ziekenhuis vooral niet te vergeten.
Zo wordt Peter in het verhaal verrast met een
kaartenactie van zijn klas. Hij kreeg in enkele da
gen tijd zo'n vierhonderd kaarten toegestuurd
waardoor het ziekenhuis een plek werd waar
naast pijn en verdriet ook vrolijkheid heerste.
Maar ook werd een paar maanden voor zijn
overlijden op school een 'Peter-dag' gehouden,
een dag met drie van zijn lievelingsactiviteiten.
Verder vindt Van 't Hof het belangrijk dat de
klasgenoten van het zieke kind worden voorbe
reid op eventuele veranderingen in het uiterlijk
van de patiënt. Zo werd Peter kaal van de be
handelingen en dik en traag van de medicijnen.
„Je moet daar heel open over zijn", zegt Van 't
Hof.Als je dat niet doet, kunnen kinderen zich
heel vreemde dingen in 't hoofd halen. Zo van:
hij is misschien wel stout geweest."
En ook na een overlijden, moeten onderwijs
krachten zo eerlijk mogelijk zijn, vindt CPS. Vra
gen niet ontwijkend beantwoorden, ruimte ge
ven aan emoties en de leerlingen behulpzaam
zijn bij het accepteren en verwerken van hun ge
voelens. Ook kunnen kinderen steun vinden bij
het uitvoeren van rituelen. Het branden van
kaarsjes of het inrichten van een eigen plaatsje
in de klas voor hun overleden klasgenootje kan
helpen bij de verwerking.
Ondanks het trieste onderwerp is 'Vandaag
neem ik een snipperdag' een heel positief boekje
geworden, vindt Van 't Hof. „Zowel de ouders als
de school hebben een paar jaar na het overlijden
van Peter het gevoel dat ze het destijds goed ge
daan hebben en dat ze de laatste periode van
Peters leven ondanks alle pijn en ellende heel
positief zijn doorgekomen."
Het boekje 'Vandaag neem ik een snipperdag' kost 19,95
gulden en is te bestellen bij het CPS in Amersfoort: 033 -
45 34 34 4.
P
U
Z
Z
E
L
1
N
S
O
Z
z
E
M
R
E
T
N
1
M
F
1
N
A
.L
E
1
D
O
L
E
M
S
U
R
O
O
K
A
R
E
P
O
N
T
T
E
1
O
R
G
E
L
L
A
O
T
G
K
F
U
D
N
E
R
A
N
S
R
L
N
E
E
1
L
O
R
U
R
N
O
O
E
1
1
1
R
R
B
P
O
A
U
O
L
E
T
Z
S
A
E
H
N
H
B
H
L
E
1
T
u
S
K
M
D
C
A
C
E
M
P
M
E
M
E
L
O
E
D
S
T
A
O
O
E
Z
R
R
O
N
O
K
A
N
T
T
B
D
R
U
P
P
U
E
G
P
L
E
E
E
A
E
E
X
R
1
A
O
E
N
N
T
B
C
G
R
E
Z
B
K
O
R
A
B
O
O
A
N
T
U
E
D
A
N
E
R
E
S
O
N
1
M
E
T
G
O
O
H
N
O
O
T
T
V
academie
intermezzo
rondo
allegro
melodie
serenade
bagatelle
motet
snaren
barok
muziekschool
toonhoogte
bebop
notenschrift
toonladder
blues
operakoor
treurmuziek
chanson
opname
troubadour
expressie
podium
vingerzetting
finale
polka
OPGAVE
OPLOSSING
WOORDZOEKER
In deze mengelmoes van letters
zijn al de genoemde woorden
verstopt. Ze zijn te lezen van
I links naar rechts, van rechts
naar links, van boven naar bene
den, of omgekeerd of schuin.
Sommige letters worden dubbel
gebruikt. Streep alle woorden
door. De resterende letters vor
men dan regel voor regel van bo
ven naar beneden nog een
woord.
CITAAT
Staar, huis, kanon, pink, kreek,
blaam, doos, klaar, kluit, boon,
woest, toon, kring, baas.
Het citaat is van Anne Morrow
Lindbergh 'Men kan niet alle
mooie schelpen op het strand
verzamelen'.
HEINZ
A
TOMPOES
WMfi
Tom Poes en het Kukel
Een ogenblik keek de professor ver
slagen naar het vreemde ventje.
,,Praw", mompelde hij. „Mijn kukel
is dus niet hoog genoeg om met der
droon te spreken? Welk een schrikke-
lijker onverschaamdheid... Maar
goed, ik weet wanneer ik niet er-
wenst ben. Der goede dag!"
Na deze woorden keerde hij zich om
en begon met grote passen naar de
stad te lopen. „Ik wacht hier", riep de
vreemdeling hem na. „Maak haast!
Stuur een onderhandelaar met ge
zag!"
„Dit is meer dan een man van de we
tenschap verdragen kan", prevelde
de geleerde. „Stuur iemand met ge
zag, ja, ja! Ach, als ik nu maar wist
wat der kukel was! Bedoelt hij der
i.q., zo vraag ik mij? Dat zou zeer
treurig zijn..."
Terwijl nu de heer Prlwytzkofsky be
kommerd uit het gezicht verdween
zette commissaris Bulle Bas niet ver
van daar zijn onderzoek voort. Hij
had zich weer in het gat van heer
Bommels kelder laten zakken en
keerde zich tijdens het afdalen nog
eenmaal om. „Ik waarschuw jullie!"
sprak hij dreigend. „De toestand is
ernstig. Die droon, of hoe hij heet,
moet gevonden worden. Hij is de
hoofdfnan van deze spionnenbende
en het wordt tijd, dat er met hem on
derhandeld wordt door iemand met
gezag! Dus geen gemodder van
knoeiende lummels, Bommel! Begre
pen?"
Zo sprekende verdween hij uit het
gezicht. Doch niet voor lang. Onder
de grond werd een borrelend en klot
send geluid hoorbaar, dat overging in
het geraas van een waterval. En daar
spoot de dappere politiechef reeds
weer uit het gat te voorschijn, temid
den van zwarte blubber en de geur
van bederf.
REDACTIE SASKIASTOELINGA 023
H
W
E E
R
DOOR JAN VISSER
Het weer lijkt zich deze maand aan de specifieke kenmerken vai
kalenderklimaat te houden. December opende namelijk met licl
winters weer (het Eligiuswintertje), deze week is het wisselvallig
Ambroosdepressie) en aan het einde van de week lijkt te atmosf
gaan stabiliseren.
Ook dat is kenmerkend voor december en deze periode halverwe
maand wordt dan ook de 'middecemberhogedruk' genoemd. Doi
gaans gaan ook de temperaturen een aantal graden naar benede
niet zelden resulterend in licht winters weer.
In hoeverre de afkoeling dit jaar gestalte gaat krijgen zal de kom
dagen moeten blijken. Het actuele weerbeeld kenmerkt zich in<
val door wisselvalligheid. Vooral vanaf woensdag is het depressii
met perioden met regen, veel wind en tamelijk hoge temperatui
Morgen hebben we nog een redelijke dag voor de boeg. Op eeni
bui na blijft het namelijk droog en zo nu en dan komt de zon tev
schijn. De temperaturen lopen op tot een graad of 9. De wind w
uit het zuidwesten en is matig, aan zee vrij krachtig.
Dinsdagavond neemt de iets krimpende wind toe en later gaat h
regenen. Ook op woensdag regent en waait het bij temperaturen 8
pend tot 9 a 10 graden. Opmerkelijk is de ontwikkeling van een
zonder krachtig Russisch hogedrukgebied. Boven het noorden v
Rusland stijgen de barometers begin volgende week tot meer da B,
1050 hPa.
Tijdens het afgelopen weekeinde liep een poging tot verzachtinj
op een verregende zaterdag. De meeste regen viel in Noord Holl
In Santpoort-Noord werd 14 en in Bloemendaal 10 mm opgevai
tegen slechts 4 mm op Valkenburg en in Alphen a/d Rijn.
Doordat op zondag de wind naar het zuiden kromp werd kouderi
uit Frankrijk aangevoerd. De hoogste temperaturen werden omi
den niet tijdens de middag maar in de nacht en vroege ochtend
genomen, 's Middags was het slechts 2-3 graden.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
maandag.
Noorwegen:
Steeds veel bewolking en
soms veel regen, met na
me langs de westkust. In
de bergen sneeuw. Een
stormachtige zuidwesten
wind. morgen tijdelijk
minder wind. Maxima van
9 graden langs de kust tot
dicht bij nul in het binnen-
Zweden:
Veel bewolking en wat re
gen, sneeuw of ijzel. Van
daag meest droog en kans
op enkele opklaringen.
Maxima uiteenlopend van
plus 5 in het zuiden tot
min 5 in het noorden Van
daag in Lapland tijdelijk
minder koud.
Oenemarken:
Steeds veel wind. Verder
bewolkt en mogelijk wat
regen. Middagtempera-
tuur tussen 4 en 7 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Onstuimig weer. Veel bewolking en af en
toe regen. Vaak een harde zuidwesten
wind, bij Ierland en Schotland soms
stormachtig. Morgen tijdelijk iets min
der wind en in Engeland waarschijnlijk
droog en wat zon. Middagtemperatuur
rond 11 graden, morgen in het zuidoos
ten wat lager: een graad of 8
België en Luxemburg:
Vandaagochtend kans op ijzel. Verder
veel bewolking en vrijwel overal droog,
morgen ook wat zon. Middagtempera
tuur verder oplopend. Vandaag ongeveer
4, morgen een graad of 8.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Eerst plaatselijk mist. Vandaag van het
westen uit toenemende bewolking, ge
volgd door regen. Mogelijk eerst ook
ijzel Maxima oplopend tot een graad of
8 op morgen, maar vandaag wordt het in
het oosten nog maar 3 graden. Langs de
kust steeds ongeveer 11 graden en tot
vandaagavond een stevige wind.
Portugal:
Bewolkt en enkele regen- of onweersbui
en. Mórgen waarschijnlijk droog en af en
toe zon Middagtemperatuur aan zee
een graad of 16, in de Algarve ongeveer
19 graden.
Madeira:
Vandaag tamelijk veel wolken en enkele
regen- of onweersbuien. Daarna meer
zon en vrijwel droog. Middagtempera
tuur ongeveer 20 graden.
Spanje:
Vandaag snel. toenemende bewolking en
enkele buien, in het zuiden mogelijk
met onweer. Langs de oostelijke Costa's
waarschijnlijk tot de avond droog. Mor
gen weer wat zon en vrijwel overal droog.
Middagtemperatuur in het binnenland
ongeveer 11 graden, op de stranden uit
eenlopend van 14 graden aan de Costa
Brava tot 20 aan de Costa del Sol.
Canarische Eilanden:
Flink wat zon, maar vandaag meer wol
ken en vooral in het noorden kans op
een bui. Middagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Marokko:
Westkust: vandaag wolken en vooral in
het noorden kans op een bui. Morgen
meer zon en vrijwel overal droog. Mid
dagtemperatuur een graad of 17.
Tunesië:
Afnemend buiig en meer zon. Morgen
opnieuw een paar stevige regen- of on
weersbuien. Middagtemperatuur tussen
14 en 17 graden.
Zuid-Frankrijk:
Eerst kans op mist. Vandaag van het
westen uit toenemende bewolking, ge
volgd door regen, in de Dordogne moge
lijk ook ijzel In de Provence de hele dag
nog zonnig, maar morgen ook daar wol
ken en wat regen. In de Alpen boven de
1200 meter sneeuw. Middagtempera
tuur morgen rond 7 graden, in het wes
ten en zuiden tussen 10 en 14 graden.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag veel zon Morgen bewolkt en
enkele stevige regen- of onweersbuien.
Later op morgen opklaringen en droog
Middagtemperatuur ongeveer 16 gra-
Italië:
Flink wat zon en droog. Morgen langs de
Middellandse Zee kust wat meer wol
ken. Middagtemperatuur uiteenlopend
van 7 graden in het noorden tot 16 op
Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Flink wat zon Morgen toenemende be
wolking en kans op een bui, mogelijk
met onweer. Middagtemperatuur oplo
pend tot ongeveer 16 graden.
Malta:
Geleidelijk afnemende wind, meer zon
en vrijwel overal droog Middagtempera
tuur ongeveer 17 graden.
Griekenland en Kreta:
Bewolkt en eerst nog enkele buien, mo
gelijk met onweer. Morgen waarschijn
lijk droog en wat zon. Vooral op de
Egeïsche zee erg veel wind. Maxima tus
sen 12 en 15 graden.
Turkije en Cyprus:
Veel bewolking en buien, soms met on
weer. In de bergen sneeuw Morgen af
nemend buiig, maar ook dan op Cyprus
nog flink nat Middagtemperatuur op de
stranden ongeveer 18 graden, op de
Dardanellen veel frisser.
Duitsland:
Wolkenvelden en vandaag in de loop van
de dag van het westen uit opnieu
of sneeuw, mogelijk voorafgega
ijzel. Morgen in het oosten
sneeuw. Middagtemperatuur
overal boven nul, meest tuees
graden.
Zwitserland:
Flink wat zon en droog. Morge'
westen meer bewolking en mei
Wallis sneeuw, onder de 1200
gen. Maxima in de dalen een grz
morgen wat lager.
Oostenrijk:
Bewolkt en in Wenen en omgei
wat sneeuw. Vooral in de bergs
delijk wat zon. maar morgen in'
ten toenemende wolken Midds
ratuur ongeveer 3 graden, morgi
Polen:
Wolkenvelden en af en toe sn
natte sneeuw. Morgen van hel
uit droger Maxima op de meesl Qj.
sen iets boven nul.
Tsjechië en Slowakije:
Bewolkt en eerst nog wat sneeu n
gen waarschijnlijk een paar opkli a£
Middagtemperatuur iets bovent oil
Hongarije:
Wolkenvelden en vrijwel overa C£
Hier en daar mist en in de loof n
>ngj nr
Dei
DINSDAG 9 DECEMBER 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 08.36 Zon onder
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 11.06 23.35 10.39
Laag 06.40 18.54 06.21
Weerrapporten 08 december 071
Amsterdam regen
De Bilt regen
Deelen met onh
Eelde zwaar bt
Eindhoven regen
Den Helder regen
Rotterdam regen
Cyprus
Istanbul
Kopenhagen
Las Palmas
Londen
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
licht bew
licht bew
motregen
Split
Stockholm
Warschau
Wenen zwaar bev
Zurich onbew.
Bangkok onbew
Buenos Aires onbew.
Casablanca onbew.
Johannesburg licht bew.
Los Angeles regen
New Orleans regen
New York
half bew
regen
Vancouver regen
.1" v
Al
