Armen worden dupe
van crisis in Azië
I.M.F
ToU injè/jly J
Zorgenkindje D66 raakt
steeds dieper in de put
IMF dwingt Zuid-Korea on
de grote jongens aan te pakkt
S I'M FireJ©
Feiten &Meningen
Schaken
ZATERDAG 6 DECEMBER 1997
MAARTEN 'T HART
medewerker
Bij ons thuis werd niet geschaakt. Schaken was vol
gens mijn vader een verfoeilijk spel, omdat het een
maatschappij weerspiegelde met grote standsver
schillen. Dammen daarentegen was democratie. Al
le stenen waren gelijkwaardig. Op de middelbare
school schaakten veel van mijn klasgenoten; nie
mand damde.
Van een schoolvriend die nu bij het CPB werkt,
leerde ik de gang der stukken. Ik speelde tegen hem
en verloor alles. Ik moet vlijtig oefenen, dacht ik,
dan komt er een dag waarop ik win. Ik ben namelijk
een reiize primitief mens: ik wil altijd winnen. Ik
schaakte ook tegen al mijn andere klasgenoten, te
gen mijn achterneef Simon Voogd, van wie ik he
laas al 35 jaar niets meer gehoord heb, en tegen alle
andere schakers uit mijn klas. Onveranderlijk ver
loor ik alles. Dat viel mij rauw op het dak.
Ik haalde stapels schaakboeken uit de bibliotheek
en bestudeerde ze grondig. Openingstheorie, eind
spel, aanval, verdediging, open lijnen, strategieën -
ik dronk het in. Het mocht niet baten, ik bleef ver
liezen. Toen leerde ik mijn kleine hroertje de gang
der stukken, denkend: als ik nu met
hem ga schaken, zal ik eindelijk
winnen, want ik heb beslist veel
meer ervaring. Maar mijn broer
bleek een natuurtalent, het wist nog
niet hoe de stukken zich over het
bord bewegen, of hij zette mij in no
time mat.
Mijn vader merkte toen dat wij
schaakten en wou het, al vond hij
het een verfoeilijk spel vol stands
verschil, ook leren. Mijn broer leer
de het hem, ik speelde vervolgens
tegen hem en hij veegde mij on
middellijk van het bord. Mijn broer
en hij lachten me uit: kijk nu toch
eens, zeiden ze, kan zo goed leren,
maar van schaken brengt hij hele
maal niets terecht.
Ik beet op mijn tanden, haalde nog veel meer
schaakboeken uit de bibliotheek en studeerde erin
dat de stukken eraf vlogen. Desondanks bleven op
het schaakbord de stukken weigeren om mij een
overwinning op mijn vader en broer te bezorgen.
Toen ik student was, speelde ik met een blonde
jaargenote van wie ik warempel af en toe wist te
winnen, maar van mannelijke jaargenoten verloor
ik alles.
Met één van hen reisde ik een keer met de Har-
wich-boot naar Engeland. Onderweg werd hij zee
ziek. Ik zei: zullen we schaken om je een beetje af te
leiden. Dat wou hij wel en ik dacht: nu hij zo ziek is,
win ik vast. Tussen twee zetten door ging hij telkens
even naar de reling om, zoals hij zei, 'een broodje
weg te brengen', maar desondanks verloor ik de
drie spelletjes die wij deden.
Tegenwoordig schaak ik alleen nog maar tegen
mijn computer. Hoef ik mij niet zo te schamen als
ik verlies. Niettemin overvalt mij, als ik weer mat
gezet ben door mijn machine, altijd het gevoel: je
kunt ook eigenlijk helemaal niks; je kunt zelfs niet
eens je rijbewijs halen. En dan denk ik mistroostig
aan de enige persoon van wie ik ooit won: mijn
blonde jaargenote en dan verbaast het mij niet dat
zij, nog slechter schaker dan ik, zich een aantal ja
ren geleden heeft verhangen.
Schaken, het is zo'n verbluffend mooi spel. Ik zou
het zou graag op een redelijk niveau beheersen. Ik
heb er echt alles aan gedaan, maar ik breng er bitter
weinig van terecht. Zelfs mijn computer moet ik op
't allerlaagste niveau zetten om er eens in de maand
een remise uit te slepen. Ik ga contact zoeken met
het Guinness Book of Records. Misschien heb ik
kans op een vermelding als de schaker met de laag
ste ELO-rating te wereld!
Val van Aziatische Tijgers ook voor westen niet zonder risico 's
Al drie jaar geleden ontrafelde de Amerikaanse econoom Paul Krugman
de mythe van de Aziatische tijgers. Wat hebben ze daar dat wij niet
hebben, vroegen de grote westerse industrielanden zich verbijsterd af
met een blik op de fabuleuze groeicijfers. Het antwoord van Krugman
was ontnuchterend, bijna ongeloofwaardig zelfs: niets, helemaal niets.
President Kim Young-sam (rechts) in
minister van financiën en economie.
Krugman trok een parallel tus
sen de economische prestaties
van de Aziatische landen en die
van de Sovjetunie ten tijde van
het communisme. Al leek het
destijds heel wat aan de andere
kant van het IJzeren Gordijn, in
feite was de groei uitsluitend
gebaseerd op de inzet van méér
mensen en méér kapitaal. Van
een kwalitatieve groei - meer
doen met dezelfde spullen - was
geen sprake. En een groei zon
der efficiency-verbetering stuit
betrekkelijk snel op zijn gren
zen.
Krugman liet zien dat de groei
van de Tijgers op dezelfde ma
nier tot stand kwam als destijds
in het Oostblok: een hoge be
volkingsgroei (meer arbeids
krachten) plus lage lonen (meer
investeringskapitaal). Maar van
een groei van de efficiency was,
behalve in Japan, nergens echt
sprake. De groei in Azië zal vrij
snel zijn grenzen bereiken,
voorspelde Krugman.
Die voorspelling lijkt goeddeels
uitgekomen. De bereidheid om
voor hongerlonen te werken is
geleidelijk afgenomen. De enor
me toevloed van buitenlands
kapitaal, aangelokt door de ho
ge groeicijfers, maakte in eerste
instantie hogere lonen mogelijk
terwijl er nog meer dan genoeg
geld overbleef voor investerin
gen. Maar door de hogere lonen
werden bestaande investerin
gen minder rendabel en werd
het moeilijker om nieuwe
winstgevende projecten te vin
den. De spreekwoordelijke cor
ruptie van autoritaire regimes
deed de rest: veel buitenlands
kapitaal werd via slechte inves
teringen over de balk gesmeten.
Het ging lang goed, totdat de
dollar steeg en de daaraan ge
koppelde munten in het Verre
Oosten meestegen. Door de du
re munten werd de export
duurder en begon de economi
sche motor te haperen. Vanaf
dat moment ging het snel. Het
ene Aziatische land na het an
dere devalueerde zijn munt.
Goed voor de export, maar te
gelijkertijd een enorme aanslag
Werknemers van de Seoulbank, één van de commerciële banken met gigantisch hoge schulden, protesteren tegen de hulpactie van het IMF. Zij, en
duizenden andere werknemers met het, zullen in eerste instantie de rekening van de crisis betalen. Ze worden ontslagen of krijgen een loonsverla
ging. FOTO EP A CHOO YOUN-KONG
op de net verworven en vaak
nog uiterst bescheiden welvaart
van de gewone man. Die be
taalt, als immer, het gelag. De
Zuid-Koreaanse minister van fi
nanciën verscheen deze week
zelfs op de televisie om 'te sme
ken om vergiffenis van de Ko
reaanse mensen' en begrip te
vragen voor 'de noodzaak van
de economische pijn die we
zullen moeten verdragen en
overwinnen'.
Voor de westerse industrielan
den is er echter weinig reden
om gniffelend Icings de kant te
staan. De Tijgers zijn dan wel
door de mand gevallen, het be
tekent óók dat er voor Europa
en de VS exportmarkten weg
vallen. Bovendien betekenen de
devaluaties dat de export van de
Tijgers een stuk goedkoper
wordt. Zo lang het ging om eco
nomisch gezien kleine landen
als Thailand en Indonesië was
er weinig reden tot bezorgd
heid. Maar nu top-tien landen
in de wereldeconomie als Japan
en Zuid-Korea in de problemen
zijn gekomen, kan de zaak ge
makkelijk een dreigender wen
ding nemen. De financiële ban
den over en weer zijn aanzien
lijk. En verder kan het nauwe
lijks anders of bijvoorbeeld in
Eindhoven wordt al druk ge
brainstormd over de vraag hoe
de dreigende nieuwe vloedgolf
van nóg goedkopere electronica
uit het Verre Oosten te overle
ven.
Er zijn diverse sneeuwbaleffec
ten denkbaar. De Verenigde
Staten en Japan zijn in een wel
haast permanente informele
handelsoorlog gewikkeld, waar
bij de gemoederen met regel
maat hoog oplopen. Als de VS
onder druk van een vloedgolf
van goedkope produkten vanaf
de overkant van de Pacific be
sluiten tot (meer) importheffin
gen, dan kan dat de lont in het
kruitvat zijn van een golf van
protectionisme met alle gevol
gen voor de wereldhandel van
dien.
Komt de golf ongehinderd door,
dan komen de winsten van een
gesprek met Lim Chang-]
FOTO
aantal westerse mullin, r
onder druk te staan. D; v
een ander sneeuwbalef ,j!
treden, via de beurs. Di r
koersen zijn immers m j
baseerd op hoge winst!
tingen. Komen die niet
kan dat op de toch al ni e
beurs leiden tot koersd
De massaal in aandelei
te consumenten realise
dat de bomen niet tot i
mei groeien en worden
zichter, kopen minder
tegenvallende econom e
groei ligt al snel in het!
Met alle gevolgen, zoalrf
gende werkloosheid, v;a
Het hoeft allemaal niet1
beuren, mits de crisis b
blijft. Dat verklaart wat
door de westerse indus
den gedomineerde Intf1
nale Monetaire Fonds
hard probeert. Slaagt h
die missie, dan kan dat
rend werken. Bij de hu
ten behoren steevast ei j
enerzijds beëindiging!
protectionisme dat in
sche economieën nog
tiert en anderzijds bree j
voor de ondoorzichtig 0
ren in de financiële en
lijke wereld die het sch y
ze graaien van de elites
verhullen. Met enige fa
zou je kunnen zeggen i3
IMF het IJzeren Gordij j
Verre Oosten probeert
halen.
Dat biedt perspectief, i
ker voor de armen van
het slechts een perspet
de lange termijn. Net a
Sovjetunie zijn zij het t
ste instantie de rekenii:I
len. Als ze niet ontslagt I'
den, dan zullen ze in vi2
len genoegen moeten i
met lagere lonen. Hun
zo bescheiden welvaai 1
smelten als sneeuw vo(£
Of zij door ellende hee
die de modale Rus de a j
jaren heeft doorgemaa
niet te hopen. Maar ga I
daarvoor zijn er niet.
HAARLEM SJAAK SMAKMAI
Weet u wie momenteel de po
litiek leider van D66 is? Is het a.
Hans van Mierlo, b. Hans Wij-
ers, c. Els Borst of d. Thom de
Graaf? Deze ogenschijnlijk
simpele meerkeuzevraag is
moeilijker dan D66-partijvoor-
zitter Tom Kok - nee, hij is het
zeker niet - denkt. Tom Kok
zegt meteen: Els Borst. De mi
nister van volksgezondheid is
de beoogd lijsttrekker en vol
gens de partijvoorzitter is vol
strekt duidelijk dat zij nu D66
leidt. Nou, hij heeft klaarblijke
lijk zo'n scherpe blik dat hij
dingen ziet die voor anderen
verborgen blijven. Een korte
bliksemenquête onder colle
ga's leverde meestal als ant
woord een overtuigd 'Hans
van Mierlo' of 'ik weet het niet'
op.
Nu is het partijleiderschap een
raar fenomèen. Het is niet een
formele functie. Je wordt niet
voorgedragen voor het leider
schap, laat staan datje officieel
wordt benoemd. De partijlei
der is de onbetwiste nummer 1
van een partij, degene die de
kandidatenlijst aanvoert. In de
meeste partijen is die persoon
in het dagelijkse politieke be
staan de fractievoorzitter, pre
mier ofvice-premier. Dat ligt
eraan welke afspraken er bin
nen een partij worden ge
maakt. Bij de WD is de fractie
voorzitter tevens partijleider.
Maar bij PvdA en D66 is dat nu
niet het geval.
Wie is wie bij D66? Hans van
Mierlo is de vice-premier, de
voorman van D66 in het kabi
net en de man die zichzelf nog
steeds partijleider voelt. Hans
Wijers is de charismatische
D66-minister van economi
sche zaken, die wel de kwali
teiten maar niet de wil heeft
om leider te worden. Els Borst
is de vrouw die met frisse te
genzin en na ferm aandringen
van de partijtop kandidaat-
lijsttrekker werd, maar door de
partijleden in februari nog offi
cieel op de eerste plaats gezet
moet worden. En dan hebben
we nog Thom de Graaf, de
nieuwe fractievoorzitter die de
naar de NOS vertrokken
Wolffensperger is opgevolgd
en inmiddels ook beoogd toe
komstig partijleider is, zij het
na Borst.
Bij de overgang van de ene
naar de andere leider kan er
'oude' op en treedt de opvolger
aan? Bij D66 is dat al een tijdje
volstrekt onduidelijk. 'Doet dat
ertoe?', kun je je afvragen. Zo'n
politiek leider heeft immers
geen formele status? Maakt het
dan wat uit dat daarover geen
consensus bestaat? In normale
omstandigheden zou het wel
licht niet van belang zijn, maar
in de situatie waarin D66 ver
keert - zwakke presentatie van
Borst, het ontbreken van enige
regie in de top en verontrus
tende peilingen - wél. De posi
tie van Els Borst als beoogd
lijsttrekker wordt verzwakt
door de twijfel over haar lei
derschap. Het zorgenkindje
raakt steeds dieper in de put.
Al sinds de zomer bestaat er
onzekerheid over de geschikt
heid van Borst. De afgelopen
maanden moest ze het gezag
zien te verwerven dat bij het
leiderschap van een partij
hoort. Maar daar is niet veel
van terechtgekomen, omdat
Borst zelf zwak opereert en de
D66'ers om haar heen haar po
sitie niet beschermen. Zo wei
gerde Hans van Mierlo haar
openlijk de nieuwe leider van
D66 te noemen.
Ongetwijfeld is het moeilijk
om afscheid te nemen van de
macht, maar voorafgaand aan
het D66-congres eind oktober
was de suggestie gewekt dat
het partijleiderschap informeel
'overgedragen' zou worden.
Toen puntje bij paaltje kwam
bleef de troonsafstand uit. „Sa
men leiden doe je niet alleen",
slogande Van Mierlo. Waarna
D66 net zo stuurloos voortdob-
berde als voorheen.
Analyses over de gevaren van
een machtsvacuüm bij D66 en
de problemen van Borst heb
ben geen effect gehad op de
D66-top. Koppig zet D66 zijn
destructieve koers voort. Het is
onbegrijpelijk dat het vertrek
van fractievoorzitter Gerrit Jan
Wolffensperger - wat toch geen
verrassing was - niet beter is
afgewikkeld. Het had voor de
hand gelegen de vice-fractie
voorzitter (Roger van Boxtel)
de resterende maanden het
werk te laten doen. Een tus
senpaus zou geen onmiddellij
ke concurrent voor Els Borst
zijn geweest.
Maar nee, het moest allemaal
heel zorgvuldig. En dus kwam
er een 'verkiezing' met een
winnaar, Thom de Graaf, die
natuurlijk onmiddellijk het
predikaat 'toekomstig partijlei
der' opgeplakt kreeg. Bij D66
heeft klaarblijkelijk niemand
nagedacht over de gevolgen
daarvan voor Els Borst. Is het
eigenlijk wel de bedoeling dat
ze partijleider wordt?
Voor PvdA en WD is dat hele
gedoe bij D66 smullen. Hoe
meer onduidelijkheid en ver
warring over Borst, hoe beter.
Zowel de sociaal-democraten
als de liberalen azen op de
D66-kiezers. Je kan het een
PvdA'er als Marcel van Dam
niet kwalijk nemen dat hij de
kwestie verder opblaast door
Borst openlijk op te roepen zelf
eieren voor haar geld te kiezen
en Thom de Graaf als lijsttrek
ker voor te laten gaan. En je
kan het journalisten niet kwa
lijk nemen dat ze blijven door
vragen over het leiderschap
van Borst, als de partijtop de
twijfel zelf op deze manier
aanwakkert.
De al eerder genoemde partij
voorzitter Tom Kok zei afgelo
pen zondag in het tv-program-
ma Buitenhof dat hij zijn
stropdas opeet als het congres
Borst begin volgend jaar niet
op nummer 1 op de lijst zet.
Dat kan nog een smakelijke
lunch worden. Intern zijn ze er
bij D66 helemaal niet zo gerust
op dat Borst uitverkoren
wordt. Vele D66-leden in het
land dragen Hans van Mierlo
nog steeds een warm hart toe
en wellicht zullen de leden ook
eerder op Thom de Graaf dan
op Borst stemmen. Achteraf is
het een geluk dat Hans Wijers
niet op de kandidatenlijst
staat, anders was hij ook nog
in de race geweest.
Het zal u inmiddels wel duide
lijk zijn wie bij D66 politiek lei
der is. Niemand.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
De machtige conglomeraten moeten gekortwiekt
r,
Het omvangrijke financiële hulppak
ket dat het Internationale Monetaire
Fonds (IMF) Zuid-Korea biedt, krijgt
misschien datgene voor elkaar wat
geen enkele Zuid-Koreaanse regering
in het verleden is gelukt: het kortwie
ken van de machtige, reusachtige,
door families gecontroleerde conglo
meraten, de zogenaamde chaebol.
Veel Zuid-Koreanen zien de IMF-lenin-
gen - donderdag opgelopen tot 57 mil
joen dollar na de deelname van Italië -
als een vernedering, maar andere zien
ze als een instrument om de chaebol
een kopje kleiner te maken. Een door
snee chaebol bestaat uit tientallen, on
derling met elkaar verbonden dochter
maatschappijen, die zeer uiteenlopen
de producten maken, van de grootste
schepen tot de kleinste computerchips.
Samsung, de grootste chaebol van het
land, heeft 58 dochterondernemingen
onder zijn hoede.
De dertig grootste chaebol zijn goed
voor de helft van Zuid-Korea's indus
triële productie. De vrees bestaat dat ze
zo groot en machtig worden, dat de po
litiek geen enkele vat meer op ze heeft.
Na de Koreaanse oorlog van de jaren
vijftig speelden de familiebedrijvfen die
later de machtige chaebol werden een
grote rol in de wederopbouw van het
land. Ze werden door de overheid aan
gemoedigd met belastingvoordelen en
gunstige leningen.
Naarmate de tijd verstreek spreidden
de bedrijven hun tentakels uit over na
genoeg alle sectoren van de economie:
textiel, elektronica, huishoudelijke arti
kelen, auto's, schepen, staal en de pe
trochemische industrie. De chaebol
werden de drijvende kracht achter de
snelle ontwikkeling van de Zuid-Ko
reaanse economie.
Maar al doende zogen de conglomera
ten al het beschikbare risicodragende
kapitaal in zich óp, zodat er niets over
bleef voor kleine of beginnende bedrij -
ven. De banken waren onder druk van
de overheid welhaast gedwongen dit
kapitaal naar de chaebol te sluizen.
Deze eenvoudige financieringsomstan
digheden leidde ertoe dat de financiële
structuur van de chaebol zwak werd.
Zeven conglomeraten zijn het afgelo
pen jaar failliet gegaan. Ook de banken
kwamen daardoor in de problemen. Ze
bleven met grote hoeveelheden lenin
gen zitten, die ze voor een lage rente el
ders op de markt moesten aanbieden.
En zo kwam de won onder druk te
staan: het geld was immers ruim voor
radig, dus laag in waarde.
„De boosdoeners van de huidige eco
nomische crisis zijn de chaebol",
schreef de krant Hankookllbo in een
analyse. „Zonder een chirurgische in
greep bij de chaebol zullen de Koreaan
se economische aandoeningen niet ge
nezen." Ook het IMF heeft de chaebol
aangewezen als de zwakke schakel in
de Zuid-Koreaanse economie. Het
fonds verschaft de leningen onder voor
waarde dat er harde actie tegen de fa
milieconglomeraten zal worden geno
men, zodat ze uiteindelijk van het to
neel verdwijnen.
Vanaf vandaag zullen de conglomera
ten 'hun management doorzichtig
moeten maken, buitensporige leningen
moeten vermijden en voorzichtiger
moeten investeren', verklaarde de mi
nister van financiën en economie Lim
Chang-yuel bij het bekendmaken van
de IMF-deal.
De details van de maatregelen tegen de
chaebol zijn niet bekendgemaakt. Er
wordt echter gefluisterd dat het zou
gaan om een verbod op onderling aan
delenbezit en de gunstige regelingen
voor het aflossen van schulden die de
dochterondernemingen van de chaebol
met elkaar hebben getroffen.
Als ze worden ingevoerd, komen deze
maatregelen neer op de feitelijke ont
manteling van de chaebol", zegt Chun
Joo-sung, hoogleraar economie aan de
vrouwenuniversiteit van Ewha. „Op de
korte termijn zal het een chaos veroor
zaken. Maar op de lange duur zal het de
chaebol helpen om zichzelf te herstruc
tureren, zich meer op winst ei j
tie te richten en voorzichtiger
met investeringen."
President Kim Young-sam beg
jaar geleden aan zijn ambt me
lofte dat hij de macht van de c
zou beteugelen, maar die mac
groter geworden. Er zijn meer
gen geweest die met grote ami
hun werk begonnen, maar koi
ter samen met de chaebol twe
op één buik werden. Smeergei
vaak het cement van deze goe i
trekkingen.
Toen twee ex-presidenten, Ch
hwan en Roh Tae-woo, eerder
tot lange gevangenisstraffen w
veroordeeld wegens corruptie
re vergrijpen, werden acht cha
veroordeeld omdat ze de presi
hadden omgekocht. De huidig
dent Kim heeft nog een schooi
ten. Maar veel van zijn nauwe
noten, inclusief een minister,
oordeeld wegens het aannemf
streekpenningen.
Veel Zuid-Koreanen en hun n_
ben inmiddels hun woede gek
wat ze noemen de profiteurs J
de Verenigde Staten, die veel 1 1
den hebben bij de Zuid-Korea
sère. De twee landen hebben!
de stem des volks hun grote in i
het IMF aangewend om zich i
gang te verschaffen tot de Zuil
reaanse markt, onder meer do t
portbeperkingen te versoepeli
„Het is niet wenselijk dat zij (i
Japan), bondgenoten van Zuil
gebruik maken van onze want
tuatie voor hun eigen gewin",
het hoofdartikel van de popul:
Dong-A llbo. Een woordvoerdi
Amerikaanse ambassade ontk
ter dat Washington direct voo
heeft gesteld aan de IMF-lenii
anderszins druk op Zuid-Kore 1
hebben uitgeoefend.
SEOUL. PAUL SHIN. AP
