Ongereptheid in Langs velden en wegen
Cultuur&Kunst
g Schone
Schijn
'Doorgaande Beweging' krijgt
asiel in Siberië van regio
Aardigste werk onttrekt zich aan thema expositie
Diana nu ook letterlijk sprookjesprinses
Eten voor het doek op gaat
ZATERDAG 6 DECEMBER 1997
41
17
chef* jan rijsdam,
71 -5356444, plv chef ad van ka
am 071-5356443
een stond ie er opeens,
ten v 1 een perk een paar straten van
iwaui lijn huis. 'Doorgaande Bewe-
ik ing' heette-ie en Frans de Wit
hem bedacht. Als cadeau
de gemeente aan de nieuw-
ouwwijk Haaswijk.
st-ie weg voor een
Giidi otonde.
■n d0! o kwam hij bij ons: gras ge-
oeg en geen bouwplannen. Ik
etste gedachteloos langs en
en kilometer verder drong het
e door: daar stond iets
ige week nog niet was,
ïaar wat eigenlijk? Op de te-
idJugweg stapte ik af, ik liep er
mheen en onderdoor, bekeek
em op afstand en schaamde
rond le ^at ^ern eerste keer
wint omaar voorbij was gegaan,
ike Iet was liefde op het tweede
ezicht. Eindelijk leven op dat
ale veldje. Soms reed ik met
pzet een straatje om, om hem
kunnen zien. In de zon kon
lij glimmen. Met storm bleef hij
der'j) er overeind in een bed van
laderen. In de mist was hij bij-
a onzichtbaar. De regen drup-
e elde van hem af. Wie deed
emwat?
'gdhw iaarweer mocht-ie niet blij-
en. De een vond hem lelijk, de
nder moest aan de oorlog te-
ugdenken, weer een ander kon
ijn hond niet goed meer uitla-
:n en nog een ander zei dat de
ouwvergunning niet deugde.
a|>/A'alde elementen niet lukte,
Kf reeg een handjevol Oegstgees-
ïnaren bij de rechter wel voor
lkaar. Doorgaande Beweging
Leid rorc^ definitief uit het dorp ver
armen. Vluchtelingenstad Lei-
5 uui pn biedt asiel aan in het Sibe-
van de regio: het Bio Sciene
ark aan de Plesmanlaan.
kass wou dat ik twee handjesvol
t h6" ,eBstgeestenaren was, dan liet
hem blijven.
>n van brussel
|Vie op het toneel 'sterft' verrijst
pa de voorstelling en neemt het
'Doorgaande Beweging' wordt definitief uit Oegstgeest verbannen.
FOTO HIELCO KUIPERS
klaterende applaus in ont
vangst. De acteurs en artiesten
die in het harnas sterven, zoals
een Tommy Cooper, die met
een grap nog in zijn mond de
pijp uitging op de bühne, zijn
schaars. Gelukkig maar.
Toch was het afgelopen maan
dag in de Leidse Schouwburg
met Joop Visser, die vroeger
met zijn studentikoze repertoire
optrad als Jaap Fischer, bijna
gebeurd. Toen Berend Boude-
wijn hem in de foyer ineens bij
de keel greep en ik Visser blauw
aan zag lopen, dacht ik dat zijn
laatste uur had geslagen. Waar
om Boudewijn hem op zo'n
brute manier attaqueerde, is
niet helemaal duidelijk, maar
omstanders fluisterden dat het
te wijten was aan Vissers tekst
over het slachtoffer van de Leid
se balzaak. De cabaretier sugge
reerde dat de rechter had zitten
slapen en de zoon die er in deze
zaak van verdacht werd zijn
moeder met een balpen te heb
ben vermoord ten onrechte was
vrijgesproken.
Waarom Boudewijn nu juist
door deze tekst zo geënerveerd
was geraakt, viel niet te achter
halen. Als regisseur en theater
man pur sang is hij, zo dacht ik,
toch wel wat gewend. Hoe moet
dat gaan als Youp van 't Hek of
Freek de Jonge hun vitrioolach
tige grappen weer loslaten?
Moeten ze dan als Boudewijn in
het theater is na de voorstelling
politiebescherming aanvragen?
Ik kan me nog herinneren dat
Ischa Meijer het eens had over
'de grootste Sterrenslag ter we
reld' en daarmee bedoelde hij
de holocaust. Voor zover ik weet
heeft geen jood henxaangeval-
len.
Het kan zijn dat Boudewijn een
speciale relatie had met de be
trokkenen in die Leidse balpen
zaak, maar dan nog. Hij weet
toch dat de cabaretier die op
het podium staat een ander is
dan de man die zich heeft afge-
schminkt en zich weer in het
gewone leven begeeft. Boude-
wijns reactie is een beetje te
vergelijken met de man op het
toneelbalkon die tegen de
moordenaar in het stuk roept
dat hij hem buiten wel eens
even zal afdrogen.
Wat er nu precies op die maan
dagavond in Boudewijn is geva
ren, laten we maar even in het
midden. Het incident leert ons
echter wel één ding. En dat is
dat taal gevaarlijk kan zijn. Ook
wij, journalisten, - de mensen
die over de Grijze Wolven heb
ben geschreven even uitgezon
derd -realiseren ons dat bijna
niet meer in een democratie als
Nederland. Wij bedrijven in we
zen mooi-weer-journaüstiek.
Met het cabaret is het net zo.
Cabaretiers kunnen alles zeg
gen, totdat er ineens iemand
echt 'gewond' raakt. Misschien
heeft Boudewijn met de aanval
op Joop Visser wel een nieuwe
trend gezet.
Is het cabaret hier dan eindelijk
ook gevaarlijk?
recensie •martunv
Tentoonstelling: 'Kunst-Licht'. Te zien: t/m 24/12, do.
t/m zo. 13-17 uur, kunstcentrum Haagweg4, Leiden,
'Kunst in het Donker' is de titel van een cul
turele manifestatie die momenteel in kunst
centrum Haagweg 4. Maar de argeloze be
zoeker die denkt bij binnenkomst in het
donker een video-installatie of filmprojectie
aan te treffen, komt bedrogen uit: de expo
sitieruimte oogt licht en ruim als altijd. De
titel 'Kunst in het Donker' moet - zo blijkt al
snel - overdrachtelijk worden begrepen. In
de donkere dagen voor Kerstmis dachten de
organisatoren er goed aan te doen een ma
nifestatie te organiseren waarbij kunst en
cultuur de bezoeker tot nadenken stemt.
Voor 'Kunst-Licht', het tentoonstellings
gedeelte van de manifestatie, zijn daarom
werken bijeengebracht die licht, duisternis
en spiritualiteit als thema's zouden hebben.
Zouden, want veel werk op de tentoonstel
ling blijkt er bij nader inzien slechts een op
pervlakkige relatie mee te hebben. Neem
nou de grafiek van Pollie Hogenboom. Haar
langwerpige werken op papier zijn opge
bouwd uit abstracte, vaak kleurige vormen
waarin een enkele keer ook een figuratief
element opduikt. Maar wat haar werk nu
precies met licht en duisternis, laat staan
met spiritualiteit, van doen heeft?
Anders ligt dat met Bart Keer. Van alle
deelnemers sluit zijn werk waarschijnlijk
nog het meest aan op het thema van de
tentoonstelling. Op zijn dromerige schilde
rijen doemen vanuit de duisternis objecten
en wezens (een engel? een madonna?) op
die zwanger lijken van betekenis. De afbeel
dingen zijn echter zo glad en clichématig
geschilderd dat elk symbool op de schilde
rijen zijn oorspronkelijke betekenis ogen
blikkelijk verliest.
Het aardigste van de tentoonstelling is
mijns inziens het werk dat zich volledig
onttrekt aan de thema's. De werken van
Sylvia ten Kley zijn daarvan een goed voor
beeld. Niet tevreden met het tekenen, be
gon Ten Kley een tijd geleden andere ma
nieren te zoeken om het papier te bewer
ken. Door erin te prikken en op de achter
kant figuren te ponsen, ontstonden in het
papier allerlei reliëfachtige patronen die je
als toeschouwer graag zou willen aaien. Bo
vendien gebruikte Ten Kley naald en draad
om extra stukjes papier toe te voegen.
Spraakmakend of spectaculair kun je haar
werk niet noemen, daarvoor is het te sub
tiel. Maar wie de tijd neemt om het zorgvul
dig te bekijken zal merken met hoeveel pre
cisie en toewijding de werken zijn gefabri
ceerd.
Ook geslaagd is een sculptuur van Ludy
Feyen. Het bestaat uit twee grote, organisch
gevormde constructies van wilgentenen,
bamboe en palmhout, materialen die licht
en flexibel zijn en het beeld een transparant
karakter geven. De twee constructies, die je
kunt zien als eikaars tegenpolen, zweven
hoog in de lucht.
Zo licht en transparant als het werk van
Feyen is, zo zwaar en massief oogt het werk
van Henk Bexkens. Zijn drie donkere geo
metrische sculpturen van multiplex en
plexiglas lijken al het licht in zich te hebben
opgezogen. Op de tentoonstelling zijn het
de weinige werken die een raadselachtige
aantrekkingskracht uitoefenen. Niet zozeer
omdat ze te maken hebben met licht, duis
ternis of spiritualiteit, zoals de organisato
ren ons willen doen geloven, maar omdat
ze naar niets anders verwijzen dan zichzelf.
In de ruimte aan de Haagweg lijken ze een
vanzelfsprekende plaats te hebben gevon
den.
Pavarotti zou
belasting voor
elf miljoen
ontduiken
De Italiaanse tenor Lucianö
Pavarotti wordt verdacht van
belastingontduiking. De zan
ger, die officieel in Monaco
woont, zou tien miljard lire
(ruim 11 miljoen gulden) aan
inkomsten uit het buitenland
voor de belastingen hebben
verzwegen.
Volgens de krant La Repu-
blica is Pavarotti de eerste in
het buitenland wonende Ita
liaan die de belastingdienst
op het spoor is. Op de lijst
van de inspectie zouden nog
150 andere kunstenaars,
sportlieden en acteurs staan.
Boek in de enige echte 'Er was eens... '-stijl
enschede theo hakkert
Het houdt niet op met Diana-
mania. Deze week verscheen al
Tribute-cd van 36 grote pop
sterren en nu is er ook van de
anders zeer serieuze Oosten
rijkse schrijver Robert Menasse
een sprookjesboek over haar.
'Wat praten jullie toch steeds
over een prinses? Prinsessen
bestaan toch alleen in sprook
jes?' Deze woorden van Sophie
Menasse vormden de directe
aanleiding voor vader Robert
om de pen te pakken en het
sprookje 'De laatste sprookjes
prinses' te schrijven.
Robert Menasse (1954) is
een serieus auteur. Sterker
nog: hij staat te boek als de
zijn beste werk geldt 'Zalige tij
den, breekbare wereld', dat vo
rig jaar in vertaling verscheen.
Dezelfde vertaler, Paul Beers,
heeft in verband met de actua
liteit razendsnel het Diana-
boek vertaald. De Arbeiders
pers maakte er voor 25 gulden
een fraaie, gebonden uitgave
van, waarin ook de fantasti
sche, cartoon-achtige tekenin
gen van Gerhard Haderer goed
tot uitdrukking komen.
Voor 'De laatste sprookjes-
prinses' heeft Menasse zijn
diepgravende thematiek totaal
overboord gezet en koos hij
voor de enig echte sprookjes
stijl, inclusief de verplichte 'Er
was eens'-aanhef.
André Hazes n
Oranje-elftal.
Plan voor speelfilm over André Hazes
tsuMEen bioscoopfilm over het van drank en tranen door
drenkte leven van André Hazes. Michael Peterson, lange tijd Ha-
manager, droomt er al jaren van. Nu hij bij het platenlabel
is en eigen baas is, heeft hij eindelijk tijd om zijn lang ge
koesterde wens te vervullen. ,,En de plannen zijn zeker con
creet", vertelt hij deze week in het entertainmentbrancheblad
Muziek Beeld. „De NPS is zeer enthousiast en ikzelf zal als co
producent fungeren. De planning is dat de bioscoopversie al vol
gend jaar kerst te zien is. Daarna volgt televisie."
De Leidse Schouwburg heeft in de grote foyer een plekje ingeruimd voor een eigen brasserie.
FOTO HENK BOUWMAN
Er staan ongeveer tien tafeltjes in een omgeving
van (nog) onbevlekt schouwburgrood, gedempte
conversatie en hulpvaardig personeel dat zijn
best doet om niet over zijn beste beentje te strui
kelen. Het zilver straalt nog maagdelijk naast het
menu van de Leidse Schouwburg. Vanaf vandaag
wordt het naast het theaterprogramma waar
schijnlijk het meest belezen blaadje binnen de
muren van de toneeltempel. Want er kan hier
meer dan alleen maar podiumkunst worden ge
consumeerd. De Leidse Schouwburg heeft in de
grote foyer een plekje ingeruimd voor een eigen
brasserie waar bezoekers kunnen dineren voor de
voorstelling. Voedsel voor het lichaam en voor de
ziel, dat idee. Nog niet bij alle voorstellingen, al
leen die titels die in het programmaboekje met
een vork en mes zijn aangeduid.
Nu kunnen maximaal veertig theaterbezoekers
per voorstelling gebruik maken van de keuken. Er
zijn er op het moment ongeveer dertig in het res
taurantgedeelte. In de keuken sissen pannen en
klinken zoemers onophoudelijk om aan te geven
dat er weer iets kan worden opgehaald. Maar ho-
recamanager Cor Bakker biedt uitkomst en ant
woorden. „We hadden al een keuken maar die
was te klein en voldeed niet aan de huidige eisen.
Nu zijn we helemaal compleet met materieel en
personeel. We werken met oproepkrachten in de
bediening die allemaal ervaring hebben in de ho
reca. Als het aanslaat dan verzorgen we op den
duur het diner voor elke voorstelling."
Een meisje van de bediening komt naar ons ta
feltje om zich te verontschuldigen voor het lange
wachten. Wij hebben niets gemerkt, maar laten
ons de excuses en de Varkensmedaillons Dordog-
ne graag aanleunen. Aardappelbolletjes met ge-
hamkaasde witlof en varkenshaasbiefstukjes op
een bedje van prei en taugé. De ambiance klopt,
alleen het licht is nog te fel. Een bardame be
merkt op tijd ontbreken van de sfeer en dimt
langzaam de lampen. Waarna twee tafeltjes ver
derop de opmerking klinkt: „Oh het doek gaat
op." Maar dat komt pas als na het toetje Freek de
Jonge in de try out van zijn oudejaarsconference
het publiek een koekje van eigen deeg voorscho
telt.
Wonderschone expositie in Rijksmuseum
Schenking van 1,5 miljoen voor Bavo
haarlem Haarlem heeft 1,5 miljoen gulden in de schoot gewor
pen gekregen voor de restauratie van de kruistoren van de Grote
of St. Bavokerk. De schenker wenst anoniem te blijven. De gulle
gever heeft als voorwaarde gesteld dat de gemeente zelf ook nog
ruim een miljoen ophoest voor de benodigde restauratie. Het
gemeentebestuur gaat ervan uit dat de restauratie snel kan be
ginnen. Dat was tot dusver niet mogelijk door een tekort van 2,5
miljoen. De opknapbeurt is nodig omdat weersinvloeden de
loodbekleding en het onderliggend houtwerk van de toren
steeds verder aantasten.
Boekenweek sluit af in Jorwerd
amsterdam De Boekenweek wordt volgend jaar voor de veran
dering eens niet in de Amsterdamse grachtengordel afgesloten.
Het slotbal verhuist naar Jorwerd, het Friese dorp dat figureert in
het veelbejubelde boek Hoe God verdween uit Jorwerd van boe
kenweekessayschrijver Geert Mak. Wel is er in de hoofdstad een
openingsbal, zodat er voor het eerst in de 63-jarige geschiedenis
de Boekenweek twee Boekenbals zijn.
Subsidie voor Verzetsmuseum
amsterdam Het Verzetsmuseum in Amsterdam ontvangt van de
provincie Noord-Holland 750.000 gulden als bijdrage in de aan
koop- en inrichtingskosten van het nieuwe onderkomen in ge
bouw Plancius aan de Plantage Kerklaan. Het Verzetsmuseum
was sinds 1985 gehuisvest in een voormalige synagoge aan de
Lekstraat in de hoofdstad. De collectie en de bezoekersstroom
bleven groeien, waardoor de behuizing hier te krap werd. In sep
tember dit jaar werd een begin gemaakt met de verhuizing naar
ïieuwe locatie. Met de aankoop, verbouwing en inrichting
het gebouw Plancius is een bedrag van ruim zes miljoen
gulden gemoeid.
Recordbedrag voor schilderijen VS
new york Op een veiling bij Sotheby's in New York is e
cordbedrag neergeteld voor Amerikaanse schilderijen. Onder de
hamer kwamen doeken van John Singer Sargent en Georgia
O'Keeffe, die gezamenlijk voor 43,6 miljoen dollar (87,2 miljoen
gulden) van de hand gingen. Het vorige recordbedrag dat voor
Amerikaanse meesters was betaald beliep 37,7 miljoen dollar
(75,4 miljoen gulden) en werd gehaald op een veiling in 1989.
De schilder Gerard Bilders schreef op 27 juni 1862: „Hoe
verlang ik naar buiten! Welk een sterke begeerte heb ik
naar de frisse, groene natuur!" De tentoonstelling 'Langs
velden en wegen. De verbeelding van het landschap in de
18de en 19de eeuw' voert langs werken van de vele kun
stenaars die net als Bilders inspiratie zochten in de nog
ongerepte natuur. Van Jan van Huysums 'Arcadische
landschap' uit 1728 tot en met Mondriaans 'Boom' uit
1911 heeft dat in het Rijksmuseum een wonderschone
expositie opgeleverd.
amsterdam franqoise ledeboer
Toen de componist Gustav Ma
hler in 1903 ons land bezocht,
trof hij nog zoveel moois aan
dat hij er in bloemrijke woorden
over schreef aan de Weense
schilder Carl Moll: „Ik begrijp
wel waarom schilders zich thuis
voelen in dit land! Kleurige hui
zen, weilanden, koeien, water
waar je maar kijkt, meeuwen in
de lucht of op het water, sche
pen en hele wouden van mas
ten, en de wonderschone weer
spiegeling van dat alles in het
water! Je zou hier weken kun
nen rondzwerven! Het is zo
prachtig!"
Om die pracht op geheel ei
gen wijze weer te geven, moes
ten de 18e- en 19e-eeuwse kun
stenaars wel de erfenis van de
beroemde landschapsschilders
uit de Gouden Eeuw van zich
afschudden. In de catalogus
somt Rijksmuseum-directeur
Ronald de Leeuw een aantal
17e-eeuwers op waar de latere
generaties tegenop te boksen
hadden. Onder hen waren gro
ten als Jan van Goyen, Salomon
en Jacob van Ruysdael, Albert
Cuyp en Meindert Hobbema.
In het vierde kwart van de 18e
eeuw hernam het 'ezelschilde
rij' zijn 'rechtmatige positie' uit
vroeger tijden, met de Gouden
Eeuw als inspiratiebron. Zo
schilderde Hermanus van Brus
sel in 1794 een 'Landschap bij
stormachtig weer' met in het
midden een herder die prachtig
wordt verlicht door de laatste
stralen van de zon. „Gij toover-
de door uw penseelen, De zalig
heid der Landtoneelen", com
plimenteerde de dichter Adri-
aan Loosjes hem na zijn dood
in 1815.
Maar Van Brussel was lang
niet de enige die het toveren
weer leerde beheersen. Een
aantal kunstenaars zocht inspi
ratie in Italië en maakte vschil-
derijen die aan de werkelijkheid
van het Italiaanse landschap
waren ontleend. Een van hen
was Hendrik Voogd, van wie
een mooi 'Italiaans landschap
met parasoldennen' wordt ge
toond.
De laat-18e-eeuwse kunst-
theoreticus-verzamelaar Come-
Ondergaande zon bij Boskoop van Hendrick Weissenbruch (1824-1903).
lis Ploos van Amstel adviseerde
zijn schilderende tijdgenoten
nog 'vooral bij de Gouden Eeuw
te rade te gaan om de kwaliteit
van hun handwerk weer op peil
te brengen'. De tijd tussen
1830-1860, de 'Hollandse Ro
mantiek', laat zien dat de kun
stenaars zich inmiddels nergens
meer voor hoefden te schamen.
De landschappen van Nuyen,
Tavenraat, Schelfhout en Koek
koek hebben elk hun 'eigen' ex
pressieve kracht.
De faam van de 19e-eeuwse
landschapsschilders van de
Haagse School behoeft geen
aanprijzing meer. Het is de sa
menstellers van de expositie ge
lukt uit allerlei collecties schitte
rende werken van onder ande
ren de gebroeders Maris, Paul
Gabriël, Willem Roelofs en Jan
Hendrik Weissenbruch bijeen te
brengen.
'Langs velden en wegen' ein
digt met de experimenten in
stijl, kleur en techniek in de
landschappen van Van Gogh,
Jan Toorop, Jan Sluyters, Floris
Verster, Leendert Gestel en
Mondriaan. Die kwamen er
zwart-wit gesteld op neer dat
bomen niet meer groen hoef
den te zijn en luchten niet meer
grijs of blauw. Maar ook Mon
driaans 'abstracte' 'Boom' weet
tot slot nog een gevoel van
heimwee op te wekken naar die
goeie, oude tijd: een Nederland
zonder vliegtuiglawaai, volge
propte wegen en uitdijende ste-
FOTO GPD
den vol doorsnee-architectuur.
De expositie 'Langs velden
en wegen' in het Rijksmuseum
(Stadhouderskade 42, Amster
dam) duurt tot en met 3 maart
1998. Het museum is dagelijks
geopend van 10.00 tot 17.00
uur en alleen op Nieuwsjaars-
dag gesloten. Bij de tentoon
stelling is ook een CD-ROM
(uitgave IDG Communications
Nederland) met een interactie
ve wandeling verschenen. De
prijs bedraagt 89,95 gulden.
