Onderzoek naar flora en fauna in zee
Natuur Milieu
Lepelaar aan de VOS ontsnapt Verstikken alternatief voor vergassen
Zonneschip krijgt milieuprijs
nnmm
mam
WOENSDAG 3 DECEMBER 1997
BERT DE JONG
De Nederlandse Organisatie voor We
tenschappelijk Onderzoek (NWO) in
vesteert de komende acht jaar zes mil
joen gulden in een diepgaand onder
zoek naar het verstoorde evenwicht
tussen de moderne maatschappij en
de flora en fauna in zee. In het zoute
milieu gaan allerlei soorten hard ach
teruit. Uit onderzoeken blijkt dat het
onderwaterleven in de achterliggende
jaren verhoudingsgewijs nog meer op
z'n falie heeft gehad dan de flora en
fauna op het land.
Een beetje stiekeme verloedering,
want onder de waterspiegel kijken
naar wat zich daar afspeelt is niet zo
sterk ontwikkeld. De NWO heeft een
programma 'Duurzaam Gebruik en
Bescherming van Mariene Levende
Hulpbronnen' vastgesteld, om daarin
verandering te brengen. Doel van het
studieprogramma is er achter te ko
men hoe het voortbestaan van in zee
levende zoogdieren, vissen, planten
en ongewervelde dieren beter gega
randeerd kan worden. Hoe leven flora
en fauna in zee? En hoe zit het met de
onderlinge samenhang?
Het NWO-programma richt zich in
het bijzonder op de ecologische pro
cessen in de Noordzee. Een drukbe-
viste plas zout water. De vraag is hoe
het intensieve zeegebruik door de
mens en de ecologische processen
zich daar tot elkaar verhouden. Critici
roepen al jaren dat er sprake is van
een voor planten en dieren dodelijke
wanverhouding. Het jachtige jaarrit
me van de mens botst er met de lang
zame, meerjarige cycli van de ecologi
sche processen.
Zo meldden onderzoekers van het Ne
derlands Instituut voor Onderzoek
van de Zee (NIOZ) op Texel afgelopen
week in een rapport dat de visserij
met boomkorren, waarbij zware ket
tingen aan de netten de zeebodem
omploegen, nog schadelijker is voor
allerlei zeebeesten en -beestjes dan al
bekend was. Vooral traaggroeiende en
langlevende soorten kunnen de men
selijke exploitatiesystemen niet bijbe
nen.
Als boeren op zo'n grove en brute ma
nier roofbouw op hun akkers zouden
plegen, was er uit oogpunt van oogst
en natuurbescherming allang een
stokje voor gestoken. De toekomst is
aan duurzame landbouw. Denk maar
eens aan de mestwetgeving, weidevo
gelbescherming, antiverdrogingsbe-
leid, inrichting van natuurreservaten,
enzovoorts. Zover is het op zee nog
lang niet. Duurzaam zeebeheer is een
vrome wens.
De NWO-biologen gaan in de Noord
zee in eerste instantie in kaart bren
gen hoe groot de gebieden zijn waar
binnen groepen dieren en planten
zich voortplanten. Daarnaast bestude
ren de wetenschappers hoe in een
meerjarige periode de aantallen plan
ten en dieren door natuurlijke oorza
ken toe- danwel afnemen. De uitkom
sten worden afgezet tegen de visserij
activiteiten.
Het idee is dat de visserij meer reke
ning dient te houden met de ecologi
sche processen en niet andersom. Dat
voorkomt in magere jaren uitputting
van soorten zoals kabeljauw en ha
ring. Economen zullen een gedragsco
de voor vissers proberen te ontwikke
len die de duurzaamheidstoets kan
doorstaan en toch ook redelijk brood
op de plank garandeert.
Als bekend is hoe groot de leefgebie
den van soorten zijn en hoeveel er van
die gebieden bestaan, kunnen in het
kader van duurzaam zeebeheer de
visserij-inspanningen beter gespreid
worden over die verschillende leefge
bieden. Nu is de druk soms geconcen
treerd op één enkel zeegedeelte, het
geen de (over)levingskansen van vis
sen of andere dieren in zo'n gebied
sterk verkleint. Op den duur verliezen
soorten daardoor het vermogen zich
aan te passen. Het verhindert daar
naast genetische uitwisselingen met
soortgenoten in andere zeegebieden.
Aanpassing van de zee-exploitatie aan
de ecologische processen zal wettelijk
verankerd moeten worden. Daarom
schakelt de NWO naast biologen en
economen tevens juristen in.
Insecten verdelgen door ze te
laten stikken. Dat is een simpel
maar doeltreffend alternatief
voor vergassing met het giftige
methylbromide. De milieu
vriendelijke techniek, bedacht
door het bedrijf Ecogen in Nu-
mansdorp, is genomineerd voor
de milieuprijs 1997 van het mi
nisterie van VROM.
Opgeslagen partijen graan, zaad
en bloemen worden nu nog in-
sectenvrij gemaakt door ze te
vergassen met methylbromide.
Dit verdelgingsmiddel werd tot
voor kort ook in de landbouw
veelvuldig gebruikt als bodem-
ontsmetter, maar is nu verbo
den. Het gif is namelijk zeer
schadelijk voor de mens. Alleen
in afgesloten ruimten en onder
stricte voorwaarden mag het
gas nog worden toegepast.
Ecogen gooit het middels de
verstikkingstechniek over een
andere boeg. De te behandelen
goederen worden in gasdichte
folie verpakt. De binnenlucht
wordt vervangen door kool
dioxide en stikstof, de tempera
tuur verhoogd tot dertig graden
en het zuurstofgehalte omlaag
gebracht tot minder dan een
procent. Resultaat is dat de aan
wezige insecten de verstikkings
dood sterven.
Volgens het ministerie van
VROM is de Ecogen-methode
geschikt voor onder meer de
opslag van cacaobonen, rijst en
tarwe.
Het aantal broedparen lepelaars heeft de magische grens van duizend overschreden, foto martijn de jonge
BERT DE JONG
De belangrijkste doelstelling
van het 'soortbeschermingsplan
lepelaar' is, veel eerder dan ver
wacht, dit jaar bereikt. Volgens
Natuurmonumenten hebben er
afgelopen voorjaar en zomer
1126 paren lepelaars in ons
land gebroed. Een nieuw re
cord.
In het soortbeschermingsplan,
een paar jaar geleden gemaakt
omdat de lepelaar in Nederland
met uitsterven bedreigd leek,
staat dat het streven er op is ge
richt in 2.015 minstens 1.000
broedparen te hebben. De witte
vogels zijn de plannenmakers
liefst 19 jaar te snel afl
Dat is niet zo heel erg verwon
derlijk. De uitvoering van het
natuurontwikkelingsbeleid ver
loopt traag. Grondaankopen
stagneren en er is een chronisch
gebrek aan geld.
Een weliswaar kritische, maar
ook erg opportunistische vogel
soort als de lepelaar, heeft niet
kunnen wachten op realisatie
van al het moois dat ze op pa
pier in het vooruitzicht is ge
steld.
Onder andere door het opruk
ken van de vos in verdrogende
natuurgebieden was de lepelaar
gedwongen in beweging te ko
men, zelf actief op zoek te gaan
naar nieuwe broedplaatsen. De
mens wikt, de lepelaar beschikt.
De vogels zijn massaal richting
Waddenzee en Zeeuwse delta
getrokken. Rijke voedselgebie-
den: veel kleine vis en massa's
garnalen. En - zeker op de wad
deneilanden - geen last van vos
sen.
In het binnenland broeden nu
alleen nog in Flevoland, in de
Oostvaarders- en aangrenzende
Lepelaarsplassen, lepelaars.
Daar leven wel vossen, maar
omdat het heel grote moerasge
bieden zijn, vinden de lepelaars
er meestentijds nog wel plekken
die voldoende veiligheid bie
den.
Ons land telt nu in totaal elf le
pelaarskolonies (tien broedpa
ren of meer). In het soortbe
schermingsplan is sprake van
minstens vijftien broedkolonies
in 2015. Dat doel is dus nog niet
bereikt.
Het aardige van het in beweging
komen en mede daardoor op
bloeien van de lepelaarspopula
tie, is de uitstraling naar omrin
gende landen. Op Duitse en
Deense waddeneilanden heb
ben zich nu ook lepelaars ge
vestigd. Zelfs aan de Engelse
oostkust hebben dit jaar lepe
laars gebroed.
OPGAVE
OPLOSSING
CRYPTOGRAM
Horizontaal: 3. Zakbijbeltje? (7);
6. Geen volk om mee op te schie
ten (6); 8. De gang van een paard
voor varkens (4); 11Wedstrijd
die in Engeland aanstekelijk
werkt (5); 13. Plaats met draai
ende onderdelen (5); 14. Deze
taal is griezelig voor een meisje
(6).
Verticaal: 1Drank die opwek
kend is (4); 2. Met moord erbij
een schreeuwend vuur (5); 4.
Walvisvaarder (4); 5. Het electo
raat in Dieren (7); 7. Deze route
geeft tweemaal niet thuis (6); 9.
Het gewas dat opkomt (4); 10.
Lekker gemalen (3); 12. Trek om
eraan te gaan (4).
KRUISWOORDRAADSEL
P s
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en het Kukel
Commissaris Bulle Bas stiet een
getergde kreet uit. „Natuurlijk Bom
mel weer!" riep hij..Altijd dezelfde."
„Matig u, heer Bas", zei heer Ollie
koel. „Bedenk tegen wie u spreekt."
„Dat doe ik juist!" kreet de politie
chef overspannen. „Het is wel bitter!
Daar volgde ik een spoor door de rio
len. Met levensgevaar, mag ik wel
zeggen. Met inzet van al mijn speur
dersgaven! Onder dit pand vind ik
een belangrijk bewijsstuk. Ik weet
dus, dat ik de indringers op het spoor
ben. Ik kijk. Ik zie, dat het een soort
periscoopje is, een kijkkastje zal ik
maar zeggen. Ik steek het door een
verdacht gat in de zoldering... en wat
gebeurt er?"
„Nu, wat gebeurde er?" vroeg heer
Bommel vol spanning. „Dat zal jij
niet weten!" loeide de beambte. „Je
hebt mijn bewijsstuk tot gelei ver-
flodderd zodat het me om de oren
druipt!"
„D-dat heb ik niet gedaan", stamelde
heer Ollie. „Dat deed Tom Poes."
„Alles voor niets", hernam de ander
inzinkend. Hij haalde een zakdoek
voor de dag en begon het waarne
merskastje van zijn gelaat te vegen.
„Heel mijn listig speurwerk", mom
pelde bij. „Door een paar lummels
waardeloos gemaakt. Nu kan ik op
nieuw door die modder gaan plas
sen."
„Laat ik beginnen met der modr",
sprak op dat moment professor Prl-
wytzkofsky, niet ver vandaar. „Voor
een wetenschappelijk onderzoek zijn
gegevens noodwendig. En volgens
mijn these huist er een levensvorm
in dezer blubr. Dus eerst een bodem
monster."
Zo sprekende tapte de geleerde enig
vocht uit het moeras, zonder te mer
ken, dat er achter hem een wande
laar naderde.
REDACTIE: BERT DE JONG 072-
H E T W E E Rn
r'
DOOR JAN VISSER Ir
November is een droge maand geweest. Gemiddeld over Nederlêt'
viel er ongeveer 38 mm en dat is nog niet de helft van de normal
maandsom. Normaal valt er namelijk zo'n 80, in onze regio 89 n
Voor het laatst was het in 1989 droger. Toen viel er gemiddeld on
het land 31 mm. De jaren die qua drukopbouw in oktober en novc
ber veel overeenkomsten vertoonden met dit jaar, 1941 en 194,'ij
hadden ook een droge slachtmaand. Destijds viel er respectievel»
35 en 40 mm. Opmerkelijk droog was het de afgelopen maand i(e
noorden en oosten. In het Friese Giekerk bij Leeuwarden viel mae
mm tegen 80 mm in Clinge, Zeeuws Vlaanderen. Bij ons was Haie
lem-West, in oktober samen met Overveen de natste plaats van
derland, het droogst. Er viel in Haarlem 42 mm. Verder op Schipe
44, in Stompwijk 47, op Valkenburg 48 en in Santpoort-Noord er|
zerswoude 59 mm.
Het actuele weerbeeld staat dezer dagen onder invloed van een t
drukgebied dat zich van IJsland naar de Britse eilanden verplaats
De lucht die langs de oostflank van het luchtdrukmaximum oven
Noordzee naar het zuiden stroomt, is tamelijk koud. Boven het rj£
tief warme zeewater komen daardoor enkele buien tot ontwikkeld
Sommige buien komen aan wal. Dat gebeurt hoofdzakelijk in heL
Waddengebied maar bij ons kan morgen ook een winterse bui vaL
Over het algemeen is het echter droog met naast wolkenvelden o
wat zonneschijn. De temperaturen, in de nacht plaatselijk iets or
nul, lopen morgenmiddag op tot 4 graden. De wind is matig en v\?
uit het noordoosten, maar 's avonds wordt een veranderlijke wint
wacht. L
In de nacht van donderdag op vrijdag vriest het opnieuw licht. In
weekeinde neemt de kou af doordat de as van het hogedrukgebic
zuiden van ons land komt te liggen. Daardoor gaat de wind uit w(
lijke richtingen waaien. Ook de regenkansen nemen geleidelijk tl
u
R
z°nn|s
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
woensdag.
Noorwegen:
In het zuiden opklaringen
en droog. In het midden
en noorden toenemende
bewolking gevolgd door
sneeuw; langs de kust ook
regen en veel wind. Aan
zee maxima nog net iets
boven nul; landinwaarts
overdag meest matige
Afwisselend opklaringen
en wolkenvelden; in het
zuiden eerst nog sneeuw
maar verder overwegend
droog. In het zuiden over
dag lichte vorst, elders
matig of streng.
Denemarken:
Soms zon, maar ook wol
kenvelden; overwegend
droog. Eerst een koude
noordoostenwind. Middag-
temperatuur rond het
vriespunt.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Wisselend bewolkt en vooral langs de
oostkusten enkele winterse buien. Mid-
dagtemperatuur uiteenlopend van een
graad of 2 in het oosten van Schotland
tot 8 in het westen van Ierland.
België en Luxemburg:
Vandaag meest bewolkt en hier en .d^ar
sneeuw of regen. Morgen in de Arden
nen misschien nog sneeuw; ye^d^r d/oog
en soms wat zon. Maxima rorid of net
boven nul graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag bewolkt en af en toe regen of
sneeuw. Morgen in de Jura en Vogezen
nog kans op sneeuw; verder hier en daar
zon maar eerst mogelijk mist. Koud met
maxima van rond het vriespunt in de
oostelijke departementen tot een graad
of 6 langs de kusten van Bretagne en de
Vendee.
Portugal:
Vandaag nog hier en daar zon. Morgen
toenemende bewolking en van het zuid
westen uit regen; misschien ook onweer.
Middagtemperatuur langs de kust rond
16 graden; landinwaarts een paar gra
den lager.
Madeira:
Wolkenvelden en kans op regen. Mid
dagtemperatuur rond 19 graden.
Spanje:
Vandaag nog zonnige perioden en met
uitzondering van het noorden droog.
Morgen meest bewolkt en kans op re
gen, misschien ook onweer en in het
noorden kans op sneeuw. Vandaag maxi
ma van een graad of 12 in het noorden
tot 20 aan de Costa del Sol; morgen in
het noorden aanmerkelijk kouder.
Canarische Eilanden:
Half tot zwaar bewolkt en kans op een
paar buien, misschien met onweer. Iets
lagere maxima: morgen rond 23 graden.
Marokko:
Westkust: vandaag nog zonnige perio
den maar van het westen uit toenemen
de bewolking en vooral morgen een paar
stevige regen- of onweersbuien. Van
daag nog bijna overal 20 graden of
meer; daarna lagere maxima.
Tunesië:
Flinke zonnige perioden maar vandaag
in het noorden nog een paar buien en
veel wind. Tamelijk fris met maxima
rond 17 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag bewolkt en af en toe regen of
sneeuw; in het zuidoosten zonnige pe
rioden. Morgen ook elders meeer kans
op zon en bijna overal een afnemende
neerslagkans; in de Pyreneeen nog
sneeuw. In het oosten vooral vandaag
veel wind; in het Rhonedal een krachti
ge Mistral. Maxima uiteenlopend van
rond het vriespunt bij Lyon tot een graad
of 10 langs de kusten.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag nog zonnige perioden en bijna
overal droog. Morgen een toenemende
kans op een paar regen- of onweersbui
en. Vandaag een stevige koude noorden
wind Middagtemperatuur omstreeks 16
graden.
Italië:
Meest bewolkt en perioden met (buiige)
regen, in bergstreken ook sneeuw. Bo
vendien op vandaag erg veel wind. Maxi
ma van een graad of 5 in het noorden tot
18op Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Wisselend bewolkt en kans op een paar
buien. Vooral vandaag onstuimig met
een harde koude noordenwind en maxi
ma van een graad of 12; morgen rustig
en minder koud.
Malta:
Half tot zwaar bewolkt en vooral van
daag kans op een bui en veel wind. Mid
dagtemperatuur omstreeks 18 graden.
Griekenland en Kreta:
Vandaag bewolkt, perioden met (buiige)
regen en een stevige westenwind; mor
gen rustiger, afnemende neerslagkans
en hier en daar zon. Middagtemperatuur
rond 16 graden maar vandaag op som
mige plaatsen wat hoger
Turkije en Cyprus:
Meest bewolkt en een aantal (mogelijk
forse) buien, ook met onweer en hier en
daar veel wind. Middagtemperatuur van
een graad of 12 in de omgeving van Is
tanbul tot dicht bij 20 op Cyprus:
L lagedi
«hoge*
>- windrichting |ucht(T
19 temperatuur hectoj
Duitsland:
Meest bewolkt en af en toe sneei
en daar regen. In het noordwest*
schien een paar opklaringen. Ki
middagtemperatuur rond of ont
vriespunt.
Zwitserland:
Overwegend bewolkt en van tijd
sneeuw, in sommige dalen regei
dagtemperatuur meest rond of
ven het vriespunt. Vandaag veel
Tessin door föhn ook zon en maxi
bijna 10 graden.
Oostenrijk:
Veel bewolking en vooral vanda;
dan sneeuw, in de lagere streken]
gen. In het zuiden misschien ee
opklaring. Middagtemperatuui
meeste plaatsen net iets bo\
vriespunt.
Polen:
Veel bewolking en nu en dan i
(natte) sneeuw. Middagtemi
rond of net iets boven nul.
Tsjechië en Slowakije:
Bewolkt weer en af en toe rei
sneeuw. Middagtemperatuur in Tl
rond het vriespunt; in Slowakj
fractie hoger.
Hongarije:
Veel bewolking en vooral vandaaj
den met regen; (natte) sneeuwi
uitgesloten. Maxima rond 4 grade
DONDERDAG 4 DECEMBER 1997 I
Zon- en maanstanden
Zon op 08.30 Zon onder
Maan op 11.42 Maanondel
Waterstand
limuiden Katwijk j
Hoog 06.11 18.26 05.44
Laag 01.50 «14.16 01.31
Weerrapporten 03 december 07 ui1
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Brussel
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
licht bew.
half bew.
licht bew
sneeuwbui
licht bew
licht bew.
Casablanca onbew.
Johannesburg onbew.
Los Angeles halt bew.
New Orleans onbew
Tel Aviv half bew.
Toronto onbew
Vancouver licht bew
Het Friese zonne
schip 'Blaustims'
heeft de milieu
prijs voor de indu
strie in de wacht
gesleept. Een twee
de onderscheiding,
de milieuprijs voor
de scheepvaart,
werd net niet be
haald. Het bleef bij
een eervolle ver
melding.
De Blaustirns vaart
op elektriciteit, op
gewekt met zon
nepanelen. Het
schip stoot geen
vervuilende stoffen
uit en is 'fluister-
stil'. De boot is in
eigendom van If
Fryske Gea, de De Blaustirns. Fluisterstille excursieboot.
Friese tegenhanger
van het Noordhol
lands Landschap. De stichting
zet het zonneschip in voor ex
cursies door natuurreservaat de
Aldee Feanen.
De Blaustims krijgt op korte ter
mijn minstens vier zusters,
want het is een succesnummer.
Omdat de Nederlandse milieu
prijs voor de industrie is gewon
nen, mag het schip meedingen
naar de prestigieuze Europese
milieuprijzen voor de industrie,
die in 1998 worden uitgereikt.
