'Het is allemaal wat opener geworden'
ibilerend Hello Venray
zich niet gek maken
Zelfportret Mulisch zonder eigen werk
Cultuur&Kunst
ie Ligthart overleden
Jeugdig elan
Ferenc Liszt
Kamerkoor
Onheilspellende landschappen in galerie A/I
ISDAG 3 DECEMBER 1997
ifische kunstkalender 1998
bnoTENEen aantal Zuid-Hollandse grafische kunstenaars
He handen ineen geslagen en een kunstkalender voor 1998
irdigd. De kalender bestaat uit 12 losse prenten, die aan
en staafjes op een plaat perspex hangen. De prenten kun-
Éarom na gebruik worden ingelijst. Voor meer informatie:
1-5616436.
p van Zweden gastdirigent in Kiev
de» De chef-dirigent van Het Orkest van het Oosten, Jaap
iveden, wordt gastdirigent bij het Staatssymfonie-orkest
jev. De nieuwe baan van Van Zweden in de Oekraïnse
stad heeft geen gevolgen voor zijn functie in Enschede.
Iveden is ook gastdirigent bij Het Brabants Orkest. Het
jieel veel voor dat chef-dirigenten hun werk combineren
ïn of meerdere gastdirigentschappen.
^ven Bomans voor vijf mille geveild
|m» Een verzameling brieven van Bomans aan zijn aanbid-
inmy van Lokhorst heeft 5200 gulden opgebracht. De epis
oden gisteravond geveild bij het Haarlemse veilinghuis
Kuyper. De nieuwe eigenaar wil onbekend blijven. Ook
igboek en acht brieven van Emmy van Lokhorst kwamen
de hamer. Het dagboek ging weg voor 3200 gulden en
jrieven leverden achthonderd gulden op.
i Gogh brengt bijna 1,4 miljoen op
dam» Het schilderij 'Boerenhuis' van Vincent Van Gogh
gisteren 1.383.840 gulden opgebracht op een veiling bij
ie's Amsterdam. De geschatte opbrengst lag tussen de
0 en 500.000 gulden. Een Zwitserse privé-verzamelaar
netwerk. Van Gogh schilderde 'Boerenhuis' in 1885, het-
|jaar waarin hij de 'Aardappeleters' vereeuwigde.
s schenkt Hermitage een miljoen
ju» Nederland zal een miljoen gulden bijdragen aan de
yan een nieuwe bezoekersingang van het beroemde mu-
Hermitage in Sint Petersburg. Na de verbouwing zullen
kers het museum kunnen binnengaan via de oorspronke-
ptree van het Winterpaleis, het gebouw waarin het muse-
hvestigd is. Staatssecretaris Nuis (Cultuur) maakte dit giste-
iftMoskou bekend.
mpiavANPLigthart, één van 's werelds pro
minentste banjospelers, kwam
jgere manager en banjo- in 1951 bij de band. Tot 1974
panprspeler van de Dutch bleef hij er spelen. Vanaf 1952
se entollege Band, Arie Ligt- combineerde hij zijn snarenspel
I maandagavond overle- met de functie van manager van
tel- stierf op 73-jarige leef- DSC.
jjn woonplaats Rijswijk. De Dutch Swing College Band
utch Swing College Band bestaat nog steeds. Voorzover
een) 1944 opgericht door de bekend is er geen ander orkest
n berbrleden Peter Schilper- dat in zijn geschiedenis zoveel
enHagthart was ook één van plaatopnames heeft gemaakt.
en uien van het eerste uur Ligthart wordt "Saterdag in Rijs-
een wezenlijke inbreng wijk begraven. De bandleden
ntwikkeling van de typi- nemen spelend afscheid van
'Men 'sound' van de band. hem.
Rob Steenhorst, voorzitter Ars Aemula Naturae
Kunstschilder Rob Steenhorst is nu drie jaar voorzitter
van het Leidse Schilder- en tekengenootschap Ars Aemu
la Naturae. Met de bestuursleden is hij bezig het eerbied
waardige instituut enigszins te 'ontkalken'. Er moeten
meer jonge mensen lid worden, meer tentoonstellingen
komen en ook zouden de Leidse kunstenaars meer ge
bruik moeten maken van de ateliers. Steenhorst: „Kijk nu
eens om je heen, dit is toch een prachtige ruimte. Maar
veel mensen weten gewoon niet wat hier allemaal ge
beurt. Misschien moeten we eens een goede pr-mede-
werker aantrekken.
Ars Aemula Naturae, dat al
meer dan driehonderd jaar be
staat, is in tal van literaire ge
schriften vereeuwigd. Vooral
Jan Wolkers heeft daaraan in
zijn boeken 'Kort Amerikaans'
en 'De Walgvogel' de laatste de
cennia veel bijgedragen. Maar
niet alleen Wolkers heeft het in
stituut, dat in 1694 is opgericht
door Willem van Mieris, naar
landelijke bekendheid getild.
Ook schilders als Floris Verster,
David Humbert de Superville,
Menso Kamerlingh Onnes,
Christophe van der Windt, Hen
drik van der Nat, Sierk Schroder
en Fer Hakkaart hebben daar
het hunne aan bijgedragen.
„Ik ben zelf lid geworden in
1993", zegt Steenhorst. „Voor
die tijd was ik een buitenstaan
der. Ik wilde mijn techniek ver
beteren, les hebben van die ou
we, klassieke school. Je had hier
nog een heel stel van die 'ouwe
knakkers', zoals Joop van Kra
lingen, Victor Bouter en Gerard
de Wit. Van Gerard de Wit heb
ik veel geleerd."
„Toen ik hier een jaar later
aantrad als voorzitter, hebben
we ons ten doel gesteld om
meer jonge mensen aan te trek
ken. Het imago van Ars was niet
geweldig en daar wilden we iets
aan doen. Er was hier een enor
me potentie. Maar je zag wel
dat de mensen die hier lid wa
ren toch allemaal een beetje
voor zichzelf werkten, erg indi
vidualistisch. Dat heb je vaak bij
kunstenaars."
„Wat ik opmerkte, is dat de
vereniging als geheel moeite
had om aansluiting te vinden
bij de hedendaagse ontwikke
lingen in de beeldende kunst. In
de negentiende eeuw werd in
de beeldende kunst toch vooral
de nadruk gelegd op handvaar
digheid, op het ambachtelijke
van een beeldhouwer of schil
der. Dat is natuurlijk belangrijk,
maar het is niet alles. De theorie
is ook heel belangrijk. Die is
hier in Nederland lange tijd het
ondergeschoven kindje ge
weest."
„Het was tot de Tweede We
reldoorlog hier een beetje een
burgerlijke elite. Sigaren roken
de vestjesdragers die bepaalden
wat goed was en wat niet. Nu is
dat totaal anders. De inhoud
van het kunstwerk is nu vooral
ook erg belangrijk. Wat heeft
het te zeggen? Het kunstwerk is
nu veel meer de reflectie van
een kunstenaar op een bepaald
gegeven."
„We hebben een enquête on
der de leden gehouden en daar
in gevraagd naar hun wensen
voor de toekomst. Over de uit
slag is uitvoerig gediscussieërd
en gebleken is dat er behoefte
was aan jonge leden, dat het ge
bouw toegankelijker moest wor
den en dat er meer exposities
zouden moeten komen. We zijn
daarmee begonnen. Het is alle
maal wat opener geworden,
maar we hebben nog veel werk
voor de boeg. Ik vind het heer
lijk om te kunnen werken hier,
zonder de druk van een galerie.
Het is goed om je werk te kun
nen laten zien en er commen
taar op te krijgen. Dat kan hier.
Ik zou alleen willen dat er meer
Leidse kunstenaars lid werden."
In de jaren dertig werd het te
kenen naar naaktmodel een tijd
ARS-voorzitter Rob Steenhorst: „Toen ik hier aantrad als voorzitter, hebben we ons ten doel gesteld om meer jonge mensen aan te trekken".
FOTO HENK BOUWMAN
lang als onwelvoeglijk be
schouwd. Tegenwoordig is dat
bij Ars geen punt meer. „Vaak
denken de mensen dat het teke
nen naar naaktmodel iets ero
tisch heeft. Maar dat speelt he
lemaal niet mee als je aan het
werk bent. Als je opgewonden
zou raken, kun je echt niet meer
werken. Je let op de spieren, de
schaduw op de huid, de lijnen
van een gezicht. We hebben
hier soms jarenlang vaste mo
dellen, zowel dames als heren.
Poseren moet iemand echt kun
nen. Het is een vermoeiende
bezigheid. Je moet toch al gauw
zo'n anderhalf uur stilzitten. En
natuurlijk niet verlegen zijn."
Na de koffie maken we een
rondgang door het gebouw. In
de trapnissen staan Griekse
beelden met 'het gipsen zee
schuim nog om hun voeten',
zoals Jan Wolkers schreef. In de
ateliers op de bovenverdiepin
gen zijn cursisten onder leiding
van een docent geconcentreerd
bezig met schilderen. Een van
de klassen tekent 'naar het le
ven'. Omdat het professionele
model niet is komen opdagen,
heeft de docent zelf plaats ge
nomen in een fauteuiltje. Zijn
gestalte wordt door enkele fel
brandende lampen verlicht.
Hier en daar zie je op de witte
tekenvellen zijn contouren in
houtskool tevoorschijn komen.
„Ars moet zijn centrale plaats
in de Leidse beeldende kunst
weer ten volle innemen," zegt
Steenhorst even later. „Er zijn
hier al zo weinig culturele ele
menten. Als je er een element
uithaalt, stort de hele boel in el
kaar. Neem het Centrum voor
Beeldende Kunst. Een centrale
instelling. En dan hoor je zo'n
figuur van de PvdA roepen dat
het CBK maar weg moet, dat de
subsidiekraan moet worden
dichtgedraaid. Meer dan schan
dalig. Hij heeft niet in de gaten
dat hij kunstenaars daarmee
een stuk brood afneemt. Maar
ja, het tekent de denktrant van
politici. Korte-termijn-denken.
Ik zou willen dat er tussen een
instituut als het CBK en het on
ze een levendige gedachtenuit-
wisseling kwam. Zulke institu
ten geven toch kleur aan de
stad."
muziek
recensie lidy van der spek
Ferenc Liszt Kamer Orkest olv Janos Rolla.
Gehoord: 2/12, Stadsgehoorzaal, Leiden.
Het Ferenc Liszt Kamer Orkest
is een niet uit te wissen 'middel
baar' gezelschap met een on
voorstelbaar jeugdig elan. Janos
Rolla, concertmeester tevens di
rigent, is bezeten van zijn vak.
Die bevlogenheid straalt uit
over al zijn discipelen. Een glan
zend zijden coloriet produceren
de strijkers. De alten, die ver
schillende malen deze avond
prominent aan bod komen,
zoals in de overbekende Seren
ade van Tsjaikovsky, zijn van
een zeldzaam honingzoete
toonvorming. Die hele Serena
de overigens klinkt als nieuw,
ongehoord plastisch in de brede
statige openingsmelodie,' meer
dere malen weerkerend, vlak
voor het eind in het Theme
Rousseau-Finale nog even als
terloops ingezet. Ook de wals
wordt zo lichtvoetig en speels
uitgevoerd dat je 't malse gras
onder de voeten ruikt.
De drie Hongaarse Dansen
van Brahms zijn voor dit gezel
schap uit Boedapest op 't lijf ge
schreven; óf Brahms heeft die
bloedwarme sfeer waanzinnig
goed aangevoeld en 'verwoord'.
Schitterende eerste violen in
ijzingwekkende schrille disso-
nante afdalingen, of syncopisch
tegen het orkest in.
Ook Boccherinis 'Marcia not-
turna a Madrid' had een heel
bijzondere sfeer. In het Minetto
kreeg de klankkleur iets orgel
achtigs. In het Rosaria zijn
steeds weer die prachtige alten
te horen. Het pizzicato spel
krijgt een tik van de Spaanse gi
taar mee. Deze mensen weten
ook deze sfeer feilloos te treffen.
En dan is daar nog een voor
treffelijke pianist die het 9e Pia
noconcert van Mozart vertolkt,
Igor Roma, de -onomstreden
prijswinnaar van het Internatio
nale Ferenc Liszt Pianocon
cours 1996. Dit concert is Es
schreef Mozart al op zijn 21e
jaar. Het is een absoluut door
leefd en volwassen werk in 4 de
len. Igor Roma laat je de Stein-
way, die qua klank niet echt ge
schikt is voor de jonge Mozart,
vergeten. Alleen Mozart blijft
over, in heldere uitgesponnen
cadenzen, gedoseerde rubatos,
pianissimi als warm zacht mos,
een transparant, virtuoos ge
speeld Rondo.
beeldende kunst
recensie titia fuchs
Expositie: Werken van Bemhard Blume,
Yael Davids, Axel Hütte, Ronald Versloot,
Albrecht Schnider, Andreas Schön, Edwin
Zwakman. Te zien: tot 15/12, dagèlijks
10.00-17.00 uur. Galerie AZL, Leiden.
Landschap is het centrale the
ma op de expositie bij Galerie
AZL. Maar niet zomaar land
schappen. Er is met het thema
gespeeld, gemanipuleerd en
gefantaseerd. In fotowerken en
olieverfschilderijen tonen ze
ven kunstenaars (hoewel ik er
maar zes kon vinden) hun
werk.
De hoofdmoot van de expo
sitie wordt gevormd door de
grote olieverfdoeken van Ro
nald Versloot. Het zijn realisti
sche landschappen die wel een
soort mysterie in zich dragen.
Het licht is onheilspellend of er
is in de voorstelling iets
vreemds aan de hand. Het
werk 'Vergezicht', bijvoorbeeld,
is een idyllisch doorkijkje
vanuit het bos naar een wei
land. Een doorkijkje zoals je ze
op een boswandeling zo vaak
tegenkomt. Treffend zijn vooral
een paai' bomen achterin het
frisgroene weiland die als wer
velstormen naai' de aarde lijken
te schieten. In 'Na U' of in 'We
are not alone' - boslandschap
pen waarin de grove verticale
lijnen van de stammen treffen
der zijn dan het landschap zelf
- bevinden zich figuren of an
dere rare dingen die er niet di
rect thuishoren. Een rare men
geling van vertrouwdheid en
onwerkelijkheid maakt zich
meester van de toeschouwer.
Albrecht Schnider abstra
heert in kleine transparante
werkjes zijn landschappen in
lichte mate. Hoewel de boom
stammen en het woestijnland
schap meteen te herkennen
zijn laat Schnider de vorm naar
voren komen als abstract gege
ven. Vanwege de kleuren - bij
na pastel - lijken het geen olie
verfschilderijtjes maar dat zijn
het wel.
Anna en Bemhard Blume ex
poseren fotowerken. Geen ech
te landschappen, maar met een
beetje fantasie zou je ze interi
eurlandschappen kunnen noe
men. De gemanipuleerde foto's
tonen scheve jaren vijftig-inte
rieurs met daarin absurde tafe
relen waarin de kunstenaars
zelf voorkomen. Beweging en
benauwdheid zijn belangrijk en
dat is vooral goed te zien in
'Vazenextase' uit 1989, waarin
Bemhard Blume een idioot ge
vecht met een vaas lijkt aan te
gaan.
Erg grappig is 'De dijk' van
Edwin Zwakman (1996). Zijn
werk draait om alledaagse din
gen die je misschien al duizen
den keren hebt gezien maar die
je je niet herinnert, zo gewoon
zijn ze. Zwakman reconstrueert
zijn herinneringen, vooral de
herinneringen die zo alledaags
zijn dat je ze niet ziet. Dat is de
theorie. Er nog meer over zeg
gen is zoiets als de clou van een
film vertellen.
j;peter bruyn
jagse rockgroep Hello
paakte een opmerkelijk
évarilbum. De gitaarrockers,
ï-slfid schatplichtig waren
jral Neil Young en Lou
experimenteerden met
3idserers' rihneboxen, loops
afde(ries- deze maand
LeidPllo Venray op de plan-
LVC In Leiden.
Ver|s kregen twee trouwe
na een concert met e^"
eenp de stok naar aanlei-
shovyi onze nieuwe plaat",
ulo Venray-gitarist Toon
„De één vond dat we
1 verkocht hadden en de
porde juist een heel in-
ndeldte ontwikkeling in het
net °klleen moest je de plaat
/nob hem wel eerst een keer
"jeluisteren om dat in de
b krijgen." „Dat horen
Ik", valt zanger Henk
n W^bij- "Dat mensen de
vaker moeten horen
jt door te dringen."
Boeacties op het titelloze
Ibum - een 'unplugged'
ott| sessie plaat even niet
Llsztekend - zijn uitgespro-
:hurc|an voorheen. Extremer,
n de vier musici van de
rockband het over eens.
Lenfr bestaat Hello Venray
Éls. Tien jaar op Ameri-
>nceiyeest geschoeide gitaar-
jarin de invloed van Neil
én Lou Reed duidelijk
gespeeld met een
Hollandse attitu
de t
traat?1 n^euwe album verrast
door te experi-
sn met synthesizers,
j, loops, drumcomputers
Ie rataplan waar in hou-
_^en doorgaans de plaat-
JJJkken worden. „De ver-
,daarvoor is in de eerste
lat al die apparatuur in
41 (der jaren een stuk goed-
geworden", zegt Henk
kunt het tegenwoor-
gemakkelijker zelf aan-
L" „Maar je gebmikt
ïurlijk vooral omdat het
xesseert", onderbreekt
ld de zanger. „Het inte-
>e ons", vervolgt Koorn.
ds spoorde ons aan om
Leis te gaan experimente-
linirn
v J|is Hans Vandenburg,
|t gezicht van Gruppo
j> en nog altijd actief als
je duizendpoot. Hij pro-
Ie het nieuwe Hello Ven-
Henk Koorn: „Ons zijn gouden bergen beloofd."
ray album en zijn invloed blijkt
groot geweest. Opmerkelijk
groot. „Hij leerde ons hoe je
met die technieken snel een
heel weird geluidsbeeld kan
neerzetten", zegt drummer Dim
Veldhuisen. En bassist Peter Ko-
nings benadrukt dat de groep
na al die jaren ook wel eens wat
anders wilde. „Hans zei steeds
als we een nieuw nummer
speelden: dat is weer typisch
zo'n Hello Venray-stukje;
schrappen die handel!'." Toon
Moerland:,,Dat vond ik wel
goed van hem. Heel fris eigen
lijk."
Toon Moerland zegt in de
loop der jaren wat gemakkelij
ker over de carrière te zijn gaan
denken. „We zien wel. Ik heb
gewoon geen zin om verbitterd
te worden, zoals zoveel muzi
kanten die per se internationaal
moesten doorbreken." Henk
Koorn: „Het is toch een stukje
FOTO GPD
ambitie dat je langzaam maar
zeker kwijt raakt. En misschien
is dat wel jammer."
Toon Moerland: „Ik vind dat
niet jammer. Ik wil mij niet gek
laten maken. We zijn gelukkig
heel nuchtere mensen.'* Henk
Koorn knikt: „Ons zijn in het
verleden ook wel gouden ber
gen beloofd. Maar dan halen we
onze schouders op. Kijk, in de
begintijd met Hello Venray had
ik het idee dat ik in de allerbeste
band ter wereld speelde. Dat
ben ik nu wel kwijt. Maar geble
ven is dat het voor onszelf tel
kens weer geloofwaardig moet
zijn wat we doen! En de belang
stelling voor de nieuwe cd is erg
goed."
Concerten Hello Venray: 29/11
Rotterdam (Nighttown/Ro-
town), 12/12 Den Haag
(Paard), 17/12 Amsterdam (Pa-
radiso), 27/12 Leiden (LVC).
„Iemand die mijn boeken kent,
moet na het zien van deze ten
toonstelling kunnen zeggen: dit
kan alleen maar van Harry Mu
lisch zijn. En mensen die weinig
of niks van me hebben gelezen,
moeten toch een indruk hebben
gekregen van mij en mijn
werk."
Dat beoogt schrijver Harry
Mulisch (70) met zijn expositie
'Zielespiegel', die vanaf 7 de
cember in het Amsterdamse
Stedelijk Museum te zien is. Het
museum bood hem begin dit
jaar aan een keuze te maken uit
diverse kunstcollecties en een
eigen tentoonstelling te maken.
„Het is een zelfportret van
mij, met helemaal niets wat ik
ook zelf gemaakt heb", legt de
auteur uit. „Toen museumdi
recteur Rudi Fuchs me zei: hier
heb je twaalf zalen, doe maar
wat je wilt, besloot ik meteen
thema's te kiezen waar ik iets
mee heb, Duitsland bijvoor
beeld, en de verwerking van het
fascisme. Maar ik heb ook iets
met het oude Egypte, met we
tenschap, met schrift, met de
Griekse oudheid, met Picasso
en Piranesi."
„Ik heb bepaald niet alleen
dingen gekozen die ik mooi
vind, integendeel. Daar is al
geen beginnen aan, maar.ook al
had ik van het Rijksmuseum het
'Joodse bruidje' van Rembrandt
kunnen krijgen, dan had ik er in
het kader van deze expositie
toch niks aan gehad."
Mulisch heeft zelfs kunstwer
ken uitgekozen die hij lelijk
vindt. „Die Duitse helm van Lü-
Harry Mulisch: „Ze moeten zeggen: dit kan alleen maar van Mulisch zijn."
pertz bijvoorbeeld, vind ik niet
mooi, maar ik wil dergelijk ma
teriaal verwerken, een beetje af
pakken van de nazi's ook." He
lemaal gruwelijk vindt Mulisch
de twee 'Totenmaskenüberma-
hlmigen' van Arnulf Rainer.
„Die Oostenrijkse masochisten,
die werken zelfs met bloed. Hit-
Ier was ook een beeldend kun
stenaar die bloed wilde zien."
Maar de Dürers, de Chagall,
de Piranesi's, die zou hij wel
thuis aan de muur willen, graag
zelfs. Ook de tot voor kort in
brede kring als kitscherig erva
ren Alma Tadema heeft Mulisch
voor Zielespiegel uitgekozen.
„Ja, dat classisisme... Alma
Tadema is nu weer terug. Niks
is trouwens ooit helemaal weg.
Dingen komen terug.
Mulisch heeft bij het samen
stellen van Zielespiegel (de tus-
sen-n uit het nieuwe Groene
Boekje vindt hij flauwekul) veel
steun gehad van Stedelijk-direc-
teur Fuchs en van conservator
Jan Hein Sassen. „Als ik met
Fuchs praatte over wat ik wilde
laten zien, kwam hij vaak met:
oh, dan moet je dat hebben.
Dat is gebeurd met die helm
van Lüpertz bijvoorbeeld."
Mulisch heeft maar één wens
niet in vervulling kunnen zien
gaan: de enorme Kiefer paste
niet in een van de zalen, maar
moest bovenaan de grote trap
van het Stedelijk worden ge
plaatst. „Maar dat is eigenlijk
het enige."
Mulisch heeft een tachtig pa
gina's tellende catalogus bij Zie
lespiegel geschreven, die vol
gens hem zelfs ook heel goed
zelfstandig, zonder de expositie
te zien, te genieten valt.
