'In Banja Luka heerst hongersnood,
'Dertig dieren genoeg voor nieuwe populatie',.
Feiten &Meningen
Een doorgewinterde oplichter moetje gijzelen om je geld terug te zien
Politiek zit klem
in de tang van NS
DINSDAG 2 DECEMBER 1997
152
1
De ongeveer 25 witte neushoorns in
het Nationaal Park Garamba in het
noorden van Democratische Republiek
Congo (voorheen Zaïre) zijn de laatste
in het wild levende exemplaren van
hun soort. De burgeroorlog in het land
en de troebelen in het buurland Sudan
hebben een project om de soort te red
den van de ondergang ernstig op ach
terstand gezet. Het Wereld Natuur-
fonds wil de schade zo snel mogelijk
herstellen en voert daarvoor de ko
mende weken actie. Maar de vraag is
of een dertigtal dieren wel voldoende is
om een nieuwe populatie op te bou
wen.
Neushoorndeskundige dr. Kes Hillman
Smith, die samen met haar man het
project in Garamba leidt, meent dat er
toekomst is voor deze aparte onder
soort van de witte neushoorn. „Toen
wij iri 1984 ons project begonnen, wa
ren er nog maar vijftien." Ze gelooft
niet dat deze soort, die zich in de afge
lopen jaren succesvol heeft voortge
plant, straks aan inteelt te gronde zal
gaan, ook al weet ze nu niet eens pre
cies hoeveel dieren er nog over zijn.
Ook het WNF is optimistisch en wil
met de actie 'Alle neuzen in de juiste
richting' geld inzamelen en de draad
snel oppakken.
De biologe Hillman Smith, die deze
week in Nederland op bezoek is, wijst
erop dat ook de andere soort van de
witte neushoorn, die in Zuid-Afrika
leeft, zich goed heeft hersteld. „Daar
waren er nog maai" twintig van. Nu zijn
het er ruim zevenduizend." Ook bij
andere diersoorten is met succes een
nieuwe populatie opgebouwd uit
slechts enkele stamouders. De onge
veer duizend przewalskipaarden die
wereldwijd rondlopen, stammen alle af
van niet meer dan dertien voorouders.
Van de wisent - de Europese bizon -
waren er na de Tweede Wereldoorlog
ook niet meer over dan enkele tiental
len, verspreid over allerlei dierentui
nen. Met deze dieren is razendsnel een
stamboek opgezet en een zorgvuldig
fokprogramma.
INTEELT
Inteelt hoeft volgens Hillman Smith
niet te leiden tot degeneratie en licha
melijke afwijkingen. „De genetische
variatie bij neushoorns is nooit zo
groot. Hoogstens worden er minder
dieren geboren of sneuvelen jonge die
ren voordat ze volwassen worden."
Vooralsnog is dat niet haar grootste
zorg. „We moeten maar zien hoe het
gaat."
Nu de rust in het Congolese park, dat
net zo groot is als een derde van Ne
derland, lijkt te zijn weergekeerd wil
Hillman zo snel mogelijk terug. „We
hebben steun van de regering, maar
geen geld om nieuwe spullen te kopen
om het project weer op te starten." Er
is geld nodig voor vliegtuigbrandstof,
auto's, training, uniformen en bewape
ning voor de bewakers. Vijfentwintig
van hen houden vooral de neushoorns
in de gaten." Hillman heeft haast: „Het
regenseizoen loopt nu af. Als het hoge
gras afbrandt zoals ieder jaar gebeurt,
kunnen de dieren zich niet meer ver
stoppen en zijn ze een gemakkelijk
prooi voor de stropers die op zoek zijn
naar vlees."
Pas als de dreiging van stropers kan
worden geweerd, is het wat Hillman
betreft tijd om te denken over het op
zetten van een gedetailleerd fokpro
gramma.
VERS BLOED
Vooralsnog heeft ze niet het gevoel dat
het heil moet komen van 'vers bloed'
van dieren uit de dierentuinen in Tsje
chië en San Diego in de VS. „De dieren
in Garamba planten zich een stuk be
ter voort, in de dierentuinen zijn het
alleen maar minder geworden. Nu zijn
er verspreid over de wereld nog ne
gen." Daar komt bij dat het in het na
tionaal park niet alleen gaat om de
neushoorns, maar om het in stand 0(
houden van een heel eco-systeem inlec
het park waar ook duizenden olifantra(
en buffels leven. „Die profiteren ook
van het neushoornproject." De onderV(
zoekster ontkent niet dat de neus- \sA
hoorns uit de dierentuin in de toe-
komst een welkome aanvulling kun-
nen zijn voor de fokkerij omdat ze o<r
spronkelijk uit een ander gebied ko- P
men."
Het probleem met deze neushoornsjag
dat ze zoveel ruimte nodig hebben. IT
mannetjes - die 3.500 kilo wegen - hEA
hebben eigen territoria, waar de vroumi
welijke dieren samen met hun jong es n
soms samen met andere vrouwtjes, he
doorheen trekken. „Dierentuinen zijèoi
te klein voor dit sociale gedrag en als de
te weinig ruimte is, bestaat het risicoma
dat de beesten elkaar in schermutse-ïffi
lingen om territoria of vrouwtjes zo
ernstig toetakelen dat ze het leven lai
ten. Daar komt bij dat dieren die aan
een bestaande groep worden toege-
voegd, zich een eigen plaats moeten
zien te bevechten en dat levert vaak
nogal wat problemen op."
De politiekorpsen zouden via in te stellen fraude
teams beter moeten samenwerken en onderling ge
gevens uitwisselen. Voor aangiften van oplichting
dient ook gespecialiseerd politiepersoneel te worden
ingezet. Voor het verzamelen van opsporingsgege
vens is een landelijk fraudebureau nodig dat samen
werkt met fraudeofficieren in binnen- en buitenland.
Dat stelt professor C. Mulder, docent strafrecht en
strafprocessen aan de Universiteit van Amsterdam,
in het door Peter Stuiveling geschreven boek Centen
Graaien. „De meest simpele stap is een betere coör
dinatie van de aangiften bij de politie. Politiemensen
moeten, net als bij zedendelicten, leren omgaan met
oplichtingsslachtoffers.
Het landelijke verzamelpunt voor fraude zou bij de
Centrale Recherche Informatie (CRI) moeten worden
ondergebracht. Gegevens die ook met de Economi
sche Controledienst (ECD) en de Fiscale Opsporing
en Inlichtingendienst (FIOD) moeten worden uitge
wisseld. „Samenwerking met Europese landen is ook
noodzakelijk omdat er onder oplichters lieden zitten
met buitenlandse bankrekeningen. Het ingewikkelde
vakgebied van het internationale strafrecht komt dan
om de hoek kijken en dat is een materie die slecht
wordt beheerst."
Uit het boek Centen Graaien komt aan de hand van
vele praktijkgevallen een beeld naar voren dat het be
strijden van oplichting vaak een lijdensweg is voor de
slachtoffers. Een winkelier die goederen heeft gele
verd en na een maand kan fluiten naar zijn geld,
heeft een lange weg voor de boeg. Juridisch is er
sprake van wanprestatie en moet het slachtoffer via
een civiele procedure bij de rechter zijn geld probe
ren te achterhalen.
Aankloppen bij de politie heeft volgens de Amster
damse advocaat R. Meerman alleen zin als kan wor
den aangetoond dat de wanbetaler er een gewoonte
van maakt. Dan wordt gesproken over flessentrekke
rij. Hoe meer slachtoffers, hoe groter de kans dat po
litie en justitie in actie komen om herhaling te voor
komen.
Wie het al lukt een oplichter op te sporen, is er nog
lang niet. Eerst moet de boosdoener via een door
gaans geldverslindende civiele procedure voor de
rechter worden gesleept. De oplichter die officieel
leeft van de bijstand, laat zich verdedigen door een
pro deo-advocaat. Na een eventueel vonnis komt het
grootste probleem: het incasseren van het geld.
Oplichters zijn namelijk 'meesters in de armoede'.
Een huis en ander bezit staat niet op eigen naam. Dat
is ook de ervaring van de advocaat Meerman in Cen
ten Graaien. „Zelfs al zou het lukken vijftig piek per
maand af te houden van hun uitkering, dan duurt dat
nooit lang. De oplichter vertrekt naar het buitenland
of leeft gewoon onder een andere naam verder. Het
snelste heeft het slachtoffer zijn geld terug als hij de
oplichter over de tafel trekt en een flink pak op zijn
donder geeft. Zelden loopt zo iemand piepend naar
de politie. Ze teren op onmondige slachtoffers. Maar
het recht in eigen hand nemen kan natuurlijk ook
niet."
Meerman heeft een andere oplossing. „We zitten met
een hiaat in de wetgeving. In een democratische sa
menleving is het verboden aan de vriendin van de
oplichter te vragen hoe zij aan de inrichting van het
huis komt en hoe het mogelijk is dat ze drie keer per
jaar op vakantie gaat. Dat heet de wet op de privacy.
Schandalig. Het is schering en inslag om in Neder
land met lege BV's of tal van andere constructies
mensen op te lichten. Het wordt tijd dat de politi
ingrijpt en de wet verandert. Zet de oplichter vas
Gijzel hem in een huis van bewaring, net zolang
dat hij met de centen op de proppen komt." Gijz
kan overigens nu al, maar dan moet de 'opdrach
ver' dokken. En dat kost honderden guldens per
AMSTERDAM EDWARD DE VRIES LENTSCH
Centen Graaien, door Peter Stuivenberg en Mo
que Schloss, uitgeverij Elmar, prijs f 29,95. ISB
90-389-0632-3.
Bosnisch-Kroatische bisschop kritiseert internationale gemeenschap
Directeur van het Rotterdamse openbaar vervoer, top
ambtenaar bij Verkeer en Waterstaat, hoogste baas van
Schiphol en nu eerste man van de Nederlandse Spoor
wegen. Met zo n staat van dienst mag je verwachten
dat Roel den Besten het spel van loven en bieden wel
in de vingers heeft. En inderdaad, de NS-topman heeft
de politiek aardig in de tang bij het schaakspel rond de
treintarieven in 1998.
Op het bord bevinden zich drie spelers: de overheid,
de NS en, een beetje in de marge, treinend Nederland.
Inzet van de overheid is om zoveel mogelijk mensen in
de trein te krijgen (om de vervuiling en het filepro
bleem enigszins beheersbaar te houden) voor zo wei
nig mogelijk geld (lees: subsidies aan de NS). De NS
daarentegen willen zoveel mogelijk klanten krijgen,
maar daar ook zoveel mogelijk aan verdienen. De reizi
ger tenslotte wil zo snel mogelijk van A naar B voor zo
min mogelijk geld.
Om haar doel te bereiken, heeft de overheid de Ne
derlandse Spoorwegen verzelfstandigd. In ruil voor
subsidie hebben de spoorwegen toezeggingen gedaan
over dienstregelingen en tarieven. Over de uiteindelijke
uitkomst van die deal oordeelt de reiziger. Die bepaalt
immers of hij 25 gulden wil neertellen voor een retour
tje Leiden-Utrecht, of liever de auto neemt.
En al het geweeklaag over de spoorwegen ten spijt,
pakken elk jaar meer mensen de trein. Er is dus ruimte
om de tarieven te verhogen en die ruimte pakken de
NS dan ook. Vooral het reizen in de spits wordt volgend
jaar flink duurder. Logisch, want daar is de verleiding
om de auto te nemen het kleinst. Auto is in de spits im
mers synoniem voor file.
Eigenlijk is het merkwaardig dat de Kamer zo boos is
over de aangekondigde tariefsverhogingen. In de eerste
plaats, zo betoogt ook de verantwoordelijke minister
Jorritsma, blijven de NS met hun prijsverhoging bin
nen de marge die nota bene de Kamer zelf heeft goed
gekeurd. En in de tweede plaats is het allesbehalve een
uitgemaakte zaak dat de NS op deze manier mensen
weer de auto in jagen, zoals bijvoorbeeld Groen Links
vreest. Ondanks forse tariefsverhogingen een paar jaar
geleden is het aantal treinreizigers blijven groeien. En
zelfs als straks minder mensen de trein nemen, waar
om dan niet even afwachten of ze dat in Utrecht zelf
niet aanpakken?
Door op hoge poten een spoeddebat te eisen, dreigt
de politiek in de val te lopen die Den Besten handig
voor haar heeft opgezet. VVant met de tariefsverhoging
in de spits loopt Den Besten niet alleen het minste risi
co op reizigersverlies, hij verzekerde zich ook van
maximale politieke commotie. Juist bij de spitstarieven
gaat het immers om de kern van de politieke dimensie
van het treinverkeer: mensen tijdens de files uit de auto
halen.
Als wisselgeld zal hij vast al de voorgenomen beper
kingen op de OV-jaarkaart, die een marginale groep
van 12.000 reizigers treft, in gedachten hebben gehad.
Uitstel van die maatregel kost bijna niets, maar levert
veel op: de boodschap dat ze in Utrecht de beroerdste
niet zijn, plus de mededeling dat de politiek nu aan zet
is.
Veel mogelijkheden heeft de politiek niet: smallere
marges voor tariefsverhogingen betekenen een hogere
subsidie. Jorritsma ziet de bui al hangen. Zij heeft di
rect de Kamer tot kalmte gemaand. Zowel CDA als
PvdA namen gisteren al gas terug. Of de overheid meer
zeggenschap over de tarieven moet kopen, kan volgend
jaar aan de orde komen bij de onderhandelingen met
de NS over de periode 2000-2004. Maar dat Den Besten
voor die onderhandelingen op dit moment de beste
kaarten in handen heeft, lijdt geen twijfel.
HAARLEM SJAAK SMAKMAN
„De economische
situatie in Servisch-
Bosnië is zeer slecht.
Er is geen industrie,
dus ook geen werk. Er
is absoluut geen
enkele mogelijkheid
om een normaal
bestaan op te bouwen.
Door de internationale
sancties zijn de
mensen aangewezen
op hulp van
humanitaire
organisaties. In Banja
Luka is de toestand
zelfs alarmerend. Er
heerst hongersnood.
Met de winter voor de
deur vrees ik het
ergste."
Zorgwekkende woorden van de
bisschop van Banja Luka, mgr.
dr. Franjo Komarica, die het af
gelopen weekend Nederland
bezocht op uitnodiging van de
50-jarige katholieke hulporgani
satie Kerk in Nood. Volgens de
geestelijke had er al lang een
stabiele situatie in Bosnië kun
nen zijn als de internationale
gemeenschap de zaken anders
had aangepakt.
„De internationale onderhan
delaars zijn zeer goed in staat
om orde te scheppen in het nog
steeds verdeelde Bosnië, maar
ze willen gewoon niet", aldus
een teleurgestelde Komarica.
Door deze houding van de in
ternationale gemeenschap,
waarbij de bisschop doelt op
Amerika, Engeland, Frankrijk,
Duitsland en Rusland, is tot nu
toe de arrestatie van de van oor
logsmisdaden verdachte Rado
van Karadzic uitgebleven. „Als
ze Karadzic willen arresteren, is
de internationale politiek daar
toe in staat, zo heb ik begrepen
van vertegenwoordigers van de
internationale troepenmacht
SFOR."
Banja Luka, in het noorden van
Servisch-Bosnië, is het bolwerk
van president Biljana Plavsic,
die de steun geniet van het
Westen. „Zij ondersteunt het
Dayton-akkoord, maar dat
wordt niet uitgevoerd zoals ik
WIM STEVENHAGEN
De bisschop van Banja Luka mgr. dr. Franjo Komarica: „De internationale onderhandelaars zijn zeer goed in staat om orde te scheppen in het nog steeds verdeelde Bosnië, maar ze
len gewoon niet." foto qpd ton kaste£\
en vele andere niet-Serviërs met
mij dat graag zouden zien. Ik
heb mevrouw Plavsic een paar
keer persoonlijk gesproken en
haar die vraag ook voorgelegd.
Zij heeft alleen gezegd dat het
Dayton-akkoord volledig moet
worden uitgevoerd. Ik hoop dat
ze spoedig in het openbaar zal
zeggen, dat Kroaten en moslims
die als gevolg van de etnische
zuiveringen tijdens de oorlog
zijn verdreven, naar hun woon
plaats kunnen terugkeren", al
dus Komarica.
HUISARREST
Komarica stond tijdens de oor
log op de Balkan ook onder
zware druk van de Serviërs.
Maar hij hield stand, hoewel hij
lange tijd onder huisarrest
stond. Hij oogstte internationa
le bewondering door zijn stand
vastigheid. „Ik heb geprobeerd
samen met een groot aantal an
dere mensen liefde te prediken,
niet alleen door woorden maar
ook door daden. Liefde ook
voor degenen die de etnische
zuiveringen hebben doorge
voerd." Een aantal van zijn
priesters is vermoord. Komarica
slaagde er in om hulpgoederen
uit het buitenland in het omsin
gelde Banja Luka te krijgen. Op
die wijze, zij het op kleine
schaal, gaf hij hulp aan (katho
lieke) Kroaten, moslims en (or
thodoxe) Serviërs. Komarica
heeft zich al die jaren ingezet
voor vrede en verzoening in het
verscheurde Bosnië. Daarvoor
werd hij dit weekeinde door de
stichting Kerk in Nood onder
scheiden met de prijs der ver
zoening. Ook werd hem een
Mariabeeld en een geldbedrag
van 20.000 gulden overhandigd
voor een aantal projecten in
Bosnië.
Door de uitzichüoze situatie in
Servisch-Bosnië verlaten veel
Servische ingezetenen hun
land. Ze vertrekken naar Cana
da, de Verenigde Staten, Austra
lië en Nieuw-Zeeland. „Deze
mensen hebben niet alleen het
vertrouwen verloren in het Wes
ten, maar ook in hun eigen lei
ders." Komarica heeft regelma
tig besprekingen met de inter
nationalevertegenwoordigers,
waarbij dan vooral gesproken
wordt over de repatriëring van
Kroaten en moslims. Maar ook
Serviërs moeten weer terug
naar hun oorspronkelijke woon
plaats. „Eén plan wordt nu ver
wezenlijkt, namelijk de terug
keer van Serviërs naar Kroatië.
Enkele duizenden van hen zijn
inmiddels al naar Kroatië terug
gegaan. Maar voor de Kroaten
die destijds uit Banja Luka en
omgeving zijn verdreven, is nog
geen enkele oplossing in zicht."
Komarica heeft in zijn bis
schoppelijk 'paleis' negentig
Kroatische vluchtelingen opge
nomen. „Hoewel ze uit Banja
Luka komen, zijn het toch echte
vluchtelingen, want ze kunnen
tot nu toe niet naar hun huizen
terug. Sommigen van hen hoe
ven maar een paar honderd
meter te lopen om hun woning
te bereiken, maar die is bezet
door een andere familie."
De bisschop van verzoening
hoopt, dat de hulpverlening
voor Banja Luka en omgeving
blijft doorgaan. „Er is heel veel
nodig. Onze eigen Caritas kan
zo'n 17.000 mensen helpeit
Maar vergeet niet, dat er L
Banja Luka zo'n 200.000 r
sen wonen. De meesten he(!
dus niks. En dat gebeurt L
ropa in het jaar 1997. Daa
doe ik een dringend beroep
de internationale grootmap
ten. Zij moeten nu eindelijk
re taal spreken over de toeS
komst van Bosnië. Ik zie r
belangstelling uit naar eenl
ternationale conferentie o#
Bosnië, die op 9 en 10 dec®
ber in Bonn wordt gehoudf
Hopelijk zal die conferentil
daarop een duidelijk ant\
geven."
AMSTERDAM BERT POL
Bliksemactie voor behoud witte neushoorns in Congo
lectfEEw we «eweeer
PATHS"
201) AWQtM ZjJ>1, IS:
VÓ'ofc PE tmjes
2. TÉÖÉN HET WU&J
vo#Htrsfereo mwvewsMI
4 AWKWUST... J
e?ENiAAi ifea-'
HÉT fli£f^E6V> HELÖVWiL
omipST, 2SlMS
BET hST&?)TSmmEMM~
IS )WqËJ0E£P VAefz. 5ooo
<£,ULV6W
