M
Apache: de nachtmerrie
van de cavalerist
te J
Regels
en normen
LJ
ZATERDAG 29 NOVEMBER 19
Een paar weken geleden is de n
we ANS verschenen: de twc
druk van de Algemene Nederlar
Spraakkunst. In alle kranten is
over geschreven. Hier en daar
men het zelfs over de bijbel var
Nederlandse taal. Wat de dikke
Dale is voor de woordenschat, d;
de ANS voor de grammatica.
Het is veruit de meest comp
grammatica die we voor het Net
lands hebben. Een lijvig boekw
nu in twee delen; niet helen
voor niks, maar vergeleken bij
gemiddelde software-pakket ti
spotgoedkoop (f250,-).
Niet iedereen zal meteen een ANS gaa
kopen. Als u alleen maar af en toe ee
briefje schrijft aan een verre tante in Al
melo, zal het zonder ANS ook wel gaan.
Maar bij de krant, hij uitgeverijen, in de
clame-wereld, in het onderwijs en bij de
rechtbank, kortom bij iedereen die bero<
halve schrijft, zal de ANS gebruikt worde
net als Van Dale en het Groene Boekje. 1
is de gezaghebbende grammatica hij uit
stek.
Hoe komt de ANS aan dat gezag? Wie
paalt dat? Zijn wij nu verplicht te gaan sj
ken en schrijven zoals het daar staat? Is
ANS streng, of mag er veel? Als je het voc
woord mag geloven, hebben de samenst
Iers eigenlijk alleen maar beschreven wa
iedereen al lang doet. In feite gelden troi
wens deze vragen voor het gezag van de
dikke Van Dale evenzeer.
Hoe zit dat eigenlijk, met beschrijving
norm? Ik heb daar tien jaar geleden eens
een verhaaltje over geschreven. Beter uit
leggen dan ik het toen deed, kan ik niet.
Daarom dit verhaaltje.
Koning, hoe moeten wij leven? De kon
wist het niet en zei: kom morgen ma<
terug. Hij riep zijn adviseurs bijeen en vr
wat hij het volk moest zeggen. De eerste
hield een lang betoog maar de tweede w,
het daar niet mee eens. En de derde advi
seur zei dal hij in een ander vak was afge
studeerd en zich, helaas, moest veront
schuldigen.
Toen vroeg de koning aan zijn vriende
wat hij het volk moest zeggen. De vriend
dachten lang na. Je moet het je niet per
soonlijk aantrekken, vonden ze. Maar wi
koning blijven, zorg dan voor een ant
woord. Zorg dal het volk tevreden huis
waarts keert. En wat jij zelf vindt, is een a
dere kwestie. 1 lou dat goed gescheiden.
Die avond zat de koning diep te denke
maar hij kwam er niet uit. Laat ging hij n
bed en hij vergat de wekker op te windei:
er iets, vroeg de koningin, want je vergee
de wekker. Toen vertelde de koning wat I
volk aan hem gevraagd had, en dat hij ge
antwoord wist, en dat de adviseurs verscl
lend adviseerden, en dat zijn vrienden w<
nig hulp boden, en dat hij erover dacht o
morgen af te treden.
Malle jongen, zei de koningin. Ik weet
hoe je dit moet doen. Zeg morgen tegen
volk dat deze kwestie veel te moeilijk is o
zo snel af te doen. Laat ze volgende maai
maar terugkomen. Stel zeven klerken aar
Ze hoeven niet slim te zijn, maar moeten
wel hard werken. Gebied hun het land d(
te gaan en alles op te schrijven wat de mi
sen doen. Heel precies noteren hoe men
een eitje pelt, hoe men zijn boterhamme
smeert, hoe men een jas uitdoet en buret
groet, beschrijf het wachten op de bus en
hoe kinderen spelen en hoe grote mense:
de liefde bedrijven. Dat wordt alles hij el
kaar een heel dik boek. Geef volgende
maand, als het volk weer voor de deur st«
dat boek aan hen, kijk streng en zeg dan:
hier staat precies beschreven hoe ieder li
ven moet. Houd u daar stipt aan, want
overtredingen worden streng bestraft.
De koning was opgelucht, gaf zijn vrou
een kus en deed zoals zij had gezegd. De
zeven klerken wisten van aanpakken. Bin
nen de kortste keren hadden ze een form
dabele hoeveelheid beschrijvingen bijeer
Alles werd genoteerd, niets sloegen ze ov
Het werd inderdaad een heel dik boek.
Na een maand kwam het volk weer bij
koningen vroeg opnieuw: Koning, hoe
moeten wij leven? De koning gaf het boel
keek streng en zei wat zijn vrouw hem aa
geraden had.
Het volk zuchtte diep en mompelde: w
hebben een strenge koning want hij schri
ons zelfs voor hoe we een eitje moeten pi
len en de liefde bedrijven. Maar alles is bi
ter dan niet te weten hoe het moet. Wij
hebben een goede koning!
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
Zonder dat we er veel van
merken, scheren er al een tijdje
Apaches over Nederland.
Zwarte monsters met een
onvoorstelbare vuurkracht.
Voor het eerst liet de
Koninklijke Luchtmacht toe
dat werd meegevlogen in 's
werelds meest geavanceerde
gevechtshelikopter. Een verslag
uit de cockpit van deAH-64
Apache.
We jagen in formatie over wei
landen, kanalen, snelwegen
en nieuwbouw naar 'opstan
dige Friezen' die volgens het oefeningsscena
rio ergens in het noorden van de Veluwe hun
artillerie en tanks hebben opgesteld. We
moeten opschieten. De Friezen hebben in
middels steun gekregen van de Groningers
en Drenten en staan op het punt door te bre
ken naar Utrecht. Onze Apaches moeten hun
strategische reserve de genadeklap toebren
gen.
Het zicht is voortreffelijk vandaag, wat ove
rigens een tactisch nadeel is want een Apa
che wil niet worden gezien. Sluipen en ver
rassen, daar gaat het om. Maar de zon staat
gelukkig in onze rug en op vele kilometers af
stand heeft geen Fries ons in de gaten. Totdat
een van onze Hellfire-raketten inslaat in zijn
T-72-tank natuurlijk, maar dan is het al te
laat.
De inzittenden van de drie Apache-ge
vechtshelikopters van de Redskins praten
niet met elkaar. We oefenen immers een
'deep strike'-missie en dan wil je niet gepeild
worden door de vijand. Ter hoogte van het
schietterrein De Harskamp razen we over de
'eigen troepen' en zakken zo laag mogelijk
om niet ontdekt te worden door de vijandelij
ke radar. Het lijkt wel alsof onze Apache aan
de herfstige boomtoppen is vastgeplakt. ,,Wat
een prachtig land toch hè", kraakt het vrolijk
door de intercom van het toestel. En dat ter
wijl we met het zweet op het voorhoofd de
TADS-doelaanwijzer bestuderen en het
diepste wezen van de FLIR-inffaroodsensor
proberen te doorgronden.
Terwijl de AH-64 Apache van kapitein Pe
ter Grijspaardt voor de boomtoppen naar
links afzwaait om vanaf een beschutte positie
de vijandelijke artillerie uit te schakelen,
draaien wij en het toestel van kapitein Onno
Eichelsheim naar rechts. De opdracht is sim
pel: van de 35 vijandelijke tanks moeten wij
minstens de helft uitschakelen. Majoor-vlie
ger Wido Gerdsen manoeuvreert onze Apa
che behendig tegen de bosrand. Beneden ons
staren verbijsterde wandelaars de vervaarlijke
Apache-helikopters van het 301 squadron tijdens de oefening tegen 'Opstandige Friezen'.
Luchtmacht oefent met geavanceerde helikopters tegen 'opstandige' Friezen
heli aan. Je beleeft nog eens wat in de bossen
rond Epe. We zijn op 'battle position' en
klaar om de vijandelijke tanks op het oefen
terrein van de Oldebroeksche Heide onder
vuur te nemen.
Kudde bizons
De Apache schiet omhoog en we kijken uit
over het gebied waar de vijandelijke tanks
Luitenant Gea van Meurs, een van de twee vrouwelijke Apache-vliegers bij het 301 squadron.
FOTO CPD THEO BOMERS
zich als een kudde nietsvermoedende bizons
ophouden. „Nu is het aan jou", zegt majoor
Gerdsen over de intercom. In het achteruit
kijkspiegeltje glinstert zijn zwarte helm. Wat
met het blote oog niet te zien is, moet ik in de
'frontseat' van de Apache op mijn computer
schermpje toveren. Ik zet de infraroodkijker
aan en kijk in een groene beeldbuis kilome
ters ver weg. Gerdsen houdt de Apache stil
zodat ik de camera's in de neus van de heli
kopter kan laten zoeken naar de vijandelijke
tanks. Opeens ontwaren we op zo'n zes kilo
meter afstand witte stippen. De stukken staal
stralen zoveel warmte uit dat de infraroodkij
ker ze ontdekt.
„Het is net alsof er een video-opname uit
de Golfoorlog wordt afgespeeld, vind je niet?
klinkt het over de intercom. Ik zet de FLIR-
infraroodkijker op daglicht-tv, pak de joystick
en zoem de tv-camera (officieel TADS, target
acquisition/designation sight) in op de tank.
Nu gewoon even het vierkantje op de reeds
vele malen doorzeefde tank 'locken' en weg
is de Hellfire-raket. Vandaag hebben we de
Hellfires weliswaar thuis gelaten, maar bij
een echte lancering gaat deze raket (waarvan
de Apache er zestien kan meevoeren) in het
spoor van een door de Apache verzonden
laserstraal op zijn doel af. Geen ontkomen
Als wij het wapentuig van de Friezen niet
hebben vernietigd, dan hebben de twee an
dere Apaches dat toch zeker gedaan. Video
opnames moeten dat bij de 'de-briefing' uit
wijzen.
De trainingsmissie is ten einde. Majoor
Gerdsen draait de Apache weg. De rust kan
terugkeren in de Epese bossen. In formatie
jagen we terug naar de basis Coyote, voor de
meesten onder ons beter bekend als de vlieg
basis Gilze-Rijen, thuisbasis van het 301
squadron Redskins.
Nachtmerrie
„Ja, de Apache kun je wel de nachtmerrie van
de cavalerist noemen. Stel je voor: het is
nacht. Je ziet niets, je hoort niets maar ze zijn
er wel. Doodeng, want je weet dat zij je met
hun infraroodkijker wél zien. Dat geeft een
flinke kriebel op de rug", lacht kolonel Dick
Bos, commandant van de basis Gilze-Rijen
en tevens baas van de tactische helikopter
groep.
„Wij dwingen met de Apache respect af, al
leen al door de aanwezigheid. Ze worden niet
voor niets in Bosnië ingezet. Sommigen vin
den de Apache lelijk, maar wie heeft ooit ge
zegd dat een gevechtshelikopter mooi moet
zijn? Hij moet kunnen aanvallen, verkennen
en beveiligen. Hij moet al met al kracht heb
ben, en dat heeft de Apache.
Om een voorbeeld te geven: je hebt maar
vier Apaches nodig om een heel tankbataljon
uit te schakelen", legt majoor Wido Gerdsen
uit. „Hare Majesteit had ons geen mooier ca
deau kunnen geven", zegt het hoofd operati
en van het squadron die, als hij destijds niet
de bon van Defensie uit de KRO-Microgids
had ingevuld, nu waarschijnlijk voor de klas
had gestaan als leraar biologie en scheikun
de.
De Apache kan overal en altijd vernieti
gend uithalen, maar het liefst doet hij dat
toch 's nachts. „We own the night", zegt ma
joor Gerdsen. „We bezittten de nacht. En hoe
donkerder hoe beter, dus zo min mogelijk
maan". Wat een Apache dan teweeg kan
brengen, bleek wel in de nacht van 17 januari
1991. Twee Apache-teams van Task Force
Normandy vlogen in het pikkedonker diep
Irak in om Iraakse radarstations te vernieti
gen, zodat de eerste geallieerde jachtbom
menwerpers ongestoord op weg konden naar
Bagdad. De Irakezen roken onraad en hulden
zich in het donker, maar de infraroodkijkers
toverden een kraakhelder beeld op de com
puterschermpjes van de Apaches. Vier minu
ten lang was het prijsschieten met meer dan
dertig Hellfire-raketten en tientallen 70mm-
raketten. De nacht stond in brand en de Golf
oorlog was begonnen.
Driekleur
In een hangar op het immense complex van
Gilze-Rijen staan nu twaalf van de Ameri
kaanse landmacht geleende AH-64A Apa
ches. Geleend, maar wel uitgedost met de va
derlandse driekleur en volledig inzetbaar als
Den Haag mocht beslissen om Apaches naar
Bosnië te sturen. Te beginnen in 1999 maken
de Apaches van het oudere A-type plaats
voor de nieuwste en hypermoderne D's,
waarvan Nederland er in 1995 dertig kocht
voor een vriendenprijsje van 1,3 miljard gul
den.
De 24 Nederlandse Apache-vliegers zijn ei
genlijk militaire pioniers. De Koninklijke
Luchtmacht vloog wel met de vertrouwde
Alouettes en Bölkows, maar de gevechtsheli
kopter is natuurlijk een aparte klasse. Van
daar dat iedereen bij het squadron in Gilze-
Rijen dolblij is dat Defensie twee jaar geleden
koos voor de Amerikaanse Apache en niet
voor de Frans/Duitse Tigre gevechtshelikop
ter. Niet omdat de Tigre een inferieur toestel
zou zijn, maar omdat Nederland met de Apa
che gewoon bij de Amerikanen achterop kon
springen. Die hebben meer dan achthonderd
Apaches, de Fran,sen en Duitsers niet één Ti
gre. Tel uit je winst.
Majoor Wido Gerdsen weet als geen ander
hoe het is Om in de Verenigde Staten opge
leid te worden tot Apache-vlieger. Nog voor
dat de Nederlandse luchtmacht de Apache
kocht, was Gerdsen van 1990 tot 1993 bij Un
cle Sam ondergebracht als Apache-vlieger en
-instructeur. En het had weinig gescheeld of
hij was na de Iraakse inname van Koeweit in
augustus 1990 met de eerste Amerikaanse
Apache-eenheid naar de Golf gestuurd. Het
was dat Nederland zo vroeg nog geen toe
stemming had gegeven, anders had ook hij
een T-72-tank op zijn conto kunnen schrij
ven.
„Onze Nederlandse Apache-vliegers zijn
opgeleid in Fort Rucker, Alabama en daarna
in Fort Hood, een immens complex in Texas
waar 43.000 militairen zitten", zegt Gerdsen.
„Daar is werkelijk alles voor een perfecte op
leiding aanwezig en waarom zouden wij dan
opnieuw het wiel willen uitvinden? De mees
ten kwamen als volkomen 'leken' in Amerika
aan en je zag de Amerikanen denken 'als dat
maar goed gaat'. Maar onze eenheid slaagde
wel als één van de beste uit de geschiedenis
van Fort Hood. Van de tien Hellfires die we in
Texas afvuurden, raakten er tien hun doel.
De opleiding zit er nu op en sinds september
zijn we operationeel inzetbaar."
Dolbli)
Pablo van de Ven was één van de Nederland
se vliegers die de Amerikanen versteld deden
staan. Hij begeleidt ons voordat de aanvals-
actie op de Friezen kan beginnen over de ba
sis naar de geneeskundige dienst voor de
keuring. Stel je voor dat een persmuskiet in
een Apache een of andere aanval krijgt. 'OK',
luidt het vonnis. 'Een goede vlucht
Als we onze vliegerspakken hebben aange
trokken en op weg gaan naar het squadron
gebouw voor een spoedcursus op de simula
tor, zegt de 26-jarige luitenant: ..Ik ben echt
met mijn neus in de boter gevallen. Ik ben
niet zo lang, maar mijn ruggengraat is wel
twee centimeter te lang voor een T-37 trai
ningstoestel. En dus werd ik afgekeurd voor
de F-16. Na een paar jaar gevlogen te hebben
op de Alouette, kon ik naar de Apache. En
daar ben ik dolblij om. Nu wil ik niet eens
meer naar de F-16's." Hij zit nu nog achterin
de Apache als vlieger, maar hoopt over enige
tijd de grote overstap te kunnen maken naar
de 'frontseat'. Daar zit immers de boordcom-
mandant en schutter.
„Snel erin, snel eruit", is hel credo voor de
missie van vandaag. „We vallen 's middags
aan en dat verwacht de tegenstander niet.
Het gaat om de verrassing. De 'vijandelijke'
artillerie staat gericht op het zuidwesten en
we vallen ze dan ook in de rug aan", zegt ka
pitein Onno Eichelsheim. Hij is de missielei
der van vandaag en geeft de laatste briefing.
Stafkaarten op de muur. In plaats van het tra
ditionele Groenland of Roodland, zijn nu de-
Friezen eens de tegenstander. Het is maar
een oefenscenario, stelt majoor Gerdsen ons
gerust.
Op het beton draaien de Apaches warm en
worden de laatste controles uitgevoerd. I lelm
op, riemen vast, handschoenen aan en duim
omhoog. Majoor Gerdsen laat het hoordka-
non meedraaien met zijn hoofd. De missie
kan beginnen. De Apache taxiel langzaam
weg en met de neus naar beneden duwt ma
joor Wido Gerdsen de ruim zeven ton zware
oorlogsrnachine de lucht in. Hadden de Frie
zen zich maar nooit onafhankelijk verklaard.
Op hol
„Een fucking-gocd apparaat hè?", constateert
squadroncommandant luitenant-kolonel
Theo ten Haaf bij terugkomst droog. „Tijdens
jullie missie werd trouwens meteen gebeld
dat er een paar paarden op hol waren gesla
gen toen jullie overkwamen. We hebben toen
meteen de route veranderd. Kijk, het is onzin
om te zeggen dat we met de Apaches nooit
voor overlast zullen zorgen. Het zijn nu een
maal zware helikopters, maar we houden al
tijd rekening met onze omgeving. Vanavond
ga ik bijvoorbeeld met drie Apaches op ver
kenning in Noord-Limburg. Toet) we de rou
te nog eens goed doornamen, bleek dat we
toch wel heel dicht in de buurt van een ge
vangenis zouden komen. Gezien de recente
problemen met helikopters bij gevangenissen
we daarom besloten we de route te verleg
gen."
