Dictator in krijtstreep en Rolls
Kleine revolutie om het maagdenvlies!
Feiten &Meningen
Defensieplan
D66'er slaat
de plank mis
DONDERDAG 27 NOVEMBER 1997
Malawische oud-president Banda heerste met ijzeren hand
We hebben er even op moeten wachten,
maar daar werd het eerste schot gelost: het
volgende kabinet moet honderden miljoenen
bezuinigen op defensie, zo meent D66-de-
fensiewoordvoerder Jan Hoekema. Taken en
middelen moeten wat hem betreft tegen het
licht worden gehouden, waarbij wederom de
toverwoorden 'internationale samenwerking'
en 'taakspecialisatie' over tafel gingen.
Veel vaagheden allemaal, maar de D66'er
noemde wel één project dat 'tegen het licht'
moet worden gehouden: de geplande aan
schaf van nieuwe jachtbommenwerpers ter
vervanging van de F-16. Zijn die 150 nieuwe
toestellen echt wel nodig, is de vraag die
Hoekema opwerpt. Het was maar een voor
beeld, aldus Hoekema, maar toch. De Ko
ninklijke Luchtmacht spuwt inmiddels vuur.
Elk krijgsmachtdeel strijdt voor zijn portie
van het budget en daarbij praat iedereen na
tuurlijk in zijn eigen straatje, maar het moet
gezegd: de luchtmacht kan een unieke rol
spelen bij beveiliging van NAVO-gebied, vre
desoperaties en crisisbeheersing.
Nederlandse F-16's bombardeerden de
Bosnische Serviërs naar de onderhandelings
tafel nadat landmachtinzet niets had uitge
haald. Op afroep vliegen KDC-10 vliegtuigen
met hulpgoederen de wereld af en de Apache
gevechtshelikopters zijn meer waard dan alle
vaderlandse tankbataljons bij elkaar. Het is
niet anders.
De smet op het luchtmacht-blazoen is na
tuurlijk de Gulfstream VIP-jet, een toestel dat
nooit gekocht had mogen worden. Niet om
dat het de Gulfstream is, maar omdat zo'n
ding totaal onnodig is. Voor een tripje naar
Soesterberg en Gilze-Rijen kan staatssecreta
ris, Meijling ook de dienstauto nemen of met
een Bölkow-helikopter vliegen, hoewel zijn
krijtstreeppak ,dan misschien een beetje
kreukelt. Maar om daarvoor een Gulfstream
te kopen? En als de generaals en ministers
naar Amerika of Maleisië willen vliegen, dan
kunnen ze toch een toestelletje huren? En
wat is er trouwens mis met onze nationale
trots, de KLM?
Een VIP-jet is nutteloos, maar wat te den
ken van de dertien maritieme Orion-pa-
trouillevliegtuigen, waarmee de Koninklijke
Marine opereert vanaf Valkenburg bij Lei
den? De Russische marine is zieltogend,
maar dat mag de pret niet drukken. Allerlei
nieuwe taken worden er met de haren bijge
sleept, maar overtuigend klinkt het niet. Van
de traditionele taak bestrijding van Sovjet
onderzeeërsis nauwelijks iets meer over,
maar de toestellen worden wel gemoderni
seerd. Zonder Orions op Valkenburg zou Lei
den weer kunnen groeien. En die paar onder
zeeboten, die varen ook maar door.
Wat moet ons landje na de val van de
Muur met honderden Leopard II's? Anders
gezegd: waarom is de,'body' van de land
macht nog steeds zo zwaar en 'antiek'? Of
zijn we van plan onze tanks naaf de Golf te
sturen? Misschien is het probleëm van de
weiving wel het probleem van een te grote
landmacht. En waarom voor nieuwe pantser
voertuigen 5,6 miljard gulden en voor artille
rie-vuurmonden 750 miljoen moet worden
uitgetrokken, is op z'n zachtst gezegd discu
tabel.
Als Hoekema wil bezuinigen op de defen
sie en daar valt best wat voor te zeggen
dan zou dat moeten gebeuren op basis van
een allesomvattende visie over defensie in de
volgende eeuw. Om vast een voorzetje te ge
ven: de marine zou zich moeten richten op
de oppervlakteschepen, de verdediging tegen
ballistische raketten en het Korps Mariniers,
de landmacht moet prioriteit geven aan de
Luchtmobiele Brigade en doelverkenning en
de luchtmacht dient als snel inzetbare macht
te beschikken over jachtbommenwerpers,
transporters en helikopters. En dan mag de
Gulfstream wegroesten op de stortplaats van
militaire prullaria.
DEN HAAG MARTIJN DELAERE
Eén van Afrika's laatste oud-dictators is het continent ontvallen. Ver in de negentig is gisteren, enkele
maanden na Mobutu van Zaïre, de oud-president van Malawi Hastings Kamuzu Banda overleden. Slaagde
hij er twee jaar geleden nog in enigszins te herstellen van een zware hersenoperatie, de longontsteking die
hem onlangs in een kliniek in Zuid-Afrika trof is fataal gebleken.
De man die zich tijdens zijn regeerperio
de graag in driedelig pak met krijtstreep
kleedde en zich in een rode Rolls-Royce
over de speciaal voor hem vrijgemaakte
wegen liet rijden, zal een dezer dagen
zonder al te veel pracht en praal worden
overgevlogen naai- zijn laatste rustplaats.
Niemand weet hoe oud de oud-dictator
precies is geworden. Banda's leeftijd was
namelijk een staatsgeheim waar nimmer
over gediscussieerd mocht worden. Offi
cieel werd hij dit jaar 90, maar menigeen
is ervan overtuigd dat hij de leeftijd van
97 wist te bereiken. Vast staat wel dat hij
de afgelopen jaren in rap tempo aftakel
de, en lange tijd seniel en uitermate zwak
door het leven ging. Een proces dat al be
gon toen hij nog aan de macht was en
zich na zijn verkiezingsnederlaag in mei
1994 alleen maar verder heeft doorgezet.
In 1995 meldden zijn artsen dat Banda's
hersenen 'flink geslonken' waren en dat
het daarom geen zin had hem de zittin
gen te laten bijwonen van de rechtszaak
die tegen hem was aangespannen. Hij
zou toch niet snappen wat er allemaal
werd gezegd. Uiteindelijk werd besloten
Banda vrij te spreke» ,i niet te vervolgen
voor de door herr. -;jdens zijn dertigjarige
regeerperiode ÜJ64-1994) gepleegde
misGr.aen tegen zijn volk.
Banda Werd geboren in wat toen nog
Nyassaland heette, verliet al op twaalfja
rige leeftijd het ouderlijk huis en zijn
school en kwam na een aantal omzwer
vingen in Zuid-Afrika terecht, waar hij in
de goudmijnen werkte. Met geld dat hij
had gespaard en van zendelingen had ge
kregen vertrok hij na enkele jaren naar de
Verenigde Staten. Daar studeerde hij filo
sofie aan de universiteit van Chicago om
later zijn artsendiploma te halen aan het
Medisch College van Nashville.
Eén van zijn eerste patiënten was Kwame
Nkrumah, de legendarische eerste presi
dent van Ghana. Nog voor het begin van
de Tweede Wereldoorlog vertrok hij naar
Groot-Brittannië, waar hij zijn medische
studie voortzette aan de universiteit van
Edinburgh. Na de oorlog opende hij een
praktijk in Londen.
Gedurende al die jaren in het buitenland
verloor Banda de gebeurtenissen in zijn
vaderland en de rest van Afrika nimmer
uit het oog. Via brieven bleef hij in con
tact met politieke leiders in Nyassaland.
Uiteindelijk werd hij de geestelijke vader
van de Nyassaland Afrikaanse Congres
Partij, later de alleenheersende Malawi
Congres Partij. In 1955 vertrok hij naar
Ghana, waar hij ook als arts werkte, om
in 1959 naar zijn vaderland terug te ke
ren. Een westerse journalist omschreef
hem als een 'opgewekte prater, een per
soonlijkheid met grondige kennis en met
een humor die in spot kan overgaan en
soms nogal cynisch wordt'.
Af en toe kon Banda zich niet beheersen,
aldus de journalist, en brak hij in hysteri
sche razernij los. „Jullie blanken, jullie
spel is uit in Afrika! En dat is jullie eigen
schuld. Voor eeuwenlang begane misda
den krijgen jullie nu de rekening gepre
senteerd. Er is geen hoop meer voor jul
lie. Opdonderen, daarom!"
Hoe wrang is het vervolgens te moeten
constateren dat Banda, eenmaal zelf aan
de macht na de onafhankelijkheid van
Groot-Brittannië in 1964, zich zonder
schroom te buiten ging aan een groot
Banda in typerende kleding en pose tijdens de nadagen van zijn bewind, in 1992. Rond deze tijd werd de druk uit binnen- en buitenland op de dictator zó groot dat hij aan democrat
ging denken. Die zou hem uiteindelijk zijn macht kosten. foto »aphans-pete
aantal gruweldaden tegen zijn volk. Het
begon onschuldig, maai- hij wilde wel
meteen duidelijk maken de onbetwiste
alleenheerser van Malawi te zijn. De Vic
toriaanse levensstijl waarmee hij in
Schotland vertrouwd was geraakt leek
hem wel wat, en dus kregen mannen het
gebod altijd een hoed te dragen in hét
openbaar, terwijl vrouwen geen rokken
boven de knie aan mochten.
Vervolgens werd zijn partij tot de enige
toegestane politieke groepering uitgeroe
pen, werd het volk monddood gemaakt
en kreeg Banda de titel 'President voor
het Leven'. De dictatuur was compleet.
Toch bleef Banda zich bedreigd voeleh
en daarom ging hij ook nog op jdcht naar
zijn opponenten die in ballingschap ope
reerden. Hij liet oppositieleiders in buur
landen bedreigen, ontvoeren en soms
vermoorden. Zo werd de leider van de
Malawi Vrijheids Beweging (Mafremo)
Orton Chirwa in Zambia ontvoerd en in
Malawi op beschuldiging van verraad in
de gevangenis gegooid, terwijl de secreta
ris van Mafremo en negen van zijn fami
lieleden de dood vonden toen eind 1989
een bom ontplofte in hun huis in de
Zambiaanse hoofdstad Lusaka.
Banda bleef zijn volk decennia lang onge
stoord terroriseren en zijn opponenten
oppakken, martelen en executeren. Daar
om speelde hij nogal eens de hoofdrol in
vernietigende rapporten van Amnesty In
ternational. Zelf bleef hij er echter van
overtuigd dat zijn volk niemand anders
v\alde. Pas toen er in het hele land de
monstraties uitbraken en het Westen de
geldkraan dichtdraaide vanwege de on
derdrukkende praktijken, was hij bereid
zijn eenpartij-dictatuur ter discussie te
stellen.
Dit resulteerde in mei 1994 in meei
enverkiezingen die Banda prompt
loor, waardoor hij moest wijken
Bakili Muiuzi. De nieuwe leider liet
da wel aanklagen voor zijn misdra
maar heeft nimmer een heksenjacl
gen hem ontketend. Banda zelf bot
gin vorig jaar zijn verontschuldiginj
aan voor de onder zijn bewind beg
gruweldaden, waarvoor hij, 'onweti
misschien' verantwoordelijk was.
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
Een willekeurig Nederlands jon
gerentijdschrift: 'We hebben
uren liggen vrijen. We hebben
het wel drie keer gedaan die
nacht' (Natasja, 16). 'Mijn eer
ste keer was niet geweldig, maar
daarna heb ik het gelukkig dun
netjes overgedaan' (Maja, 17).
Jongerenbladen laten zien hoe
de huidige norm ligt: experi
menteren met seks zonder ver
gaande verplichtingen is onder
de Nederlandse jeugd doodnor
maal en tot in details bespreek
baar. Sinds de seksuele revolu
tie van de jaren '60 levert het bij
de meeste jongeren geen con
flict meer met hun ouders op.
Met deze maatschappelijke
norm groeien Turkse en Marok
kaanse meisjes op, teiwijl bin
nen hun eigen familiekring op
elke vorm van seks voor het hu
welijk een taboe rust. Het laat
zich raden dat deze twee nor
men botsen. Maar hoe moeilijk
dit voor islamitische meisjes is
en in welke problemen ze kun
nen rakenbij het verlies van het
maagdenvlies, daar was vrij
weinig over bekend.
In opdracht van hel Nederlands
Instituut voor Sociaal Sexuolo-
gisch Onderzoek (Nisso) in
Utrecht is voor het eerst uitge
breid onderzoek gedaan naar de
maagdelijkheidsproblematiek
binnen deze groep, beschreven
in 'Twee Levens, Dilemma's van
islamitische meisjes rondom de
maagdelijkheid'.
Turkse en Marokkaanse meisjes
in Nederland worden nadrukke
lijk opgevoed met de opdracht
het maagdenvlies te bewaren
voor hun echtgenoot. Kan een
ongeschonden vlies niet wor
den aangetoond, dan zijn de
poppen aan het dansen. Terwijl
in de landen van herkomst zelf
de traditie ter discussie staat.
De argumenten tegen de maag-
delijkheidscultus zijn daar de
zelfde die in Nederland al lang
gelden: de psychische proble
men die ontstaan uit angst voor
voortijdige beschadiging van
het maagdenvlies. De seksuele
onervarenheid en fixatie op het
hele ritueel die de eerste huwe
lijksnacht tot een fors trauma
kunnen maken. En bij ont
maagding hoeft helemaal geen
bloed vrij te komen.
Voor islamitische meisjes flier
betekent het behalve geen
seks vaak niet sporten en
zwemmen, oppassen met fysie
ke inspanning en een grote
weerstand tegen inwendig on
derzoek door een arts. In het
laatste geval kan het gebeuren
dat een arts niet alleen een
meisje de spreekkamer ziet bin
nenkomen, maar ook argwa
nende familieleden.
Ondertussen komen de meisjes
buitenshuis wél in aanraking
met een losse houding ten aan
zien van vrijen en seks. Uit het
onderzoek blijkt dan ook dat
zich langzaam aan een veran
dering aan het aftekenen is:
moslimmeisjes gaan steeds
meer met seks experimenteren,
ookal vinden ze zelf de maagde
lijkheidsnorm heel belangrijk.
Dat er méér gebeurt dan zoe
nen in het Fietsenhok, blijkt ten
eerste uit de onwelkome gevol
gen van de daad. Uit abortusre
gistratie komt naar voren dat in
toenemende mate ongehuwde
Turkse en Marokkaanse vrou
wen abortus laten plegen. Er
zijn ook cijfers die groei laten
zien van het aantal geslachts
ziekten onder moslimmeisjes.
Gezien de sterke druk kan het
naar bed gaan met een jongen
leiden tot grote problemen.
Vaak gaan die opspelen in de
weken voor de bruiloft, als de
familie van de bruid zich onge
rust begint te maken over haar
maagdelijkheid. Die moet voor
of tijdens de eerste huwelijk
snacht kunnen worden aange
toond. Alhoewel het al lang niet
meer zo is als vroeger dat
'iedereen' gespannen rond het
huwelijksnestje zit te wachten
op het verlossende bebloede
doekje of laken, moet het bewijs
van welslagen in veel gevallen
wél aan de wederzijdse ouders
getoond kunnen worden. Een
officiële maagd verklaring van
een arts geldt ook als bewijs.
'Iedereen' weet wanneer het
mis is: de vaders komen name
lijk na afloop discreet informe
ren 'hoe het ging' en het resul
taat vindt zijn weg bij wijze van
spreken tot in het Rifgebergte.
Geen maagd zijn heeft vreselij
ke gevolgen. Als de man en
diens familie er voortijdig ach
ter komen, kan een huwelijk
worden afgezegd en het meisje
worden verstoten. Meisje ken
nen die sancties donders goed
en komen daardoor al voor het
huwelijk in psychische nood.
Door hulpverleners wordt mel
ding gemaakt van depressies,
wanhoop en identiteitsverwar
ring. Sommige meisjes lopen
weg. Anderen zoeken een prak
tische oplossing: ze gaan naar
een dokter voor een maagden
vlieshersteloperatie.
Meestal hoeft het niet zo ver te
komen. Vrouwen zijn natuurlijk
niet helemaal gek en het barst
van de slimme trucjes onder het
motto: 'zorg dat er bloed is'.
Een sneetje in de dij of vinger
voldoet al, maar dan dient de
partner wel mee te werken. Of
hij moet te duf of dronken zijn
om iets te merken. Een andere
optie is een zakje met kippen-
of geitenbloed in de vagina, dat
bij penetratie knapt. Ze kan er
ook voor zorgen ongesteld te
zijn tijdens de huwelijksnacht,
bijvoorbeeld door de cyclus te
regelen met de pil. En dan zijn
er nog talrijke volkswijsheden,
zoals als het eten van biet
Uiteindelijk zal de mythe
het maagdenvlies ook bin
de traditionele islamitisch
meenschap verdwijnen. I
laatste jaren tekent zich h
voorzichtig een seksuele e m
tie af. Sommigen vrouwei
teren vóór het huwelijk d( r
na-techniek', waarbij de psk
maar voor een deel in dei fit
komt. Ook zijn er steeds r
meisjes die de confrontaó rf
de ouders durven aan te g U'
Ze zullen nog liever hun t(
afbijten als het gaat om e( u<
vaste seksuele ervaring, n
als ze een man hebben ge ui
den van wie ze echt houd ar
met wie ze al een huwelijl f
turn hebben geprikt, dan
ze 'de kwestie' gewoon aa et
ouders voor.
Zoals een meisje zegt: „Ik u
een opleiding gedaan. Ikt ir
mezelf al bewezen, ik had ui
contact met mijn ouders, ui
mochten mijn aanstaand! in
graag, dus ik dacht: nu isl 'g
tijd. Ze moeten het maar|
ken: wij groeien hier op."
UTRECHT MARGREET FOGTELO lei
