Relatie Suriname ter discussie
Turks-Griekse dwarsheid
bedreigt Europees feestje
Feiten &Meningen
Wereldtaal
Stilte rond
Nederlandse
kindsoldaten
WOENSDAG 26 NOVEMBER 1997
152
De Turkse minister van buiten
landse zaken Ismail Cem heeft gis
teren zijn tweedaagse bezoek aan
Brussel afgesloten met een verma
ning aan de Europese Unie. Euro
pa dreigt een 'introvert bolwerk' te
worden als het Turkije buitensluit,
zo waarschuwde de bewindsman
na een diner met de Belgische pre
mier Dehaene. Cem voegde daar
aan toe dat Turkije weinig heil ziet
in deelname aan een Permanente
Europese Conferentie, als de rege
ring in Ankara volgende maand
geen door Europese staats- en re
geringsleiders goedgekeurd entree
bewijs voorde EU krijgt uitgereikt.
Morgen bezoeken de Luxemburgse
premier Juncker en diens minister
van buitenlandse zaken Poos de
Turkse hoofdstad Ankara in een ui
terste poging de meningsverschil
len over de Turkse rol bij de uit
breiding van de Unie uit de weg te
ruimen. De kans dat de beide be
windslieden in die missie slagen,
wordt echter miniem geacht. Tur
kije, al kandidaat sedert 1963, wil
op zijn minst gelijk behandeld
ment wordt dat de EU ooit heeft
meegemaakt'. Minister Van Mierlo
zei vrijdag dat een mislukking van
de top de Unie in zeer serieuze
moeilijkheden zal brengen. „Als de
top een flop wordt, dan zijn we
nog niet jarig."
Het bezoek van Cem aan Brussel
was een treffende illustratie van de
bekoelde relatie tussen Turkije en
Europa. Een geplande officiële as
sociatie-vergadering werd bij ge
brek aan onderwerpen afgezegd.
Voor het alternatiefeen infor
meel diner met zijn Europese col
lega's voelde de Turkse minister
weer niets. Uiteindelijk beperkte
zijn contact met Europa zich tot
een ontmoeting met Europees
commissaris Van den Broek en een
lunch met de Belgische regering.
Van den Broek raadde Cem aan de
komende weken enkele 'gebaren
van goede wil' te maken, om zo
Griekenland tot meer inschikkelijk
heid te bewegen.
BRUSSEL PAUL KOOPMAN
CORRESPONDENT
Jacques Chirac be
legde laatst een ver
gadering in Vietnam
om het Frans tot
wereldtaal op te sto
ten. Uitgenodigd
waren de staats
hoofden en regeringsleiders van
haast vijftig landen, zoals Andorra,
waar de taal van Zola nog wordt ge
bezigd. De bijeenkomst werd een
doorslaand succes. „Je moet het
vermogen en de efficiëntie hebben
om te overtuigen", zei Chirac. „En
dat vermogen heb ik."
Niet alleen waren vrijwel alle we
reldleiders gekomen, zoals die van
Togo, ook ontsproten er veelbelo
vende loten aan de stam. Zo zag
Macedonië, dat in Frankrijk zelf
vooral bekend stond als een salade,
zich benoemd tot 'waarnemer' van
de club van Franstalige landen. Chi
rac had na dit historische besluit
zelf de hoorn gegrepen, zo glunder
de hij, 'en direct met Skopje gebeld
om het goede nieuws te melden'.
De vergadering had een hoop geld
gekost, ruim 75 miljoen francs. Viet
nam was ver weg voor de staats
hoofden, van wie velen moesten
overvliegen uit de binnenlanden
van Afrika, waar zelfs de papegaaien
boryoi/rkunnen zeggen. Maar het
resultaat mocht er zijn. Aan het ein
de van de tweedaagse bijeenkomst
werd niemand minder dan Boutros
Ghali, bijgenaamd de 'krokodil van
de Nijl', door Chirac tot secretaris
generaal van de club aangesteld.
Deze Boutros Ghali, de voormalige
baas van de Verenigde Naties, gaat
nog meer geld kosten. Hij krijgt be
halve zijn salaris een kantoor, een
ambtswoning en een personele staf
tot zijn beschikking. Maar met deze
kanjer aan het hoofd haalt geen pu
ber in Nederland het nog in zijn
hoofd Frans uit zijn pakket te laten.
Op dit punt zou ik graag mijn eigen
pubers in stelling willen brengen.
Toevallig woon ik in het land van
Zola, wiens geboortehuis op een
steenworp afstand van mijn woning
staat. Mijn kinderen zijn aardig aan
het verfransen, maar wil dat zeggen
dat zij niet open staan voor vreem
de culturen?
Mijn jongste dochter, die tien is,
heeft haar kamer behangen met de
Spice Girls. Haar zusje, veertien,
zweerde bij het ter perse gaan van
deze krant bij de Back Street Boys.
En zelfs mijn zoontje van vier blaast
zijn partijtje mee.
Onlangs mocht ik hem, geheel ver
kleed als heks, naai- een feestje
brengen. Daar, bij Oscar, wachtten
nog enkele tientallen heksen, als
mede hun moeders, overwegend
strak gerokte Fran<;aises met een
stokbrood onder de arm.
Wat dit feestje zo interessan!
te, was dat het Halloween be
voor kort een puur Angelsalc
fenomeen. In Amerika en En
gaan op 31 oktober kinderer
een uitgeholde pompoen als
pion langs de deur om snoe[
halen. Maar de heksen en fei
inmiddels definitiefin Frank
neergestreken.
In Parijs blikten de gemaske
heksen je dit jaar vanuit alle
ges aan, in Nantes trok de H
ween-optocht 40.000 mense
veel toeschouwers haalt zeil
WK bloedworst draaien hier
De vraag naar pompoenen
jaar zo overstelpend, dat de
van meer dan verdubbelde.
Dit alles bewijst dat er hoop
het Frans. In Vietnam sprak
0,1 procent van de bevolkin
van Chirac, minder dan in C
Brittannië, zoals de Wall Sti
nal aantekende. Maar hadd
rikanen en Engelsen niet ge
zaam bewezen dat het mog
een cultuur uit te voeren?
Chirac had zijn land goed ge
Een kwart eeuw nadat B-52
menwerpers Vietnam bomb
den, waren in de bars van H
gewoon B52 cocktails te kot
CEES VAN ZWEEDEN CORRESPOND
OPINIE
Bij de afschaffing van de militaire dienstplicht is ook de
principiële dienstweigeraar van het toneel verdwenen.
Weinigen zullen het betreuren dat 18-jarige jongens
niet meer hoeven op te draven om ruim een jaar van
hun leven belangeloos beschikbaar te stellen aan de
krijgsmacht. Kroonprins Willem-Alexander behoort tot
die minderheid. Maar van hem is dat standpunt te be
grijpen. Hij moet straks zelf een aanzienlijk langere tijd
offeren aan het vaderland.
Het gros van de jongens is waarschijnlijk blij direct na
de middelbare school aan de slag te kunnen of met een
vervolgopleiding te kunnen beginnen; een instituut dat
een kerel van ze maakt kunnen ze missen. Zo aan dat
laatste al behoefte bestaat, kon de sportclub of de stu
dentenvereniging die vormende functie overnemen.
Met de dienstplicht verdween echter uit het leven
van de jonge mannelijke bevolking ook een min of
meer verplicht moment van bezinning op de proble
matiek van persoonlijke deelname aan staatsgeweld.
„In het leger leer je schieten op mensen, met een bajo
net insteken op mensen. Wil ik dat eigenlijk wel? Kan ik
dat in overeenstemming brengen met mijn geweten?
Hoe is dat te rijmen met de normen en waarden die ik
heb meegekregen? Weiger ik dat, en hoe ver ga ik daar
in?"
Het merendeel van de dienstplichtigen kwam aan die
ernstige vraag niet toe. Domweg omdat het niet in hun
karakter lag daarover serieus te piekeren, vaak ook om
dat ze er met hun 18 lentes nog te jong en te speels
voor waren. De principiële weigeraars vormden naast
de massa dienstplichtigen, die al dan niet mopperend
'gewoon' in militaire dienst ging, een betrekkelijk kleine
groep. Maar wel een groep die de gevestigde politieke
orde tol argumenteren dwong. Binnen de krijgsmacht
zelf hadden de activisten van de Vereniging van Dienst
plichtige Militairen eenzelfde horzel-functie tegenover
de gevestigde militaire orde.
Nu de krijgsmacht is omgevormd tot een beroepsle
ger, is de al dan niet 'ingebouwde' tegenkracht verdwe
nen die de vanzelfsprekendheid van legaal geweld per
manent ter discussie stelt. Dat is te betreuren. In een
maatschappij die in het algemeen het gebruik van ge
weld moreel verwerpt, moet de overheid verantwoor
ding afleggen voor (elke bereidheid tot) geweld van
staatswege. Niet alleen tegenover de volksvertegen
woordigers, maar in een brede maatschappelijke dis
cussie tegenover de samenleving als geheel. Er moet
dan wel een groep zijn die deze discussie keer op keer
entameert. Anders wordt het ongewenst stil rondom
bijvoorbeeld principiële defensie-aangelegenheden.
Zo kan wellicht dus ook de akelig langdurige stilte
worden verklaard, waarmee het idee om 16-jarigen
voor het beroepsleger te werven omgeven is geweest.
Een idee dat nota bene de steun heeft van een Kamer
meerderheid van WD, PvdA en CDA. De voordelen
worden breed uitgemeten. Het gaat om kinderen die
voortijdig de school hebben verlaten en die binnen de
discipline van het leger een nieuwe kans krijgen voor
een opleiding. Dat daartoe in laatste instantie ook de
voorbereiding behoort tot doden in overheidsdienst, is
een kleinigheid waarover de politiek tot nog toe wel erg
gemakkelijk heenstapt. Zelfs al krijgen de Nederlandse
'kindsoldaten' voorlopig helemaal geen wapen in han
den.
Waar voorheen de grote meerderheid van de 18-jari-
ge dienstplichtigen zich zonder veel wikken en wegen
bij het leger liet inlijven, had de Kamer zich minstens
kunnen afvragen of 16-jarigen toe zijn aan een afwogen
oordeel over het persoonlijk gebruik van wapens. En of
het niet juist tot de Rechten van het Kind behoort om
daartoe eerst de geestelijke groei te mogen doormaken.
Vooralsnog zijn ei geen aanwijzigingen dat de Kamer
meerderheid zich dergelijke gewetensvragen heeft ge
steld.
Buiten beschouwing is dan nog gebleven dat de
krijgsmacht, na de val van de Berlijnse Muur, de taak
heeft gekregen om elders in de wereld strijdende partij
en uit elkaar te houden. Voor dit moeilijke werk zijn in
telligente, volwassen mensen nodig, die mentaal en
moreel zeer stevig in hun legerkistjes staan. Ook na een
gedegen training lijkt de groep kwetsbare tienerkinde
ren waar het hier om gaat niet direct het meest geschikt
om deze VN-taken aan te pakken en de bijbehorende
ellende en ontreddering het hoofd te bieden.
Inmiddels lijkt er toch een begin van een debat te
ontstaan. D66-minister Van Mierlo van buitenlandse
zaken heeft erop gewezen dat het 16-jarigenplan wel
erg in strijd is met de Nederlandse stellingname tegen
de exploitatie van kinderen als soldaten in Derde We
reldlanden.
RIEN POLDERMAN
Er zijn twijfels over de vriendschap tussen Ne
derland en Suriname. Maar ook op kleinere
schaal is er in Suriname onduidelijkheid over
een relatie. Kort voortdat tijdens het onafhanke-
lijkheidsfeest een toast werd uitgebracht, merkte
president Wijdenbosch op dat iemand kwam
aanlopen, 'een man met wie ik ernstige conflic
ten heb, ruzies, vijandschap, machtsstrijd'. Vol
gens journalisten ging het om Desi Bouterse, de
voorzitter van de Nationale Democratische Par
tij (NDP) en adviseur van staat. Bouterse ont
kende later in een vraaggesprek dat er proble
men tussen hem en Wijdenbosch bestaan. Het
gaat volgens Bouterse om een 'bekend smoesje'.
„Wie ons kent zal weten dat het een fabel is, we
zijn kabel, er komt niets tussen", aldus de NDP-
voorzitter over zijn relatie met Wijdenbosch.
WD en CDA willen ontwikkelingsband verbreken
Wanneer is Suriname toe aan een normale, 5
lijke verstandhouding met Nederland? Te vr
valt nog lang niet, afgaande op de meest ree
uitspraken van de Surinaamse machthebbel
een sfeer van verdachtmakingen en aanvalle
de blanke voormalige kolonisator vierde Par;
ribo gisteren de 22ste verjaardag van haar o
hankelijkheid.
Er zijn twijfels over de vriend
schap tussen Suriname en Neder
land. En als die twijfels worden
ontdekt, moet je de durf hebben
die aan de kaak te stellen. Dat zei
de Surinaamse president Jules
Wijdenbosch gisteren tijdens het
onafhankelijkheidsfeest.
Adviseur van staat en voorzitter
van de Nationale Democratische
Partij, Desi Bouterse, ging nog
een stap verder. Op de vraag of de
relatie tussen Suriname en Ne
derland moeten worden verbro
ken, antwoordde hij: „Het zou
goed voor het land zijn als de re
latie wordt verbroken, maar per
soonlijk vind ik dat het nu niet re
levant is". In de afgelopen dagen
is op partijbijeenkomsten her
haaldelijk gepleit voor het verbre
ken van de banden. Suriname
zou 'baas in eigen huis' moeten
zijn.
Terwijl het onafhankelijkheids-
feest daar in de late uurtjes is be
land, begint de Tweede Kamer
hier aan een moeizaam overleg
over de slechte relatie tussen Ne
derland eri Suriname. Aan het
Binnenhof snakt men naar een
zakelijke verhouding met Para
maribo. WD-buitenlandwoord-
voerder Weisglas zegt zo langza
merhand 'echt fysiek moe te wor
den' van de beschuldigingen die
ex-legerleider Bouterse dagelijks
uit richting Nederland. Nederland
zou volgens Bouterse achter de
vermeende couppoging hebben
gezeten, waarvoor in Paramaribo
sinds vorige maand zo'n vijfen
twintig mensen worden vastge
houden.
Verschillende Kamerfracties wil
len vandaag met de ministers
Pronk (ontwikkelingssamenwer
king) en Van Mierlo (buitenland
se zaken) een fundamentele dis
cussie voeren over de toekomsti
ge Nederlandse opstelling met
betrekking tot Suriname.
Het CDA heeft het meest radicale
voorstel. De christen-democraten
stellen voor de ontwikkelingsrela
tie met Suriname te beëindigen.
Het ontwikkelingsverdrag heeft in
Suriname meer dan twee decen
nia lang de gedachte gevoed dat
Nederland er neokoloniale motie
ven op nahoudt. Dat staat nu een
volwassen relatie in de weg, luidt
de redenering bij het CDA.
CDA-woordvoerder Maxime Ver
hagen wil de zeshonderd miljoen
gulden, die Suriname in het kader
van het ontwikkelingsverdrag nog
van Nederland te goed heeft,
overhevelen naar de Wereldbank.
Die instelling zou er dan op moe
ten toezien dat deze gelden goed
worden besteed. Daarmee wor
den twee doelen gediend: allerlei
ontwikkelingsprojecten die nu
dreigen stil te vallen, kunnen wor
den voortgezet. Bovendier
Nederland wat losser te st:
genover Suriname, zodat
wenste verzakelijking tussi
twee dichterbij komt.
Van de grote partijen is all
WD mentaal al toe aan he
breken van de zo lang gekt
de ontwikkelingsband met
voormalige kolonie. De lib
Weisglas zei onlangs in roi
ondiplomatieke bewoordii
dat hij het 'een rotzooi' vir
Suriname. Ook hij acht de
voor een fundamenteel an
koers van Nederland. D66
PvdA blijven hopen dat de
van de Surinaamse leiders
wat matigt en willen dan o
recte ontwikkelingshulp bl
bedrijven, zodra dat weer 1
De ministers Van Mierlo ei
bewegen zich intussen bui
woon omzichtig in het dipl
tieke spanningsveld om nii
meer schade aan te richter
al is. Ze fronsen bezorgd hi
hoofd, en wachten op het i
ment dat ze weer in een co
tief gesprek met Paramarib
nen komen. De vreemde si
doet zich daarbij voor dat
Nederlandse bewindsliedei
steeds via de media moestt
nemen dat de Surinaamse
dent Wijdenbosch een and
latie met Nederland wil. Of
weet de Nederlandse regen
nog altijd van niks. Maar ze
irritatie daarover wordt zoi]
dig voor de buitenwereld v(
gen.
Met Van Mierlo en Pronk h
het Nederlandse kabinet tv
windslieden die zich alle tv
sterk verbonden voelen me
lot van Suriname. Ze hebbe
land talloze malen bezochti
Pronk was in de jaren zeve(
geestelijke vader van het on
kelingsverdrag, dat beide laj
sloten in het kader van Sur
onafhankelijkheid. Ze bese
ook dat driehonderdduizei
rinamers in Nederland n
tend toekijken hoe Den Ha
opstelt in deze crisissfeer.
Maar Pronk en Van Mierlo
nen momenteel weinig dot
kunnen niet te expliciet ing
de provocerende taal vanui
maribo en het laatste dat h
derlandse kabinet wil, is ee
ledige breuk met Suriname
die stap zou in Paramaribo
ten worden gezet. En op he
Haagse ministerie van buiti
landse zaken gelooft men n
tijd niet dat het zo'n vaart z
pen. Ook al roepen de Bout
aanhangers in Suriname ni
zo hard: 'Blanke man, het it
bij!'
DEN HAAG MAURICE WILBRINK
Oud-legerleider Desi Bouterse, hier met zijn dochter, werpt zich de laatste tijd steeds meer op als een Surinaamse 'Vader des Vaderlands'.
Bijna dagelijks gaat hij 'het bemoeizuchtige Nederland' verbaal te lijf, en gisteren sloot hij zelfs het compleet verbreken van de band tussen
beide landen niet uit. foto wfa willem middelkoop
worden met recen
tere kandidaat-lid
staten zoals Bulga
rije en Roemenië.
Maar Griekenland
ligt hier dwars. Ook
zijn de Europese
lidstaten verdeeld
over de vraag welke
landen mogen
deelnemen aan de
door koningin Eli
zabeth te lanceren
Permanente Eu
ropese Conferentie
en wat de status
van deze praatclub
precies moet zijn. Wc
Turkije neemt een
afwachtende hou
ding aan en is voorlopig niet bereid
eenzijdig concessies te doen ten
einde Griekenland gunstig te stem
men, zo maakte Cem duidelijk.
„Het is niet aan ons om over de
brug te komen. Het is aan de Unie
om duidelijkheid te scheppen."
Wel zei hij dat Turkije bereid is de
territoriale geschillen met Grieken
land aan het Inter
nationale Hof van
Justitie in Den
Haag voor te leg
gen, mits ook an
dere bilaterale
kwesties hier kun
nen worden aange
kaart. Griekenland
wil een zaak bij het
Hof beperken tot
het conflict over de
territoriale wateren
en de betwiste ei
landen in de
Egeïsche zee. Pas
dan, zo liet de rege-
.3 vta-. AWrlü ring in Athene gis
teren weten, is het
bereid zijn veto-po-*
litiek tegen Turkije te verlaten.
De impasse rond Turkije en Grie
kenland dreigt de feestelijk bedoel
de Europese 'uitbreidings-top' op
12 en 13 december in LiLxemburg
geheel te gaan overschaduwen. De
Belgische minister van buitenland
se zaken Derycke voorspelde giste
ren dat de top 'het moeilijkste mo
