Kleinste hoorapparaat onzichtbaar
Gezondheid
MAANDAG 24 NOVEMBER 1997
REDACTIE SASKIA STOELINCA 023
Veilic
vrijen
Weekenddienst. De telefoon rinkelt: „Uspreekt met Sandra,
ik wil graag de morning-afterpil.Ik vraag haar langs te ko
men, zo'n gesprek gaat niet per telefoon. Ze verschijnt samen
met haar vriendje. Dat vind ik prima. Samen plezier gehad,
dan op zo'n moeilijk moment, waarbij er over intieme zaken
moet worden gesproken, elkaar ook steunen. Hij vult haar
verhaal waar nodig aan. „En, waarom denk je zo'n pil nodig
te hebben?", informeer ik.
Sandra gebruikt al een poosje de pil, maar wil telkens even
stoppen, omdat ze het gevoel heeft, dat ze er niet goed tegen
kan. Zo'n maand stoppen geeft haar het gevoel dat ze op ver
hoed kan komen. Ze moet dan natuurlijk wel wachten tot ze
weer ongesteld wordt, alvorens ze kan uitrekenen wanneer
haar vruchtbare periode begint. Haar vriend gebruikt tevens
condooms, maar het condoom is deze keer geknapt
..Kan ik nu zwanger worden vraagt ze. „Hoegroot is de
kans, en wat kan ik er aan doen? Heeft u de morning-afterpil
voor me?" Samen rekenen we uit, dat de kans erg klein is,
omdat haar laatste menstruatie vier weken geleden is geko
men. Een morning-afterpil bevat een grote dosis hormonen,
als ze dan zo tegen de werking van de pil is, lijkt dit geen goe
de keus. Bovendien heeft ze steeds een voorbehoedmiddel ge
bruikt en is ze nu waarschijnlijk buiten de vruchtbare perio
de.
We bespreken ook de zin van het onderbreken van het pilge
bruik. Medisch is telkens een korte periode stoppen niet zin
vol. Sandra doet het, omdat ze eigenlijk niet graag slikt. Zijn
er, afgezien van het gebruik van voorbehoedmiddelen door
de man, ook andere methoden?
Door de eeuwen heen hebben vrouwen op allerlei wijzen be
scherming gezocht tegen ongewenste zwangerschappen. In
het Egypte van de farao's waren er al gouden spiralen in ge
bruik. Heel oud is ook periodieke onthoudingen het bepalen
van de vruchtbare dagen aan de hand van een temperatuur-
curve. Echt betrouwbaar is die methode niet, maar met ge
duld en ervaring weten veel vrouwen er toch mee om te
gaan. Een oude test is de zogeheten varentest. Daarvoor stre
ken vrouwen wat slijm uit de vagina uit op een glaasje, en
lieten het drogen aan de lucht. Als dat slijm een varenstruc
tuur aannam, was het hun vruchtbare tijd.
Onlangs is er een nieuwe variant op deze manier van anti
conceptie gekomen: dat is een apparaatje, waarmee de
vrouw met behulp van haar urine en een serie teststrookjes
kan meten of ze in haar vruchtbare dagen zit. Het gebruik
vergt een flinke discipline: het moet bijvoorbeeld steeds op
hetzelfde tijdstip gebeuren. Wie reist en met tijdsverschil te
maken krijgt, stuurt het schema in de war.
Het systeempje is wel duidelijk: een groen lampje geeft het
sein dat geslachtsgemeenschap zonder voorbehoedsmiddelen
mogelijk is, het rode lampje waarschuwt dat er maatregelen
genomen moeten worden. Het apparaatje is gewoon in de
apotheek te koop. Sandra is blij met deze nieuwe mogelijk
heid, al is ook nu de methode slechts 94 procent veilig. Gezien
haar vaste relatie durft ze het kleine risico wel aan.
Een vaste relatie ontstaat in onze huidige tijd steeds vaker,
nadat al veel ervaringen zijn opgedaan. De leeftijd waarop
kinderen geslachtsrijp worden verschuift en daardoor ver
vroegt het eerste seksuele contact. De kans dat de eerste part
nerkeus een definitieve zal zijn, wordt daarmee steeds klei
ner. Dat is een belangrijke reden om het gebruik van con
dooms te propageren.
Ze beschermen bovendien niet alleen tegen zwangerschap,
maar ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen, te
genwoordig wel aangeduid als soa 's. De meest bekende soa is
IIIV, of aids. Daarnaast is chlamydia op dit moment de grote
boosdoener. Een man met
chlamydia merkt enige irrita
tie bij het plassen, maar een
vrouw ontwikkelt nauwelijks
symptomen. Soms zijn door-
braakbloedingen een aanwij
zing.
Wie een chlamydia-infectie
niet met medicijnen te lijf
gaat, kan op den duur onge
wenst kinderloos blijven. Het is
dus belangrijk dat daar de
aandacht op wordt gevestigd.
Dat gebeurt via aanplakbiljet
ten, via gesprekken, en in fol
ders, bijvoorbeeld in'de huis
artsenpraktijk. Ik gaf Sandra
een folder mee, een gewaar
schuwd mens telt tenslotte
voor twee.
Kostbaar digitaal apparaat bezig aan snelle opmars
Amper een jaar na het eerste is de
Deense producent Widex erin ge
slaagd voor de tweede maal het
kleinste digitale hoorapparaat ter
wereld te presenteren. Het is zo
piepklein, dat het volledig in de
gehoorgang verdwijnt. Met een
minuscuul draadje kan het er
weer uit worden getrokken. Het
apparaatje is een vernieuwing van
zijn voorganger, die al niet groter
was dan een flinke erwt. Het pres
teert echter even veel: de compu
ter die het eigenlijk is bedient de
gebruiker volautomatisch van een
continu aangepast geluidsniveau
dankzij 40 miljoen berekeningen
per seconde. Alleen gaat het,
eveneens verkleinde, batterijtje
beduidend korter mee.
Het digitale hoorapparaat is bezig
aan een snelle opmars. Nog twee
Deense bedrijven, het Duitse Sie
mens, Philips en enkele Ameri
kaanse producenten zijn ermee
bezig. Niet allemaal concentreren
ze zich op verkleining. De winst
van steeds kleiner wordende
chips kan ook worden omgezet in
kwaliteitssprongen in geluid en
meer gebruikskeuzen. Volgens de
in het AMC werkzame audioloog
prof. dr. ir. Wouter Dreschler zijn
er binnen enkele jaren nog forse
verbeteringen te verwachten. Hij
bepleit vooral aandacht voor
meer geluidsvariatie en keuzemo
gelijkheden voor de gebruiker.
Dreschler dempt de hoge ver
wachtingen die sommige fabri
kanten oproepen. „Digitale hoor-
apparaten zijn beslist de hemel
De Senso CIC wordt diep in het oor gedragen.
op aarde nog niet. Sommige ana
loge apparaten zijn ook heel goed.
De digitale zijn niet zonder meer
voor iedereen geschikt. Ze zijn
ook erg kostbaar. Het is zeker niet
verstandig er halsoverkop een aan
te schaffen. Het gaat net als bij
pe's, er komt steeds weer een be
tere. Het gaat wel de goede kant
op, maar het blijft een apparaat
dat niet alles kan oplossen. Er zijn
bovendien te veel verschillende
hoortoestellen op de markt: je
kunt in Nederland kiezen uit wel
driehonderd apparaten. Dat is te
veel."
Het kleinste hoortoestel ter wereld is ongeveer zo groot als de v
van een baby.
Tom Westermann, directeur van
Widex, is heel wat lyrischer over
zijn Senso CIC (complete in canal,
geheel in de gehoorgang). Hij
spreekt van een tweede technolo
gische doorbraak. De eerste was
de wat grotere voorganger, waar
van hij er inmiddels 200.000 heeft
verkocht (ruim 10.000 in Neder
land). Westermann denkt dat nu
de laatste barrière is genomen die
gehoorgestoorden er nog van
weerhoudt om zich een hulpmid
del aan te schaffen. „Het is niet
langer te zien dat je er een draagt.
Dat betekent dat een groot aantal
mensen de psychologische drem
pel kan overstappen, waardoor er
een einde komt aan de nare om
standigheden waarin zij als gevolg
van hun hoorproblemen terecht
zijn gekomen. Dragers worden
voortaan als normale mensen te
gemoet getreden."
In Nederland zijn volgens onaf
hankelijk onderzoek momenteel
ruim een miljoen mensen met
een significant gehoorverlies. Dat
aantal zal begin komende eeuw
kunnen oplopen tot twee miljoen.
Van de huidige, een miljoen,
draagt ruim een derde een hoor
toestel. Van de overigen is een
deel er niet mee te helpen, maar
de meerderheid wordt weerhou
den door schaamte of door onbe
kendheid met hun kwaal en de
gevolgen.
Die gevolgen kunnen groot zijn.
Dreschler: „Je ondervindt voort
durend hinder in het dagelijks be
staan. Je verstaat anderen niet, je
hoort op straat geen waarschu
wende geluiden, je mist telefoon
tjes, je ruimtelijke oriëntatie gaat
achteruit, je kunt niet meer genie
ten van muziek." Westermann:
„Mensen belanden in een vaak
geleidelijk verlopend proces van
verlies aan sociale contacten,
foto gpd baanverlies zelfs, verminderd zelf
respect, isolement, depressiviteit.
Dat zijn zwaar onderschatte pro
blemen."
De Deen zoekt de vergelijking
met aansprekende ziekten als
kanker en aids. „Zodra men maar
denkt dat daar een medicijn tegen
is gevonden, is het al voorpagina
nieuws. Er is ook veel geld voor
beschikbaar. Aan een hoorpro-
bleem gaat een mens niet dood,
maar je kwijnt wel weg. Toch is er
nauwelijks aandacht voor. Maar
de Senso CIC kun je vergelijken
met een opzienbarend medicijn.
Het is eigenlijk een pil voor de
oren."
Wie aan beide oren een stoornis
heeft moet voor twee pillen wel
zesduizend gulden neertellen,
waarvan minder dan de helft voor
vergoeding in aanmerking komt.
De klant verwerft zich dan twee
persoonlijk aangemeten en ge
programmeerde mini-computer
tjes met de kracht van een Pen
tium TM processor, die op een
batterijtje honderd uur werken
zonder dat er na plaatsing een
hand hoeft te worden uitgesto
ken. Volgens de fabrikant wordt
inkomend geluid een miljoen
maal per seconde geanalyseerd
en wordt het doorgegeven signaal
continu aangepast. De winst is
het aankunnen van wisselende
geluidsniveaus, het onderscheid
kunnen maken tussen spraak en
muziek, onderdrukking van ruis
en een verdwenen risico op fluit
tonen.
Prof. Dreschler beaamt dat, maar
signaleert als tekortkomingen het
ontbreken van de mogelijkheid
voor de gebruiker om de pro
grammering anders in te stellen
en nog altijd hinderlijke ruis in
bepaalde omstandigheden. „Het
is, kortom, een flinke stap voor
waarts, maar geen absoluut won
dermiddel."
P
U
Z
E
L
L
R
R
B
K
O
T
s
M
1
U
D
L
E
E
E
T
N
E
M
A
D
N
U
F
E
T
M
O
O
U
N
A
M
K
R
E
W
F
1
A
L
D
A
K
K
A
P
E
L
R
F
E
H
V
R
B
E
S
T
E
K
E
W
O
B
F
N
K
U
L
E
B
A
K
R
D
R
S
N
E
N
C
E
V
E
O
E
N
U
T
L
E
E
O
A
U
D
M
V
D
E
O
R
A
L
T
T
R
M
R
■j
R
K
P
H
A
W
E
S
E
O
H
R
T
R
A
'j
R
A
M
S
K
B
D
D
C
E
F
D
L
E
L
O
T
A
E
N
E
N
S
M
E
S
D
E
O
E
B
A
J
1
N
G
K
M
H
N
S
T
M
A
O
V
A
K
M
A
N
1
O
T
S
R
R
E
G
A
T
N
O
M
A
T
E
K
P
N
E
L
O
M
N
O
T
E
B
M
baksteen
bankschroef
beitel
bestek
beton
betonmolen
dakdekker
dakkapel
deur
duimstok
fundament
hamer
heftruck
kabel
kraandrijver
metselaar
metselen
moker
montage
onderhoud
project
slijpen
stoomwals
timmerman
troffel
vakman
vloer
werkman
OPGAVE
OPLOSSING
WOORDZOEKER
In deze mengelmoes van letters zijn al de
genoemde woorden verstopt. Ze zijn te
lezen van links naar rechts, van rechts
naar links, van boven naar beneden, of
omgekeerd of schuin. Sommige letters
worden dubbel gebruikt. Streep alle
woorden door. De resterende letters vor
men dan regel voor regel van boven naar
beneden nog een woord.
CITAAT
Broos, krant, stuur, sloot,
bank, steek, bloot, kroot,
slaaf, kluif, koel, druif,
snuit, kluit.
Het citaat is van Lauren
ce Sterne: 'De mensen
vermoeien zichzelf door
de rust na te jagen'.
TOMPOES
Tom Poes en het Kukel
Ak-ak de waarnemer en Ok-rok de kwinten-
straler staarden geboeid naar het apparaatje,
dat Ak-ak in de hand hield. Hij had een knop
je omgedraaid en nu luisterden ze naar het
geknetter, dat er uit kwam.
„De Droon!" fluisterde Ok-rok vol ontzag.
„Stil!" waarschuwde Ak-ak. „Het past ons
niet om te spreken, als de Droon gaaf pra
ten."
„Ak-ak praat te veel!" dreunde plotseling een
diepe stem uit het doosje.
„Ak-ak de waarnemer moet alleen maar
waarnemen en niet denken! Hij moet het ku
kel meten en het getal doorgeven en meer
niet. Ik ben de Droon en ik zal beslissen
wat de uitspraak is!"
„Wat een malligheid, hè?" riep Wammes uit.
Hij zat niet ver vandaar aan de knoppen van
zijn radio te draaien zonder er in te slagen de
basstem kwijt te raken.
„Op alle stations is dezelfde prater!" vervolg
de hij ontstemd. „Niks leuk, hoor! Wat is nou
een droon? Betaal ik daar mijn luistergeld
voor? Allemaal polletiek en deftige praatjes!"
Met deze woorden stond hij op en tilde het
toestel van de grond.
„Laat staan!" riep Tom Poes, toesnellend.
„Laat me nu even luisteren. Misschien kom
ik eindelijk te weten wat dit allemaal bete
kent!"
Hij was echter te laat. Wammes Waggel
wierp het luisterapparaat krachtig ter aarde,
zodat de onderdelen in het rond spatten.
„Dit is niks geen goede radio!" riep hij onte
vreden uit. „Voor mij is de pret er af. Wat kan
mij nu een droon schelen? Zeker een nieuw
wasmiddel of zo, wat jij, Tom Poes?" Maar
Tom Poes staarde verslagen naar de brok
stukken en antwoordde niet.
H
W
DOOR JAN VISSER
Er hangt nog steeds een waas van onzekerheid over de ontwikkf
op de lange termijn. Het Europese atmosfeermodel ging eind v<
week voor wat betreft de laatste fase van november op de winte
toer. Daar zijn ze nu weer van afgestapt terwijl het Duitse mode
middels wel veel kou in zijn prognoses heeft gestopt. Zij verwac
overigens pas rond de maandwisseling de aanloop naar een Sin
klaaswintertje.
De komende dagen valt het, conform hun visie van enkele dage
den, met de kou best mee. Het weerbeeld wordt namelijk bepa
door oceaanfronten die boven de Britse eilanden veel regen ver
ken maar bij ons in uitgebluste vorm hun opwachting maken. Z
er voor morgen veel bewolking op het programma maar de kans
gen is klein. Mocht er al wat vallen dan zal dat hoogstwaarschij
niet veel zijn. Na een nacht met minimumtemperaturen van iet
ven het vriespunt loopt het kwik dinsdagmiddag op naar ongevi
graden. De wind waait uit oostelijke richtingen en is matig van
te. Aan de kust staat een nu en dan vrij krachtige wind.
Op woensdag komt in deze situatie weinig verandering. Tegen I
de van de week bereikt met een westelijke hoogtestroming een
storing het Noordzeegebied en nemen de neerslagkansen toe.
het afgelopen weekeinde is het overheersend bewolkt geweesti
zaterdagochtend waren er opklaringen die tot in de middag voo
den. Daardoor konden de thermometers nog oplopen tot omstri
10 graden. Zo werd het in Alphen aan den Rijn 10,4, op Schip
en in Bloemendaal 9,6.
Aan het einde van de middag en tijdens de avonduren viel er v\
te regen. Valkenburg bij Leiden ving 's avonds nog 1 mm op. Gf|
overheerste de bewolking en werd het niet warmer dan 6-7 grai
Op wat motregen na bleef het echter wel droog.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
dinsdag.
Noorwegen:
Vrij rustig met wolkenvel
den en soms wat regen of
sneeuw. Langs de kust
hier en daar ook opklarin
gen en maxima nog net
boven nul. In het binnen
land overdag lichte tot
matige vorst.
Zweden:
Overwegend bewolkt en nu
en dan wat sneeuw; in het
zuiden mogelijk ook re
gen. Middagtemperatuur
uiteenlopend van enkele
graden boven nul in het
zuiden tot rond -10 gra
den in het noorden.
Denemarken:
Naast wolkenvelden soms
ook zon, vooral op morgen.
Vrijwel overal droog. Mid
dagtemperatuur om
streeks +2 graden
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Veel bewolking en van tijd tot tijd regen,
in Tiet oosten kans op een paar opklarin
gen. Verder staat er een stevige zuidoos
tenwind. Middagtemperatuur tussen 6
en 12 graden.
België en Luxemburg:
Wolkenvelden maar vooral op vandaag
ook hier en daar zon. Vrijwel overal
droog en een toenemende zuidoosten
wind Middagtemperatuur omstreeks 5
graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
In het noordoosten eerst misschien wat
zon, verder bewolkt. Vandaag vooral in
het westen kans op regen, misschien
met onweer; morgen ook elders kans op
neerslag. Vooral in het westen veel wind
Middagtemperatuur uiteenlopend am
per 5 graden rond Straatsburg tot meer
dan 10 in de Vendee en Bretagne.
Portugal:
Veel bewolking en van tijd tot tijd
(buiige) regen, soms ook onweer en hier
en daar veel neerslag. Ook veel wind.
Maxima aan zee rond 16 graden; in het
binnenland of bij langdurige regen aan
merkelijk frisser
Madeira:
Af en toe zon en soms een regen- of on
weersbui Tijdelijk veel wind. Middag
temperatuur omstreeks 20 graden.
Spanje:
In het oosten misschien nog wat zon.
Verder overwegend bewolkt en van tijd
tot tijd buien, ook met onweer en in het
westen en zuiden hier en daar veel neer
slag. Met name morgen veel wind. Mid
dagtemperatuur in het binnenland rond
12 graden; langs de kusten maxima tus
sen 15 en 19 graden.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden maar ook een paar re
gen- of onweersbuien, met name op
morgen. Middagtemperatuur ongeveer
24 graden.
Marokko:
Westkust: wolkenvelden en van tijd tot
tijd stevige buien, ook met onweer Mid
dagtemperatuur vlak aan zee van 17
graden in het noorden tot boven 20 in
het zuiden.
Tunesië:
Vandaag eerst nog kans op een bui.
Daarna flinke zonnige perioden en tot
morgenavond droog Maxima rond of net
onder 20 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag eerst hier en daar zon Later
meer bewolking en vooral morgen kans
op een paar buien. Maxima uiteenlo
pend van een graad of 7 in de omgeving
van Lyon tot een graad of 15 in het ui
terstden.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag eerst zon; later meer bewolking
en vooral morgen enkele buien, mis
schien met onweer. Middagtemperatuur
omstreeks 18 graden.
Italië:
Half tot zwaar bewolkt. Vandaag :n het
zuidoosten nog een paar regen- en on
weersbuien. Morgen opnieuw een toene
mende kans op buien, dan van het wes
ten uit In het noorden misschien mist.
Middagtemperatuur uiteenlopend van
een graad of 8 in het noorden tot dicht
bij 20 graden op Sicilië.
Corsica en Sardinië:
Vandaag zonnige perioden en droog.
Morgen meer bewolking en van het wes
ten uit opnieuw kans op buien. Middag
temperatuur omstreeks 17 graden.
Malta:
Zonnige perioden maar vandaag eerst
nog kans op regen-of onweersbui Mid
dagtemperatuur m de buurt van 20 gra-
Griekenland en Kreta:
Vandaag half tot zwaar bewolkt en buiig;
ook kans op onweer. Morgen van het
westen uit droog en meer zon. Middag
temperatuur tussen 14 en 19 graden.
Turkije en Cyprus:
Kusten: van het westen uit een aantal
stevige regen en onweersbuien. Aan de
zuidkust met name morgen veel neer
slag. Middagtemperatuur meest tussen
14 en 19 graden, maar vandaag op Cy
prus misschien nog meer dan 20.
Duitsland:
Eerst nog rustig, bewolkt, nevelig en
hier en daar mistig weer, maar geleide
lijk aan meer wind en opklaringen Maxi
ma tussen 0 en 6 graden
Zwitserland:
Vandaag vrij zonnig, r
hier en daar mist of laaghanj j
wolkmg. Morgen vooral aan de
van het Alpenmassief meer I
en toenemende kans op rege
1500 meter sneeuw. Maxima
len tussen 5 en 10 graden.
Oostenrijk:
In het zuiden, en eerst ook h<
veel bewolking, maar overwege
Aan de noordflank van de Alpei
perioden. Maxima iets boven
Veel bewolking en vooral v
toe wat regen of sneeuw,
daar mist. Morgen in het westi
opklaringen. Middagtempera! r
het vriespunt, bij opklaringen t
Tsjechië en Slowakije:
Vandaag bewolkt en af e
sneeuw. Morgen op de meestel
droog en vooral in Tsjechie e!t
klaringen. Middagtemperatuui
meeste plaatsen net iets bove k,
opklaringen wat hoger.
Hongarije:
Bewolkt en nu en dan regen 1
gen. Morgen wat droger en mo'r(
kele opklaringen. Middagter 1
verder oplopend tot ongeveer 6 :ci
Ie
- Cl
DINSDAG 25 NOVEMBER 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 08.17 Zonondi°^
Maan op 02.53 Maan on
Waterstand
IJmuiden KatwijÉc»,
Hoog 00.15 12,39 23.4
Laag 07.55 19.54 07.3 1
Weerrapporten 24 november 07 1
Amsterdam motregen
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
8oedapest
Klagenfurt sneeuw
Kopenhagen grondmist
LasPalmas onbew.
Lissabon regenbui
Locarno onbew,
Londen regen
Luxemburg zwaar bew.
Madrid licht bew.
Malaga onbew.
Mallorca licht bew
'01
01
01
err
ne
