RAZENDSNEL
O
de herfst
i de Alpen
heb je
voor jezelf
Meer boswachters
bij Staatsbosbeheer
Toerisme
%ULüüVbï±
Nieuwe vierzitters
vervangen bejaarde
slepertjes
in de Alpen
^[ERDAG 22 NOVEMBER 1997
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Fleischmann-treinen
In 1887 begon Jean Fleischmann in Neurenberg een speel
goedfabriekje Aanvankelijk maakte hij magnetische zwem
en loopdieren, maar na de overname van de firma Doll Co
(1938), richtte hij zich ook op modeltreinen. Daarmee begon
een succesvolle periode, waarin tal van wereldprimeurs op de
rails werden gezet zoals de bij verzamelaars fameuze Piccolo.
Onder de titel 'Meer dan een eeuw Fleischmann' is in het Ne
derlands Spoorwegmuseum aan de Johan van Oldebarnevelt-
laan 6 te Utrecht tot en met 15 januari een expositie te zien
over de Duitse onderneming. Ook liefhebbers van antieke
scheepsmodellen, stoommachines en blikken speelgoed kun
nen op de expositie hun hart ophalen.
Informatie: 030 - 23 06 20 6.
Munt naast Carré
In Madurodam te Den Haag is kort geleden de Amsterdamse
wijk Mokum gereed gekomen. Ruim honderd van Mokums be
langrijkste gebouwen staan in miniatuur op een oppervlakte
van zo'n tachtig vierkante meter. Daaronder de Beurs, Carré,
de Munt. de Westerkerk en het Anne Frankhuis. Wie een dub
beltje in de automaat gooit kan de Magere Brug in beweging
zetten. Madurodam is tegenwoordig het hele jaar door ge
opend.
Informatie: Madurodam, telefoon 070 - 35 53 90 0.
HAL naar Verre Oosten
De Nieuw Amsterdam, een van de cruiseschepen van de Hol
land Amerika Lijn (HAL), gaat in de laatste drie maanden van
1998 voor het eerst in het Verre Oosten varen. Tijdens deze
zogenoemde 'Orient Explorer' worden onder meer Hong Kong,
Osaka, Shanghai, Pusan (Zuid-Korea), Da Nang (Vietnam),
Muara (Brunei) en Singapore aangedaan. De tochten duren
zestien dagen en worden in de eerste helft van 1999 voortge
zet. Het hele programma staat afgedrukt in de zojuist versche
nen Cruise Atlas 1998/1999 met daarin ook een overzicht
van cruises door onder andere de Inside Passage
(Canada/Alaska), de Caribbean, het Middellandse Zee-gebied
en Zuid-Amerika.
Informatie: Zeetours Cruises in Rotterdam, telefoon 010 - 28 23 86 0.
Jodellessen
Wie wil leren jodelen kan de komende winter op alle dinsda
gen terecht bij de Oostenrijkse Weissensee, in Nederland
vooral bekend door de alternatieve Elfstedentocht die daar elk
jaar op het stijf bevroren meer wordt gehouden. Aspirant jode-
laars dienen zich met slee om 15.30 uur te verzamelen bij het
dalstation van de Bergbahn. Vandaar gaat men gezamenlijk
naar de Naggler Alm alwaar een jodelprofessor de leerlingen
de eerste beginselen van deze typische Alpenkunst zal probe
ren bij te brengen. De les wordt besloten met uitreiking van
een jodeldiploma waarna - de nacht is dan al gevallen - per
slee de terugkeer naar het dal wordt aanvaard. Jodelend uiter
aard.
Informatie: Weissensee Information, telefoon 00 43-47 13 22 20 0
Noorderzon-arrangementen
De Provinciale VW van Groningen gaf kort geleden een
brochure uit met daarin 24 vakantie-arrangementen in Neer-
lands meest noordelijke provincie. Daaronder Bourgondische
weekeinden in het van een compleet nieuw centrum voorziene
Groningen-stad, tuinbezoeken en gecombineerde wandel- en
zeiltochten over en langs de Wadden. De fraai uitgevoerde
brochure die 'Naar de Noorderzon' is geheten, kan worden af
gehaald bij VW-boekingskantoren en ANVR-Reisbureaus.
Ski Special Dag
In Zoetermeer, op de pas gereed gekomen overdekte sneeuw
piste van Snowworld, wordt morgen van 10 tot 22 uur de eer
ste Ski Special Dag van de Nederlandse Ski Vereniging gehou
den. Wintersporters kunnen kennis maken met het reispro
gramma dat de Nederlandse Ski Vereniging samen met Arke
heeft opgezet en ook is er informatie over onder meer de
nieuwste ontwikkelingen op het gebied van skiën, snowboar-
den en natuurlijk carving.
Informatie: NSV Reizen, telefoon 070 - 31 01 11 0.
Montezuma
Het assortiment van Avonturenpark Hellendoorn wordt vol
gend jaar uitgebreid met een nieuwe attractie: 'Montezuma
Revenge'. Het apparaat, dat een investering vraagt van vier
miljoen gulden, kan dertig mensen tegelijk door de lucht laten
draaien en roteren en wordt op 10 april 1998 in gebruik geno
men.
Staatsbosbeheer gaat het aantal boswachters de komende
jaren fors uitbreiden. Ook wil de organisatie de toegankelijk
heid van haar natuurgebieden nog meer vergroten. Dat
heeft directeur Maarten Brabers medegedeeld naar aanlei
ding van het feit dat Staatsbosbeheer op 1 januari zelfstan
dig wordt. Tot nu toe ressorteerde de hijna een eeuw oude
instelling onder het ministerie van landbouw, natuurbeheer
en visserij.
Brabers verwacht dat er door de verzelfstandiging beter kan
worden ingespeeld op de wensen van het publiek. Ook
meent hij dat er vanaf 1 januari meer mogelijkheden zijn
om in samenwerking met bijvoorbeeld boeren, waterschap
pen, het bedrijfsleven en recreatie-ondernemers nieuwe ac
tiviteiten te ontwikkelen. De eerste aanzetten in de vorm
van de bouw van vogelkijkhutten, bezoekerscentra en het
inmiddels befaamde boomkroonpad (Drente) zijn overigens
al gegeven. Per jaar bezoeken meer dan honderd miljoen
mensen de terreinen van Staatsbosbeheer.
en ziel verwarmende najaars
zon, voordat ze maanden wor
den bedekt door een dikke witte
winterjas.
Het toeristenbureau in Galtür
had vijftien appartementen in
de aanbieding. Allemaal ge
schikt voor vier personen en
met een gemiddelde prijs van
zo'n honderd gulden per dag.
Daarvoor heb je dan wel een
woonkeuken, twee aparte
slaapkamers, badkamer, apart
toilet en een groot balkon.
Hotline
Galtür (met zijn prachtige Jam
tal als excellent wandelgebied)
beschouwt zichzelf als 'het dorp
met waarschijnlijk de zuiverste
lucht van Oostenrijk'. Er is zelfs
een speciale hotline met weers
informatie voor mensen die aan
allergieën lijden. Niettemin wa
ren we vrijwel de enige vreem
delingen. Gevolg: boodschap
pen kon je alleen 's ochtends
halen. De plaatselijke sportzaak
was wél de hele dag geopend.
Ze verhuurden er mountain
bikes, waarvoor speciale routes
zijn uitgezet.
Squash, tennis, zwemmen en
kegelen bleken echter sporten
die niet in deze periode kunnen
worden beoefend. En dat gold
ook voor paragliding. Maar dat
had meer met het weer te ma
ken. Dit keer konden we alleen
de eerste en laatste dag van de
zon genieten. De rest van de
week banjerden we vaak door
tien tot twintig centimeter dikke
sneeuw. Een hele belevenis.
Klagen deden we dan ook niet,
temeer daar het in het veel lager
gelegen Lindau een week plens
de.
Wie over de geschiedenis van
Galtür leest, zal automatisch
even denken aan die Gallische
nederzetting van Asterix en Ob-
elix. Want ook de ruim zeven
honderd inwoners van dit Zuid-
Tiroolse dorpje staan bekend
om hun eigenzinnigheid. Zo
haalden ze in 1980 de wereld
pers door hun weigering mee te
werken aan een miljoenenpro
ject. Ze konden bij wijze van
spreken slapend rijk worden als
de schitterende Jamtalgletsjer
mocht worden verbouwd tot
een reusachtig zomerskigebied.
De mensen lieten zich echter
niet verblinden door het (kla
tergoud.
Derhalve is Galtür nog steeds
een intact dorpje in een intacte
natuur. Iedere toerist is er wel
kom en mag naar boven. Maar
wel op eigen kracht, zonder ka
belbaan of stoeltjeslift. Dat
maakt een (herfst)vakantie daar
juist zo aangenaam. Alleen de
bewegwijzering mag wel wat
beter.
Informatie: Oosten rijk Toerisme,
Stadhouderskade 2, 1054 ES Amster
dam, telefoon 020 - 61 29 68 2. Tou-
rismusverband Galtür, A-6563 Galtür,
Tirol, Austria, telefoon
00 43 54 43 52 10 en fax
00 43 54 43 52 17 6.
De receptioniste van het toeris
tenbureau in Galtür (Oosten
rijk) reageerde even vriendelijk
als verbaasd. Nee, natuurlijk
waren we welkom in deze
herfstperiode, zo liet ze ons te
lefonisch weten. Maar ja, de ho
tels, de restaurants en het
zwembad zijn dan wel dicht.
Alles ist im Herbst geschlos-
sen."
Precies wat we zochten dus.
Geen massatoerisme, geen culi
naire hoogstandjes, maar ge
woon een week de Alpen voor
onszelf alleen. En dat in een
Luftkurort op bijna 1.600 meter
hoogte. Daar kan, met de winter
in aantocht, geen uitgeperste si
naasappel tegenop. Dat we van
tevoren een appartement reser
veerden kwam door de 'zeperd'
van drie jaar terug. We waren
half oktober op de bonnefooi
naar het Kappl gereden. Die
ruim duizend kilometer waren
goed te doen; een geschikt ap
partement vinden was aanzien
lijk moeilijker.
Of de bewoners waren zelf met
vakantie óf ze waren net aan het
verbouwen, óf de verwarming
was al uitgedraaid. Zo tussen
het zomer- en winterseizoen
hoeven de mensen daar eigen
lijk even geen toerist te zien. En
dat terwijl de Alpen zich juist
dan in de prachtigste herfsttin
ten vaak nog even schurken in
de koestering van een lichaam
me!
ode
f eni ive skigebieden komen er
n9S Alpen niet meer bij. Net
loof
3 Sti in trouwens als in de
ei rikaanse Rocky Moun
ts.
een enkele uitzondering
unboat, Vail) daargelaten.
2 A rijds zijn het milieu-orga-
ies die een verdere expan-
genhouden, anderzijds
reekt de noodzaak. De be-
telling voor een winter-
vakantie stagneert al en-
aren. Op de pistes is - ze-
akm
uiten het hoogseizoen -
lende ruimte.
N DEN DOBBELSTEEN»
n m( is het tegenwoordig alleen
peri ij de skiliften. Wachttijden
j en half uur of meer zijn
.en ïitzondering. Zeker bij de
tions kunnen in de och-
- xen lange rijen ontstaan.
'P leel wintersportdorpen is
inleiding te investeren in
den re, snellere transportmid-
die in de meeste gevallen
le materiaal vervangen,
air zijn gondels waarin tot
ivintig skiërs (staand)
Op ikunnen nemen en ook de
elle vier- (in Amerika 'high
quads' genoemd), zes- of
ersoons stoeltjesliften ma-
1\ xore. Hier en daar ver-
Ien en verschijnen zelfs
ildeks kabelbanen, die in
ik bijna tweehonderd per-
naar boven sjouwen,
plannen bewaarheid
I x, n, zullen aan het eind van
?euw in de Alpen zo'n
alle, vóór 1980 gebouwde
en stoeltjesliften zijn ver-
Maar zekerheid daar-
an niemand geven,
jls namelijk, is de wens
van de gedachte, wat het
kken van een volledig
cht bijzonder moeilijk
Soms blijft het heel lang
nnen alleen; soms echter
aat er zonder enige aan
ging plotseling een nieu-
skiërs van Val Claret naar de Col
de Fresse (richting Val d'Isère)
brengen.
Spectaculair is de achtpersoons-
stoeltjeslift die in Méribel (Trois
Vallées) de oude 'Pas du Lac-te-
lecabin 1 en 2' is komen vervan
gen. In datzelfde gebied is de
verbinding van het aardige ou
de dorpje St. Martin-de-Bellevil-
le met de grote pistes (via de
Pas de Tougnette) door de
komst van een 'quad' (St. Mar
tin II) aanzienlijk verbeterd en
hetzelfde geldt voor Val Thorens
dat mag pochen op een juist ge
reed gekomen zeszitter op La
Moutière (richting Maurienne).
Bovendien werd in Frankrijks
hoogstgelegen skistation de ver
voerscapaciteit van de naar de
top van de populaire Cime de
Caron glijdende kabelbaan met
een kwart verhoogd.
In het in Nederland nog vrij on
bekende La Rosière 1850
(tegenover Les Arcs, op de hel
lingen van de Kleine Sint Bern-
hard) werd hard gewerkt om de
verbinding met de wat uitda
gender pistes van La Thuile in
Italië te verbeteren. Het trage
'schoteltje' naar de belangrijke
overgang op de Col de la Tra-
versette maakte plaats voor een
vierpersoons stoeltjeslift en van
twee andere liften bij de Roches
Noir werd de capaciteit verdub
beld. In Chamonix ten slotte is
de nieuwe 'quad' naar de Tête
de Balme waarschijnlijk juist op
tijd gereed om de eerste winter-
gasten te ontvangen. Valmorel
verwent zijn skiërs met een
nieuwe overdekte vierzitter die
de nogal krakkemikkig gewor
den, wachttijd-gevoelige Beau-
din-lift in het Celliers-dal over
bodig heeft gemaakt.
Oostenrijk
In Oostenrijk doet Serfaus
(Europa's enige wintersport
plaats met een dorpsmetro) van
zich spreken. De liftverbinding
met Fiss/Ladis, waarom al jaren
werd gesmeekt, schijnt nu ein
delijk te worden aangelegd.
Sterker nog: de kans lijkt zeer
groot dat hij reeds deze winter
begint te draaien en anders wel
in die van '98/'99. Wel gereed
zijn de zeszitter naar Plansegg
(vanaf het bergrestaurant) en de
vierzitter naar Alpkopf (vanuit
het dorp). Ze vervangen de ver
ouderde stoeltjes- en sleepliften
die daar tot nu toe de dienst on
derhielden. Even verderop - in
Ried - hoeven automobilisten
niet meer helemaal naar boven
te rijden om in Fendels te gaan
skiën. Er werd tussen beide
plaatsjes een gondel aangelegd.
In het Wilder Kaiser gebied ver
dwenen boven het Brixental de
Kalbersalve- en de Kreutzlift.
Dat kon eenvoudig omdat er
een nieuwe zespersoons gon-
delbaan voor in de plaats
kwam. De fameuze (en door
lange wachttijden beruchte)
Reiterkogel stoeltjeslift tussen
Hintergleinm en Saalbach
(Bernkogel) is voltooid verleden
tijd. Skiërs kunnen nu de nieu
we gondelbaan nemen. Het zui
delijkste zomerskigebied van
Oostenrijk (de MöÜtaler gletsjer
op korte afstand van Mallnitz in
foto cpd
Karinthië) is sinds oktober beter
bereikbaar geworden door de
aanleg van een metro in wat
wordt genoemd 'de langste
mijngang ter wereld'. Galtür ten
slotte verving de twee sleeplif
ten tussen Alp kogel en de Bal-
lunspitz door een comfortabele
zeszitter.
Zwitserland
De VW van Flims (Graubün-
den) verwacht dat de wachttij
den naar Nagens tot bijna nul
gereduceerd zullen zijn nu een
nieuwe achtpersoons-cabine-
baan wintersporters in één ruk
naar het voor het gebied
Laax/Flims zo belangrijke
knooppunt brengt. Davos brak
de bejaarde Usser Isch-sleper
op de Jakobshom af en bouwde
op die zelfde plek een 'hoge
snelheids-quad'. Het eveneens
in Graubünden gelegen Lenzer-
heide sloopte niets, maar kon
digt wel de in gebruikstelling
aan van een zeszitter tussen Alp
Lavoz en het onder de Stratzer-
hom gelegen Sattel.
Sankt Moritz - zeer beroemd
maar wel een tikje ouderwets -
ging op de moderne toer met de
bouw van een grotere kabel
baan naar het middelstation
van het Corvatsch skigebied en
in het al even sjieke Gstaad
wordt feest gevierd. De al jaren
geleden geplande twee stoel
tjesliften bij Oescheiseite ma
ken het Hornberg-gebied vanuit
ZWeisimmen (Rinderberg) ein
delijk ook toegankelijk voor
skiërs die een afdaling over on-
geprepareerde pistes niet zo
zien zitten.
Italië
In Italië wordt met man en
macht geprobeerd de soms zeer
lange rijen in het Sella Ronda-
circuit te elimineren. Dat moet
dan onder meer gebeuren met
de aanleg van een vierzitter die
het oeroude gondeltje tussen
Selva (Wolkenstein) en de Dan-
tercepries (richting Corvara)
nog voor het begin van de win
ter komt vervangen. Daarenbo
ven kan nu het drukke, smalle
stukje tussen Plan de Gralba en
eerdergenoemd Selva worden
omzeild door plaats te nemen
in de nieuwe, juist gebouwde
stoeltjeslift.
Een stuk westelijker, in Valtour-
nenche gaat een 12-persoons
gondel alle Italiaanse records
breken. De splinternieuwe lift,
die naar het met Breuil-Cervinia
en Zermatt (Zwitserland) ge
deelde Matterhorn-gebied
voert, heeft een vervoerscapaci
teit van 2.400 personen per uur.
Cortina d'Ampezzo verbeterde
de doorstroming bij Rio Gere
(driezitter in plaats van tweezit-
ter richting Tondi) en hing ook
nog eens nieuwe gondels aan
de naar de 3.243 meter hoge
Tofana-piek leidende Ra Valles-
baan. In plaats van vijftig (zoals
vroeger) kunnen nu in één hijs
tachtig mensen naar boven
worden gebracht.
Amerika
Hoe hard er in Europa ook aan
nieuwe liften wordt gewerkt; de
Verenigde Staten spannen de
kroon. Sleepliften zijn er onder
hand zo zeldzaam dat ze bijna
een bezienswaardigheid vor
men en vooral in Utah (dat in
2002 de Olympische Winterspe
len mag organiseren) verrijst de
ene na de andere nouveauté.
Maar aangezien voor Nederlan
ders vooralsnog alleen de pistes
van Colorado van enig belang
zijn, hier een kort overzicht van
een aantal nieuwtjes in deze
staat.
Breckenridge verving twee te
'slome' liften (waaronder één
sleper) op Peak 8 en Peak 9 door
evenzovele 'highspeed quads'
en in Beaver Creek bij Vail ver
dween de Stump Parklift op de
Rose Bowl (familie-skigebied)
om plaats te maken voor een
zeszitter. Aspen wijst vol trots
op de nieuwe sleper naar de
top van de akelig steile East
Bowl op Snowmass. Het ding
sjort de skiërs naar een hoogte
van 3.812 meter, waardoor As-
pens grootste skigebied (er zijn
er nóg drie) zijn gasten 'the lon
gest vertical drop' (grootste
hoogteverschil) van Amerika
kan offreren: 1.342 meter. En
daar was het natuurlijk allemaal
om te doen.
Het verrassendste nieuws echter
komt uit Steamboat. Niet omdat
de praktisch naast elkaar opere
rende Thunderhead- en Arrow-
headliften werden vervangen
door nieuwe exemplaren, maar
omdat er van de United States
Forest Service toestemming is
verkregen de oppervlakte van
het 'resort' op Pioneer Ridge en
Morning Side Park uit te brei
den met bijna de helft. 'Coming
soon...' Nog deze herfst werd
met de voorbereidende werk
zaamheden begonnen en waar
schijnlijk zal 'de aanbouw' even
na de eeuwwisseling klaar zijn.
Steamboat vormt daarmee een
uniek verschijnsel in winter
sport! and.
In de Alpen wordt verwacht dat de steeds langer wordende rijen bij het begin van de skiliften danig zullen slinken nu deze steeds meer plaats maken voor
moderne, pijlsnelle exemplaren. fotö martijn van den dobbelsteen
in Galtür krijgt soms een winters trekje.
