Cultuur Kunst
Het verlangen
naar verstilling
Gedicht Jan Arends op Leidse muur
In slaap vallen: belediging
of juist een compliment?
UITSCHIETERS
Sterman
overleden
Sinatra op doodsbed
of toch weer oké?
'Ik schrijf gedichten als dunne
bomen/Wie kan zo mager pra
ten met de taal als ik?/Mis
schien is mijn vader gierig ge
weest met het zaad/Ik heb hem
nooit gekend die man/ Ik heb
nooit een echt woord gehoord
of het deed pijn/ Om pijn te
schrijven heb je weinig woor
den nodig.'
Dit naamloze gedicht van Jan
Arends uit de bundel 'Lunch
pauzegedichten' prijkt vanaf
begin volgend jaar op een gevel
van een gebouw in Leiden. Het
is het winnende stuk poëzie van
een wedstrijd van De Kier boek
handels en sw stichting Tegen
beeld. Uit ruim 150 inzendin
gen selecteerde een jury giste
ren het lievelingsgedicht van
Leidenaar Hans Olijerhoek.
De winnaar was tevreden met
de prijs: een fles wijn, twee boe
ken en 'zijn' gedicht op de
muur. „Twintig jaar geleden
maakte ik kennis met het werk
van de dichter. Het greep me
meteen. Arends kan met weinig
woorden zo veel zeggen."
Een groot deel van de inge
zonden gedichten had een rela
tie met Leiden. Veel mensen
stuurden het gedicht 'Wie zal
mij naar Leiden leiden' van Piet
Paaltjes. De jury koos echter
voor het gedicht van Arends
omdat „we graag gedichten
over gedichten op de muur
hebben", aldus jurylid Ben
Walenkamp.
Sinds oktober 1992 worden
op gevels in Leiden gedichten
geschilderd, soms met een gra
fische omlijsting. De moderne
'grafitti' is een idee van Ben
Walenkamp en Jan Willem
Bruins. Voor het jaar 2000
hoopt het duo 100 gedichten op
Leidse muren geschilderd te
hebben. Momenteel stopt de
teller bij 54.
Walenkamp: „Nergens anders
staan gedichten op de muur.
Veel gemeentes benaderden
ons, maar daar doen we niet
aan mee. Als je het ook in ande
re steden doet verliest het zijn
unieke waarde."
cristofori
Prinsengracht 583. Telefoon 626 84 85 626 84 95
20t/m23 nov.St. Culture Coalition Presents
dagelijks Kiek start - Next Generation Festival met o.a. The Force
v/a 20.00 uur Monique Hoogmoed. Noujoum Rai en Hiphop Zondag
IDERDAG 20 NOVEMBER 1997
iliaanse prentkunst in de UB
dv7i 'Italiaanse prentkunst uit de zeventiende eeuw', heet de
va ósitie die vanaf vrijdag te zien is in de Leidse Universiteits Bi-
iheek. De tentoonstelling, georganiseerd door het Prenten
de inet, wordt om 16.00 uur geopend door cultuurwethouder
inne, ander Pechtholt en duurt tot eind december,
den.'
IJ keningen van Jacob Timmermans
in. Stedelijk Museum De Lakenhal toont tot en met 4 janua-
igeaquarelleerde tekeningen van Jacob Timmermans, steen-
aver/ tekenaar uit de 18de eeuw. Aanleiding tot deze kleine
a ositie van stadsgezichten is de opening van het vernieuwde
lse gemeente-archief. Dat heeft veel werk van Timmermans.
Lenny Kuhr is 'terug' met Schubert
B atis bussen naar Romeo en Julia
j» Bij K&O Leiden zijn tot 26 november nog kaarten te
ivoor het ballet 'Romeo en Julia', naar een toneelstuk van
Cfoespeare. Het Koninklijk Ballet van Vlaanderen danst dit stuk
muziek van Sergei Prokovieff in een choreografie van André
I 0 kovsky op 2 december in het Lucent Danstheater in Den
vem g. De kaarten kosten 50 gulden voor de eerste rang en 40
lnee len voor de tweede rang. Bij de prijs is gratis busvervoer van
<j. De Valk in Leiden naar het theater en terug inbegrepen.
jet illem Jan Often naar Alphen
,U [eiu De schrijver Willem Jan Otten komt naar Alphen. Op
S nsdag 26 november vertelt hij in het Literair Café aan de
nelis Geellaan over zijn werk. Otten schreef onder meer de
Avi lans 'Een wijde blik' en 'Ons mankeert niets'. De avond be-
om 20.30 uur. Kaarten kosten 12,50 gulden en zijn verkrijg-
rbij Expressie '70, boekhandel Gaasbeek en de Openbare Bi-
leek.
ine igeluk Denver door lege tank
'n FRANCiscoDe Amerikaanse zanger John Denver, die op 12
iber om het leven kwam door een ongeval met zijn vliegtuig,
saarschijnlijk neergestort omdat het toestel geen brandstof
II jrhad. Een specialist van de Amerikaanse verkeersveilig-
I sraad (NTSB) zei dat gisteren voor de plaatselijke televisie.
gens de NTSB-deskundige heeft Denver geprobeerd van de
ron, benzinetank van zijn experimentele toestel over te schake-
>mai naar de andere. Maar die bleek leeg te zijn.
Voldaan als nooit tevoren is Lenny Kuhr over haar album
'Stemmen in de nacht, Lenny Kuhr zoals zij Schubert
zingt'. Zes jaar deed de zangeres erover om zich het re
pertoire eigen te maken. En de componist zelf keek toe,
meent Kuhr: ,,AIs ik voelde dat hij lachte, was het goed. Ik
ben Schubert heel dankbaar dat ik dit kan doen."
gedachte moderne versies van
zijn werk te kunnen maken. Al
leen als het stagneerde, moes
ten we de originele vorm soms
enigszins doorbreken. Het is al
lemaal spelenderwijs ontstaan."
Het album telt twaalf liedjes,
die de zangeres op het lijf ge
schreven lijken. Haar ex, Her
man Pieter de Boer tekende
voor de teksten. Door de muzi
kale begeleiding van Nico van
der Linden op piano en contra
bassist Fred Snel, klinken de
nummers niet loodzwaar, maar
juist verrassend verheffend. De
Schubert-liederen werden pret
tige chansons. Kuhr: „Het hele
tijdsbeeld is weggevallen. Er zit
ten geen woorden in die de tijd
verraden. Het zijn eeuwige
woorden. Dit album is één ge
heel, de teksten en liederen slui
ten mooi op elkaar aan."
Een euforische stemming hing
er volgens Lenny Kuhr tijdens
de studio-opnamen van 'Stem
men in de nacht'. „Er heerste
een sfeer van concentratie en
stilte die ik nooit eerder heb er
varen. Zelfs zodanig dat we na
afloop maar weer moeilijk kon
den wennen aan de gewone we
reld."
Het album vol Schubert-re-
pertoire vervult haar van een
grote voldoening, vertelt ze in
haar huis in Eindhoven. „Het is
zo'n rijkdom om dit te mogen
doen. Schubert heeft genoeg
ruimte in zijn repertoire gela
ten, het hoeft niet per se door
klassieke zangers te worden ver
tolkt. We zijn uitgegaan van
groot respect voor de compo
nist. We hadden niet de banale
2!,
at u uit uw dak, of
AVI lijft u thuis? Wilt u
ne skaten of danst u
m er square? Of je nou
zcat, pluchepoes of
j, kroegtijger bent,
3; ijdag na vijven wil
■jjiedereen zichzelf
laten. Wat doen we
het weekeinde?
aar, hoe vaak en
ooral: waarom?
Als in juni her jaar
programma van de
Leidse Schouwburg
uitkomt, ga ik met
een paar vrienden
om de tafel zitten,
m pluizen we alle voor-
2, 'iigen na die in het boekje
weid 'staan. Zo maken we
m ielectie van wie wat gaat
!g vken en wie meegaat. Ik
echt mijn vakantie er op
want sommige stukken
lik gewoon zien.
Me kennis makings tijd
mijn vroegere studenten-
•m nigingga ik naar het to-
g In 1962 raakte ik en-
1'|5| siastdoor regisseuseAn-
arie Prins die was aange-
ken om het studenten-
tl van de grond te krij-
Van die tijd zijn Per Gynt
Ibsen en andere Scan-
9| wische klassiekers me bij-
tven. Maar pas later na
irbouwing van de
pQ uivbnrg heb ik een soort
mitment aan het toneel
w/i en ben ik een echt fre-
»itbezoeker geworden,
'twintig voorstellingen
j|5 teizoen schat ik nu. Op
iisi duur heb ik een smaak
dv. ikkeld voor klassiek to-
1 Grieks, Shakespeare,
is 17e eeuws. Bijna altijd
NIoei 11 of 13 in rij drie. Ik
di deel van het schouwburg-
bilairgeworden.
ib een zekere faam, ja.
J komt, ik lach op mijn
ier, op mijn momenten,
ik is dat wanneer de
\l stil ligt. Daarbij
ii nog dat ik nogal geëxal-
^applaudisseer met mijn
fan boven mijn hoofd. En
val je op, ja. Er zijn me
i 'volg daarvan twee vre-
kedingen overkomen.
KP keer vroeg iemand me
331 iter, bent u een claqueur?
wist niet eens wat dat
'd betekende. Toen bleek
bij dacht dat de Schouw-
inhuurde om men-
mee te krijgen met klap-
|k tn lachen. Toen heb ik
pi maar uitgelegd dat dat
to is. En twee jaar gele -
fond ik naast iemand bij
iffie die tegen een andere
tker zei Die meneer met
fh is er ook weer, gezel-
En ik kreeg natuurlijk
'•een rooie kop. Ik pro
bet nu maar een beetje te
'ken. Maar dat is niet al-
mm gemakkelijk, want
eenmaal een deel
Amazonevogeltjes in Leidse Stadsgehoorzaal
LEIDEN PABLO CABENDA
VERVOLG VAN VOORPAGINA
Het concept: 'liggend muziek
beleven' is op zich interessant.
En dat is gelijk ook het enige dat
die betiteling kan dragen. De
muziek zelf is nogal bloedeloos.
Etherische Mantovani muzak
waar kraak noch smaak aan zit.
Iedereen kan spiritueler tijden
beleven tijdens het doen van
een fikse voorjaarsschoonmaak.
Maar misschien moet de mu
ziek van Bais even de tijd krij
gen voordat ze kan inwerken.
Dus luisteren we in de Leidse
Stadsgehoorzaal naar de Ama
zonevogeltjes en kijken stiekem
of de buurman al in extase is.
Proberen we ons voor te stellen
waar onze yin en yang ook al
weer zaten en welke van de
twee nou zo ontzettend kriebelt.
Is het een belediging voor Bais
als je in slaap valt of juist een
compliment? Hoeveel dozijn
gaan in een gros? Waar dient de
abc-formule ook al weer voor?
Wie schoot JR dood? Het zijn de
lukraak gedachten die de mu
ziek van Coen Bais weet op te
roepen.
Ontspannen genieten is wel
haast onmogelijk. Een paar lief
hebbers die in hun slaapzak bi
vakkeren en al een half uur lang
geen levensteken hebben ver
toond tellen uiteraard niet mee
als genieters. Maar het toont
eens te meer aan dat dat de
scheidslijn tussen verveling en
ontspanning nogal dun is.
Even verderop is een een
paartje elkaar zachtjes aan het
aaien op de geluiden van paren
de walvissen. Je sluit je ogen en
beeld je in dat iedereen naakt is.
Lukt niet. Je hebt verboden fan
tasieën over het zakkenrollen
van mensen die argeloos luiste
ren naar iets dat Idinkt als een
mengeling van Satie op synthe
sizer en de herkenningstune
van Malaysia Airlines. Maar in
plaats daarvan draai je je nog
eens om. Je gaat rechtop zitten
en kijkt om je heen in de hoop
dat iemand anders iets geks
doet. Van Coen zal het toch niet
komen.
Alhoewel, hij neemt even de
accordeon ter hand en maakt
een rondje langs al zijn 'gevloer
de volgelingen. Als hij in de
buurt komt ga je toch maar
even liggen om te laten zien dat
je in ieder geval je best doet.
Maar het lukt niet. Het enige
dat opgewekt wordt is een
'slaapbank-jetlag' waarin een
mens uren kan blijven dubben
tussen niets doen of naar bed
gaan. Radiofilosofe Tosca
Hoogduin wist het al. Dit is mu
ziek voor mensen die wel willen
maar niet kunnen slapen, of
voor mensen die wel kunnen
maar niet willen slapen.
Als de lichten aangaan en ie
dereen de slaap uit de ogen
wrijft volgt een aarzelend ap
plaus. Stelt de meester wel prijs
op geklap? Het zwelt allengs
aan. Men is tevreden en over
tuigd: dit was vast een geestver
ruimende ervaring. En de toe
komst wijst zich al. Over niet al
te lange tijd zal Coen Bais, door
het overweldigende succes, zijn
ligconcerten alleen in aange
paste vorm kunnen geven in
theaters waar stoeltjes staan. Als
dat geer) verbazingwekkend
nieuw concept is...
In de nacht van dinsdag op
woensdag is in Amsterdam
de acteur en voordrachts
kunstenaar Otto Sterman
overleden. Hij werd 84 jaar.
Sterman werd in 1913 in Am
sterdam geboren als zoon
van een Hollandse moeder
en een West-Indische vader.
Zijn vader was een van de
eerste negers in Amsterdam,
het gezin was een beziens
waardigheid.
Hij debuteerde in 1935 als
de West-Indische bediende
in 'De familie Kegge', uit de
Camera Obscura van Hilde-
brand bij het Nieuw Schouw-
tooneel. Daarna speelde hij
incidenteel een rol tot hij in
1947 bij Comedia kwam.
Vanaf 1952 werkte hij mee
aan talloze radiospelen en
trad op als voordrachtskun
stenaar. Vast ankerpunt in
deze optredens was het pro
gramma 'De Neger' waarin
hij citeerde uit de zwarte lite
ratuur. Het idee voor dat
programma kreeg hij nadat
hij in 'De eerbiedige lichte
kooi' van Sartre in verschil
lende bezettingen tot vijf
keer toe de neger moest spe
len. „Vanaf dat moment ben
ik gaan voordragen, ik koos
de negercultuur als uitgangs
punt", zei Sterman in een in
terview met HP/De Tijd in
april vorig jaar. Sterman ver
telde niet alleen over zijn
roots, hij ging er ook veelvul
dig naar terug. Hij maakte
twee tournees door Surina
me en de Nederlandse Antil
len en werkte in Indonesië.
Ook speelde Sterman mee in
diverse films, zoals 'Wan Pi-
pel' van Pim de la Parra en
'De Johnsons' van Rudolf van
den Berg.
LOS ANGELES «AP
De berichten in de Amerikaanse pers dat Frank
Sinatra op sterven na dood is kloppen niet, zo
heeft zijn woordvoerster Susan Reynolds gisteren
laten weten. „Hij is oke", zei ze in een reactie op
een artikel in de New York Post onder de kop 'Si
natra op doodsbed', waarin wordt gezegd dat
vrienden en familie van de 81-jarige entertainer
rond zijn bed zitten en een priester hem de
laatste sacramenten heeft toegediend. De krant
beriep zich op een niet nader genoemde familie
vriend. J. Randy Taraborelli, de schrijver van de
niet door Sinatra erkende biografie 'Sinatra ach
ter de legende', zei dat zijn bronnen hem ook
hadden gezegd dat Sinatra ernstig ziek is. „Het is
erger geworden de laatste tien dagen. Hij kreeg
twee weken geleden de laatste sacramenten toe
gediend. Het is niet de eerste keer in de afgelopen
twee jaar dat Frank bijna dood is geweest, maar
het lijkt erop dat het ditmaal ernstiger is", zei Ta
raborelli.
van mezelf, hè.
Het leidde ertoe dat ik Pim de
directeur leerde kennen. Ik
heb weieens de neiging om
ongevraagd mijn mening te
geven, maar over het alge
meen is hij wel geïnteresseerd
in mijn oordeel over een be
paald stuk. Wat mijn mening
is van goed theater?
Toneel dat een aantal alge
mene levensvragen oproept.
Het kan dienen als een soort
psycho-analyse waar je le
venservaring mee kan op
doen. Dat vertelde ik ook aan
mijn leerlitigen toen ik nog
leraar Nederlands was. En
het moet ontroeren. Ik heb
zitten janken tijdens Trojaan
se Vrouwen van het Zuidelijk
Toneel.
Maar ik zal niet zo snel met
artiesten gaan praten. Daar
heb ik toch een natuurlijke
gêne bij. Maar als ze de kleed
kamer uitkomen en ik sta
toevallig in de buurt, dan
klamp ik ze wel even
aan als een echte
groupie en bedank
ze met tranen in
mijn ogen.
TEKST: PABLO CABENDA
FOTO: DICK HOGEWONING
„Vroeger dacht ik dat dit on
mogelijk was. Natuurlijk was
het niet makkelijk: dit repertoire
vergt echt de hoogste discipline.
Maar als het door je hele li
chaam gaat tintelen, weet je dat
het goed is. Ik zou het niet
mooier kunnen doen dan dit.
Mijn hele leven zit in dit pro
ject. Het is doorleefd. Deze mu
zikale vorm past als een hand
schoen."
Juist dat gevoel ontbrak de
laatste jaren. Het repertoire
waarmee ze haar carrière vanaf
eind jaren zestig leven in blies -
de Songfestival-hit Troubadour
en nummers als 'Visite' en
'Maar ja' - ging haar steeds
meer tegenstaan. „Het moet
geen trucje worden. Bovendien
had ik genoeg van het enter
tainment, van de plastic poes
pas die eraan te pas komt om
een liedje te kunnen zingen. Al
dat lawaai. Ik verlangde naar
verstilling".
Die verstilling diende zich uit
eindelijk onverbiddelijk aan.
Lenny Kuhr verloor vier jaar ge
leden haar stem en kon een jaar
niet praten en zingen. „Mensen
Lenny Kuhr: „Als het door je hele lichaam gaat tintelen, weet je dat het goed is."
dachten dat ik verwaand was
geworden, dat ik oud repertoire
niet meer wilde zingen. Maar in
werkelijkheid maakte ik een
proces door, waarin ik mezelf
heel goed heb leren kennen.
Lenny Kuhr was altijd de zange
res, maar wie ben je als je niet
meer kunt zingen, als je über
haupt niet meer kunt praten? Ik
ben afgedaald in de spelonken
van mezelf. Ik vond uiteindelijk
een hele grote ruimte, op het
moment dat ik gevangen was
door mijn stem. Ik ben niet ge
vlucht in iets anders, maar heb
me overgegeven aan de ellen
de."
Nu de stem rijker dan ooit te
rug is - 'er is een extra klank bij
gekomen, maar het breekbare is
erin gebleven' - beseft de zan
geres dat het zo heeft moeten
zijn. „Ik wilde niet meer hand
haven hoe het was. Ik denk dat
ik onbewust werd aangespro
ken op de plaats waar mijn hart
ligt: mijn stem. Door in mezelf
af te dalen, heb ik uiteindelijk
een nieuw bewustzijn gecre-
eerd."
Haar publiek bedient ze de
laatste jaren voornamelijk in
bewustwordingscentra. In alle
eenvoud, met een gitaar en ge
zeten op een kruk. Hoewel ze
benadrukt dat haar zoektocht
naar zichzelf werd ingegeven
door spiritualiteit, wil ze nie
mand haar levensvisie opdrin-
foto G pd
gen. Sommigen proberen haar
in het hokje van New Age te
plaatsen, anderen menen dat ze
alle religies naar believen door
elkaar mengt. „Ik wil me juist
nergens mee vereenzelvigen",
zegt de zangeres. „Ik volg geen
bepaalde wetmatigheid. Ik ga
mijn eigen weg."
Óf die ingeslagen weg haar
weer richting theater zal voe
ren? Haar Schubert-liederen
verdienen zeker een groter pu
bliek. „Misschien dat het thea
ter zich in de toekomst ook
weer langzaamaan aandient. Ik
heb me de laatste jaren een
beetje verscholen voor het pu
bliek, maar zeker niet stilgeze
ten."
NAAM:
Jos Westerdijk
LEEFTIJD:
53 jaar
BEROEP:
beleidsmedewerker
WOONPLAATS:
Leiden
GEZIEN:
Schouwburg
