Arrestaties Eurotop ernstige blamagi
Koningin ziet mooie dingen om 'schaduw' te vergetf
N
Feiten Meningen
Likud-opstand
bestaat alleen
in woorden
Veel mensen stierven al
voor blinde sjeik Omar
Hezbollah en Hami
veroordelen aansla!
WOENSDAG 19 NOVEMBER 1997
IEUWSAN. ALYSE
Aan het lawaai van zijn tegenstanders te oordelen, is
het einde van Netanyahu als Likud-leider en premier
van Israël nabij. Milo, de burgemeester van Tel Aviv,
heeft het Israëlische volk laten weten dat er fundamen
tele politieke veranderingen op komst zijn. Samen met
andere 'rebellen' zegt hij te streven naar een splitsing in
de Likud. Maar de premier lijkt niet onder de indruk.
Hij vertrok gisteren vervroegd uit de Verenigde Staten
Niet om de crisis in zijn partij op te lossen, zoals som
migen in Israël beweerden, maar om in Londen bespre
kingen te voeren met koning Hussein van Jordanië.
Netanyahu weet dat de rebellen onderling verdeeld zijn
en dat ze er niet in slagen genoeg Knessetleden te vin
den die bereid zijn het risico te nemen van een echte
opstand.
Daarmee is niet gezegd dat Netanyahu in zijn Knesset-
fractie - en nog minder in zijn kabinet - populair is. Ie
dereen beseft maar al te goed hoezeer hij internationaal
en nationaal geïsoleerd
is geraakt. Maar het eni
ge waarover zijn critici
in de Likud het eens
zijn, is dat er 'iets' moet
gebeuren om Neta
nyahu's machtshonger
te stoppen. Zodra hel op
actie aankomt, verzandt
de oppositie in gekra
keel.
De premier en zijn naas
te getrouwen hebben
daarentegen hun zaken
goed georganiseerd. Dat
ze door gevoelige gees
ten worden beschuldigd
van 'maffia-praktijken'
en 'KGB-methoden'
doet niets af aan de ef
fectiviteit van hun cam
pagne. Netanyahu's di
recteur-generaal, de
bulldozer Lieberman,
toont zich een meester
in het bespelen van de
partij-afdelingen in het
land.
De harde kern van de rebellenclub in de Likud telt maar
zes leden. Milo is geen lid van de Knesset, wat zijn ver
zet minder interessant maakt. Begin en Meridor zijn ex-
ministers in Netanyahu's kabinet, die alleen al daarom
een appeltje met de premier hebben te schillen. Olmert
is behalve Knessetlid ook burgemeester van Jeruzalem
en een gewiekst politicus. Hij wordt gesteund door
Knessetlid Re'em. En tenslotte is er minister van com
municatie Livnat, die zich vooral wegens de afschaffing
van de primaries en Netanyahu's dubbelspel in de par-
tijvérgadering van vorige week tegen de premier heeft
gekeerd.
De grootste handicap van deze rebellen is dal ze elkaar
niet vertrouwen en geen gezamenlijk alternatief heb
ben voor Netanyahu als premier. Sterker: Milo, Olmert
en Meridor beschouwen zichzelf als mogelijke pre
mierskandidaten.
In de Israëlische media zijn de laatste dagen parlemen
taire rekensommen verschenen. Twaalf Likud-Knesset
leden kunnen zorgen voor een splitsing in de fractie,
waarbij de rebellerende meerderheid zich 'Likud' mag
blijven noemen. Netanyahu zou dan geïsoleerd zijn en
geen kans meer maken op een tweede termijn. Als dat
niet lukt, zouden de rebellen een motie van wantrou
wen van de oppositie kunnen steunen en zo meewer
ken aan nieuwe algemene verkiezingen. Maar die weg
lijkt vanuit Likud-standpunt niet verstandig. Het zou
betekenen dal Netanyahu opnieuw de lijst aanvoert en
misschien een nederlaag zou lijden tegen Barak van de
Arbeiderspartij. Als niets helpt, overweegt Milo een
nieuwe centrum-partij te vormen, maar of daarvoor in
het Israëlische politieke landschap plaats is, staat te be
zien.
In ieder geval lijkt het doel om twaalf Knessetleden in
het anti-Netanyahu kamp te krijgen nog ver weg. Zelfs
de meest optimistische tellingen houden op bij zes.
Gisteren gaf een groep van twaalf Likud-Knessetleden
en -ministers een verklaring uit, waarin ze de premier
steun toezeggen.
Netanyahu is de afgelopen nacht in Israël teruggekeerd.
Vanuit de Verenigde Staten heeft hij al laten weten dat
hij actie onderneemt tegen 'onregelmatigheden' in de
Likud. Netanyahu: „Het is geen geheim dat een aantal
fractieleden me niet mag. Ze worden gedreven door
persoonlijke ambities en ik doe een beroep op mijn
partijgenoten het nationaal belang het zwaarst te laten
wegen.'' I Iet ziet ernaar uit dat hij de huidige crisis met
gemak overleeft.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Het vernietigende rapport van de Commissie Politieklachten over de on
wettige massa-arrestaties tijdens de Eurotop in juni is voor de integriteit
van justitie nog ernstiger dan het geruchtmakende IRT-rapport.
In de IRT-affaire kwamen poli
tie en justitie onder vuur te lig
gen wegens het hanteren van
allerlei nog niet bij wet geregel
de opsporingsmethoden bij de
bestrijding van de zware crimi
naliteit. De conclusie was dan
ook dat de wetgever aan de slag
moest. Het optreden van politie
en justitie tijdens de Eurotop
heeft minder praktische gevol
gen voor het opsporingsappa
raat en betreft ook geen stelsel
matige maar een - hopelijk -
eenmalige ontsporing. Toch is
wat hier gebeurde uit princi
pieel oogpunt nog bezwaarlijker
dan het falen van justitie in de
IRT-zaak. Tijdens de Eurotop
zijn 380 personen op een uit de
lucht gegrepen verdenking (lid
maatschap van een criminele
organisatie) wederrechtelijk van
hun vrijheid beroofd. Daarmee
werd het wezen van de rechts
staat in het geding gebracht.
Het Europees Verdrag voor de
mensenrechten bepaalt dat nie
mand van zijn vrijheid mag
worden beroofd, behalve vol
gens een wettelijke procedure.
De politie mag zich dus nooit
beroepen op buitengewone
omstandigheden om tegenover
burgers haar bevoegdheden te
overschrijden. Willekeurige ar
restaties om politieke redenen
betekenen dat de overheid zich
boven de wet stelt. De kern van
de rechtsstaat is juist dat ook de
overheid is onderworpen aan
rechtsregels. Zo niet, dan is er
sprake van een politiestaat.
Hadden politie en justitie dan
machteloos moeten toezien hoe
een groep raddraaiers de stad
op stelten dreigde te zetten, ter
wijl de ogen van Europa op Am
sterdam waren gericht? Natuur
lijk niet, maar de noodzaak om
de orde te handhaven mag
nooit betekenen dat het doel al
le middelen heiligt. Volgens de
klachtencommissie onder lei
ding van hoogleraar strafrecht
T.M. Schalken waren er boven
dien ook wettelijke methoden
beschikbaar om aan dreigende
ordeverstoringen het hoofd te
bieden.
Zelfs preventieve arrestaties be
horen op grond van artikel 540-
542 van het Wetboek van Straf
vordering tot de mogelijkheden.
Als er groot gevaar bestaat van
een ernstige schending van de
openbare orde, kan de rechter
commissaris bevel geven om
ordeverstoorders die zijn be
trapt op het plegen van een
strafbaar feit in verzekering te
stellen.
In plaats van de gang naar de
rechter te maken, heeft de Am
sterdamse 'driehoek' (hoofdoffi
cier van justitie, burgemeester
en hoofdcommissaris) besloten
artikel 140 van het Wetboek van
Strafrecht van stal te
halen: lidmaatschap
van een criminele
organisatie, waar
maximaal'vijf jaar
gevangenisstraf op
staat.
De arrestaties op
grond van deze ver
denking brachten de
verplichting voor
justitie met zich
mee te bewijzen dat
de arrestanten leden
waren van een orga
nisatie die het ple
gen van misdrijven
als oogmerk heeft. Met de me
dedeling dat wegens gebrek aan
bewijs in alle, maar dan ook alle
gevallen is afgezien van vervol
ging, valt justitie door de mand.
Opnieuw wordt de rechter daar
mee uitgeschakeld.
Ongetwijfeld zou het in alle ge
vallen tot vrijspraak van het ten
laste gelegde delict zijn geko
men, maar nu krijgt de rechter
zelfs geen kans een oordeel te
vellen. Hieruit blijkt eens te
meer dat de arrestaties niet wa
ren bedoeld voor het oprollen
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
van een criminele
organisatie, maar
uitsluitend tot doel
hadden de arrestan
ten tijdens de Euro
top achter slot en
grendel te zetten.
Minister Sorgdrager
(justitie) en burge
meester Patijn van
Amsterdam erken
nen in feite dat zij
akkoord zijn gegaan
met een flagrant
misbruik van het
strafrecht. Zelf wij
ten zij dit aan 'on
voldoende wettelijke mogelijk
heden'. Patijn deed een oproep
aan het parlement om met al
ternatieven voor artikel 140 te
komen en Sorgdrager sloot
nieuwe wetgeving niet uit. Het
lijkt wel alsof zich nog nooit
eerder in de geschiedenis van
Amsterdam rellen en grootscha
lige ordeverstoringen hebben
voorgedaan.
Maar zelfs als nu ineens de wet
tekort zou hebben geschoten,
rechtvaardigt dat nog geen wil
lekeurige arrestaties.
,000
i:adi
jkfi
Wie het scherp wil stellen Pe
moeten concluderen-zo; jtsa
Amsterdamse hoogleraar derh
recht C.M. Ruter onlangs;
dat in plaats van de arrest,
van juni de Amsterdam^
hoek zelf moet worden vi
op grond van artikel 140,.
verantwoordelijke gezagsd ,haa
gers vormden tijdensdej
top immers een organise
het plegen van misdrijven
oogde, te weten de weden
telijke vrijheidsberovingen
doordecommissie-Schali
zijn vastgesteld. Zover wil; SI0
tuurlijk niemand echt gaa en
maar aan aan de anderefc
zou het justitie nog ongelo
waardiger maken als deen 66
sies van de commissie zon
gevolgen blijven.
Hoofdofficier van justitien ^on
J. Vrakking gaf in een reai
op het commissierapport: ^a:
kennen dat hij niet bereid BV'
sen te trekken uit het gebe f
Hij zou 'morgen weer pret
hetzelfde' doen als in juni >va
hij weten. Om die reden a
beter morgen dan overrat
ontslagen kunnen worden
er
De 58 toeristen die maandag
om het leven kwamen bij de
terroristische aanslag bij Luxor,
zijn niet de eersten die sterven
voor de blinde sjeik Omar Ab-
del-Rahman. Sjeik Omar (59)
strijdt al zijn leven lang tegen
ongelovigen en afvalligen van
de islam, met veel slachtoffers.
Vooral tussen 1992 en 1995 wer
den Egyptische toeristencentra
en de hoofdstad Cairo herhaal
delijk opgeschrikt door aansla
gen van de extremistische mos
lims van Gamaa al-Islamiya, die
Omar beschouwen als hun
geestelijk leider. Zij eisten giste
ren zijn vrijlating uit Ameri
kaanse gevangenschap.
Sjeik Omar, die in de Verenigde
Staten een levenslange gevan
genisstraf uitzit voor de bera
ming van aanslagen op gebou
wen in New York, zei het al in
1992 in de Britse krant The In
dependent. „Toeristen versprei
den bederf, brengen ziekte en
aids over op ons land en probe
ren islamitische waarden te ver
nietigen." En met Omars woor-
den is het onverstandig spotten,
weten reisbureaus over de hele
wereld inmiddels.
tekening tom janssen De theoloog Omar ontwikkelde
zijn radicale ideeën in de tijd
vlak na de nederlaag van de
Arabische legers tegeh Israël in
de Zesdaagse Oorlog in 1967.
Zijn meest radicale aanhangers
trachten zijn plannen met ge
weld uit te voeren.
Sjeik Omar is de fundamentalis
tische gesel van de gematigde
regering in Cairo. Zijn oproepen
om de regering af te zetten en
een islamitische staat te stich
ten, worden via cassettebandjes
het land binnengesmokkeld en
bereiken miljoenen gelovigen.
Nadat Omar het grootste deel
van de jaren tachtig in Egypte
vastzat, vluchtte hij in 1990 naar
de Verenigde Staten. De Ameri
kaanse autoriteiten kwamen
hem op het spoor toen enkele
van zijn volgelingen werden op
gepakt voor de bomaanslag op
het World Trade Centre in 1993,
waarbij zes doden en zeker dui
zend gewonden vielen.
Sjeik Omar wordt verder be
schuldigd van betrokkenheid bij
aanslagen in Amerikaanse ste
den, bij de moord op de extre
mistisch Amerikaans joodse
voorman Meir Kahane en in ei
gen land van poging tot moord
op president Mubarak.
LUXOR BOUKE BERGSMA
De Libanese fundamentalisti
sche organisatie Hezbollah en
de Palestijnse Harnas hebben
gisteren de aanslag van Egyp
tische moslimfundamentalis
ten op buitenlandse toeristen
in Egypte veroordeeld. Bij de
aanslag vonden 58 toeristen
en vier Egyptenaren de dood:
ook de zes daders kwamen om
het leven.
Hamas-leider Sayed Abu Mo-
sameih verklaarde dat het in
het belang van de Palestijnen
is, dat Egypte een stabiele re
gering heeft die de Palestijnen
steunt in de crisis in het vre
desproces met Israël. Hezbol
lah veroordeelde de aanslag
als een daad die afleidt van het
voornaamste doel van alle ara-
bische en islamitische krach
ten: de confrontatie met Israël.
De Palestijnse leider Yasser
Arafat noemde de aanslag
'verschrikkelijk' en zei dat de
ze 'tegen onze traditie als ara
bieren. moslims en christenen
ingaat'. In Iran veroordeelde
radio Teheran de aanslag als
'walgelijk' en 'onmenselijk'.
Ook regeringsleiders over de
hele wereld spraken hun af
schuw uit. De Zwitsersep
dent Arnold Koller, diespt
namens de nabestaande!
meer dan dertig Zwitsers
bij de aanslag het levenvt
ren, had het over 'eenbef
achtige aanval op onsch
mensen'. Koller riep opt
'een duidelijk en L
antwoord op iedere von
terrorisme' om 'de mens
van deze vloek te bevrijdt
De Amerikaanse preside
Clinton belde de Egyptij
president Hosni Mubartl
om hem persoonlijk teW
leren. Hij noemde daan!
in een schriftelijke react*
rorisme 'een wereldwij»
ging' en riep alle landent
'deze gesel gezamenlijkl
strijden'.
De Russische president
Jeltsin stuurde Mubarab
telegram waarin hij uitin
aan zijn 'diep geschokthi
De Israëlische premier»
min Netanyahu en de
Jordaanse koning Hussfl
den met Mubarak.
Iw
Prachtig uitgelicht door de
nieuwe Philips-lampen
- cadeautje van Nederland - kij
ken koningin Beatrix en prins
Claus naar het gouden doden
masker van Toetanchamon. Hij
ernstig, zij belangstellend. Het is
de tweede dag van het staatsbe
zoek. 's Middags zal de konin-
gin zeggen dat ze de schaduw
van de gebeurtenissen in Luxor
even van zich af kon zetten
door mooie dingen te zien en
boeiende mensen te spreken.
Vandaag reist het koninklijk
paar naar het Giza-plateau, de
plek waar de grote piramiden
staan en waar onlangs graven
van arbeiders zijn blootgelegd.
Beatrix gaat graag, ze houdt van
de Egyptische oudheid. Als stu
dente in Leiden woonde ze te
genover het Rijksmuseum van.
Oudheden. Ze liep er vaak even
binnen. Om de mummies dag
te zeggen, vertelde ze gisteren
tijdens een bijeenkomst in het
Nederlands-Vlaams instituut
voor archeologie en Arabische
studies.
Maar ondanks de prettige stem
ming daar in dat instituut en in
het Egyptisch Museum, ligt er
een druk op het staatsbezoek,
erkende minister Van Mierlo,
ook al heeft president Moeba
rak nog zo zijn best gedaan om
de hoge gasten het gevoel te ge
ven dat zij welkom zijn.
Afbreken is als mogelijkheid wel
besproken. Maar volgens Van
Mierlo zou dat 'koren op de
molen' van de terroristen zijn
geweest. De Egyptische regering
wil de zaken zoveel mogelijk la
ten doorgaan om het effect van
de daad te minimaliseren. „Als
je zo'n land in die omstandig
heden verlaat, is dat haast een
uitnodiging om weer toe te
slaan."
Terwijl de minister zijn toelich
ting geeft, zitten iets verderop in
de lobby van het Sheraton-hotel
Saskia van der Mast en David
van det Meulen, beiden negen
tien en beiden uit Bussum, te
wachten tot ze even naar de ko
ningin mogen. Ze zijn op een
haar na aan het bloedbad ont
snapt. Als een excursiegenootje
haai' studentenkaart niet was
HM Jv
if' w
FOTO ANP RAYMOND
ze zo snel mogelijk naarh l
komen. Logisch. Maar zei I
felen ze nog. Ze zouden»
twee weken bijven. En Va
Mierlo heeft toch gezegd! 1
in Cairo veilig is? Van Mie
„Als het mijn kinderenwi
zou ik als vader zeggende
alsjeblieft terug."
CAIRO» CHRISTL VISSER
vergeten en terugmoest, had
den ze de eerdere bus naar het
tempelcomplex genomen en
was het allemaal heel anders af
gelopen. Nu konden ze zich viei;
uur schuilhouden in een tombe,
niet ver van waar het drama
zich afspeelde.
„We hoorden schieten, soms
was het dichtbij, soms verderaf.
Eerst zei de reisleider dat het
een boerenvete was, maar later
hoorden we dat het toch om
iets anders ging. Wat er echt
aan de hand was, wist niemand.
Nee, we waren vrij kalm. Je
denkt toch altijd dat jou niets
overkomt."
De slachtoffers hebben ze niet
gezien. Wel een politieman die
in zijn been geschoten was. Ze
gingen gewoon weer met de
gids en de bus terug naar Luxor
en zagen 's avonds pas op CNN
wat er zich zo vlakbij had afge
speeld. Gisterochtend vlogen ze
meteen terug naar Cairo en bel
den de ambassade, 'die heel
aardig voor ons was'.
Zodoende zitten ze nu veilig en
wel in het Sheraton, waar ko
ningin en prins de Nederlandse
gemeenschap in Egypte ontvan
gen. Ja, dadelijk mogen ze ook
even langs, maar liever niet met
de camera's erbij, laat de RVD
weten.
„Ik dacht dat ze behoorlijk ge
traumatiseerd zouden zijn,
maar dat valt reuze mee", zegt
de minister. „Maar ja, ze zijn
nog zo jong, net van school. De
terugslag moet misschien nog
komen." Hun ouders willen dat
Koningin Beatrix bewonderde gisteren in het Egyptisch Museum het gouden
dodenmasker van Toetanchamon.
