5Waanzin regeert in Pirandello's tempelstad
Buitenland
JPt -r
r-.'-'V- -***-
Man bijt hond
Mary Robinsondwarse mensenrechter
Iterdag 15 november 1997
ICG
|ië staat in het teken van verkiezingen. De spits is afge-
en door ex-magistraat Antonio Di Pietro, die met een
taculaire overwinning in Toscane namens de rege-
ie Olijfcoalitie heel de politiek in rep en roer bracht,
[verhoudingen staan onder druk, en in Rome wordt
jm met spanning uitgekeken naar de burgemees-
verkiezingen van morgen en over twee weken. Het is
i belangrijke test voor de regering-Prodi, maar ook
kr een paar geheel eigen Italiaanse fenomenen. In het
i noorden gaat het om de steeds illegaler optredende
ratisten van de Lega Nord, in het arme zuiden om
genen die het willen blijven opnemen tegen maffia en
ibestuur.
250 meter hoogte liggende stad
zelf. Zo zijn er de torenflats die
in de jaren zestig als een kordon
zijn gebouwd op de hellingen
van de twee heuvels die de ou
de stad dragen. Ze rijzen boven
de huizen van het centrum uit
en blokkeren zo het in alle talen
en in alle eeuwen bezongen uit
zicht op de tempelvallei en de
Middellandse Zee.
ito eelco van der linden
igento, Zuid-Sicilië, weten
it wanbestuur is. De stad
de mooiste Griekse tem-
1551§, maar ook de idiootste poli
traditie. Agrigento is de
n van Luigi Pirandello, de
'DOlfcelprijswinnaar in wiens
;en de kracht van de waan-
O een centraal thema is. En
inq mzin regeert in en rond de
bbei 1, waar geen enkel huis le-
gebouwd is en slechts één
;oon het op durft te nemen
}t°ck !n een '°bby die bestaat uit
ig elijks van partij wisselende
'er tici, fantasierijke aanne-
'9* s, maffiose vrijmetselaars en
;alen op het oorlogspad
et centrum van Agrigento.
I(j leter, er staat een gebouw
tt ruwe steen, waarvan alleen
mer inorme houten deur ver-
lt dat het een Godshuis be-
De kerk is al decennia aan
auratie onderworpen, zo
>t iedereen hier. Maar men
gt er meteen aan toe dat die
lit af zal komen. De barokke
ide, net zoiets als die van de
indende Kerk van het Vage-
idka r, is weg en niemand die
it waar de stukken zijn. Ton-
stucwerk zijn eenvoudig-
[zoek, de kerk is gedoemd
;ekleed' te blijven. „Dit is de
van Pirandello, meneer de
mdeling. Paradoxaal en ab-
I2_ d '.zegt de bejaarde voorbij-
|dL ger. „Wat je ziet is er niet,
edei tt wat je niet ziet kan wel
:lijk bestaan."
igrigentini, 52.000 in getal,
ren hun illustere stadgenoot
D mjagten tonele. Men klaagt
rgr0teske wantoestanden,
071. ar zegt ook op een vreemde,
mtschuldigende manier dat
|_6 iu eenmaal de stad is van
lege tndello, alsof een mysterieu-
lacht de dingen laat gebeu-
of er geen invloed mogelijk
lie mysterieuze kracht is al
i decennia actief in Agrigen-
'.e zorgt er bijvoorbeeld voor
erin de zomer vrijwel nooit
hU e r uit de kraan komt, terwijl
:ond hier volgens geologen
itensvol water zit.
"v er zichtbaar is de schade die
uun nysterieuze wijze is toege-
n"° cht aan de majestueus op
Akragas
In dat uitzicht ligt de zo bijzon
dere geschiedenis van de stad
besloten. Agrigento werd in 581
voor Christus als Akragas ge
sticht door Griekse kolonisten
en zou dankzij haar strategische
ligging uitgroeien tot een van de
grootste en rijkste steden van
het gebied. Archeologen menen
dat de stad 200.000 tot 800.000
inwoners heeft gehad. De be
roemde arts en filosoof Empe-
docles schreef over zijn stadge
noten dat ze 'bouwden alsof ze
het eeuwig leven hadden en
aten alsof ze morgen zouden
sterven'.
Een zestal tempels, waarvan
één in vrijwel perfecte staat,
herinnert vandaag nog aan de
bouwkunst van de Grieken. Een
culturele erfenis van jewelste,
die echter inzet is van een typi
sche Pirandelliaanse oorlog. De
tempels maken sinds 1967 deel
uit van een beschermd archeo
logisch park van 1.200 hectare,
de zogenaamde zone 'A'. Er
mag absoluut niet worden ge
bouwd, maar toch zijn hier 600
huizen verrezen en 4 n de daar
naast liggende zone 'B' nog
eens 453. Dit alles was mogelijk
dankzij de christen-democrati
sche politici, die gretig zaken
deden met speculanten en in
ruil voor geld en stemmen meer
dan een oogje wilden toeknij
pen.
Het christen-democratische re
gime is nu gevallen. De huidige
burgemeester, Calogero Soda-
no, en vier van zijn voorgangers
moeten een proces ondergaan
wegens ambtsmisbruik en er
ligt een besluit van de rechter
dat de illegaal gebouwde huizen
moeten worden gesloopt. Toch
gebeurt er niets. Deze zomer
leidde een door bijna alle poli
tieke partijen, de burgemeester
Uti.UöaJL
4.
a h |-
f **-■
De tempels en de wolkenkrabbers van Agrigento, of hoe vijf decennia
zichten ter wereld verpestten.
en zelfs de kerk gesponsorde
opstand van de abusivi fillega-
len) ertoe dat het sloopbedrijf
rechtsomkeert maakte. Op
nieuw trekt de wet in Agrigento
aan het kortste eind. Het wach
ten is op verkiezingen, zo schre
ven de kranten.
Misverstand
Op deze novemberdag ligt de
vallei er vredig bij. Een zwak
zonnetje verlicht fiere Dorische
zuilen van bruine tufsteen en
zacht glooiende groene heuvels.
De zee is een gladde donker
blauwe spiegel. Het idyllische
beeld wordt verstoord door de
bizarre wolkenkrabbers, meer
dan door de illegaal gebouwde
huizen. Deze blijken goed ver
scholen te zijn, of aan de rand
van zone A te liggen.
Italo Di Stefano, raadslid voor
de post-fascistische Nationale
Alliantie, liftenfabrikant en lei
der van de abusivi, constateert
met voldoening dat de tempel-
i corruptie één van de mooiste uit-
foto's gpd nando chiappetta
vallei helemaal niet is vernield.
„Dat idee is verspreid door de
millieubeweging en haar crimi
nele leider Giuseppe Arnone,
dezelfde man die nu burge
meester wil worden. Journalis
ten praten hem na en fotogra
fen zijn immer bereid de werke
lijkheid bewust geweld aan te
doen met hun telelenzen. Er
staat naast de tempels geen en
kel huis", zegt de bebaarde man
strijdvaardig.
Volgens Di Stefano berust alles
op optisch bedrog. „De tempel
vallei wordt steevast gefotogra
feerd met de lelijke flats, zeven
kilometer verderop, op de ach
tergrond. Misschien moeten we
een enorm doek ophangen, zo
dat de stad onzichtbaar wordt."
Di Stefano lacht luid, maar zijn
betoog is maar half als grap be
doeld. Hij vindt het probleem
van de illegalen uit zijn verband
gerukt. Hij erkent dat de huizen
gebouwd zijn in een gebied
waar niet gebouwd mag wor
den, maar meent dat er clemen
tie moet zijn.
„Wij worden grof gediscrimi
neerd. In heel Italië zijn illegaal
gebouwde woningen legaal ge
worden dankzij amnestierege
lingen. Alleen in Agrigento wor
den we als bandieten behan
deld en moeten de huizen wor
den gesloopt." Di Stefano wijst
naar de vierbaans rondweg die
als een betonnen slang op palen
tussen tempels en stad ligt. „Die
weg is door de staat gebouwd in
zone A, nó de oprichting van
het archeologische park. De
fundamenten staan in graven
uit de vierde eeuw. Als de weg
mag blijven, mogen de huizen
dat ook."
Non-issue
De illegale huizen zijn voor bur
gemeester Sodano, kandidaat
van de centrum-rechtse Vrij
heidsalliantie, een 'non-issue'
in de verkiezingen. „Wie vóór
sloop is, stemt niet op mij", zegt
hij. De burgemeester bevindt
zich samen met een grote scha
re bewonderaars op het plein
voor het gemeentehuis, waar
vandaag de kieslijsten gepre
senteerd worden. De stemming
is opgewonden. Op de motor
kap van een auto worden de
laatste veranderingen aange
bracht.
Sodano ziet het met aristocrati
sche distantie aan. Hij pleit voor
economische ontwikkeling, en
dus voor de bouw van toeristi
sche structuren, sportcentra en
jachthavens. „Agrigento moet
mikken op een ander soort toe
risme. Nu hebben we alleen
dagjesmensen. Ze bekijken de
tempels, laten er hun broodzak
je achter en vertrekken weer
snel."
De burgemeester noemt de
tempelvallei 'het best geconser
veerde archeologische park van
de hele wereld'. „Een paar hui
zen kunnen geen kwaad, inte
gendeel. Ze vormen een garan
tie voor de conservatie van de
zone", zegt de burgemeester.
Hij is van oordeel dat de arme
Agrigentini zich keurig hebben
gedragen. „Ik weet zeker dat de
vallei helemaal vol zou staan
met villa's van Milanezen en
Venetianen als de tempels zich
in het rijke noorden zouden
hebben gestaan." De burge
meester haalt diep adem en
Giuseppe Arnone: „Hier is links rechts en rechts links. Het zijn volko
men inwisselbare begrippen, net als legaal en illegaal."
blikt naar de overkant van de
straat, waar een kleine man op
een witte scooter aan komt tuf
fen. Sodano valt even uit zijn rol
en zegt: „Zonder die etterbak
zou Agrigento er nu heel wat
beter voorstaan".
Die etterbak is Giuseppe Ar
none, advocaat, milieuactivist
en vijand van iedereen die in
Agrigento wat te zegen heeft,
inclusief de linkse politici. Hij is
kandidaat van een eigen, pro
gressieve lijs^, die de milieube
weging Lega Ambierite als rug
gengraat heeft en verder bestaat
uit personen die meer geloven
in Arnone dan in de gevestigde
partijen. Arnone zegt dat de po
litiek van Agrigento 'volledig
gek is geworden'. ,,I lier is links
rechts en rechts links. Het zijn
volkomen inwisselbare begrip
pen, net als legaal en illegaal."
Eiland
Arnone, die vier jaar geleden
300 stemmen tekort kwam om
burgemeester te worden, meent
dat Agrigento meer dan elke an
dere stad op Sicilië de prijs be
taalt voor vijftig jaar christen
democratie. „De stad is als een
ingeslapen eiland zonder con
tacten met de buitenwereld,
waar politiek, justitie, economie
en ethiek volledig gedegene
reerd zijn. Wat moet je zeggen
van een burgemeester die er
openlijk voor uitkomt de leider
te zijn van illegale huizenbezit
ters en zich voor de rechter
moet verdedigen tegen de aan
klacht die illegale bouw ook nog
te hebben bevorderd?"
Arnone schudt het hoofd en
dendert door. „Dit is een stad
waar de directeur van de tem-
pclvallei gearresteerd kan wor
den omdat ze weigert haar
goedkeuring te geven aan een
bouwproject. De bouwer blijkt
een neef te zijn van de magi
straat die het arrestatiebevel on
dertekent. Pas deze zomer werd
de directeur van alle blaam ge
zuiverd. De magistraat is op last
van de minister van justitie
overgeplaatst."
Wet
Arnone ziet dit als een teken dal
er langzaam maar zeker iets in
Agrigento aan het veranderen
is. Hij is voldaan, want zijn pro
gramma heeft eigenlijk maar
één punt en dat is dat de wet
weer wordt gerespecteerd en de
stad 'normaal' wordt. „Ik word
afgeschilderd als een boeman
die arme mensen hun huizen
wil afnemen. Het lijkt alsof ik
pleit voor een bijzondere maat
regel, terwijl ik niets meer vraag
dan dat een al dertig jaar be
staande wet gerespecteerd
wordt", zegt hij opgewekt.
Arnone weet zeker dat hij dit
keer zal winnen. „Agrigento
ontwaakt. Er zetelt nu een cen
trum-linkse regering in Rome
en ik werk nauw samen met de
minister van milieu. Ik voel me
in de rug gedekt." Maar vreest
hij geen burgeroorlog als hij als
burgemeester straks opdracht
geeft om het huis van Di Stefa
no te slopen? „Ik zal voorzichtig
te werk gaan en beginnen met
de nooit afgemaakte geraamtes
en de onbewoonde huizen.
Voor echte bewoners komt er
een regeling." Is hij niet bang
voor een aanslag? „Ik ben klein
maar robuust en onderhand te
bekend om uit de weg te wor
den geruimd. Een aanslag is al
leen maar reclame."
Daags na het gesprek met Ar
none werd Agrigento getroffen
door een windhoos die voor
miljoenen gulden schade aan
richtte. Ook het bij zee gelegen
geboortedorpje van Pirandello,
Caos, ontkwam niet aan de fu
rie. De beroemde parasol-den,
die staat op de rots waarin de as
van de schrijver is gemetseld, is
gebroken en waarschijnlijk defi
nitief verloren gegaan. In Agri
gento heeft men iets om over na
te denken.
oe
DNDENMUSEUM Het enige
§nv idenmuseum ter wereld is
:md te verdwijnen. De ei-
en, de heer en mevrouw
iel ke te Berlijn, zijn te oud om
met hun uit de hand
"jbpen hobby door te gaan. De
eke verzameling van de Les-
bestaat uit 20.000 objecten
londen van aardewerk,
ns en pluche, vaantjes, oor
des, grafzerkjes, postzegels,
denschedels, opgezette
den en puppies op sterk
er. Het Hundemuseum in
Oost-Berlijnse tuindorp
nkenburg wordt sinds 1992
iet Guinness Book of Re-
llw ds vermeld. De Leskes be-
inen het museum eind 1982,
iet Chinese Jaar van de
ld.
1RKOCHT Een man uit de
m iïd-Indiase staat UttarPra-
h heeft zijn schoondochter
'est tocht om een lening te kun-
'afbetalen die hij drie jaar
b iden sloot om het huwelijk
woo zijn zoon te betalen. De
ew< i, Babu Khan, kreeg volgens
af|e Indiase perbureau Uni
3 100 roepies voor de vrouw,
n voldoende om zijn schuld
de bank van 18.000 roepies
fU nnnen aflossen. Veel plezier
ft hij er vermoedelijk niet
.want de politie heeft Khan
le koper van de vrouw gear-
OPMERKELIJKE BERICHTEN
verloopt zonder complicaties.
De vrouw is uitgerekend voor 28
november. Dan is oudste foe
tus, een meisje die Lucy is ge
noemd, volgroeid. Als de weeën
eenmaal beginnen zal ook haar
jongere broertje, Timothy, ter
wereld komen.
STENIGING Drie mannen en
drie vrouwen zijn in het noord-
Iraanse Khazar Abad publieke
lijk gestenigd nadat zij door een
islamitische rechtbank schuldig
waren bevonden aan overspel
en prostitutie. De berichten
melden niet wanneer het von
nis is voltrokken, maar wel dat
het door burgers in de stad is
uitgevoerd.
DANSPAARD Organisator Joe
Mac Manamon dacht eerst dat
hij voor de gek werd gehouden
toen er een paard werd aange
meld voor de nationale kam
pioenschappen line dancing
van Australië. Maar nadat hij de
video van de merrie Chrissy had
bekeken, gaf hij meteen toe
stemming. De negenjarige
Chrissy mag uitkomen in de ca
tegorieën duo, trio en kleine
groep. Even was er een pro
bleem, want iemand opperde
dat Chrissy vier benen heeft en
daarom in de categorie duo al
leen zou moeten dansen. Een
ander wees erop dat alle deel
nemers volgens de voorschrif
ten geheel gekleed moeten op
treden. De organisatie is bereid
voor Chrissy deze bepalingen te
versoepelen. De merrie kent ze
ven verschillende danspassen
en zal dansen op het voor haar
gecomponeerde lied 'Chrissy'.
GELIJKSPEL In Siberië heb
ben een jager en een beer elkaar
gedood, hebben de autoriteiten
bekendgemaakt. Nadat hij niet
van de jacht was teruggekeerd
werd een zoektocht op touw ge
zet naar jager Joeri Smakotin.
Zo'n honderd kilometer van het
dorp Koekan werd zijn lichaam
gevonden, naast dat van een
bruine beer. Voordat de beer
aan schotwonden stierf had hij
kans gezien zijn belager dode
lijk te verwonden, zei de politie.
JANUS I EN II Janus heet-ie, deze tweekoppige schildpad die 3 september werd geboren in het
terrarium van het Natural History Museum in het Zwitserse Genève. De twee koppen functione
ren onafhankelijk van elkaar, als gevolg waarvan Janus I en II zo'n beetje de hele dag eten. Bij de
geboorte woog dit bijzondere dier 15,35 gram. foto epa martial trezzini
geneve. bob kroon
correspondent
Nauwelijks een maand na haar
aantreden is Mary Robinson, de
nieuwe Hoge Commissaris voor
de Mensenrechten van de Vere
nigde Naties, door haar Ierse
temperament al in de proble
men geraakt. Ten eerste heeft
de voormalige president van
Ierland wat moeite met de
nogal verlammende hiërarchie
van de Verenigde Naties. „Ze
heeft nooit een baas boven zich
gehad", zegt ambassadeur Peter
van Wulfften Palthe van de Ne
derlandse permanente verte
genwoordiging in Genève.
„Mary Robinson heeft de rang
van onder-secretaris-generaal
van de VN en ze wenst alleen
direct met VN topman Kofi An
nan te spreken. Alle andere tele
foontjes van het VN hoofdkwar
tier in New York neemt ze ge
woon niet aan."
Toen de 53-jarige Robinson
haar intrek nam in het Geneefse
Palais des Nations had ze ons al
duidelijk gemaakt een 'andere
stijl' te zullen volgen dan haar
voorganger Jose Ayala Lasso,
een ldeurloze Ecuadoriaanse di
plomaat, die er altijd op uit was
de kool en de geit te sparen. In
een wereld waar mensenrech
ten alom met de voeten worden
getreden was de roodharige Ier
se niet van plan een blad voor
de mond te nemen, zoals het
diplomatieke wereldje in Genè
ve al snel kon ervaren.
Als eerste doelwit koos de nieu
we Mensenrechtencommissaris
Algerije, waar in het bloedige
conflict tussen het regime van
president Zéroual en de mos
limfundamentalisten wekelijks
honderden mannen, vrouwen
en kinderen worden afgeslacht.
Mary Robinson ontbood de Al
gerijnse ambassadeur, Moha-
med-Salah Dembri, in haar
riante VN-kantoor om hem de
mantel uit te vegen. De regering
zou niet genoeg doen om de
burgerbevolking te beschermen
en dat was volgens Robinson
Mary Robinson poseert voordat ze de World Citizenship Award ontvangt van de World Association of Girl
Guides and Girl Scouts op 12 november. De Award wordt gegeven aan mensen die zich beijveren voor een
betere wereld. Alleen Nelson Mandela kreeg eerder zo'n Award. foto rejters kevinlamaroui
niet minder laakbaar dan de
moordpartijen van de Islami
tische extremisten.
Dembri nam dat niet en de
woordenwisseling werd voorge
zet in een even venijnige corres
pondentie tussen de Hoge
Commissaris en de Algerijnse
permanente vertegenwoordiger,
een beroepsdiplomaat, die in
Genève in hoog aanzien staat.
Secretaris-generaal Kofi Annan
liet uit New York weten dat met
name Dembri een waardevolle
bemiddelingsrol had gespeeld
bij de conflicten in hel Midden
Oosten en dat Algerije behulp
zaam was bij de hervormingen
in de VN structuur. Of mevrouw
Robinson daar met haar kruis
tocht voor de Mensenrechten
een beetje rekening mee wilde
houden. „Mary Robinson moet
er nog aan wennen dat de we
reldpolitiek iets ingewikkelder
in elkaar zit dan het Ierse rege-
ringsbestel waar ze uit voort
komt", meent ambassadeur
Palthe. „Het probleem is dat ze
alleen de Algerijnse regering de
oren wast en niet de fundamen
talisten, want die zijn hier niet
vertegenwoordigd." De moord
lustige waanzin die Algerije al
jarenlang teistert is inderdaad
uiterst ingewikkeld. Hoe langer
hoe meer zijn diplomatieke
waarnemers geneigd het mili
taire apparaat in Algerije al
thans een deel van de schuld in
de schoenen te schuiven. Het is
op zijn minst merkwaardig dat
na een moordpartij in een Alge
rijns dorp de brandweer
meestal als eerste op de plaats
des onheils arriveert, en de vaak
in de buurt gelegerde militairen
geen vinger uitsteken.
Dat zit Robinson ook dwars en
ze windt er geen doekjes om.
Erger nog, ze stuurt nu afschrif
ten van haar nog steeds voort
durende 'brievenoorlog' met
Dembri naar alle diplomatieke
vertegenwoordigers bij de VN in
Genève. „Ze is geen beleids-
vrouw, maar een mensenrech
ter", zegt een Amerikaanse VN-
diplomaat. „Op zichzelf nobel,
maar zo werkt dat niet." Mary
Robinson heeft dus nog veel te
leren, maar voorlopig lijkt ze
niet te temmen. De nieuwe Ho
ge Commissaris heeft zelfs op
dracht gegeven op het dakterras
van haar Mensenrechtencen-
trum een soort privé-eetzaaltje
te bouwen. Voor 'lunchgesprek-
ken onder vier ogen'.
