Oud en fout in huize Wildhoef
BLINDE
VOLGELINGEN
Het oorlogsverleden van de 107-jarige Elisabeth Keers-Laseur
i huize Wildhoef het kerstfeest wordt gevierd, is mevrouw Keers de enige die
welkom is in de conversatiezaal. Personeel en bewoners van het
nendaalse tehuis scharen zich rond de boom zonder hun oudste
bewoonsterDe 107-jarige is ook de enige in het tehuis die bij het bereiken
mar honderdste verjaardag niet is geëerd met het planten van een boompje in
in met een bijbehorend naambordje. De directie en het bestuur doen al het
~ilijke om het bestaan van mevrouw Keers, die in de oorlog fanatiek lid was
ie NSB, te ontkennen.
e kloof tussen mevrouw Keers
en de overige bewoners van het
huis is groot. In het tehuis doen
ste verhalen de ronde. Zo zou de ka-
i de Bloemendaalse 'zwarte weduwe'
langen met NSB-insignes. De regel-
[bezoekers van de oudste inwoonster
provincie Noord-Holland weten wel
Mijn God, nee, nooit van zijn hele le-
ik dat soort dingen gezien", roept
:ndin van mevrouw Keers verschrikt
e het gerucht hoort.
Weester M. Kamphuis van Bloemen-
Mi igerde de afgelopen jaren op verjaars-
gaan bij mevrouw Keers. Kamphuis,
els burgemeester van Amstelveen: ,,Ik
orniatie dat haar na de oorlog het ac-
srecht was ontzegd. Ook herinner ik
haar in Wildhoef een gangverbod was
;d. Dat was voor mij reden af te zien
i bezoek. Je zet in zo'n tehuis toch ook
op zijn kop." Overigens zegt de oud-
ïeester van Bloemendaal op zich wel
te zijn een voormalige, stokoude NS-
feliciteren. „Mits er aanwijzingen zijn
and is veranderd."
lie aanwijzingen ontbreken bij me-
Keers. Alles wijst er juist op dat zij haar
ial-socialistische overtuiging nooit op-
ïuize Wildhoef was niemand van haar
n op de hoogte, tot een avond in april
n de conversatiezaal mengde me-
(eers zich in een gesprek van een aan-
'oners, die spraken over de joodse fa-
den en vrienden die ze in de oorlog
verloren. Mevrouw Keers verkondig-
onder neo-nazi's populaire, theorie,
fabeltjes' over de gaskamers door de
rden in de wereld zijn geholpen. Zij
in Auschwitz een gaskamer hebben
fd om hun beweringen te staven,
ntzetting in de conversatiezaal was
n een poging haar medebewoners te
jen, verdween mevrouw Keers naar
mer om terug te keren met een uitga-
maandblad 'De Wende', een op
J(1 tal-socialistische grondslag uitgegeven
opfcands periodiek, waarin 'bewijzen'
ivoor de 'Auschwitz-lüge'.
LD
lige
2.0
trapi
Dementeren
van verontwaardiging die mevrouw
die avond ontketende, woedde nog
en voort. Geschrokken van het effect
ir woorden, bood ze enkele dagen na
irval haar excuses aan. Tijdens het ge-
i. wa lijke koffiedrinken betuigde ze haar
m er aan toe te voegen dat ze tijdens
og nationaal-socialiste was geweest,
na de oorlog twee jaar geïnterneerd
veest en dat ze nog steeds overtuigd
n de waarheid die de NSB verkondig-
j 55 met die laatste opmerking maakte ze
voor zichzelf natuurlijk niet be-
ijl directie en bestuur zochten naar
gelijkheid om haar uit het huis te la-
ijderen, sprong een achterneef van
Keers voor zijn oudtante in de bres.
ur (56) uit Castricum adviseerde haar
m een excuusbrief te schrijven aan de
het bestuur en de bewoners van het
de brief beloofde Elisabeth Keers
in het vervolg voor zich te hou-
w\ ok meldde ze dat ze het abonnement
blad De Wende inmiddels had opge-
OP besloot met het verzoek om haar
levensjaren in alle rust in Wildhoef te
|ag doorbrengen.
was niet de eerste keer dat Laseur zijn
n Sl1 te te hulp schoot. Enkele maanden
Vas d°or 'het huis' gebeld, dat me-
T(eers toch wel een beetje begon te de
en. „Ze liep met bankafschriften bij
de kamer in met de vraag wat ze
ee moest." Het huis vroeg de achter
hij mevrouw Keers wilde begeleiden,
verbijstering zag de neef hoe de direc-
)et bestuur van Wildhoef het vuurtje
opstookten in plaats van de onver-
'jke affaire te .sussen. „De brief was
'edig excuus. Maar door het optreden
toenmalige voorzitster van het be-
i de directrice escaleerde de zaak. Er
i zich een rel. Samen gingen ze alle
af om het voorval met de bewoners te
!clj fen. Voor de rechter beweerden ze la-
a"e bewoners wilden dat mijn tante
om de rust in het huis te herstellen,
feite wilden ze dit zelf.
woners een ruime meerderheid zelfs
die vonden dat ze kon blijven.
Uitzetting van mevrouw Keers was geen
garantie voor terugkeer van de rust, aldus de
rechtbankpresident in haar vonnis: „Het is
niet onaannemelijk dat uitvoering van deze
beslissing de bestaande verdeeldheid eerder
verscherpt dan opheft." Bovendien vond ze
de gevraagde maatregel uit humanitair oog
punt onaanvaardbaar. Mevrouw Keers, die
tevergeefs in andere tehuizen naar een ge
schikte kamer had gezocht, mocht blijven.
Ook de gespannen sfeer bleef. Laseur:
„Mijn tante heeft zich met haar excuusbrief
als een vloermat op de grond gelegd en ie
dereen mocht over haar heen lopen. En ie
dereen liep ook over haar heen. Desondanks
groeide de negatieve stemming tegen haar.
Ze is volledig geïsoleerd geraakt."
Een kleine groep bewoners bleef mevrouw
Keers nawijzen. Een 79-jarige Bloemendaal
se, dochter van een schoolvriendin van me
vrouw Keers, zegt daarover: „Dat er in het
huis ongelooflijke woede ontstond naar aan
leiding van die afschuwelijke opmerking, dat
kan ik natuurlijk begrijpen. Maar dat het al
tijd door is blijven gaan, nee, daar heb ik
geen begrip voor."
Het naambordje naast de kamerdeur van
mevrouw Keers werd door onbekenden ka
pot geslagen en op de grond gegooid. Nog
een voorbeeld. Op een ochtend zat mevrouw
Keers in de conversatiezaal, met een nieuw
sieraad op haar japon. „Wat een mooie bro
che heeft u op", merkte een medebewoon-
sterop. „Een swastika zeker?"
De geplaagde mevrouw Keers zorgde enke
le jaren later opnieuw voor tumult. De vrien
din: „Een jaar of zes, zeven geleden heeft ze
iets geroepen op de gang. Onder invloed van
medicijnen of zo. Het bestuur heeft haar toen
een gangverbod opgelegd, maar dat is heel
tijdelijk geweest." De vriendin zegt dat ze
niet meer weet wat mevrouw Keers precies
riep. Maar het verhaal gaat wel dat ze pas
santen op de gang de NSB-groet Hou Zee
Hou Zee! toeriep.
Eigendommelijk
Neef Laseur knoopte pas op latere leeftijd
banden aan met de vrouw, over wie in zijn
familie altijd was gezwegen. Op voorwaarde
dat ze de oorlog niet ter sprake zou brengen,
herstelde hij het verbroken contact. Inmid
dels zijn de twee zeer op elkaar gesteld. „Ze is
een vreselijk leuke dame met wie je gezellig
lpnt praten. Toen ik voor het eerst bij haar
binnenstapte, wist ze precies wie ik was. Ik
kende haar niet, maar zag in haar kamer alle
maal foto's hangen van mensen die ik her
kende. Ik zat er amper drie minuten, toen ik
zei: 'U heeft een verleden waar ik me abso
luut van distantieer, daar wil ik met u nooit
Elisabeth Keers-Laseur in haar NSB-jaren,
rond de veertig jaar oud (foto Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie Amsterdam) en
op een recente foto, genomen door een fami
lielid.
over spreken'. Tante Bets legde haar hand op
mijn knie en zei: 'Ik ben het volledig met je
eens, je bent voor mij de brug naar mijn fa
milie'."
In de familie Laseur werden tante Bets en
haar man 'eigendommelijk' genoemd, vertelt
de neef. „Daannee bedoelden we: eigenwijs
en eigenzinnig, op een negatieve manier. Het
woordje dom zit er ook in. Ze hadden een ei
gen levensstijl, heel zelfbewust. Hun NSB-
sympathiën veroorzaakten groot verdriet in
de familie. Al in de jaren dertig schreef een
broer van tante Bets hen: Wat jullie doen,
houd dat voor jezelf, we verbreken het con
tact. De banden zijn nooit meer hersteld."
Een broer van tante Bets, de grootvader
van de Castricumse achterneef, werd door de
oorlog zwaar getroffen. Hij wenste zijn zuster
na de oorlog nooit meer te ontmoeten. Zijn
oudste zoon, die deel uitmaakte van het stu-
dentenverzet in Utrecht, was op 5 mei 1945
met bajonetsteken vermoord door de bezet
ter. Op weg om Mussert te arresteren, liepen
de studenten in een hinderlaag. Laseur:
„Mijn grootouders zijn de dood van hun
zoon nooit meer te boven gekomen; hun le
ven is toen gestopt." De dochter uit het gezin
in de oorlogsjaren belandde met haar twee
zonen, van wie neef Laseur de oudste is, in
een Japans interneringskamp.
Mist
Ook al had 'tante Bets' haar oorlogsverleden
opgerakeld, toch besloot Laseur haar niet de
rug toe te keren. „Het contact met haar was
hecht en waardevol, het is een boeiende da
me. Maar ze was enigzins aan het demente
ren en ging dus terug naar de meest essentië
le gebeurtenissen in haar leven, dus ook de
oorlogsjaren. Ze is altijd blijven geloven dat
de oorlog goede doelstellingen had. Het na-
tionaal-socialisme is voor haar een onvol
maakte illusie gebleven."
Welke rol zijn oudtante in de oorlog pre
cies heeft gespeeld, weet hij niet en wil hij
ook niet weten. „Ze heeft twee jaar geïnter-
neerd gezeten, ze heeft dus haar straf gehad",
merkt hij nuchter op. De goede vriendin van
mevrouw Keers ontkent dat de 107-jarige een
belangrijke rol heeft gespeeld in de natio-
naal-socialistische beweging. „Welnee, daar
was ze niet intelligent genoeg voor. Zij en
haar man hebben nooit iemand kwaad ge
daan, het waren volledig rechtschapen men
sen. Ze waren natuurlijk naïef en politiek ver
blind. Ik heb me daar altijd over verbaasd,
mijn ouders ook. In de oorlog verbraken mijn
ouders het contact, dat is later weer hersteld.
Ik weet nog goed dat mijn moeder mij op
nieuw aan haar voorstelde: Bets, dit is mijn
jpngste dochter. Haar man is later op zijn op
vattingen teruggekomen, zij was daar minder
makkelijk in, kennelijk door de dingen de ze
nog altijd las."
Inmiddels is er tussen mevrouw Keers en
de wereld een dichte mist ontstaan. Ze her
kent de mensen in haar omgeving niet meer.
Op haar verjaardag komen de 79-jarige vrien
din en de neef met zijn twee dochters op visi-
tie. Laseur: „De laatste keer vierden we haar
verjaardag in 'De Oase', een zaaltje in Wild
hoef bestemd voor demente bewoners, die
niet van elkaar weten wie ze zijn. Daar zit je
dan, met een grote taart. Niemand komt
daar, ook de directrice laat zich niet zien. En
je kampt.voortdurend met dat rare schuldge
voel dat je oudtante fout was in de oorlog.
Terwijl wij daar niets mee te maken hebben
gehad. Het lijkt wel of het waar is wat er in de
bijbel staat; de zonden van uw vaderen zul
len uw kinderen bezoeken tot in het derde
geslacht."
x in de jaren dertig ontpopten Elisabeth
Keers-Laseur en haar man Leendert uit
Rotterdam zich als blinde volgelingen
van Hitler. In de oorlogsdagen van mei
1940 behoorden zij tot de NSB'ers die
door de Nederlandse overheid uit voor
zorg werden geïnterneerd. In een brief
uit 1944, gericht aan haar zuster Anne-
lies in Bloemendaal, herinnert Elisa
beth Keers aan die dagen in een Rotter
damse cel toen „de gierende bommen
uit de blauwe hemel op ons neerdaal
den... en ons verlosten!"
Binnen de NSB maakte het echtpaar
Keers deel uit van de 'groep Rost', een
verzameling van radicale nationaal-so-
cialisten rond de tweede man van del
NSB, de fel anti-semitische mr.M. Rost
van Tonningen. Die groep was voor
stander van aansluiting bij het Duitse
rijk. Daarmee ging ze verder dan Mus
sert en de doorsnee NSB-leden, die
droomden van de vorming van een ei
gen 'Diets' rijk, bestaande uit de koloni
ën, Vlaanderen en het Nederlands-spre
kende deel van Noord-Frankrijk.
Keers en zijn vrouw mochten zich reke
nen tot de persoonlijke vrienden van
Rost, zo blijkt uit de memoires die de
'zwarte weduwe' Rost van Tonningen in
1990 publiceerde ('Op zoek naar mijn
huwelijksring'). Bij de geboorte van de
eerste zoon van het echtpaar Rost in
1941 kwam mevrouw Keers op kraam
visite.
In de beginjaren van de Duitse bezet
ting speelde Keers-Laseur een rol van
betekenis in de nationaal-socialistische
beweging als landelijk leidster van de
Nationaal-Socialistische Vrouwenorga
nisatie (NSVO). Samen met haar rech
terhand jonkvrouwe J.A. op ten Noort,
hervormde ze de organisatie naar de in
zichten van Rost van Tonningen. Pre
senteerde de NSVO zich tot dan toe
naar buiten als een voornamelijk a-po-
litieke vrouwenorganisatie die zich op
sociaal terrein bewoog, nadien werd
meer en meer de nadruk gelegd op het
belang van de Grootgermaanse bloed-
verbondenheid. De nationaal-socialisti
sche rassenleer moest de vrouw tot lei
draad dienen bij haar keus van een
echtgenoot en haar toekomstige be
stemming als moeder. De vrouwenorga
nisatie kreeg een eigen motto: 'Het
Hartvuur Heilig, het Haardvuur Veilig'.
Van nieuwe leden werd een niet-jood-
verklaring verlangd
Als hoofdredactrice van het NSVO-blad
'De Nationaal-Socialistische Vrouw'
liet Keers-Laseur zich kennen als een
vurig pleitbezorgster van de nationaal-
socialistische zaak. Tussen de recepten,
breipatronen, modesnufjes en huishou
delijke adviezen weefde ze handig haar
ideologische opvattingen.
In februari 1941 werden de 'kameraads-
kes' Keers-Laseur en Op ten Noort bij
Mussert ontboden. Hier kregen ze te ho
ren dat ze waren ontslagen. Officieel
heette het dat Mussert de functie van
landelijk leidster te zwaar vond voor
een vrouw en haar gezin en voortaan
om de twee jaar wisseling van de wacht
wenste. Maar dat argument ging voor
Keers-Laseur en Op ten Noort niet op;
de eerste was kinderloos gebleven, de
tweede ongehuwd. Feitelijk zag Mussert
de twee fanatici liever vertrekken.
Daarmee was de rol van Keers-Laseur
uitgespeeld. Toch bleef ze een overtuigd
aanhanger van Hitier, zo blijkt uit brie
ven van haar hand die het RIOD nog be
waart. Zo probeerde ze begin 1944 haar
zuster Annelies in Bloemendaal te win
nen voor de NSB. „Wend den steven en
volg één vaste koers, naar het licht wat
valt op den weg door God aangegeven.
Eén groot man is je hierin voorgegaan,
Adolf Hitler! Alles wat hij doet, weet hij
te kunnen doen uit en dóór God." Ook
meldde ze enthousiast hoe zij en haai
man bij een toneeluitvoering in Amster
dam plaatsen kregen aangewezen ach
ter rijkscommissaris Seyss-Inquart en
de inspecteur-generaal van de Land
wacht Van Geelkerken. „Het was wer
kelijk buitengewoon!"
Twee maanden voor de bevrijding in
mei 1945 berichtte ze aan een vriendin:
„Ons vertrouwen in den Führer blijft
ongeschokt en daarmede ook de groote
eindoverwinning! Sieg Heil!" Toen ze
die woorden neerschreef, had ze met
haar man haar huis in Wassenaar, dat
in spergebied lag, moeten verlaten en
woonde ze tijdelijk bij een zus aan de
Ignatius Bispincklaan in Bloemendaal.
Na de oorlog moesten Keers-Laseur en
haar man hun landverraad bekopen met
enkele jaren strafkamp. Nadat ze hun
straf hadden uitgezeten, keerden ze te
rug naar Wassenaar, waar Leendert be
gin jaren zeventig stierf. De weduwe
verhuisde daarop naar huize Wildhoef
in Bloemendaal.
Tot 1985 was Keers-Laseur geabon
neerd op het Nederlandse blad 'De
Wende' (opgericht 1972), dat haar
vanuit België werd toegezonden, omdat
verzending binnen Nederland inmid
dels was verboden. Volgens de Anne
Frankstichting en het RIOD was de
drijvende kracht achter dit nationaal-
socialistische blad de redacteur
T. Schaap, afkomstig uit de kringen van
de Nederlandse Volksunie van Glim
merveen.
Informatie onder meer afkomstig uit: De
zwarte kameraden: een geïllustreerde ge
schiedenis van de NSB, Weesp 1984.