Oud en fout in huize Wildhoef BLINDE VOLGELINGEN Het oorlogsverleden van de 107-jarige Elisabeth Keers-Laseur i huize Wildhoef het kerstfeest wordt gevierd, is mevrouw Keers de enige die welkom is in de conversatiezaal. Personeel en bewoners van het nendaalse tehuis scharen zich rond de boom zonder hun oudste bewoonsterDe 107-jarige is ook de enige in het tehuis die bij het bereiken mar honderdste verjaardag niet is geëerd met het planten van een boompje in in met een bijbehorend naambordje. De directie en het bestuur doen al het ~ilijke om het bestaan van mevrouw Keers, die in de oorlog fanatiek lid was ie NSB, te ontkennen. e kloof tussen mevrouw Keers en de overige bewoners van het huis is groot. In het tehuis doen ste verhalen de ronde. Zo zou de ka- i de Bloemendaalse 'zwarte weduwe' langen met NSB-insignes. De regel- [bezoekers van de oudste inwoonster provincie Noord-Holland weten wel Mijn God, nee, nooit van zijn hele le- ik dat soort dingen gezien", roept :ndin van mevrouw Keers verschrikt e het gerucht hoort. Weester M. Kamphuis van Bloemen- Mi igerde de afgelopen jaren op verjaars- gaan bij mevrouw Keers. Kamphuis, els burgemeester van Amstelveen: ,,Ik orniatie dat haar na de oorlog het ac- srecht was ontzegd. Ook herinner ik haar in Wildhoef een gangverbod was ;d. Dat was voor mij reden af te zien i bezoek. Je zet in zo'n tehuis toch ook op zijn kop." Overigens zegt de oud- ïeester van Bloemendaal op zich wel te zijn een voormalige, stokoude NS- feliciteren. „Mits er aanwijzingen zijn and is veranderd." lie aanwijzingen ontbreken bij me- Keers. Alles wijst er juist op dat zij haar ial-socialistische overtuiging nooit op- ïuize Wildhoef was niemand van haar n op de hoogte, tot een avond in april n de conversatiezaal mengde me- (eers zich in een gesprek van een aan- 'oners, die spraken over de joodse fa- den en vrienden die ze in de oorlog verloren. Mevrouw Keers verkondig- onder neo-nazi's populaire, theorie, fabeltjes' over de gaskamers door de rden in de wereld zijn geholpen. Zij in Auschwitz een gaskamer hebben fd om hun beweringen te staven, ntzetting in de conversatiezaal was n een poging haar medebewoners te jen, verdween mevrouw Keers naar mer om terug te keren met een uitga- maandblad 'De Wende', een op J(1 tal-socialistische grondslag uitgegeven opfcands periodiek, waarin 'bewijzen' ivoor de 'Auschwitz-lüge'. LD lige 2.0 trapi Dementeren van verontwaardiging die mevrouw die avond ontketende, woedde nog en voort. Geschrokken van het effect ir woorden, bood ze enkele dagen na irval haar excuses aan. Tijdens het ge- i. wa lijke koffiedrinken betuigde ze haar m er aan toe te voegen dat ze tijdens og nationaal-socialiste was geweest, na de oorlog twee jaar geïnterneerd veest en dat ze nog steeds overtuigd n de waarheid die de NSB verkondig- j 55 met die laatste opmerking maakte ze voor zichzelf natuurlijk niet be- ijl directie en bestuur zochten naar gelijkheid om haar uit het huis te la- ijderen, sprong een achterneef van Keers voor zijn oudtante in de bres. ur (56) uit Castricum adviseerde haar m een excuusbrief te schrijven aan de het bestuur en de bewoners van het de brief beloofde Elisabeth Keers in het vervolg voor zich te hou- w\ ok meldde ze dat ze het abonnement blad De Wende inmiddels had opge- OP besloot met het verzoek om haar levensjaren in alle rust in Wildhoef te |ag doorbrengen. was niet de eerste keer dat Laseur zijn n Sl1 te te hulp schoot. Enkele maanden Vas d°or 'het huis' gebeld, dat me- T(eers toch wel een beetje begon te de en. „Ze liep met bankafschriften bij de kamer in met de vraag wat ze ee moest." Het huis vroeg de achter hij mevrouw Keers wilde begeleiden, verbijstering zag de neef hoe de direc- )et bestuur van Wildhoef het vuurtje opstookten in plaats van de onver- 'jke affaire te .sussen. „De brief was 'edig excuus. Maar door het optreden toenmalige voorzitster van het be- i de directrice escaleerde de zaak. Er i zich een rel. Samen gingen ze alle af om het voorval met de bewoners te !clj fen. Voor de rechter beweerden ze la- a"e bewoners wilden dat mijn tante om de rust in het huis te herstellen, feite wilden ze dit zelf. woners een ruime meerderheid zelfs die vonden dat ze kon blijven. Uitzetting van mevrouw Keers was geen garantie voor terugkeer van de rust, aldus de rechtbankpresident in haar vonnis: „Het is niet onaannemelijk dat uitvoering van deze beslissing de bestaande verdeeldheid eerder verscherpt dan opheft." Bovendien vond ze de gevraagde maatregel uit humanitair oog punt onaanvaardbaar. Mevrouw Keers, die tevergeefs in andere tehuizen naar een ge schikte kamer had gezocht, mocht blijven. Ook de gespannen sfeer bleef. Laseur: „Mijn tante heeft zich met haar excuusbrief als een vloermat op de grond gelegd en ie dereen mocht over haar heen lopen. En ie dereen liep ook over haar heen. Desondanks groeide de negatieve stemming tegen haar. Ze is volledig geïsoleerd geraakt." Een kleine groep bewoners bleef mevrouw Keers nawijzen. Een 79-jarige Bloemendaal se, dochter van een schoolvriendin van me vrouw Keers, zegt daarover: „Dat er in het huis ongelooflijke woede ontstond naar aan leiding van die afschuwelijke opmerking, dat kan ik natuurlijk begrijpen. Maar dat het al tijd door is blijven gaan, nee, daar heb ik geen begrip voor." Het naambordje naast de kamerdeur van mevrouw Keers werd door onbekenden ka pot geslagen en op de grond gegooid. Nog een voorbeeld. Op een ochtend zat mevrouw Keers in de conversatiezaal, met een nieuw sieraad op haar japon. „Wat een mooie bro che heeft u op", merkte een medebewoon- sterop. „Een swastika zeker?" De geplaagde mevrouw Keers zorgde enke le jaren later opnieuw voor tumult. De vrien din: „Een jaar of zes, zeven geleden heeft ze iets geroepen op de gang. Onder invloed van medicijnen of zo. Het bestuur heeft haar toen een gangverbod opgelegd, maar dat is heel tijdelijk geweest." De vriendin zegt dat ze niet meer weet wat mevrouw Keers precies riep. Maar het verhaal gaat wel dat ze pas santen op de gang de NSB-groet Hou Zee Hou Zee! toeriep. Eigendommelijk Neef Laseur knoopte pas op latere leeftijd banden aan met de vrouw, over wie in zijn familie altijd was gezwegen. Op voorwaarde dat ze de oorlog niet ter sprake zou brengen, herstelde hij het verbroken contact. Inmid dels zijn de twee zeer op elkaar gesteld. „Ze is een vreselijk leuke dame met wie je gezellig lpnt praten. Toen ik voor het eerst bij haar binnenstapte, wist ze precies wie ik was. Ik kende haar niet, maar zag in haar kamer alle maal foto's hangen van mensen die ik her kende. Ik zat er amper drie minuten, toen ik zei: 'U heeft een verleden waar ik me abso luut van distantieer, daar wil ik met u nooit Elisabeth Keers-Laseur in haar NSB-jaren, rond de veertig jaar oud (foto Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie Amsterdam) en op een recente foto, genomen door een fami lielid. over spreken'. Tante Bets legde haar hand op mijn knie en zei: 'Ik ben het volledig met je eens, je bent voor mij de brug naar mijn fa milie'." In de familie Laseur werden tante Bets en haar man 'eigendommelijk' genoemd, vertelt de neef. „Daannee bedoelden we: eigenwijs en eigenzinnig, op een negatieve manier. Het woordje dom zit er ook in. Ze hadden een ei gen levensstijl, heel zelfbewust. Hun NSB- sympathiën veroorzaakten groot verdriet in de familie. Al in de jaren dertig schreef een broer van tante Bets hen: Wat jullie doen, houd dat voor jezelf, we verbreken het con tact. De banden zijn nooit meer hersteld." Een broer van tante Bets, de grootvader van de Castricumse achterneef, werd door de oorlog zwaar getroffen. Hij wenste zijn zuster na de oorlog nooit meer te ontmoeten. Zijn oudste zoon, die deel uitmaakte van het stu- dentenverzet in Utrecht, was op 5 mei 1945 met bajonetsteken vermoord door de bezet ter. Op weg om Mussert te arresteren, liepen de studenten in een hinderlaag. Laseur: „Mijn grootouders zijn de dood van hun zoon nooit meer te boven gekomen; hun le ven is toen gestopt." De dochter uit het gezin in de oorlogsjaren belandde met haar twee zonen, van wie neef Laseur de oudste is, in een Japans interneringskamp. Mist Ook al had 'tante Bets' haar oorlogsverleden opgerakeld, toch besloot Laseur haar niet de rug toe te keren. „Het contact met haar was hecht en waardevol, het is een boeiende da me. Maar ze was enigzins aan het demente ren en ging dus terug naar de meest essentië le gebeurtenissen in haar leven, dus ook de oorlogsjaren. Ze is altijd blijven geloven dat de oorlog goede doelstellingen had. Het na- tionaal-socialisme is voor haar een onvol maakte illusie gebleven." Welke rol zijn oudtante in de oorlog pre cies heeft gespeeld, weet hij niet en wil hij ook niet weten. „Ze heeft twee jaar geïnter- neerd gezeten, ze heeft dus haar straf gehad", merkt hij nuchter op. De goede vriendin van mevrouw Keers ontkent dat de 107-jarige een belangrijke rol heeft gespeeld in de natio- naal-socialistische beweging. „Welnee, daar was ze niet intelligent genoeg voor. Zij en haar man hebben nooit iemand kwaad ge daan, het waren volledig rechtschapen men sen. Ze waren natuurlijk naïef en politiek ver blind. Ik heb me daar altijd over verbaasd, mijn ouders ook. In de oorlog verbraken mijn ouders het contact, dat is later weer hersteld. Ik weet nog goed dat mijn moeder mij op nieuw aan haar voorstelde: Bets, dit is mijn jpngste dochter. Haar man is later op zijn op vattingen teruggekomen, zij was daar minder makkelijk in, kennelijk door de dingen de ze nog altijd las." Inmiddels is er tussen mevrouw Keers en de wereld een dichte mist ontstaan. Ze her kent de mensen in haar omgeving niet meer. Op haar verjaardag komen de 79-jarige vrien din en de neef met zijn twee dochters op visi- tie. Laseur: „De laatste keer vierden we haar verjaardag in 'De Oase', een zaaltje in Wild hoef bestemd voor demente bewoners, die niet van elkaar weten wie ze zijn. Daar zit je dan, met een grote taart. Niemand komt daar, ook de directrice laat zich niet zien. En je kampt.voortdurend met dat rare schuldge voel dat je oudtante fout was in de oorlog. Terwijl wij daar niets mee te maken hebben gehad. Het lijkt wel of het waar is wat er in de bijbel staat; de zonden van uw vaderen zul len uw kinderen bezoeken tot in het derde geslacht." x in de jaren dertig ontpopten Elisabeth Keers-Laseur en haar man Leendert uit Rotterdam zich als blinde volgelingen van Hitler. In de oorlogsdagen van mei 1940 behoorden zij tot de NSB'ers die door de Nederlandse overheid uit voor zorg werden geïnterneerd. In een brief uit 1944, gericht aan haar zuster Anne- lies in Bloemendaal, herinnert Elisa beth Keers aan die dagen in een Rotter damse cel toen „de gierende bommen uit de blauwe hemel op ons neerdaal den... en ons verlosten!" Binnen de NSB maakte het echtpaar Keers deel uit van de 'groep Rost', een verzameling van radicale nationaal-so- cialisten rond de tweede man van del NSB, de fel anti-semitische mr.M. Rost van Tonningen. Die groep was voor stander van aansluiting bij het Duitse rijk. Daarmee ging ze verder dan Mus sert en de doorsnee NSB-leden, die droomden van de vorming van een ei gen 'Diets' rijk, bestaande uit de koloni ën, Vlaanderen en het Nederlands-spre kende deel van Noord-Frankrijk. Keers en zijn vrouw mochten zich reke nen tot de persoonlijke vrienden van Rost, zo blijkt uit de memoires die de 'zwarte weduwe' Rost van Tonningen in 1990 publiceerde ('Op zoek naar mijn huwelijksring'). Bij de geboorte van de eerste zoon van het echtpaar Rost in 1941 kwam mevrouw Keers op kraam visite. In de beginjaren van de Duitse bezet ting speelde Keers-Laseur een rol van betekenis in de nationaal-socialistische beweging als landelijk leidster van de Nationaal-Socialistische Vrouwenorga nisatie (NSVO). Samen met haar rech terhand jonkvrouwe J.A. op ten Noort, hervormde ze de organisatie naar de in zichten van Rost van Tonningen. Pre senteerde de NSVO zich tot dan toe naar buiten als een voornamelijk a-po- litieke vrouwenorganisatie die zich op sociaal terrein bewoog, nadien werd meer en meer de nadruk gelegd op het belang van de Grootgermaanse bloed- verbondenheid. De nationaal-socialisti sche rassenleer moest de vrouw tot lei draad dienen bij haar keus van een echtgenoot en haar toekomstige be stemming als moeder. De vrouwenorga nisatie kreeg een eigen motto: 'Het Hartvuur Heilig, het Haardvuur Veilig'. Van nieuwe leden werd een niet-jood- verklaring verlangd Als hoofdredactrice van het NSVO-blad 'De Nationaal-Socialistische Vrouw' liet Keers-Laseur zich kennen als een vurig pleitbezorgster van de nationaal- socialistische zaak. Tussen de recepten, breipatronen, modesnufjes en huishou delijke adviezen weefde ze handig haar ideologische opvattingen. In februari 1941 werden de 'kameraads- kes' Keers-Laseur en Op ten Noort bij Mussert ontboden. Hier kregen ze te ho ren dat ze waren ontslagen. Officieel heette het dat Mussert de functie van landelijk leidster te zwaar vond voor een vrouw en haar gezin en voortaan om de twee jaar wisseling van de wacht wenste. Maar dat argument ging voor Keers-Laseur en Op ten Noort niet op; de eerste was kinderloos gebleven, de tweede ongehuwd. Feitelijk zag Mussert de twee fanatici liever vertrekken. Daarmee was de rol van Keers-Laseur uitgespeeld. Toch bleef ze een overtuigd aanhanger van Hitier, zo blijkt uit brie ven van haar hand die het RIOD nog be waart. Zo probeerde ze begin 1944 haar zuster Annelies in Bloemendaal te win nen voor de NSB. „Wend den steven en volg één vaste koers, naar het licht wat valt op den weg door God aangegeven. Eén groot man is je hierin voorgegaan, Adolf Hitler! Alles wat hij doet, weet hij te kunnen doen uit en dóór God." Ook meldde ze enthousiast hoe zij en haai man bij een toneeluitvoering in Amster dam plaatsen kregen aangewezen ach ter rijkscommissaris Seyss-Inquart en de inspecteur-generaal van de Land wacht Van Geelkerken. „Het was wer kelijk buitengewoon!" Twee maanden voor de bevrijding in mei 1945 berichtte ze aan een vriendin: „Ons vertrouwen in den Führer blijft ongeschokt en daarmede ook de groote eindoverwinning! Sieg Heil!" Toen ze die woorden neerschreef, had ze met haar man haar huis in Wassenaar, dat in spergebied lag, moeten verlaten en woonde ze tijdelijk bij een zus aan de Ignatius Bispincklaan in Bloemendaal. Na de oorlog moesten Keers-Laseur en haar man hun landverraad bekopen met enkele jaren strafkamp. Nadat ze hun straf hadden uitgezeten, keerden ze te rug naar Wassenaar, waar Leendert be gin jaren zeventig stierf. De weduwe verhuisde daarop naar huize Wildhoef in Bloemendaal. Tot 1985 was Keers-Laseur geabon neerd op het Nederlandse blad 'De Wende' (opgericht 1972), dat haar vanuit België werd toegezonden, omdat verzending binnen Nederland inmid dels was verboden. Volgens de Anne Frankstichting en het RIOD was de drijvende kracht achter dit nationaal- socialistische blad de redacteur T. Schaap, afkomstig uit de kringen van de Nederlandse Volksunie van Glim merveen. Informatie onder meer afkomstig uit: De zwarte kameraden: een geïllustreerde ge schiedenis van de NSB, Weesp 1984.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1997 | | pagina 39