Nonnen als soldaten van Christus
AIM
Koeiengeloei in Leidse binnenstad
Kerk Samenleving
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1997
REDACTIE DICK VAN DER P
Amerikaanse hoogleraar stelt tweeduizend jaar kloosterzusters te boek
Hun uniform bestond uit de sluier en
het habijt. Hun wapens waren de
gebeden en de goede werken.
Eeuwenlang stonden vrouwen in de
frontlinie van het katholicisme. Ze
waren de soldaten van Christus, wier
deugden de hoogste graad van perfectie
hadden bereikt. Met ascese,
zelfbeheersing, gehoorzaamheid en
zelfopoffering hebben zij zich ingezet
voor de armen, de treurenden, de
zieken en verworpenen der aarde. Maar
zij moesten ook voortdurend ten strijde
trekken tegen de dominantie van de
mannelijke clerus in de Rooms-
Katholieke Kerk. De Amerikaanse
hoogleraar Jo Ann Kay McNamara
stelde hun geschiedenis te boek in een
standaardwerk.
Jo Ann Kay McNamara: „Nonnen hebben eeuwenlang in de Rooms-Katholieke Kerk tegen de mannelijke clerus moeten vechten voor erkenning en
toestemming om hun werk te kunnen doen." foto gpd
Een paar dagen is McNamara, hoogleraar ge
schiedenis aan het Hunter College en het Gradu
ate Centre van de Gemeentelijke Universiteit van
New York, in Nederland. Tussen haar colleges en
examens door heeft ze even tijd vrij kunnen ma
ken om de Nederlandse vertaling van haar boek
te promoten. 'Zusters ten strijde' is de titel van
haar studie over tweeduizend jaar geschiedenis
van kloosterzusters. Twintig jaar heeft ze eraan
gewerkt. De vijandigheid van de Rooms-Katholie
ke Kerk tegenover religieuze vrouwen heeft haar
ten diepste verbaasd. „Nonnen hebben eeuwen
lang moeten vechten voor erkenning en toestem
ming om hun werk te doen. Steeds weer legden
pausen en bisschoppen hun nieuwe regels op,
veroordeelden hen tot de kloostermuren, beperk
ten hun activiteiten, en stelden hun leefgemeen
schappen onder bisschoppelijke supervisie. Ik
kon dat maar moeilijk geloven."
Ze beschouwt zichzelf als een feministische we
tenschapper. Haar eerste ontdekking in haar be
wustwording was het besef dat ze als vrouw geen
misdienaar kon worden, vertelt ze. Katholiek ge
lovig is ze niet. McNamara noemt zichzelf een
humaniste, niet echt een religieus persoon.
„Maar de eerlijkheid gebiedt mij te erkennen dat
aJles wat ik ben ik te danken heb aan mijn katho
lieke opvoeding. De nonnen van de parochie
scholen hebben mij geholpen mijn eerste schre
den te zetten in de wereld van studie."
Nonnen in de Rooms-Katholieke Kerk ziet de
Amerikaanse hoogleraar geschiedenis als de
voorloopsters en de wegbereidsters van de huidi
ge generatie feministen. Het waren deze religieu
ze vrouwen, die het beroep van onderwijzeres,
van verpleegster, van maatschappelijk werkster
openstelden voor alie vrouwen. McNamara er
kent dat feministen van nu niet direct een zuster
schap en verwantschap zullen ervaren met non
nen van vroeger. Immers, nonnen waren toch ge
houden aan hun beloften van gehoorzaamheid,
celibataire kuisheid en armoede. Niet bepaald
deugden waarin feministische wouwen zich te
genwoordig zullen herkennen. Toch bestrijdt de
Amerikaanse historica dat. Juist door hun keuze
voor het religieuze leven konden deze wouwen
hun 'autonome identiteit', onafhankelijk van
mannen, beleven. „Hun gehoorzaamheid en ne
derigheid was een zichzelf opgelegde gehoor
zaamheid, een zelfgekozen nederigheid, gericht
op god. Gehoorzaamheid aan een overste ver
schilt aanzienlijk van de gehoorzaamheid, die
echtgenoten opleggen aan gehuwde wouwen. Als
wouw gehoorzaam ik liever god dan een of ande
re man die mijn vader voor mij heeft uitgekozen
om mee te trouwen. Ik ben liever onderdanig aan
een vrouw die in mijn wouwengemeenschap is
gekozen tot overste dan aan een of andere man
die ik toevallig op straat tegenkom. Armoede om
dienstbaar te zijn aan de behoeftigen is een waar
de die we in onze harde, onverschillige samenle
ving dik zouden moeten onderstrepen."
Prestaties
In haar omvangrijke boek laat McNamara de le
zer kennismaken met wouwelijke geleerden,
mystici, kunstenaars, politieke activisten, gene
zers en leraren. Dankzij hun religieuze roeping
konden deze wouwen doelstellingen nastreven
die de traditionele rolpatronen van hun sekse ver
overstegen. Welke haar favoriete nonnen zijn?
Daar hoeft ze geen moment over na te denken:
Hildegard von Bingen. „Een universeel genie uit
de twaalfde eeuw. Weinig mannen kunnen zich
meten met haar prestaties als musicus, weten
schapper, dichter, toneelschrijver, kunstenaar.
Hildegard von Bingen sprak onbevangen tot kei
zers en de paus. Aan niemand was zij onderda
nig." Veel waardering heeft McNamara ook voor
de Franse zuster Ursuline Marie de Saint-Joseph,
die in de 17de eeuw de Canadese wildernis introk
om er de indianen en Franse kolonisten te ver
zorgen. Ook zuster Mary Theresa Kane, die vrij-
moedig in 1979 paus Johannes Paulus II in Was
hington toesprak, vindt ze een heldin. Deze Ame
rikaanse zuster van Barmhartigheid hield een in
dringend pleidooi om alle functies in de Rooms-
Katholieke Kerk open te stellen voor wouwen, in
clusief het priesterschap.
In Europa en in de Verenigde Staten is de gemid
delde leeftijd van zusters zeventig jaar, schrijft
McNamara. Nieuwe rekruten zijn niet in aan
tocht. Of er nog toekomst is voor het religieuze le
ven van wouwen in de Rooms-Katholieke Kerk?
In de westerse landen nauwelijks, denkt ze. „De
traditionele orden die zich richten op zorgverle
ning sterven uit. Maar de contemplatieve ordes
zoals de Carmelietessen doen het nog aardig. Er
blijft altijd een bepaald percentage van de bevol
king bestaan, wouwen en mannen, die een leven
zoeken van gebed, meditatie en devotie. Voor een
contemplatief leven zijn niet veel mensen nodig.
Een huis voor het gemeenschapsleven en een
kerk is al voldoende." In Afrika, Azië en Latijns-
Amerika ligt dat anders. Daar bloeit het wouwelij
ke religieuze leven nog volop. Het aantal roepin
gen van zusters neemt er gestaag toe. Zo is de or
de van Moeder Teresa, de Missionarissen van
Liefdadigheid, ook de snelst groeiende orde ter
wereld. „In die landen is het huwelijk geen zaak
van romantische liefde of wije keuze van wou
wen, maar van uithuwelijking. Dan is het klooster
voor wouwen vaak het enige alternatief."
Jo Ann Kay McNamara, Zusters ten strijde. Tweeduizend
jaar kloosterzusters. Uitgeverij Callenbach, Baarn, 647
blz. Prijs 79,00 gulden. ISBN 9026608950.
SoW-synode doet benx*
op verontruste hervorm
ALPHEN AAN DEN RUN ANP
De gezamenlijke synode van
hervormden, gereformeerden
en lutheranen heeft gisteren
een unaniem beroep gedaan
op hervormde tegenstanders
van het Samen op Weg-proces
om 'binnenboord' te blijven.
In een motie, die bij accla
matie werd aangenomen,
roept de synode alle gemeen
ten en classes (regionale kerk
vergaderingen) op om mee te
blijven doen met de gezamen
lijke besluitvorming van de
drie kerken.
De reden van de oproep was
volgens indiener ds. B.J. van
Vreeswijk de 'passieve hou
ding' bij de rechterflank van
de Nederlandse Hervormde
Kerk. Daar dreigt uit onwede
over de voorgenomen kerkfu-
sie een scheuring. Hij is zelf lid
van de behoudende Gerefor
meerde Bond binnen deze
kerk.
Van Vreeswijk, lid van het
hervormd synodebestuur, zag
de motie als een signaal aan
de bezwaarden: „U wordt seri
eus genomen. Wij zoeken een
weg om u tegemoet te komen.
Doe daarom mee. Wilt u dat
niet en wilt u alles binnenha
len, dan waagt u he;
lijke." De motie If i
nog eens vast dat i
komstige Verenigd
tantse Kerk in Nederi
gefuseerde gemeent
zonderlijke hervom
formeerde en lut)
meenten mogen b 1'
staan. „Volledige
samensmelting vaii
meenten blijkt niet
constateert de tekst
tie kan in de toekoi j
met een tweederde
heid in de synode
worden gemaakt.
Behalve Van Vrei
hoorden ook de g
de predikanten K.
en J. Doff tot de
Wigboldus zei met
aan de motie een bn
verontruste hervoi
willen slaan. Het risin
VPKN een 'geheel
compromissen' won
voor lief.
De motie bevatte
sluiten die niet al
de gezamenlijke syn
men zijn. De hervon
devoorzitter ds. W,
zag de motie als 'e
onder datgene wat
der hebben besloten
Lutheranen voorkomen c
rond belijdenisgeschrift
ALPHEN AAN DEN RUN ANP
De lutherse leden van de geza
menlijke synode van de Sa
men op Weg-kerken hebben
gisteren een dreigende crisis
rond de vermelding van een
omstreden oecumenische ver
klaring in de kerkorde bezwo
ren.
De lutheranen dreigden
donderdagavond niet akkoord
te gaan met een compromis
tekst over de zogeheten Kon-
kordie van Leuenberg, een ge
zamenlijk leergeschrift van lu
theranen en gereformeerden
uit 1973. Ze vonden dat
Leuenberg daarin een veel te
vrijblijvende plaats kreeg toe
bedeeld.
Met name voor behoudende
hervormden is de Konkordie
echter een groot struikelblok,
omdat die de gereformeerde
belijdenisgeschriften op som
mige punten tegenspreekt. De
behoudende hervormde syno
debestuurder ds. B.J. van
Vreeswijk zag door 1
'sluimerende binnei e
twisten' oplaaien.
In een dramatis
woeg Van Vreeswij K
de behoudende Ger ly
de Bond, de synode i
tegenstanders van
tegemoet te komen
geschrift geheel uit i in
de te schrappen.
'Om erger te v<
wilden de bezwa.
vormden echter \vt
voorgestelde comp:
instemmen. Daarin
de kerk met de Kon)
Leuenberg erkent
therse en gereformei
ties door een gemeei
lijk verstaan van hei
bijeenkomen'. De
ke, in 1993 aangeno
van het betreffende
vatte een duidelijke
ning van de betel
Leuenberg. Een voi
die versie te handh;
de het echter net nie
Leidsch Dagblad
ANN01897
Maandag 15 November
LEIDEN Donderdag a.s., 18 dezer, hoopt de eerw. Moeder
van het gesticht ,,De Voorzienigheid" alhier den dag te her
denken, waarop zij vóór 25 jaar als overste dier stichting werd
aangesteld. Zeker zal het de ijverige jubilaresse dien dag niet
aan blijken van hoogachting ontbreken.
ROELOF-ARENDSVEEN Zaterdag-morgen tegen negen
uren was de weg van den Noordhoek tot aan en voorbij de
kerk als het ware afgezet met nieuwsgierigen, om een
lijkstoet te zien voorbijgaan, waarbij voor de eerste maal al
hier de lijkkoets van den stalhouder B.J. Marinkelle in dienst
was gesteld. Voortgetrokken door een span mooie, zwarte, in
rouwkleuren opgetuigde paarden, en bestuurd dooreen koet
sier met prachtigen steek gedekt, maakte deze wagen, waar
van ons blad voor eenigen tijd een beschrijving bevatte, alge
meen een gunstigen en treffenden indruk: zoodat het wel
geen twijfel lijdt, of deze wijze van lijkenvervoer naar den
Godsakker zal hier weldra ruime navolging vinden. In omlig
gende plaatsen is reeds een paar malen gebruik er van ge
maakt.
LEIDEN Aan de Vinkbrug nabij Leiden werd Zondagmid
dag op een lste-klasse-coupé van trein 30 Rotterdam-Am-
sterdam geschoten, zonder iemand te treffen. Bij aankomst
te Leiden werd de politie er mee in kennis gesteld.
ANN01972
woensdag 15 november
LEIDEN Het was gisteren precies 100 jaar geleden, dat de
Leidse Vrijmetselaarsloge "La Vertu" haar eigen gebouw aan
het Steenschuur in gebruiknam. Teneinde hieraan enig reliëf
te geven boden de bestuurderen, die geschokt waren door het
verdwijnen van het (zieke) lommerrijke geboomte, de ge
meente een boompje aan ter planting aan het Steenschuur.
Burgemeester Vis, die deze geste bijzonder op prijs stelde,
verrichtte de boomplanting. "La Vertu", een der oudste loges
in ons land (opgericht in 1757) heeft voor haar maandelijkse
vergaderingen veel door de stad gezworven. Het begon in de
herberg "Lion d'Orange" aan 't Uiterste Ver (tegenwoordige
Utrechtse Veer) om daarna onderdak te vinden in De Doelen,
De Zon, Het Zwijnshoofd en de Schouwburg. In 1823 ver
huisde men naar "Het nieuwe Stadslokaal" (Stadsgehoor
zaal) om van 1833 tot 1843 in "Den Burcht" een plaats van
samenkomst te vinden. Toen weer terug naar de Stadsge
hoorzaal. Honderd jaar geleden werd het huidige Loge-pand,
een voormalige oude mouterij, herbouwd en voor de Loge ge
schikt gemaakt.
ZOETERWOUDE Ook de inwoners van Zoeterwoude zullen
in 1973 niet kunnen ontsnappen aan een verhoging van de
gemeentelijke belasting. De reinigingsrechten zullen met
20% omhoog gaan. Dit houdt in een verhoging tot 36,- voor
een perceel dat uitsluitend als woning wordt gebruikt.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 7 maart 1860)
LEIDEN KEES VAN KUILENBURG
Het was de Leidse burgemeester jhr. mr. F.H. van Kin
schot heel wat waard geweest als het gemeentebestuur
de Vebo een beter 'bij een tentoonstelling als deze'
passende omgeving had kunnen bieden. Dat zei de
burgemeester in een toespraak bij de opening van de
veetentoonstelling op 20 september 1963.
De burgemeester doelde met zijn opmerking op een
goed ingerichte veemarkthal met bijbehorende terrei
nen. Nu werd de jaarlijkse expositie van de 'Vereniging
tot het bevorderen van de agarische belangen in de
Rijn- en Duinstreek' nog op het open terrein op het
Schuttersveld gehouden. Hetzelfde 'veld' waar in die
tijd de kermis ter gelegenheid van de 3 oktober-viering
was gesitueerd. Op die dag betaalde je daar 's morgens
10 cent. in de middag was dat drie dubbeltjes. Leden
van de vereniging hadden gratis toegang. 'Mijn vader
komt zo en dan mocht je voor niets naar binnen. Ter
wijl mijn vader niet eens lid was. Zo ging dat in die
tijd', weet een wat oudere Leidenaar.
Terug naar de Vebo van 1963. In zijn openingstoe
spraak stelde Van Kinschot toen dat de passende be
huizing er nog niet was, omdat er 'in Den Haag helaas
nog een slagboom moet worden opgeheven'. Maar, zo
hield de burgemeester het Vebobestuur en andere
gasten voor, 'wij hebben goede hoop dat binnen af
zienbare tijd van rijkswege de vereiste goedkeuring zal
worden gegeven.' Het zou echter toch nog zes jaar du
ren voordat de koeien naar binnen gingen. Op 10 ok
tober 1969 werd de eerste veemarkt in de Groenoord-
hallen gehouden. Enige jaren later kwam daar ook een
aparte runderhal.
Ook de wekelijkse veemarkt speelde zich in de jaren
zestig nog volledig op straat af. De koeien werden ver
handeld op het terrein bij molen De Valk en het klein
vee - schapen, varkens, geiten en dergelijke - had een
plekje op de Nieuwe Beestenmarkt, direct grenzend
aan de koeien bij de molen. Op de Nieuwe Beesten
markt stond ook het kantoortje van de marktmeester.
De veemarkt - ongeveer vijf eeuwen oud - beteken
de in die tijd feest in Leiden. Veel Leidenaars maakten
op vrijdag een rondje over de mart. Vaders namen een
snipperdag en kinderen spijbelden van school. Naar
sommige markten - zoals de lammermarkt - werden
schoolreisjes georganiseerd. Met kaasbrikken werd de
jeugd van buiten Leiden naar de sleutelstad vervoerd.
En natuurlijk waren er de boeren uit Texel, die met
schepen vol schapen naar Leiden kwamen. Ze huur
den een kamer in de buurt van de markt. Als de boe
ren goed hadden verdiend, lieten ze dat merken ook.
De diverse drankgelegenheden deden dan goede za
ken. overigens niet alleen door de Texelse inbreng.
Prachtig was het traditionele (oven en bieden van de
boeren, waarbij het klappen van de handen altijd veel
toeschouwers trok. Loven en bieden dat tegenwoordig
overigens, ook al is er veel veranderd, nog altijd 'in' is.
De flinke buidels met soms heel veel geld, maakten
eveneens indruk bij de bezoekers van de markt.
Maar ook werd er regelmatig gemopperd. Op de
overlast door stank, het lawaai en - als het in een café
wat al te laat was geworden - de knokpartijtjes.
Het behoorde na 1969 allemaal tot het verleden.
KANTOOR
Rooseveltstraat 82
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19 30 uu
Zaterdag 10.00-12.00 uur
DIRECTIE
B M. Essenberg,
J. Kiel (ad/unct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
r. van Brussel (adjunct)
REDACTIE
J Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J. Preenen chef red. Groot Leiden
A.J.B M. Brandenburg, chef eindred. regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
T Brouwer de Koning chef Rijn-en
Veenstreek
071-5128030 Maandag t/m vrijdag v
in 83 't
'n83 ee
RUBRIEKSADVERTi
Maandag t/m vrijdag v>
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
SSÏ3&L madJ?
verstrekken tot hpt automat >H
sgeld, c
Voor mensen die moeilijk Ie: li
ogen hebben of blind zijn (c
leeshandicap hebben), i:
'S uit het Le
het regionale niei
geluidscassette bt
Auteursrechten voortë
K
N H U I Z
rn
De Nieuwe Beestenmarkt anno 1997.
foto loek zuyderduin
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonde
Academisch Ziekenhuis: zaterdag 13 00 t/m dinsdag 13.00 en vanaf w We
13.00 t/m vrijdag 13.00 u
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst fchi
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 u. en 19.00-19.45 u.
Verloskunde en Gynaecologie: naast de gewone bezoektijden, vc
bovendien van 10.30-11.15en van 19.45-21.00u
Special Care Unit: 10.30-11.00 u., 15 00-15.30 en 19.00-19 30 u. enr
Kinderafdeling 10.30-12.00 en 14.00-19.00u(ouders de gehele dag R'i
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545) dagelijks 14.00-15.00 u en 18.30-19 30 u klasse
daarnaast ook 11.15-12.00 u
Verloskunde en Gynaecologie 14.30-15.30 u en 18.30-19.30 u. (voo
21 OOu).
Kinderafdeling 14.30-19.OOu (voor ouders de gehele dag)
Afdeling Hartbewaking (CCU) en intensive care (IC): 14.00-14.30 en tj
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131) bezoek is bijna de gehele dag welkom, behalve tuffer
14 00 u
Geopend van maandag 7.00 tot vrijdag 19.00 u.
ACADEMISCH ZIEKENHUIS ej
(tel. 071-5269111bezoektijden Intensive Care-afdehngen, Beenmer )ns
transplantatie en Neonatologie op aanvraag c q in overleg met de ver
overige afdelingen 14.15-15 OOen 18.30-19 30u., met uitzondering'
Endocrinologie en Stofwisselingsziekten 14 00-17.00en 1900-21.00 '4
Infectieziektenen Interne Geneeskunde: 15.00-19.30 u
Kinderneurologie/Neurochirurgie. 15.30-16.30 en 18.30-19.30 u ('sl
voor kinderen onder 12 aar
Klinische Oncologie: 10 30-12 30 en 14 15-20.00u.
Maag-, darm- en leverziekten 14 15-16 OOen 18.30-19.30u
Neurologie: 14 30-15.15 en 19.00-20.00 u.
Nierziekten/Niertransplantatie 14 00-17.00 en 19 00-21 00 u
Verloskunde: 14 15-15 OOen 18.15-19.00 u. (voor partners en eigen
overleg.)
ho
e)(
hor