•afeuropees hoofdkwartier wordt Brusselse nachtmerrie
'Het is alsof ik niet meer leef
Bulgarije wil geen maffia-paradijs zijn
Buitenland
Tempelratten brengen voorspoed en geluk
11 NOVEMBER 1997
7
DPA Deutsche Presse Agentur GPD Geassocieerde Pers Diensten RTR Reuters
dat I
rd. fvatie van het oude hoofdkwartier van de Europe-
ie ztmissie in Brussel, het stervormige Berlaymontge-
'8 °hegint steeds meer op een nachtmerrie te lijken.
d^ pplex staat sinds 1991 leeg, nadat de Eurocraten
'kos? schok hadden ontdekt hoeveel asbestvezels zij
jjjks op hun bordje kregen. De miljoenen guldens
|e schoonmaakoperatie wordt sindsdien geken-
ioor twisten, tegenslagen en schandalen. Laatste
teling: de burgemeester van Brussel heeft de
[J*\mheden stilgelegd, omdat de gezondheid van
enden gevaar zou kunnen lopen. De aannemer
rijp zijn beurt de burgemeester voor de rechter.
rvpr'AUL KOOPMAN
'an (Hdent
marl
artjben jaar is het Berlay-
,eelgpuw een van de won-
t aai constructies in de Eu-
ntsejDofdstad. Wie niet be-
eitepou denken dat de kun-
t ee£hristo bij het Schu-
le pp zijn magnum opus
imeieleverd: het gebouw is
t ;ot teen ingepakt in wit
veJ Maar het doek heeft
ter pstieke functie; het is
ke ijcht om ervoor te zor-
/er jet kankerverwekkende
ji i
asbest binnen de muren van het
Berlaymontcomplex blijft. Er
achter werkten tot voor kort
honderden in witte luchtdichte
pakken gestoken arbeiders, uit
gerust met gasmaskers, spatel-
tjes en stofzuigers, die centime
ter voor centimeter het ver
dachte goedje uit het betonnen
geraamte peuterden.
Eind vorige maand nodigde
de aannemer nog de Belgische
pers uit om te demonstreren
hoe nauwgezet dat gebeurt: na
afloop van elke werkdag moet
het voltallig personeel drie keer
Het volledig ingepakte Berlaymontgebouw in Brussel.
onder de douche. De pakken en
gasmaskers worden als che
misch afval behandeld. Naar
schatting 1.400 ton asbest werd
in de jaren zestig in het gebouw
verwerkt en geen grammetje
mag daarvan verloren gaan.
Verzekert de aannemer. De kos-
foto reuters yves herman
ten van deze schoonmaakope
ratie zijn dan ook niet kinder
achtig. Aanvankelijk begroot op
1,3 miljard frank (ruim 70 mil
joen gulden), is de raming in
middels bijgesteld tot 4,1 mil
jard frank, ruim het drievoudi
ge. Het werk zou in 1996 wor
den afgerond, maar die datum
is inmiddels als gevolg van al
lerlei tegenslagen en faillisse
menten zo'n vijf jaar opgescho
ven.
Stofwolk
De Brusselse burgemeester De
Donnea was naar verluidt nogal
geschrokken van het relaas van
oud-arbeider Danny, onlangs in
een Vlaams ochtendblad. „We
gooiden de zakken asbest naar
elkaar. Om de haverklap viel er
wel eentje en scheurden die
zakken open", verhaalde Dan
ny. ,,We moesten soms dagen
lang met dezelfde filters in onze
stofmaskers lopen omdat de
voorraad op was. Het gebouw
was van binnen één grote stof
wolk en het stof kon overal
naartoe."
Deze getuigenis sloot vrij
naadloos aan op een nota van
augustus 1996 waarin werd ge
waarschuwd dat de liftschach
ten in het gebouw het asbeststof
via het dak en de scheuren in de
kunststof mantel rechtstreeks
de buitenlucht kunnen inbla
zen. Ook zouden negen contai
ners met asbest zijfi zoekge
raakt.
„De angst en de onrust stij
gen, het wordt tijd dat er klare
wijn wordt geschonken", zo
verklaarde burgemeester De
Donnea zijn besluit om de
werkzaamheden preventief stil
te leggen. Onlangs eiste de Bel
gische milieuorganisatie IEB,
dat de luchtkwaliteit in de om
geving van het Berlaymontge
bouw permanent wordt gecon
troleerd en per 'asbest-telefoon-
lijn' aan de omwonenden be
kend wordt gemaakt. In een
verklaring stelt de vereniging
verder dat de hoofdaannemer
Berlaymont 2000 'leugens
heeft verspreid'.
Heksenjacht
Volgens de directie van Berlay
mont 2000 is er sprake van een
heksenjacht. Het verdwijnen
van de containers schrijft de di
rectie toe aan een administra
tieve vergissing door een inmid
dels failliet verklaard bedrijf. De
omwonenden lopen geen enkel
risico, verzekert de aannemer.
Ook de Brusselse minister van
gebouwen Flahaut meent dat
de Berlaymont-bouwplaats vei
lig is. „Er wordt door de over
heid streng gecontroleerd", al
dus Flahaut. Volgens de be
windsman is het al een hele tijd
geleden dat de arbeidsinspectie
bijna wekelijks proces-verbaal
moest opstellen omdat de voor
schriften niet werden nageleefd.
Het besluit van burgemeester
De Donnea heeft inmiddels
voor nog meer verwarring ge
zorgd. De aannemer vraagt zich
af wat voor 'veiligheidsgaran
ties' de eerste burger nog wil
krijgen, aangezien de Brusselse
minister voor leefmilieu Gosuin
vorige week het licht juist op
groen had gezet. Berlaymont
2000 wil de verzegeling van de
werkplaats nu via een kort ge
ding laten opheffen. Vrijdag
wordt de impasse rond het Ber
laymontgebouw in elk geval be
sproken op een ronde-tafelcon
ferentie. Of en zo ja wanneer de
Europese ambtenaren weer in
hun vertrouwde omgeving aan
het werk kunnen, durft intussen
niemand meer te voorspellen.
DESHNOK TEUE BRANDSMA
ANP
Indiërs doen steeds vaker een
beroep op de 10.000 ratten van
de Kami-Mata tempel in de
deelstad Rajasthan. Zij komen
er voor hun gezondheid, maar
ook om succes in zaken af te
smeken.
Zenuwachtig lachend komt
Daisy Lauwers uit het Belgische
Sint Niklaas door de marmeren
poort van de rattentempel. Met
een aantal landgenoten maakt
ze een rondreis door India. Lau
wers begint vreemde springbe-
wegingen te maken als de eerste
ratten op haar afkomen. Zij wil
voorkomen dat de dieren haar
blote voeten besnuffelen. „Die
mevrouw moet oppassen. Als ze
er een doodtrapt, is het leed
niet te overzien", zegt priester
Hanuman Bareth.
Hindoes geloven dat 650 jaar
geleden de god Karni-Mata in
een menselijke gedaante werd
geboren in het westelijk deel
van Rajasthan. Deze god trouw
de en kreeg vier zonen. Zij kre
gen de belofte dat ze in een vol
ledige levenscyclus slechts twee
incarnaties zouden hoeven mee
te maken: die van rat en mens.
Normaal duurt het 65 miljoen
incarnaties voor een levens
vorm van insect naar een mens
is 'opgeklommen', zo geloven
de Hindoes in Rajasthan.
De vier zonen hebben zich na
ruim 600 jaar vermenigvuldigd
en inmiddels nakomelingen in
800 families, die alle nog in Ra
jasthan wonen. Iedere familie
mag om de acht jaar een man
afvaardigen om samen met an
deren een maand lang priester
te zijn in de tempel. Hij verblijft
dan onafgebroken tussen de
dieren.
Angst heeft Bareth helemaal
niet voor de ratten en vies vindt
hij ze evenmin. Want het opval
lende van de dieren is dat ze
nog nooit ziekten hebben over
gebracht, zo weet hij. Integen
deel, als je water drinkt uit de
schaal waaruit ook de dieren
drinken, brengt dat alleen maar
geluk en gezondheid.
Bareth heeft geen verklaring
voor het gedrag van de tempel-
ratten als er een niet-tempelrat
probeert binnen te komen.
„Dan vormen ze één front tegen
de indringer. Ze maken hem in
een paar seconden af." Door dit
gedrag blijft volgens hem de
rattenkolonie vrij van ziekten.
Onder de meer dan 10.000
ratten, die zich voeden met fruit
en granen dat de pelgrims offe
ren, bevinden zich vier witte
dieren. Die zouden de directe
afstammelingen van de vier go
den zijn.
Lauwers heeft zich inmiddels
enigszins weten aan te passen
aan haar omgeving. Terwijl zij
zoveel mogelijk op open plaat
sen in de tempel blijft en hek
ken waarop de ratten zitten,
vermijdt, schuifelt ze al fotogra
ferend over het terrein. Bareth:
„Zij komt hier tenminste nog
binnen. Er zijn ook buitenland
se toeristen die niet eens de bus
durven uitkomen."
Tafplaats in de buurt van Benthala, in de regio Mitidja. foto reuters jean-paul peussier
jmerig, hun haar is sa-
jit en hun gezichten zit-
|r de insectenbelen. Vo-
fcagen drie van hen hoe
the extremisten hun
pe keel doorsneden. De
Inderen van de familie
L in leeftijd variërend
|t 21 jaar, wonen sinds
I in een kamertje in een
Intrum, dat door bom-
knten is veranderd in
Is de Baraudis, de Jaf-
Moussars of de Barouks
jen uit andere gezinnen
lanvallen van de extre-
iebben overleefd en nu
Inkelcentrum huizen
[de Mebarkis nog la-
i kinderen kakelen door
ten als ze een vreemde
leren en vertellen alle-
Jts hoe ze heten. Maar
[delijk wordt dat de
Jmer geen oplossing
Ti problemen heeft, ver-
de vragende ogen en
pn stemmen en staren
lusteloos voor zich uit.
t moord op zijn vader,
len twee oudere broers
'is het alsof ik niet meer leef,
vertelt de 14-jarige Redouan
Mebarkid.
Kinderen die wees zijn gewor
den door het geweld in Algerije,
dat sinds 1992 aan zeker 75.000
mensen het leven heeft gekost,
leven vaak met een dubbel trau
ma: eerst verliezen ze hun ou
ders en dan hun huis. „Ik kan er
niet meer tegen. Alles is klote
hier", zegt Redouan. 'Flier' is
het winkelcentrum van Sidi
Moussa, twaalf kilometer ten
zuiden van de hoofdstad Al
giers. Een plek waar 45 wezen
hun toevlucht hebben gezocht.
Redouan herinnert zich die
gruwelijke nacht waarin twintig
tot dertig met messen en gewe
ren gewapende mannen zijn
huis binnendrongen. Hij zag
van een afstandje hoe een van
de moordenaars de keel van
zijn moeder doorsneed; ze lag
op de vloer van de slaapkamer
terwijl ze haar keel met haar
arm probeerde af te schermen.
Zijn zusje Amina verschool zich
onder het bed, de 6-jarige Fares
werd later gevonden in het
bloed van zijn moeder. Zonder
enige zichtbare emotie doet Re
douan voor hoe zijn moeder
hulpeloos probeerde om zich
zelf te beschermen. „Het is alsof
het heel gewoon is als ik erover
praat", zegt hij.
Het gezin Mebarki was een
duidelijk doelwit voor de extre
misten. Redouans oudere zus,
de 19-jarige Naima, gaf infor
matie aan de veiligheidsdienst
over vermeende leden van ge
wapende groepen in de regio
Mitidja.
De slachtoffers die de moord
partijen overleven, hebben van
de ene op de andere dag alles
verloren, vertelt Cherifa Khed-
dar van de organisatie Ons Al
gerije, die overlevenden van het
geweld steunt. Ook Kheddars
broer en zuster zijn gedood bij
een aanslag. „Huizen worden
geplunderd en in brand gesto
ken", vertelt ze. „Geld en juwe
len worden gestolen. En op
sommige plaatsen hebben ze
zelfs serviesgoed en meubels
meegenomen."
'Ons Algerije' probeert negen
duizend slachtoffers te helpen
in Mitidja, de basis van de ex
tremistische Gewapende Isla
mitische Groep, die verant
woordelijk wordt gehouden
voor een groot deel van de mas
saslachtingen. Behalve wezen
vangen ze ook gewonden op en
andere overlevenden die geen
plaats hebben om naartoe te
gaan. De Algerijnse autoriteiten
stellen geld beschikbaar voor de
slachtoffers van het terrorisme,
maar eerst moeten de slachtof
fers de ambtelijke molen door
lopen. Veel wezen zijn overi
gens niet op de hoogte van de
hulp.
Kinderen die hun ouders zijn
verloren bij een aanslag, wor
den eerst vaak erg agressief en
vervolgens gaan ze iedereen
wantrouwen, vertelt Malika
Sennia, hoofd van de maat
schappelijke hulpverlening in
Blida, de hoofdstad van de regio
Mitidja. „Het kost heel veel
werk om hun vertrouwen te
winnen" vervolgt ze. „Ze zijn
kwaad op de hele wereld."
Haar kantoor heeft sinds kort
vijf posten in de regio waar psy
chologen en maatschappelijk
werkers de overlevenden van
massamoorden behandelen.
'Ons Algerije' probeert wezen
bij gezinnen en tehuizen onder
te brengen en zoekt geld voor
de behandeling van gewonden.
Maar ondertussen kwijnen de
Mebarkis en de andere kinde
ren nog steeds weg in het win
kelcentrum.
Bojidar Popov weet hoe de vlag er bij hangt.
„We hebben geen keus. Als we de corruptie
en georganiseerde misdaad niet de baas
worden, zullen de buitenlandse investeer
ders Bulgarije links laten liggen. En zaken
als het lidmaatschap van de NAVO en de
Europese Unie kunnen we dan ook wel ver
geten", zegt de secretaris-generaal van het
Bulgaarse ministerie van binnenlandse za
ken.
Bulgarije 'genoot' tot voor kort de reputa
tie een paradijs voor de georganiseerde
misdaad te zijn. Nauwelijks gehinderd door
de door en door corrupte overheid verdien
den Bulgaarse, maar ook Russische, Servi
sche en Turkse misdaadorganisaties vermo
gens met het smokkelen van sigaretten, wa
pens, olie, drank, met afpersing en de han
del in vrouwen. Andere organisaties legden
zich toe op het financieel uitkleden van
banken en staatsbedrijven. Voor wie over
de juiste politieke contacten beschikte, was
in Bulgarije vrijwel alles mogelijk.
Was. Want de nieuwe, centrum-rechtse
regering van premier Kostov heeft van het
herstel van recht en orde en het bestrijden
van misdaad en corruptie prioriteit num
mer één gemaakt. „We spiegelen ons aan
wat Italië in het begin van de jaren negentig
heeft gedaan. De operatie 'schone handen'
kon daar van start gaan omdat de politieke
wil bestond om het probleem aan te pak
ken. Dat is in Bulgarije nu ook het geval. Nu
kunnen wij ons concentreren op de vraag
hoe we de strijd moeten voeren", aldus
Popov.
Bescherming
Met een aantal spectaculaire acties heeft de
nieuwe regering de afgelopen maanden
aangetoond dat het haar menens is. Op last
van minister Bonev van binnenlandse za
ken werden afgelopen zomer duizenden
bezitters van luxe auto's door 'vliegende
brigades' van de politie aangehouden.
Daarbij werd niet alleen gecontroleerd of de
auto was gestolen, maar ook of de eigenaar
wel belasting had betaald.
„Die actie was een enorm succes. On
middellijk nadat we ermee waren begon
nen, meldden duizenden mensen zich
'spontaan' aan bij de belastingdienst. De
zogenaamde 'nieuwe rijken' weten nu dat
ze niet meer boven de wet staan en eerlijke
mensen hebben voor het eerst sinds lang
het gevoel dat er iets tegen de criminelen
wordt ondernomen", meent Popov.
Tegelijkertijd heeft de regering ook een
groot offensief tegen corrupte ambtenaren
gelanceerd. In de havenstad Varna, de on
betwiste 'maffia-hoofdstad' van Bulgarije,
werden afgelopen zomer dertig politieagen
ten ontslagen omdat ze hun salarissen aan
vulden met lucratieve illegale activiteiten.
Op last van minister Bonev werden de
leefomstandigheden van meer dan duizend
douane-beambten onderzocht. Dat leidde
tot een grote zuivering van het douane-ap
paraat omdat honderden ambtenaren on
danks een bescheiden salaris in grote luxe
bleken te leven.
De 'grote schoonmaak' bij de Bulgaarse
overheid gaat door, verzekert Popov. „Het
is een zaak van lange adem. We hebben tot
nu toe pakweg 25 procent van alle ambte
naren 'gescreend' op dubieuze contacten
De Bulgaarse anti-terreurbrigade aan het werk.
en al flink wat rotte appels uit de mand
kunnen verwijderen. Van eenvoudige amb
tenaren die zich lieten omkopen tot hoog
geplaatste functionarissen op sommige mi-
nisteriés."
De vergelijking met Italië in het begin van
de jaren negentig gaat in een aantal opzich
ten mank. In Bulgarije zijn corruptie en ge
organiseerde misdaad veel dieper gewor
teld dan in Italië het geval was, weet de se
cretaris-generaal van binnenlandse zaken.
„In Italië heeft de maffia er vele decennia
over gedaan om contacten tot op het hoog
ste politieke niveau te ontwikkelen. Hier is
de ontwikkeling omgekeerd gegaan: Na
1989 zocht een aantal hooggeplaatste figu
ren contact met criminele organisaties om
hun posities en lucratieve zaken te bescher
men. Criminele organisaties waren hier tot
voor kort moeilijk aan te pakken omdat ze
bescherming op hoog niveau genoten."
Bovengronds
Dat de scheidslijn tussen politiek en onder
wereld in Bulgarije op zijn zachtst gezegd
niet altijd even duidelijk is, bleek onlangs
opnieuw pijnlijk. In samenwerking met
Tsjechische collega's rolde de Bulgaarse po
litie een omvangrijke organisatie op die de
afgelopen jaren tientallen Bulgaarse vrou
wen leverde aan de bloeiende seksindustrie
in Praag. „Een van de twintig verdachten
die we arresteerden, was in het begin van
de jaren negentig presidentskandidaat",
zegt Popov. Nee, de naam wil hij niet noe
men.
Of de man in kwestie ooit wordt veroor
deeld, is de vraag. „Het Bulgaarse juridische
systeem is op Russische leest geschoeid en
verschrikkelijk inefficiënt. Van iedere hon
derd misdaden die de politie onderzoekt,
gaan er maximaal twintig naar de openbare
aanklager, terwijl uiteindelijk slechts een tot
drie zaken echt in een rechtszaak uitmon
den. De hervorming en modernisering van
het juridische systeem staat daarom ook
hoog op de agenda van de regering."
Ondanks de vele handicaps waarmee de
Bulgaarse regering heeft te kampen in de
strijd tegen corruptie en georganiseerde
misdaad, is Popov optimistisch over de uit
komst. „We zijn de psychologische oorlog
tegen de georganiseerde misdaad aan het
winnen. Misdaadorganisaties kunnen niet
langer ongestoord profiteren van de gaten
in het systeem en genieten geen bescher
ming op het hoogste niveau meer. Tegelij
kertijd wordt de speelruimte voor corruptie
steeds kleiner nu de regering ondubbelzin
nig heeft gekozen voor de markteconomie
en het privatiseren van staatsbedrijven. We
krijgen de laatste tijd steeds meer signalen
dat criminele drganisaties van karakter ver
anderen. Met het geld dat ze de afgelopen
jaren op illegale wijze hebben verdiend,
gaan ze 'bovengronds', de normale econo
mie in. Ik denk dat dat een positieve ont
wikkeling is."
Voor sommige westerse bedrijven komt
de Bulgaarse variant van de operatie 'scho
ne handen' echter al te laat De Brits-Ne
derlandse multinational Unilever bijvoor
beeld trok zich medio vorig jaar terug uit
Bulgarije omdat het land te corrupt was om
er normaal zaken te kunnen doen. „In Bul
garije werd het ons onmogelijk gemaakt za
ken te doen zonder betrokken te raken bij
corruptie. Daar hebben we consequenties
uit getrokken. Dat betekende: inpakken,
verlies nemen en wegwezen", zo vertelde
Unilever-bestuurvoorzitter Tabaksblat on
langs.
Bojidar Popov en zijn mensen hebben
duidelijk nog heel wat werk te verzetten
voordat Bulgarije van zijn kwalijke imago af
is.
