Tachtig jaar na de
Oktoberrevolutie
'Ja, ik zie prachtige dingen
Buitenland
Jeltsin: Revolutie was historische fout
Nozdrovje
ERDAG 8 NOVEMBER 1997
ANP Algemeen Nederlands Persbureau AP Associated Pr
resse Agentur GPD Geassocieerde Pers Diensten RTR Reul
Lenin en zijn commandanten op het Rode Plein in 1917.
Lenin leidde de kleinste linkse partij van Rusland. In de nacht van 6 op 7 november 1917 (vol
gens de toen geldende kalenden 25 op 26 oktober, red.) namen zijn 'Bolsjewieken' het Winter
paleis, de zetel van de regering, in Petersburg in. foto gpd
tionaliteiten, bloedde uit miljoenen won
den. Uit het puin verrees echter een groot
macht die als eerste een mens de ruimte in
stuurde en het Westen door zijn gigantische
oorlogsapparaat angst aanjoeg. Maar bo
venal scheen het erin te slagen het commu
nisme als alternatief van het kapitalisme
vast te verankeren in een groot deel van de
wereld. De schijn bedroog, zoals zo vaak.
Na de terreur van Stalin volgde in de jaren
vijftig een lichte dooi onder Chroetsjov,
maar het oppermachtige apparaat dwong
hem tot een hardere lijn gevolgd door een
roemloos vertrek. De repressie, minder
bloedig, maar wel effectief, keerde terug.
Het hele systeem werd onder Breznjev één
gigantisch stelsel van schaamteloze verrij
king door de partij-elite. De heersers prop
ten zich vol kaviaar, goten enorme hoeveel
heden drank door hun dorstige kelen en
baadden in alle weelde die het Westen te
bieden had.
Het volk werd afgekocht met consump
tiegoederen uit eigen land, waarvan de
kwaliteit overigens beneden elk peil was.
Betaald werd dit cynische spel met de uit
verkoop van de bodemschatten. De snuffe
laars van de KGB hielden alles en iedereen
perfect in de gaten. Zo goed dat hun toen
malige chef Andropov eind jaren zeventig al
wist dat het imperium op zijn laatste eco
nomische en financiële benen liep. Andro
pov besefte dat het roer radicaal om moest,
maar eenmaal benoemd tot partijleider
stierf hij in 1984 voordat er een correctie
kon worden aangebracht.
Het was Michael Gorbatsjov, die na een
kort, surrealistisch intermezzo van het le
vende lijk Tsjernenko, aan deze gigantische
klus mocht beginnen. Met zijn perestrojka
en glasnost werd hij snel de Held van het
Westen, maar tegelijk de meest gehate man
van de Sovjetunie. Gorbatsjov het geesten
uit de fles, die hij nooit meer onder controle
heeft gekregen.
Terugblik
Een week geleden blikte hij terug op de Ok
toberrevolutie en wat er na kwam. Volgens
Gorbatsjov was de revolutie van 1917 'de
grootste poging in de Russische geschieden
om het land in staat te stellen met het Wes
ten te concurreren en, indien het het Wes
ten passeerde, de superioriteit van het nieu
we systeem te bewijzen'.
Gorbatsjov gaf wel direct toe dat die eufo
rie binnen een paar jaar verdwenen was.
„Het Sovjettijdperk is echter niet alleen de
tirannie van Stalin, maar ook een tijd waar
in het volk leerde. Het was een ommekeer
in onze beschaving: Rusland, het achterge
bleven agrarische gebied, werd. een groot
macht. Tientallen miljoenen genoten socia
le zekerheden, en dat was, gezien onze ge
schiedenis, heel wat."
Bij die constatering vond hij de huidige
communistische leider Zjoeganov aan zijn
zijde: „We buigen in deze dagen voor onze
grootouders, die het land hebben gered, het
fascisme hebben verslagen, de ruimte heb
ben veroverd en ons een breed stelsel socia
le zekerheden hebben gegeven." Maar ver
volgens zei Zjoeganov: „De vernietiging van
dit unieke systeem door Gorbatsjov en Jelt
sin was een misdaad." Het zal niemand ver
bazen dat Gorbatsjov daar anders over
denkt.
Gorbatsjovs perestrojka eindigde in 1991
President Boris Jeltsin heeft de Russen gis
teren bij de herdenking van de Oktoberre
volutie tachtig jaar geleden, opgeroepen
tot verzoening en vergevingsgezindheid.
Hij noemde de Revolutie een 'fatale histo
rische fout', die echter ook herdacht moet
worden.
Er zijn twee waarheden over de Revolu
tie, aldus Jeltsin voor de publieke omroep
ORT. Aan de ene kant leidde zij tot een bit
tere burgeroorlog die uitmondde in poli
tiek fanatisme. Daarmee referereerde Jelt
sin aan de massale zuiveringen tijdens het
schrikbewind van Jozef Stalin, die aan mil
joenen mensen het leven kostten.
Maar er is ook een tweede waarheid over
de Revolutie, aldus de ipan die een be-
langijke rol speelde bij de ontmanteling
van het communistische bewind in de
Sovjetunie. De Revolutie hielp Rusland en
later de Sovjetunie een supermacht te wor
den die de Tweede Wereldoorlog won en
die een pionierstaak vervulde in de verken
ning van de ruimte.
„De tijd is echter voorbij dat we een su
permacht waren waarvan de bevolking in
armoede leefde. Dat we de ridders van het
heelal waren, terwijl we op wegen vol ga
ten reden", zei hij. De Revolutie moet nu
vooral als een geschiedenisles worden ge
zien, een historische datum op de kalen
der. Jeltsin kondigde de bouw aan van een
monument voor de slachtoffers van de
burgeroorlog. Een monument voor de Wit
ten én de Roden, opgedragen aan het ge
loof én de fouten, aan de moed én het leed
van een volk.
met een amateuristische couppoging van
oude gestaalde kaders. De man die Gor
batsjov redde, maar hem datzelfde jaar nog
aan de kant zette was het enfant terrible
van de communistische top Boris Jeltsin.
Gorbatsjov: „De coup van 1991 was een on
herstelbare klap voor perestroika. Radicale
krachten, die gebruik maakten van de on
vrede onder het volk dat eindelijk de werke
lijke vruchten van de veranderingen wilde
oogsten, grepen de macht. Bij hun poging
stevig in het Kremlinzadel te komen,
schrokken ze er zelfs niet voor terug het
land te vernietigen."
De Sovjetunie ging ten onder, het Geme
nebest van Onafhankelijke Staten verrees
en Boris Jeltsin nam, als heerser over de
grootste lidstaat, zijn intrek in het Kremlin.
Nadat hij in 1993 op niet al te democrati
sche wijze zijn parlementaire tegenstanders
uit het Witte Huis, het toenmalige parle
mentsgebouw, had laten schieten, is zijn
macht schier onaantastbaar.
Volgens Gorbatsjov heeft het beleid van
de clan rond Jeltsin tot een chaos geleid,
waarin enkelen schaamteloos hun zakken
vullen, terwijl de rest machteloos lijdend
moet toekijken. Gorbatsjov: „Ondanks alles
geloof ik in de toekomst van Rusland. We
moeten zelf het meeste doen, maar hulp uit
het Westen is nodig." „Het Westen moet
zich echter ook afvragen wie het steunt om
de terugkeer van de communisten te voor
komen. Steunt het Westen niet die krachten
die niet langer in staat zijn de hervormin
gen te sturen of zelfs mensen die geen ver
anderingen willen? Als dit een bewust be
leid is, dient het Westen zich wel te beseffen
dat dit voor de meerderheid van ons volk
onaanvaardbaar is.
Radicale woorden, waarin hij overigens
opnieuw Zjoeganov aan zijn zijde vindt.
Zjoeganov citeerde recentelijk woorden van
Lenin uit 1917: „Indien de autoriteiten niet
langer op hun oude vertrouwde wijze kun
nen heersen en het volk weigert op diezelf
de wijze te leven, staat Rusland aan de
vooravond van een revolutie." Alleen trok
Zjoeganov een andere conclusie dan zijn
leermeester: „We leven nu in een ander
tijdperk. We moeten revolutionaire uitbar
stingen voorkomen. Een dialoog is noodza
kelijk."
Oude principes
Er is weinig fantasie voor nodig om Boris
Jeltsin in zijn Kremlintoren instemmend te
zien knikken. De man die in 1993 de com
munistische partij kortstondig verbood,
heeft sindsdien van alles gedaan om dit
herrezen machtsblok in te kapselen. En met
succes. De gematigde communisten mogen
op de hoogste niveaus mee praten, er wordt
zelfs regelmatig naar hen geluisterd en ze
worden materieel in de watten gelegd.
„Het lidmaatschap van de comfortabele
wereld van de Russische politieke elite
noodt niet bepaald tot rebelse ideeën",
schreef een liberale Russische krant. De
communisten hebben zich snel aangepast
aan de veranderde omstandigheden. Klas
senstrijd bestaat voor hen niet meer en ze
hebben hun rode propagandapudding van
een dikke laag nationalistische room voor
zien. Lenin zou zich in zijn Mausoleumgraf
omdraaien.
Waar drinken de Russen op
als de Revolutie verjaart?
Victoria (35, lector universi
teit): „Er valt niets te vieren.
Misschien voor de oude
communisten, maar voor mij
en mijn ouders is het niets
meer dan een extra vrije
dag."
Tatjana (28, straatverkoop
ster): „We drinken op de
Russen die hun verleden niet
in de vuilnisbak gooien. Al
leen indien je je verleden res
pecteert, zullen anderen jou
respecteren."
Sergej (student): „Je kunt
de structuur van een samen
leving veranderen, maar de
mens niet. Ik zal drinken op
ons volk dat nog altijd lijdt
en ik zal revolutionaire liede
ren zingen."
Oleg (53, bouwvakker):
„We richten een feestmaal
aan en drinken op de dag dat
het weer een eer is ingenieur,
bouwvakker of kosmonaut te
worden."
I;jodor (80): „Ik hef het
glas, omdat we ondanks een
president die geen lid is van
de communistische partij, in
vrijheid kunnen toosten en
luid kunnen roepen 'leve de
Grote Revolutie."
Aleksej (zakenman, 40-
plus): „Ik zal drinken op de
miljoenen onschuldigen die
door de revolutie zijn ver
moord en ik drink op de her
vormingen opdat die zonder
bloedvergieten doorgaan."
Viktor (46, chauffeur): „De
eerste toost is op alle naïeve
Russen die het slachtoffer
zijn geworden van de
machtsbeluste politici. De
tweede is op het volk dat in
de oorlog zegevierde over het
fascisme. En tenslotte drink
ik op de ironie dat we een sa
menleving hadden die ons
een opvoeding gaf waardoor
we nu onze nieuwe leiders
vaak doorhebben.
Nozdrovje (proost!)
or meeste Russen is de herdenking een gewone vrije dag
Voorkamer:
171 verschillende objecten en
delen van uitstekend meubilair
overleed
tijdens op
gravingen op
hetzelfde mo
ment dat zijn hond
in Engeland het leven
liet en Cairo werd getroffen door
een grote stroomstoring.
Hland vierde gisteren de 80ste verjaardag van
-pktoberrevolutie. Van Moermansk tot As-
tan, van Sint Petersburg tot Sachalin zwaai-
i communisten hun rode vlaggen. In Mos-
l schitteren de Sovjetsterren nog altijd op de
pns van het Kremlin en de gebalsemde
jhter van het rijk, Lenin, rust nog in zijn
usoleum. Maar voorbij zijn de tijden dat het
Jtbureau bovenop dat Mausoleum stond om
^volk de zegeningen van zoveel jaar com-
nisme voorbij te zien dragen.
MOSKOU HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Natuurlijk is in menig gezin een fles wodka
open getrokken om te toosten op de hel
dendaden uit het verleden. Voor de meeste
Russen is de zevende november echter ge
woon een extra vrije dag. Volgens 'een on
derzoek is zestien procent van de Russen
bereid zich, net als in 1917, achter het revo
lutionaire vaandel te scharen. Een even
groot percentage zou direct het land verla
ten. Maar een ruime meerderheid vindt nog
steeds dat het de plicht van de arbeiders
was om het toen heersende regime te ver
drijven.
Het einde van het tsaristische Rusland
verliep in het voorjaar van 1917 allesbehal
ve dramatisch. Het land was uitgeput in de
rampzalig verlopen oorlog tegen het keizer
lijke Duitsland. Terwijl in Sint Petersburg de
maniakale monnik Raspoetin heerste, had
tsaar Nicolaas de Tweede de hongerende en
verwaarloosde boeren en arbeiders nog één
keer op het slagveld achter zich verzameld
om het moederland te redden.
Maar in de hoofdstad Sint Petersburg
kraaide het oproer. En toen eind maart
1917 de vertegenwoordigers van de tsaristi
sche Doema, keurig met bolhoed en pand
jesjas, zijne keizerlijke majesteit kwamen
vertellen dat hij nu maar moest verdwijnen,
gaf hij gewillig toe. „God wenst het", zei hij
slechts, maar begrijpen deed hij het niet.
Prima gok
In de daarop volgende maanden slaagde de
nieuwe pro-Westerse regering er niet in eni
ge orde in de chaos te brengen. Dat bood de
radicale communistische partij van Lenin
en Trotski een unieke kans. In april had
Lenin al doorgedrukt dat zijn beweging
geen enkele samenwerking wenste met 'de
ze bourgeois-regering'. Dat was lef van de
aanvoerder van de kleinste linkse partij.
Maar zijn gok pakte prima uit. In de nacht
van 6 op 7 november 1917 (volgens de toen
geldende kalender: 25 op 26 oktober, red.)
namen zijn 'Bolsjewieken' het Winterpaleis,
de zetel van de regering, in Petersburg in.
Trotski hoonde zijn tegenstanders: „Uw rol
is uitgespeeld, gaat daarheen waar ge van
nu af behoort, naar de vuilnisbelt der ge
schiedenis."
De Bolsjewistische greep naar de macht
was een succes en dat zonder noemens
waardig bloedvergieten. Maar er was een
zeer bloedige burgeroorlog voor nodig om
I de dictatuur van het proletariaat te vesti
gen. Mochten er bij het begin van de revo
lutie nog enige democratische elementen
zijn geweest, dan werden ze daarna snel
met wortel en al uitgeroeid. Het was de ijze
ren vuist van de dictator Stalin die elke af
wijkende gedachte meedogenloos de grond
in ramde.
De Oktoberrevolutie was voor het Sovjet
volk het begin van een tegelijk heroïsch en
afschuwelijk tijdperk. Onder onmenselijke
omstandigheden werden ze gedwongen
hun land te veranderen van een achterlijke,
semi-feodale boerenstaat in een industriële
grootmacht. En tussen 1941 en 1945 moes
ten ze ook nog een strijd op leven en dood
uitvechten met Hitiers nazi's.
Het imperium met zijn honderden door
een ongekende terreur bijeengehouden na-
lenmasker:
jekendste kunst-
yerp. Levens-
masker -van
>ven goud-
i geplaatst
}t in ver-
Igewik-
gezicht.
schijnlijk
een
lege-
iis van
frst
iUi
De ontdekking van de graftombe
vanToetanchamon, deze maand
75 jaar geleden, was een mijlpaal
in de Egyptologie en ongetwij
feld de belangrijkste archeologi
sche vondst in de geschiedenis.
Er werden wapens, juwelen,
religieuze kunstvoorwerpen
gevonden, veelal van mas-
sief goud, maar ook de ge
mummificeerde over
blijfselen van de farao en
twee foetussen, waarvan
wordt aangenomen dat
die van zijn dochters zijn
Howard Carter be
gon, gefinancierd
Vallei
der Koningen:
waar Toetanchamons graf is
gevonden, ten westen van Luxor, aan de andere kant van de Mijl.
Koningen
door Lord Carnar
von, kort na de Eer
ste Wereldoorlog
met opgravingen in
de Vallei der Konin
gen nabij Luxor in
Egypte. Directe aan
leiding waren
;x vondsten in de
j buurt waarop de naam van
i Toetanchamon was te le-
I zen. De toegangsdeur werd
T j' op 4 november 1922 ont-
S j dekt, maar de deur werd
j I pas op de 25ste van die
maand geopend. Het dek-
1 sel des konings sarcofaag
werd uiteindelijk in fe
bruari 1925 verwijderd.
Bij het openen van de
tombe, herinnert Carter zich,
„was ik stomverbaasd en toen
Lord Carnarvon, die niet langer
tegen de spanning kon, heel
nieuwsgierig vroeg 'Kun je wat
zien', kon ik alleen maar zeg
gen 'Ja, prachtige dingen'.
De voorwerpen uit
de tombe, inclusief
het beroemde
dodenmasker,
worden
bewaard in Cairo.
Van Carvarnon
wordt gezegd dat hij
ontsteld was toen
bleek dat hij niet een
deel van de vondst
mocht hebben.
Toetanchamon
(wat 'Het levende
u evenbeeld van de
Howard Carter GOD Amon' betekent)
werd geboren rond 1340 voor
Christus, kwam op de troon toen
hij 9 jaar oud was en hij trouwde
met zijn nicht Ankesenamon. Na
zijn overlijden -nog voor zijn
twintigste- werden zijn over
blijfselen slecht geconserveerd:
de precieze doodsoor
zaak is mede daarom
nog altijd een my
sterie. In zijn
hersens is
echter een stuk bot aangetroffen,
hetgeen duidt op een geweldda
dige dood.
Om de historische vondst van
75 jaar geleden te herdenken
worden drie koninklijke graven
opnieuw voor het publiek open
gesteld. Bovendien is Carters
verblijfplaats in Luxor als muse
um ingericht. Deze maand wordt
ook de Sfinx van Giza onthuld na
een zeven jaar durende restaura
tie. Het twintig meter hoge
kunstwerk -met het lichaam van
een leeuw en het hoofd van een
farao- heeft diverse beschadi
gingen overleefd sinds het 2500
voor Christus werd gemaakt, in
clusief langdurige erosie.
Tot nu toe is er geen teken dat
de Vloek van Toetanchamon
echt bestaat. Deze zou diegene
treffen die de overblijfselen van
de farao zou beroeren. De legen
de ontstond toen Carnarvon
ceremoniële dolk:
een van de twee dolken
die in de tombe zijn gevonden,
gemaakt van goud en
gedecoreerd met: gouden beslag,
versierd goud-emaille en glas.
Het oog van Horus:
geflankeerd door de gier
van het noorden en de
cobra van het zuiden
werd dit met
juwelen ingelegde
massief gouden
kunstwerk op
de mummie
gevonden.
ner:
».v., .w,guide
graftombes die in
elkaar passen. In de
kleinste sarcofaag werd
nog een vergulde en
massief gouden kist
gevonden.
Schatkamer:
bevatte een grote hoeveelheid
gouden sieraden, de gemum
mificeerde organen van de fa
rao twee gemummificeerde
foetussen en een lok kastanje
bruin haar van de moeder van
Toetanchamon, koningin Tiye.
