Piet Vroon
eeft Nederland
wel gezien
T
Het kromdeel
van Clinton
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1997
Ze kunnen doodvallen
ien uur in de avond. In Culemborg
I heeft de papklok zojuist geluid: het
is bedtijd. Buiten is het koud en
zwart, voor zover het in Nederland ooit er
gens zwart kan zijn. Piet Vroon pakt zijn
nachtkijker en loopt op blote voeten de tuin
in. In de Golfoorlog diende zo'n kijker als
hulpmiddel bij het moorden, hij gebruikt
hem om sterren te zien.
De hoogleraar functieleer en theoretische
psychologie aan de Universiteit Utrecht is
moe. Hij heeft vannacht amper vier uur slaap
gehad. De komende nacht zullen het er niet
veel meer worden, en morgen moet hij twee
honderd managers van het Leusdense bedrijf
Pon toespreken over de gevolgen van de
komst van de Euro.
Catastrofe-theorie. Territoriumdrift. Over
dat soort onderwerpen gaat hij praten. Elk
dier heeft een territorium, zo ook de mens:
we zetten een hekkie om de tuin en leggen
een grens om ons land. Het symbool van ons
territorium is de gulden. God zij met ons. Die
gulden verdwijnt. Ons territorium raakt zoek.
Dat is heel erg. Mensen die denken dat het
niks uitmaakt, vergissen zich: het is vreselijk
om je territorium kwijt te zijn.
In opspraak
Piet Vroon (58) is weer eens in opspraak.
Daar is niet veel voor nodig, want de weten
schapper hoeft zijn hoofd maar buiten de
deur te steken of de media schieten tevoor
schijn om het van zijn romp te slaan. Nieuwe
Revu en Het Parool suggereerden afgelopen
zomer dat de psycholoog aan achtervolgings
waan lijdt. HP/De Tijd veegde de vloer aan
met Prutswerk, een boekje behorend bij een
Groningse tentoonstelling, dat hij op verzoek
van uitgeverij Ambo schreef. Omdat haast
geboden was - Vroon viel in voor de plots
verhinderde Midas Dekkers - besloot Vroon
zich achterin het boekje bij voorbaat te ver
ontschuldigen voor blunders en onvolko
menheden. Het mocht niet baten: Nederlan
ders houden niet van wetenschappers die
zich buiten hun eigen vakgebied begeven.
Onlangs werd Piet Vroon definitief tot
schietschijf verheven, toen hij in het televisie
programma Spijkers een verhitte discussie
aanging met Emile Ratelband. De hoogleraar
werd tijdens dat gesprek zo woest op de man
die volgens hem 'de psychologie verkracht'
dat hij ging schreeuwen en uiteindelijk zelfs
van tafel wegliep. De Telegraaf wist te mel
den dat Vroons pittigste uitspraken, namelijk
die waarin hij Ratelband vergeleek met Hit-
Ier, door de Vara waren geknipt 'om Vroon
tegen zichzelf te beschermen.'.
Lariekoek, zegt Vroon er zelf over. Spijker
man benaderde hem een tijdje terug met de
vraag of hij 'Ratelband wilde afmaken'. Om
dat hij Ratelband een gevaarlijke gek vindt,
ging hij er met alle plezier op in. Maar bij na
der inzien vond hij zijn uitspraak over Hitier
net iets te hard. Daarom heeft Vroon zélf Jack
Spijkerman gebeld met het verzoek de betref
fende passage eruit te flikkeren. Dat Ratel
band vervolgens naar De Telegraaf is gestapt
met een klaagverhaal over een niet uitgezon
den fragment, bewijst alleen hoe dom de
man is. Ratelband sloopt zichzelf.
Nog een jaartje...
De meeste kranten oordeelden anders. Vroon
is in de war, Vroon is depressief, Vroon heeft
zichzelf niet in de hand, was de teneur van de
tv-recensies.
Waar of niet waar?
De psycholoog gromt en schenkt nog een
glaasje water in. Alcohol heeft hij niet in huis:
dat benevelt de geest maar. Twee glazen al
cohol en hij voelt zich doodziek. Van de me
dia werd hij de afgelopen maanden ook
doodziek, maar inmiddels is daar een prettig
gevoel van onverschilligheid voor in de plaats
gekomen.
Ze lullen maar. Ze schrijven maar. Ze kun
nen doodvallen. Hij is het gezeik, het geou
wehoer en het geschrijf spuugzat. Nog een
jaar en dan is hij vertrokken. Naar Phoenix,
Arizona. Of naar India. In India bestaat nog
saamhorigheid. In het Westen laten we elkaar
barsten. Nederland is een post-verzorgings-
staat. Vroeger was er voor elk probleem een
loket, nu zijn de loketten dicht. Er is niets
voor in de plaats gekomen. Bovendien: hij
heeft Nederland wel gezien. Vanuit het water,
vanaf het land, vanuit de lucht. Hier valt niets
meer te ontdekken.
Wat hem tot dusver in Nederland heeft ge
houden, zijn z'n kinderen. In feite zijn zij de
enige twee mensen op de hele aardkloot die
ertoe doen. Vroon denkt dag en nacht aan
hen. Daan, de jongste, is eerstejaars student
biologie. Vader en zoon hebben een proble
matische tijd achter de rug - ze zagen elkaar
anderhalf jaar niet - maar dat is allemaal uit
gepraat en nu kan hun contact niet meer ka
pot. Hij wil zijn zoon nog niet alleen laten.
Zijn dochter Anne trouwens ook niet, al weet
ze zich uitstekend te redden. Geniale meid,
en bloedmooi: hij heeft haar foto niet voor
niets in zijn portemonnee geplakt.
Hij heeft Anne zelf op de wereld gezet. Op
1 januari 1975, na een slopende oudejaars
avond. De verloskundige was doodmoe, die
had geen kracht meer. Hij wel. Met één hand
Dit is zijn aller-, aller-,
allerlaatste interview. Okee,
die primeur hebben meer
kran ten gehad. Maar nu is
het menens. Geen interviews
meer. Geen ingezonden
brieven, geen publicaties,
geen televisieprogramma's.
Niks meer. Piet Vroon is 'het
gezeik'zat.
Na Diekstra en Di lijkt hij de
jongste mediaprooi. Alles
wat Piet Vroon schrijft en
doet wordt met argusogen
bekeken. Maar niet lang
meer, zegt de Utrechtse
hoogleraar: overeen jaar is
hij definitief vertrokken.
door WILMA DE REK
haalde hij zijn kind, met de andere bediende
hij de filmcamera. De hele geboorte ligt vast.
Want Piet Vroon legt alles vast. In boeken, op
video, op foto's. Belangrijke gebeurtenissen
moeten vastgelegd worden. Waarom? Daar
om. Voor de kinderen. Voor zichzelf.
Een videoband met de opname van een re
cente parachutesprong wordt in de recorder
geschoven. Piet Vroon samen met zijn maat,
een marinier. Springpak aan, bril op. Oorver
dovend geluid van wind en vliegtuigmotoren.
Samen suizen door de lucht. Eerst vallen, dan
zweven, dan landen. Vroons eerste zin op
aarde: „Jaja, het blijft tobben."
Iedere parachutespringer weet exact hoe
veel sprongen hij heeft gemaakt. Zo ook Piet
Vroon: 472. De eerste maakte hij in 1961,
want springen was een verplicht onderdeel
bij de commandotroepen. De laatste is nog
niet gemaakt: begin december gaat hij een
week springen in Israël. Elke sprong geeft een
kick, maar wel een korte: een kwartier later
vraag je je alleen maar af of er koffie zal we
zen. Alles is betrekkelijk.
Zakatomen
Piet Vroon is boeddhist. Hij haat 'het geloof
maar het boeddhisme is geen geloof, want
Boeddha is geen god. De werkelijkheid, aldus
het boeddhisme, aldus Piet Vroon, is een 'ge
neste hiërarchie': alles zit in alles. Ook in ons,
mensen. In onze keel zit kieuwweefsel en on
ze blindedarm dient voor het verteren van
twijgen. Niet dat we onder water ademen of
twijgen eten, maar we hebben dat wel ge
daan. Ooit. Mensen zijn individuen. Individu
betekent: ondeelbaar. Ons lijf is een zak ato
men. Een ster is ook een zak atomen. Atoom
betekent hetzelfde als individu: ondeelbaar.
Alles zit in alles. Lees Samuel Butler er maar
op na. Die leefde van 1835 tot 1902 en heeft
alles geschreven wat er te schrijven valt. Het
leven is zoeken en tobben. En soms ook ge
nieten. Van springen, skiën, motorrijden,
vliegen, duiken. Loskomen van de aarde. Dat
krijg je als je bent grootgebracht in een be
krompen, streng, calvinistisch milieu. Een
psycholoog zou er wel raad mee weten, haha.
Nee, hij is niet paranoïde en evenmin
manisch depressief. Hij is alleen maar moe.
En hij speelt rollen, natuurlijk speelt hij rol
len: dat doet iedereen. Vanavond speelt hij de
tobberige man, morgen de opgewekte psy
choloog.
En of hij nu alsjeblieft naar bed mag.
Dat mag.
Woensdagochtend, half tien. Bij Pon in Leus
den stroomt de aula vol met tweehonderd
versgewassen en frisgeschoren managers. In
een vergaderzaaltje nemen Piet Vroon, jour
nalist Pieter Jan Hagens en de directie van
Pon de dag nog even door. „Meneer Vroon, u
gaat het dus hebben over de angst voor ver
anderingen, en...."
Vroon gromt maar weer. Jaja, komt goed,
hij heeft alles in zijn kop. Behalve zijn lees
bril. Waaris-tie. Barst. Dan maar zonder.
Als Hagens en de Pon-directie de vergader
ruimte verlaten, begint Vroon over Cuba. Hij
heeft er afgelopen zomer twee weken in de
bak gezeten. De bak, jawel. Drie jaar geleden
heeft hij de Cubaanse vluchtelingen op Key
West zien aanspoelen, de meesten half opge
vreten door de haaien, en nu wilde hij dat
land wel eens zien. In Cuba mag je alleen va
kantie vieren in georganiseerd groepsver
band. Je moet bij je groepje blijven, maar de
eerste de beste nacht werd er 200 dollar uit
zijn koffer gejat. Dus ging hij met een taxi de
Piet Vroon. Hij is Nederland spuugzat.
stad in om een hank te zoeken.
Onderweg, in hartje Havana, had hij wat
foto's gemaakt: mooie ouwe straatjes, aardige
gebouwen, een onschuldig plaatje van het
hotel. De volgende avond kwamen drie heren
hem halen voor een kort verhoor. Wat heet
kort: het werden twee weken. In een cel die
brandschoon was, dat wel, maar waar hij
géén potlood had en geen papier. Hij kon
niets vastleggen, 's Morgens was er een korst
brood en een kom thee, tussen de middag
een stukkie kip en 's avonds wat groente.
Verder was er verveling, mateloze verveling.
Alleen
Ach, Cuba. De mensen zijn er altijd nog
vriendelijker dan in Nederland. Nederland
kan wat hem betreft zijn rug op. Nog even en
dan zit hij in Phoenix. Lekker springen, lekker
schrijven aan een nieuw boek. Een titel is er
al: The Evolution of Human Behaviour. Nee,
het zal niet in het Nederlands uitkomen. En
nee, hij zal Nederland niet missen. Zijn kin
deren wel. Een liefde? Ha, liefde. Twee lang
durige relaties heeft hij gehad en ze zijn alle
twee geëindigd omdat de dames in kwestie
hem besodemieterden.
Inmiddels is Vroon alweer ruim drie jaar
alleen. Hij heeft alles wat de wereld te bieden
heeft, maar geen partner. Nooit eens iemand
om goeiemorgen tegen te zeggen, nooit ie
mand om bij weg te kruipen. Hij is alleen en
dat vindt hij heel erg. Gegadigden genoeg,
wat heet: ze staan in de rij. Bloedmooie stu
dentes, leuke meiden, maar het gevoel ont
breekt en dan houdt het op. No way, so sorry,
over en uit.
Twaalf uur, de managers wachten. Piet
Vroon komt op in een rood-wit-blauw para-
chutepak met gympen. Hij trekt het uit en to
vert een keurige grijze outfit tevoorschijn.
Een zacht gefluisterd 'Tsjakk-a-a-a-a' sist
door de zaal. Vroon lijkt het niet te horen. Hij
begint zijn verhaal: territoriumdrift, catastro
fe-theorie. Een theorie die niks met rampen
te maken heeft, overigens. Katastrephoo is
Grieks voor 'omklappen'. Er staan in Neder
land grote dingen te gebeuren. De samenle
ving gaat veranderen, net als de mentaliteit
van de mensen. De zaak klapt om. Dat er op
korte termijn iets drastisch zal gaan verande
ren staat vast, maar niemand weet in welke
richting.
De zaal luistert. Vroon spreekt. Het para-
chutepak ligt naast hem op de grond, als een
aangeschoten vogel.
Piet Vroon weer eens in opspraak. Voor de ogen van een groot publiek vloog hij in het televisieprogramma 'Spijkers' Emile Ratelband flink in de haren.
FOTO GPD OPNAME VAN TELEVISIE
De meest geliefde vrijetijdsbesteding
van Kennedy schijnt het erotische re
laxen met vrouwen te zijn geweest.
Daarom werden deze op voorhand al
ingeslagen op de plek waar hij zich
zou vertonen. Ik weet niet wat er
waar is van zijn tomeloze potentie,
maar zelfs bij twijfel daarover kan ik
hem niet voorstellen op de rand van
een hotelbed, zijn broek op zijn en
kels, zijn kroonjuweel in staat van
paraatheid, om vervolgens de ontbo
den dame te verzoeken: kus hem.
Het is vooral dat passieve beeld van Clin
ton, die geen enkele horizontale bedrij
vigheid wil ontplooien, maar gewoon zit te
wachten tot een vrouw het werk doet, dat mij
treft. Natuurlijk zijn daar tal van psychologi
sche verklaringen en verzachtende omstan
digheden voor te noemen. Waarschijnlijk is
babyboomer Clinton gewoon te lang door
zijn moeder met Brinta gevoerd.
Mocht er straks in mei echt een proces
gaan komen, dan zullen we ongetwijfeld
meer te weten komen over de achtergronden
van zijn bondige verzoek. Voorlopig rest ons
niets anders dan te gissen of zijn penis nu
naar links of naar rechts buigt, alsmede de
vraag hoeveel graden de kromming heeft.
Vijftien? Negentig? Of zelfs 180?
Het gefluister over de vermeende anatomie
van zijn penis, overtreft op dit moment de
schuldvraag. Als je Paula Jones moet geloven
kreeg ze de schrik van haar leven. Dat ze niet
heeft gevraagd waarom ze naar Clintons ho
telkamer moest komen, was natuurlijk omdat
ze dacht dat de gouverneur van Arkansas
haar nodig had om een brief op te nemen.
Misschien hoopte ze op die manier secreta
resse van het jaar te worden. Helaas werden
er andere vaardighedén van haar verlangd.
Ze moest Clintons kromdeel kussen. Als we
haar tenminste moeten geloven.
Maar dan nog blijft het merkwaardig dat
Jones jaren na de gewraakte ontmoeting
plotsklaps meent de machtigste man van de
wereld te moeten aanklagen. Wat drijft haar?
Die vraag intrigeert mij nog het meest. Ze
weet zich gesteund door de Amerikaanse
vrouwenbeweging die dringend verlegen zit
om een juridisch erkende martelaar van het
mannelijk seksueel geweld dat 'vrouwen
overal op de werkvloer bedreigt'. Als daarbij
de machtigste man van de wereld zou sneu
velen, dan is dat een triomf die wereldwijd
grote consequenties heeft voor vrouwen, zo
klinkt het in de feministische gelederen.
In het boek 'Disclosure' van Michael
Chrichton heeft de advocate Louise het
over 'een grijs gebied' dat zich bevindt tussen
twee uitersten, namelijk de feitelijke en ver
nederende seksuele intimidatie die veroor
deeld moet worden en het normale baltsge
drag van de seksen. In dat grijze gebied is het
onduidelijk welke rol de betrokken partijen
hebben gespeeld en wie wat deed met wie.
Dat grijze gebied levert de grootste categorie
klachten op.
Tot nu toe heeft de samenleving de neiging
om zich te concentreren op de problemen
van het vermeende slachtoffer, niet op die
van de aangeklaagde. Maar de aangeklaagde
heeft ook problemen. Want een klacht we
gens ongewenste intimiteiten is een wapen,
waartegen geen goede verdediging beslaat,
aldus Chrichton.
Vrouwen zijn geen heiligen en ook geen
betere mensen dan mannen. Ze beschik
ken over een natuurlijke basisuitrusting en
een lange traditie van vaardigheden om car
rière te maken via het bed en hun onmacht
zo te vertalen in macht. Versmade vrouwen
kunnen uitermate toornig en wraakzuchtig
reageren. Dat is de andere kant van de me
daille, die het verschijnsel Paula Jones pas
echt interessant maakt.
Daarnaast heeft de heksenjacht op incest
en ongewenste intimiteiten die door de hard
liners van het feminisme is ontketend, vooral
een verstoring van de gewenste intimiteiten
te weeg gebracht. Steeds meer verzorgenden
en verpleegkundigen durven patiënten niet
meer aan te raken en te troosten, zelfs geen
kinderen meer op schoot te nemen, uit angst
dat dit verkeerd zal worden uitgelegd. De na
druk op incest binnen de ouder-kindrelatie
en de vaak dwangmatige opsporing daarvan,
is er verantwoordelijk voor dat wij als maat
schappij jarenlang onze ogen hebben geslo
ten voor 'gewone' kindermishandeling. In
Amerika wordt het mannen al afgeraden om
tegen een vreemd kind op straat te glimla
chen en om als je als vader met het vriendin
netje van je dochter zonder derde erbij in één
kamer te bevinden. Daarnaast moet je uiterst
voorzichtig omgaan met je eigen kinderen.
Ga je ermee in bad zitten, dan kan je vrouw
dat bij een echtscheiding tegen je gebruiken.
Er zal pas een einde komen aan het onei
genlijk gebruik van macht en onmacht
door beide seksen, meent Chrichton, als
vrouwen vijftig procent van de leidinggeven
de functies bekleden. Tot die tijd zal het wa
pen van de seksuele intimidatie mannelijke
macht in onmacht veranderen, en vrouwelij
ke onmacht in macht.
HELEEN CRUL
