Dagtoerisme in gereformeerd Nederland
AIUTHI'VEX
Leiden krijgt er een kerkgebouw bij
Kerk Samenleving
Zijn rondgang door het 'huis met de vele
woningen', zoals protestant Nederland zich
graag laat omschrijven, begon in het mid
den van de jaren zeventig. Stol bezocht
toen de Schooldag van de Theologische
Universiteit in Kampen en vond dat zo
apart dat hij zijn belevenissen op schrift
stelde. Dat stuk is destijds geplaatst in de
Leidse Kerkbode. Ook zijn verschijnen bij
andere hoogtepunten in gereformeerde
kring leidde tot verslagen, die met een zeke
re regelmaat in studentenbladen en kerkbo
des werden afgedrukt. De zoon van Stol
maakte van elk afgerond verhaal in eigen
beheer boekjes, die in beperkte kring wer
den verkocht. „Toen dacht ik op een be
paald moment: kom, we sturen al het mate
riaal op naar uitgeverij Kok in Kampen en
vragen of die er een echt boek van maakt."
Stol schrijft in de eerste plaats voor zichzelf.
Maar uit de manier waaróp hij zijn bevin
dingen op schrift stelt, blijkt dat hij wel óog
heeft voor een groter publiek. „Ik probeer
het zo leuk en zo puntig mogelijk te formu
leren, dat vind ik een sport. En ik haal er uit
kerkbodes en boeken zoveel mogelijk ach
tergrondinformatie bij. Dan denk je natuur
lijk al snel aan het doorgeven aan anderen."
Stols taalgebruik roept herinneringen op
aan en staat bol van de verwijzingen naar
de Statenvertaling en de psalmbundel in de
oude berijming, waarvan vooral de kenners
van deze geschriften zullen smullen. Hij
probeert zich zoveel mogelijk in te leven in
het jargon van de bijeenkomsten die hij be
zoekt, het 'jiddisch van protestant Neder
land'. „Ook de term tale Kanaans valt nog
weieens, maar in kringen van de Gerefor
meerde Gemeenten en Het Gekrookte Riet
(de uiterste rechtervleugel van de hervorm
de kerk - red.) zul je die nooit horen. Dat is
daar alleen de taal van het bekeerde hart.
Net zoals de uitdrukking 'mystiek' door de
ze groeperingen wordt vermeden. Dat
klinkt voor hen onaangenaam rooms. Maar
een feit is dat deze wereld natuurlijk vol is
van tale Kanaans en mystiek."
Zijn inspiratie haalt Stol ook uit het Refor
matorisch Dagblad, uit meditaties en bio-
grafiën van hele zware dominees. „Weet je
wat pas nog in het RD stond? De uitdruk
king 'Bethel is nog geen Pniël'. Wat wordt
daarmee bedoeld? Jacob had in zijn leven
twee ervaringen met God. Bethel, met die
ladder, maar verderop ook Pniël, dat ge
vecht met de Man. Dat laatste is natuurlijk
veel ingrijpender. Dit zijn twee stadia in de
weg van de bekering. Als je Bethel hebt
meegemaakt, ben je er nog lang niet. Dan
moet je ook Pniël nog meemaken."
Opmerkelijk genoeg wordt zijn werk ook
binnen de groepen die hij beschrijft, ge
waardeerd. „Leden van reformatorische
studentenverenigingen bijvoorbeeld, die
vinden het machtig. Je hebt daar toch een
zekere strengheid. En als ik dan op een wat
speelse, ondeugende manier met allerlei
Als zijn landgenoten - 'van alles
ontbloot' - aan de Costa Brava
liggen te zonnen, spoort
Leidenaar M. Stol naar
hoogtijdagen van allerlei
gereformeerde instellingen. Hij
laaft zich aan de
zendingsbijeenkomst van de
Gekrookte Rieters in de
Harskamp of laat zich als
'gewone gereformeerde' de les
lezen door de 'ware wachters op
Sions muren', tijdens de
honderdste Schooldag van de
Christelijke Gereformeerde
Kerken in Apeldoorn. De
aangeboden geestelijke spijze
blijft soms als een niet te
verteren brok in zijn keel steken.
Maar even gretig waagt hij zich 's
anderendaags aan weer een
nieuwe beklimming van het
dogmatisch hooggebergte der
vrijgemaak-
ten. Stol
begeeft zich
graag onder
de mannen
broeders.
Want: „Een
dag onder hen
te verkeren,
daar schuilt
onderwijs in",
schrijft hij in het onlangs
verschenen 'Langs 's He(e)ren
wegen'. Een kostelijk boek
waarin hij op ironische wijze
verslag doet van zijn
dagtoerisme in gereformeerd
Nederland.
kwesties omga, heeft dat voor hen iets be-
vrijdends. Ik wil ook niemand beledigen,
natuurlijk. Ik deel hun geloof voor een deel
ook zelf, dus ik ben wel voorzichtig met wat
ik opschrijf."
M.Stol
W5 \V'
Langs
*s He(e)ren
wegen
wmM
Hij kan zich wel voorstellen dat buiten
staanders 'deze hele wereld zien als één ra
re dierentuin'.Als ik al een diepere bedoe
ling met mijn werk zou hebben, dan is het
dat ik aan hen wil laten zien dat gerefor
meerden ook best leuk zijn."
Stol - volgende week wordt hij 57 - komt uit
een Gronings geslacht, maar is zelf opge
groeid in Zeeland. Als professor in het Ba-
bylonisch-Assyrisch (het spijkerschrift) aan
de Vrije Universiteit in Amsterdam, heeft hij
inmiddels al een stuk of zes wetenschappe
lijke boeken op zijn naam. „Maar deze uit
gave", Stol wijst naar 'Langs 's He(e)ren we
gen', „is natuurlijk een stuk leuker. Hierin
leg je je hart en kun je echt creatief zijn."
De auteur behoort zelf tot de 'gewone Gere
formeerde Kerken'. „Ik heb een klassiek ge
reformeerde opvoeding gehad, met nog een
snufje Statenvertaling en zeker de oude
psalmberijming. Vanaf mijn jeugd heb ik al
tijd graag gelezen in boeken over dogma
tiek. en dan vooral de Dogmatische Studiën
van Berkouwer. Het geloof is een grote
schat. En de dogmatiek is ervoorxim die
schatten uit te stallen. Daar is helemaal
niets zwaarwichtigs aan. Berkouwers boe
ken, dat vond ik heerlijke lectuur. Het is
verkwikkend om zijn gedachtengang te vol
gen."
Met weemoed: „Maar tegenwoordig is er
bijna geen dogmatiek meer, wist je dat? In
onze postmoderne tijd mag je geen grote
systemen meer bouwen.
Üit de verslagen van Stol spreekt een grote
mildheid ten opzichte van kerkgenoot
schappen die door hun opstelling, ook in
eigen kring, mensen vaak behoorlijk heb
ben beschadigd. „Dat is juist. Kijk, Maarten
't Hart - die ik wel ken - heeft een andere
weg afgelegd dan ik. Ik heb hem een boekje
cadeau gedaan en ben vrij benieuwd wat hij
hiervan zegt, éls hij er ooit iets van zegt. Ik
ben binnenboord gebleven, en hij niet. Ik
kan niet goed verklaren waarom de één er
uit stapt en de ander besluit te blijven. Dat
hangt toch af van omstandigheden. En ook
waarschijnlijk van je ouders, hoe zij het ge
loof beleven. Mijn ouders zijn opgewekte
mensen, Groningers, die kunnen over het
algemeen goed relativeren."
Als gewone gereformeerde - die 'steeds in
staat is gebleken om juist op tijd en lenig
met de heersende kerkelijk-theologische
wind mee te waaien' - is ook Stol inmiddels
'Samen op Weg' met hervormde geloofsge
noten. De weemoed die doorklinkt in zijn
verslagen uit vrijgemaakte en christelijk-ge-
reformeerde kring, werpt de vraag op of hij
niet liever een andere weg zou zijn ingesla
gen? „Nu komen we inderdaad op iets
moeilijks", erkent hij. „Ik hoor dus bij de
Samen op Weg-kerk, in mijn geval de
Hooglandse kerk in Leiden, bij dominee Al-
blas. Daar voel ik mij wel thuis. Maar ik ver
lang weieens terug naai' de
catechismus-preken. Die heb ik in de
M. Stol: „Gereformeerden kunnen ook best leuk zijn."
Hooglandse al vele, vele jaren niet meer ge
hoord."
In de directe omgeving komt Stol wel aan
zijn trekken. Zo is hij een geregelde bezoe
ker van de hervormde evangelisaties, die
voorheen in de Rijnsburgse tuin
bouwschool en momenteel in de Katwijkse
Voetiusschool worden gehouden. „Wat doe
ik dan? Ik lees in het Reformatorisch Dag
blad wie er spreekt, trek een zwart pak aan,
pak mijn kerkboek van de Gereformeerde
Bijbelstichting, doe die onder m'n snelbin
ders en scheur naar de Voetiusschool. Hun
geestelijke ligging kan ik goed begrijpen."
'Het vlakke middenveld dat Samen op Weg
foto dick hocewoning
heet' komt er ook in zijn boek maar bekaaid
vanaf. „Ik vind het allemaal wat te braaf. Te
modieus ook. Samen op Weg moet uitkij
ken dat het niet wordt wat je in de vorige
eeuw had, het weldenkende, gemoedelijke
christendom." Maar laat hij ook weer niet
te hard van stapel lopen. „Die beleving van:
'wij hervormden en gereformeerden sa
men', wordt op het grondvlak heel diep be
leefd. Dat is voor deze groep een deel van
haar geloofsbeleving. Heel veel gelovigen
willen helemaal niet meer weten van vroe
gere verschillen. Alleen bovenop, bij de sy
node, met al die regelingen, daar zijn pro
blemen. De Gereformeerde Bond moet het
niet onderschatten, dat sentipl
saamhorigheid, van echt Saffie
Dat is welgemeend. Dh
Ook Stol gaat mee, al betreuna;
door dit proces weer een aane
het kerkelijk palet verdwijnt.k 't
boek blijkt dat ik volop genieak
kleurigheid, is misschien eerpr
Iedereen vindt het natuurlijkaa
dat al die kerken helemaal uö.'
Maar dat wil natuurlijk niet tf-t
geen plezier kunt beleven aaeli
digheden van al deze groepem
Somber over de toekomst vai h
derland is Stol niet. „En dat Ijt 1
al te maken met het feit dat iJDe
kringen kom. Bij de Vrijgemaoi
reformeerde Bond, de Gerefqd;
meenten, daar is een enorm ge
jeugd, allemaal meelevend. I\
je er de ene kwestie na de anffo
geloof leeft tenminste." Dezef
vormen in zijn visie samen 'eol
servoir van meelevende chri£ii
praktijk leert dat er uit deze v
oversteken naar het middenizii
men op Weg, en die zijn daéft 1
inspirerende factor. Een moei
dominee Plaisier, de nieuwe :oi
secretaris-generaal van de H(is
Kerk. Die is ook Bonder gewed;
Als hij moet zoeken naar vertft
het succes van de orthodoxe P*
de termen kleinschaligheid, ftii
schot en, 'eerlijk is eerlijk', oo'S'
Maar ook diepe ernst. „Het bt
heel slecht met je afloopt wai b
geloof valt, leeft heel sterk. Dou
worden opgevoed met die en
geloof, word bekeerd. In de Su.
kerken is natuurlijk een veel
vendheid."
Voor een eventueel volgend t
graag nog naar een landelijkeL
van de vrijzinnig hervormdeiL
stranten gaan. „Ook dat is eer
wereld, met een heel eigen sf<
mij een uitdaging om daar reu
gesprekjes aan te knopen en i
die sfeer te typeren."
In zo'n volgende uitgave zouM
slag kunnen komen dat de au
van een bijeenkomst van de r
lieke Acht Mei Beweging. „Ot
met vermaak rondgelopen. 0
inspanningen ziet van die pri)
tholieken om bij de tijd te blij3
welgemeend, hoor. Daar genL
Acht Mei Beweging is bijna pi
ligt heel dicht bij de Samen o;
wat ze daar doen. Als de bissi!
verbood, zouden ze graag me
en gereformeerden mee gaan
'Langs 's He(e)ren wegen, notitiesi
ganger' is uitgegeven door Kok inf
27,50 gulden.
u tdeLeidsch Dagblad
ANNO 1897
Maandag 8 November
NOORDWIJKERHOUT Eergisteren zouden de veldwachters
Franken en Nyeboer zekeren P. v. D. naar Leiden transpor
teeren, om eenige dagen gevangenisstraf te ondergaan. Van D.,
die reeds eenigen tijd het leven van een zonderling had geleid,
hij sliep b.v. in 't stroo, at of sprak bijna niet en liep maar in
zichzelf gekeerd rond, zoodat sommigen reeds aan krenking
der geestvermogens dachten, verkoos echter niet te loopen.
Naar 't station Pietgijzenbrug, ongeveer een half uur, het
vrachtje te dragen, was den dienaars van den H. Hermandad
wat kras. Fluks werd de brik van den stalhouder Doornbos gere-
quireerd, de delinquent er op geplaatst en met bekwamen
spoed daarheen gebracht, waar hij blijkbaar ongaarne wilde
wezen.
CONGO De Congo-negers, die op de tentoonstelling te Ter-
vueren waren, zijn te Boma teruggekeerd. Men schrijft nu van
daar: Niet zoodra waren zij ontscheept van den Professor
Woerman", of het spel begon. Zij verkochten al wat zij in België
hadden gekregen voor een appel en een ei en hadden spoedig
weder kennis gemaakt met de jenever, die hun te Tervueren
stelselmatig was onthouden. Een hunner verkocht een gouden
uurwerk voor 10 fr. Na de kennismaking met de jenever kwam
het tot een gevecht met de politie, waarin de laatste Europee-
sche kleeren, die zij aan het lijf hadden, vernield en verscheurd
werden.
ANNO 1972
woensdag 8 november
ALKEMADE De Rijnlandse Molenstichting heeft weer een
poldermolen aan haar bezit toegevoegd, n.l. de molen van de
Googerpolder, gelegen aan de Ringvaart van de Haarlemmer
meerpolder, nabij Oude Wetering. Het is een ronde stenen mo
len, indrukwekkend van afmetingen uitgerust metfokwieken.
Zijn vlucht bedraagt 28.30 meter, waardoor hij tot de grootste
poldermolens van Rijnland behoort en de grootste is van de 20
molens, die de Rijnlandse Molenstichting in beheer en onder
houd heeft. De molen heeft een stalen vijzel met een opvoer-
hoogte van ongeveer 4.30 meter. Op de molenbaard staat
1839, het jaar. waarin molenmaker Joost Timmers de gehele
kap vernieuwde. De molen werd gebouwd in 1717. De laagste
inschrijver was Dirk Cornelisz. van Grieken, die de bouw aan
nam voor 7.990,-.
Op het laatst van de wereldoorlog hadden de Duitsers de polder
onder water gezet en na de bevrijding zond de overheid een
pompinstallatie naar de Googerpolder om deze droog te maken.
Toen bij de opstelling van de installatie een defect aan het licht
kwam, spande de toen 70-jarige molenaar van de Googerpol
der, Hein de Jong, de windmolen in. Eerst liet hij de molen
langzaam draaien, omdat het water gevaarlijk hoog bij de vijzel
stond. Geleidelijk voerde hij de snelheid op en al gauw kolkte
het polderwater in de Ringvaart. Nog voordat de pompinstalla
tie hersteld was had de molen de polder op peil en de pompin
stallatie kon ongebruikt worden teruggezonden.
De kerk op de hoek van de Koningsstraat en Willem de Zwijgerlaan. Vooral de toren
viel op in de open ruimte. foto archief leidsch dagblad
Uitvaartverzorging Van der Luit nam in 1978 het gebouw over. Veel is er aan de bui
tenkant niet veranderd. Alleen de beplanting is wat voller en de entree is wat eigen
tijdser geworden. foto dick hogewoning
De plannen voor een kerkgebouw in Leiden-Noord
werden al aan het eind van de veertiger jaren ge
maakt. Het duurde echter nog tien jaar voordat het
architectenbureau G. Hamerpagt/J. de Gruyter uit
Arnhem de definitieve tekeningen het licht liet zien.
Pas op 2 november 1962 werd het markante kerkge
bouw op de hoek Willem de Zwijgerlaan/Konings
straat officieel in gebruik genomen. De bouwkosten
bedroegen 350.000 gulden.
Dat het zo lang duurde voordat de aannemer aan de
slag kon was het gevolg van het feit dat de hervorm
de gemeente geen grond in deze omgeving bezat. In
de zitting van 7 augustus 1961 gaf de gemeenteraad
toestemming om een terrein in 'Noord' aan het kerk
bestuur te verkopen. Daarvoor werd 62.500 gulden
betaald. Twee maanden later metselde de toenmali
ge wijkpredikant ds. M. Ottevanger de eerste symbo
lische steen voor het Godshuis en kon aannemer Ge-
brs. Den Ouden uit Alphen aan den Rijn met het
werk beginnen.
De kerk werd gebouwd in een periode dat er vrijwel
nog geen hoogbouw was in dit gebied. De vrijstaan
de kerk viel dan ook op. Vooral dank zij de 16 meter
hoge toren, waarin een 17e eeuwse klok was gehan
gen, afkomstig uit de Lakenhal. Het was een restant
van het oude carillon van het Leidse stadhuis. Tevens
was er een tegeltableau van keramiek te zien met
daarop de vier evangelisten: Marcus, Johannes, Mat-
theüs en Lukas.
Kennelijk had men al een vooruitziende blik door uit
te gaan van een gebouw dat ruimte bood aan slechts
232 vaste zitplaatsen. Bij drukke diensten werden
stoelen bijgeschoven en werd dat aantal opgevoerd
tot 325 plaatsen. Na veertien jaar viel het besluit om
de Koningskerk weer af te stoten. Er werd afgestapt
van het idee dat elke wijk een eigen kerk moest heb
ben. Daarnaast bleek dat er aan de overkant van de
Koningskerk geen woningen kwamen, maar de
Groenoordhal.
„Zonder vorige colleges te willen beschuldigen, moe
ten we achteraf zeggen dat het beter was geweest de
ze kerk daar niet te bouwen", aldus dr. Lamping,
voorzitter van de centrale kerkeraad. Wel hield de
wijkgemeente een predikant, die voorging in de Ma-
rekerk. Niet voor niets werd er door voorzitter Jonge-
jan van het college van kerkvoogden opgemerkt, dat
het beter was de voorkeur te geven aan mensen bo
ven stenen. „Wat heb je aan een mooie kerk als de fi
nanciën het niet toelaten een predikant in stand te
houden." Behalve door de hervormde gemeente
werd het gebouw ook gebruikt door de Gereformeer
de Gemeenten in Nederland, die er twee keer per
zondag een dienst hield. Het wijkwerk vond onder
dak in gebouw Rehoboth aan het Rapenburg.
De kerk werd in 1978 overgenomen door uitvaartver
zorging Van der Luit, die er een rouwcentrum in
richtte. Aan het exterieur van de kerk is weinig veran
derd. Wel zijn er rechts twee woningen en aan de lin
kerzijde een garage gebouwd. Uiteraard is het interi
eur wel aanzienlijk veranderd en aangepast aan het
huidige gebruik.
WÊBÈIÊBBKÊÊKÊÊ
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging
Ma. t/m/ vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12 OOuur 071-5128030
REDACTIE
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J.Preenen chef red. Groot Leiden
A J.B M Brandenburg, chef eindred. regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F Wegman, chef red. Duin en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
T. Brouwer de Koning chef Rijn-en
Veenstreek
nuuiuieudi.ue. v-
ADVERTEf
Maandag t/m vrijdag vanp'
ABONNEMV
bijvooruitbetaling: :l
per maand (acceptgiro) u
per kwartaal (acceptgiro) L
per |aar (acceptgiro)
Abonnees die ons een ma'
verstrekken tot het autoidj
van het abonnementsgeld
korting per betaling. r
VERZENDING PI,
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OPtl
Voor mensen die moeilijka
ogen hebben of blind zijil
leeshandicap hebben), is eet
het regionale nieuws uit heti
geluidscassette beschikbaar)'
0486-486486 (Centrum vof
Lectuur, Grave)
Auteursrechten v(
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth 24 u per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezon
Academisch Ziekenhuis zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en vanai
13 00 t/m vrijdag 13 00 u
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14 30-15.15 u en 19.00-19 45 u
Verloskunde en Gynaecologie: naast de gewone bezoektijden, voor
bovendien van 10.30-11 15 en van 19.45-21 00 u.
Special Care Unit 10 30-11 00 u 15 00-15 30 en 19 00-19 30 u.e
Kinderafdeling: 10 30-12.00 en 14 00-19 00 u. (ouders de gehele d
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14 00-15 00 u en 18.30-19 30 u., kla
daarnaast ook 11.15-12 OOu.
Verloskunde en Gynaecologie: 14.30-15.30 u. en 18 30-19 30u. (va
21 OOu.)
Kinderafdeling: 14 30-19 00 u (voor ouders de gehele dag) j
Afdeling Hartbewaking (CCU) en intensive care (IC): 14.00-14.30 ej
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel 0172-463131): bezoek is bijna de gehele dag welkom, behalvej
14 OOu I
Geopend van maandag 7 .00 tot vrijdag 19.00 u
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-5269111) bezoektijden Intensive Care-afdelingen, Beenm
transplantatie en Neonatologie op aanvraag c q in overleg met de v
overige afdelingen 14 15-15 00 en 18 30-19 30u met uitzonderin
Endocrinologie en Stofwisselingsziekten 14 00-17 00 en 19.00-21
Infectieziekten en Interne Geneeskunde: 15 00-19.30 u
Kinderneurologie/Neurochirurgie: 15 30-16 30en 18.30-19.30u. C
voor kinderen onder 12 /aar).
Klinische Oncologie: 10.30-12.30 en 14 15-20.00 u.
Maag-, darm- en leverziekten 14 15-16.00 en 18 30-19.30 u.
Neurologie 14.30-15 15 en 19.00-20.00 u.
Nierziekten/Niertransplantatie 14 00-17 00 en 19.00-21 00 u
Verloskunde 14.15-15 00 en 18 15-19 OOu. (voor partners en
overleg.)
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1997
Leidenaar M. Stol flaneert langs rechtzinnige kraampjes
