Drie-klovenproject is politieke gc
Kaalslag dreigt bij Democraten
Jarige BBC zoekt expansie nu ook op de online-nieuwsmarkt
Feiten &Meningen
Boek ontrafelt
denken VVD'er
maar onthult niets
VRIJDAG 7 NOVEMBER 1997
De ene keer doet-ie het met Beste Els-briefjes, de andere keer
met een oproep Irakese asielzoekers te weren of het zieken
fonds af te schaffen. Frits Bolkestein kan het niet laten politiek
Nederland af en toe in rep en roer te brengen. Omdat hij dat
leuk vindt? Omdat hij gek is? Nee hoor, de WD'er is gewoon
een radicale liberaal met trekjes van een zeventiende-eeuwse
koopman, zo blijkt uit het boek 'Het brein van Bolkestein'.
Om direct maar een mogelijke teleurstelling te voorkomen:
het betreft hier geen smeuïge biografie over de mens Bolke
stein. De bijna honderd pagina's onthullen niets nieuws over
zijn werk als VVD-fractievoorzitter of over zijn privé-leven. De
liberaal gaat ook niet op de snijtafel voor een grondige analyse
van zijn persoonlijkheid.
Terwijl de poppetjes in de politiek tegenwoordig belangrij
ker dreigen te worden dan de inhoud, hebben de historici Ad
Maas, Gerard Marlet en Rutger Zwart heel degelijk het denken
van Bolkestein in kaart gebracht. I-Iet drietal heeft meer dan
honderd publicaties van de liberaal uitgeplozen en zijn ge
dachtegoed vervolgens keurig op een rijtje gezet. Zonder oor
deel, zonder kritiek. Een hele eer voor een actief politicus, die
toch al niet te klagen heeft over aandacht.
Bolkestein behoort tot de buitenbeentjes op het Binnenhof.
De meeste politici in Nederland strooien niet zo kwistig met
uitgesproken en tegendraadse meningen. Zij denken aan wat
hun partij, en soms ook het regeerakkoord, voorschrijft. Maar
Bolkestein roept rustig B als iedereen overtuigd is van A.
'Het brein van Bolkestein' probeert nu eens onbevangen te
gen de eigenzinnige WD'er aan te kijken. Hoewel tegenstan
ders de liberaal verwijten dat hij de ene keer dit roept en de
volgende keer dat, blijkt uit het boek dat Bolkestein niet zo
maar zegt wat hem goed uitkomt. Zorgvuldig pluiswerk levert
een rechtlijnig denker op.
Verdere verrassingen bieden de twaalf hoofdstukken niet:
geen anekdotes die de WD'er tekenen. De lezer kan zich
hooguit weer verbazen over Bolkesteins radicale denken als
klassiek liberaal. De verzorgingsstaat vindt hij asociaal. De
mens is sterk en kan voor zichzelf zorgen.
„In Bolkesteins sociale heilstaat werkt of studeert iedereen",
analyseren de schrijvende historici. „Het is een samenleving
vol ondernemende en dynamische burgers die - als in de ze
ventiende eeuw - hun eigen lot in handen nemen. Werkloos
zijn is onaantrekkelijk en maatschappelijk niet geaccepteerd."
Zo zijn er meer voorspelbare standpunten: Nederland mag
best trots zijn op zichzelf, we moeten niet te veel verwachten
van Europa, het poldermodel is niet zo fantastisch.
Omdat het boek niet oordeelt, is het eigenlijk alleen voor
kenners leuk. Wie niet helemaal paraat heeft hoe de WD er
gens over denkt, kan ook moeilijk bekijken in hoeverre fractie
voorzitter Bolkestein een uniek politiek filosoof is of gewoon
WD-standpunten inneemt.
Het boek mist vergelijkingen met de actualiteit, met het po
litieke spel in de Tweede Kamer. Juist tijdens debatten, inter
views en via toespraken maakt Bolkestein zijn ideeën wereld
kundig. Juist dan schopt hij tegen schenen.
De enige vergelijking is die met Bolkesteins obsessie met de
zeventiende eeuw. De WD'er blijkt drie eeuwen te laat gebo
ren. Flij zou genoten hebben in die Gouden eeuw van de Re-
pübliek der Verenigde Nederlanden. Een florerende econo
mie, VOC-schepen over de hele wereld en een bloeiende cul
tuur.
Met een brein van drie eeuwen oud red je het echter niet in
de politiek. Met een eigen uniek gedachtegoed ook niet. In
Den Haag gaat het nog altijd om macht. Het fascinerende van
Bolkestein is niet zozeer zijn brein, maar de politieke slimheid
waarmee hij vriend en vijand steeds op de kast kan jagen.
Ad Maas, Gerard Marlet Rutger Zwart - Het Brein van Bol
kestein; Uitgeverij Sun; f 19,50.
DEN HAAG MARGIT KRANENBURG
Chinese professor voorspelt grote opstand aan de Yangtze
„Een stenen muur zal stroomopwaarts naar het westen staan. Tot een glad meer ontstaat in de enge kloven. De berggodin, als zij
nog bestaat, zal zich verwonderen over een veranderde wereld." Het was in 1966 tijdens zijn befaamde zwemtocht in de Yangtze
(de Gele Rivier) dat de Chinese communistische partijleider Mao Zedong geïnspireerd raakte tot het schrijven van deze dichtregels.
Hij had een visioen dat een grote muur de woeste rivier die jaar na jaar buiten haar oevers trad, met vaak rampzalige gevolgen, tot
bedaren kon brengen.
Een veerboot passeert de Xiling Klof, een van de drie kloven in de Yangtze-rivier. foto ap»john Leicester
De Grote Roerganger beval de
bouw van een reuzendam. Deze
moest miljoenen mensen be
schermen tegen overstromin
gen en tevens energie leveren
voor de motoren van de com
munistische revolutie. Als ze
bestaat, heeft de berggodin in
het poëtische berglandschap in
het hart van China lang in haar
vuistje kunnen lachen. Mao's
stenen muur is nooit opgericht.
Maar het lachen vergaat de
schikgodin die waakt over de
miljoenen boeren in de 'wieg
van de Chinese beschaving' nu.
Morgen wordt de Yangtze afge
damd en wordt het water van
de op twee na langste rivier op
aarde over een lengte van ruim
3,5 kilometer door een nieuw
gegraven kanaal geleid.
Na deze operatie, die wordt bij
gewoond door China's hoogste
politieke leiders en die recht
streeks op de Chinese televisie
is te zien, is er nauwelijks nog
een weg terug in het fel omstre
den 'Drie-Klovenproject' waar
over meer dan zeventig jaar is
gedelibereerd. Dit technisch hu
zarenstuk voorziet in de aanleg
van een 2,5 kilometer lange en
185 meter hoge dam en de
bouw van 's werelds grootste
waterkrachtcentrale, die in 2009
in werking moet zijn. De eerste
fase van het project wordt mor
gen na vier jaar van bouwkun
dige voorbereidingen afgesloten
met het dichten van de tijdelijke
dam die de gigantische bouw
put moet beschermen tegen het
water.
De gevolgen van het mega-pro-
ject, dat 50 miljard gulden kost,
zijn onmogelijk te overzien en
dat maakt velen bevreeSd voor
de toekomst. Uit de commenta
ren van deskundigen valt even
wel af te leiden dat de kosten
wel eens hoger kunnen blijken
te zijn dan de opbrengsten. Het
stuwmeer dat ontstaat over een
lengte van 660 kilometer zet im
mers tienduizenden hectares
schaarse landbouwgrond onder
water. Meer dan 1,2 miljoen
mensen moeten verhuizen en
het water in het reservoir raakt
door het ontbreken van water
zuiveringsinstallaties ernstig
vervuild. Daar komt bij dat de
waterhuishouding in het enor
me stroomgebied van de zes
duizend kilometer lange Yangt
ze wordt ontregeld, met allerlei
onvoorspelbare gevolgen.
Veel ingenieurs zijn bovendien
bang dat door het dichtslibben
van het stuwmeer de energie
productie van de centrale, die
een totale capaciteit heeft van
18.200 megawatt, zwaar tegen
valt. Het slibprobleem doet vol
gens deskundigen ook de over
stromingen in het gebied van de
bovenloop van de Yangtze
een van de modderigste rivie
ren in de wereld toenemen.
Een van de experts is de gepen
sioneerde Chinese professor
Huang Wanli, die sinds de jaren
dertig betrokken is geweest bij
de bouw van grote waterkracht
centrales in China. De 86-jarige
Huang heeft sinds de parlemen
taire goedkeuring van het pro
ject in 1992 zes verzoeken naar
president Jiang Zemin gestuurd
om het Drie-Klovenproject niet
uit te voeren.
„Ik heb Jiang gewaarschuwd dat
de bouw van de dam een revo
lutie teweeg brengt aan de bo
venloop van de Yangtze in de
provincie Sichuan, die even
omvangrijk zal zijn als de revo
lutie in 1911 toen het keizerrijk
ten val kwam. Alle inwoners van
Sichuan zijn tegen de aanleg
van het waterreservoir, omdat
het in de gebieden aan de bo
venloop een half miljoen men
sen zal doden", zei Fluang on
langs in een toelichting. Het
stuwmeer is volgens hem bin
nen enkele jaren opgevuld met
de honderd miljoen ton keien,
grind en zand die de zijrivieren
van de boven-Yangtze elk jaar
aanvoeren. Daardoor komt het
waterpeil in de bovenloop
steeds hoger te staan en ver
drinken door plotselinge over
stromingen honderdduizenden
mensen. Maar liefst een kwart
van Sichuan drie keer dë op
pervlakte van Nederland on
dervindt daarvan de gevolgen,
aldus Huang.
De Chinese autoriteiten ontken
nen het gevaar van dichtslibben
met klem. „We hebben op dit
gebied in de loop der
ervaring opgebouwd,
sing is: het modderig<
snel door de dam spu
schone water in het r<
opslaan. Na vijftig tot
jaar is de capaciteit v<
terreservoir slechts m
procent verminderd'
directeur Guo Shuyar
Drie-Kloven-project e
overheid gaat uit van
lijkse lading keien var
ton en dat is minder c
procent van de hoeve
waar professor Huanj
mee houdt.
Imiddels zijn twee coi
gegund voor de leveri
veertien van de 26 tur
700 megawatt die in c
installeerd worden en
jaar bijna een tiende c
de huidige totale stro<
ductie in China moet<
veren. Een consortiur
Engels-Franse groep
hom en het Zweeds-Z
bedrijf ABB heeft de o
acht turbines met een
waarde van 420 miljo<
in de wacht gesleept.
rende zes zijn voor 32
dollar besteld bij een f
werkingsverband waa
meer de Duitse bedrij
mens en Voith Hydro
men.
Voor de communistisi
in Peking is het risico\
Klovenproject een ene
stuk. Succes geeft de p
top in de komende eei
steun in de rug bij het
van dit immense land
grotere welvaart voor i
mensen. Als het tegen
bouw uitdraait op een
cieel fiasco of massaal
fers maakt onder de bi
dan kan de opstand di
sor Huang voorspelt al
worden uitgesloten. D
communistische parti
hetzelfde lot beschore:
zijn als het keizerrijk e
eerder.
PEKING YVONNE VAN DER I
CORRESPONDENTE
TOM JANSSEN
Ze houden de moed erin, de D66-Kamerle-
den die gisteren van hun partij een vrijwel
onverkiesbare plek kregen op de advieslijst
voor de komende Kamerverkiezingen. „Het
is een uitdaging om hoger te komen", vindt
Jan Hoekema (ingedeeld bij plaats 16 t/m
25). „Ach, ik sta gedeeld zestiende", zegt
Jan van Walsem (zelfde groep). „Ik kan zelfs
nog nummer één worden", meldt Nicky
van 't Riet (plaats 26 t/m 35) opgewekt.
„Misschien ben ik wel te gezellig", meent
Marijn de Koning (helemaal niet op de lijst).
Het wordt de komende tijd weer druk bij
het D66-partijblad De Democraat en bij de
D66-afdelingen in het land. Maanden gele
den al begonnen de wat onbekendere Ka
merleden het partijblad te bestoken met ar
tikelen en de afdelingen met aanbiedingen
voor een spreekbeurt om alsnog wat be
kendheid op te bouwen bij de partijleden.
Die laaggeplaatste Kamerleden moeten nu
met hernieuwde energie trachten hun po
pulariteit op te vijzelen. De stemadvieslijst
betekent immers niet het definitieve einde,
al leert de praktijk dat het advies grosso
modo wel ongeveer wordt gevolgd. Maar
uiteindelijk beslissen de 13.500 partijleden
in januari via een schriftelijke stemming
over de definitieve volgorde van de kandi
daten.
Na het CDA dreigt ook bij D66 de bou
wers van het zo succesvolle paarse kabi
net een ware kaalslag in de Kamerfractie.
Van de 24 huidige Kamerleden stapt er
slechts één vrijwillig op (Versnel) en krijgt er
één binnenkort een andere baan (fractie
voorzitter Wolffensperger bij de NOS). De
overige 22 moeten met de bewindslieden
Borst, Van Mierlo en Tommei in de slag
voor zo'n vijftien Kamerzetels, de stand in
de jongste peilingen.
Er werd dan ook met spanning uitgekeken
naar het stemadvies van de commissie on
der leiding van oud-fractievoorzitter Maar
ten Engwirda. De commissie heeft de zit
tende Kamerleden en de nieuwelingen in
gedeeld in vier groepen. Bij de derde groep
(plaats 16 tot 26) wordt het gezien de peilin
gen al moeilijk een Kamerzetel te bemachti
gen. In deze gevarenzone vertoeven de Ka
merleden Augusteijn, Scheltema, Van de
Bos, Hoekema, Ter Veer en Van Walsem,
alsmede nieuwelingen als de bekende inge
nieur Willem Bos (van de HSL-variant) en
Rotterdamse D66-fr actievoorzitter Francis-
ka Ravestein.
Zelfs de kansloze vierde groep telt nog zit
tende Kamerleden: verkeersspecialist Van 't
Riet, Hubert Fermina, Han Jeekel en Joke
Jorritsma. En vier Kamerleden komen zelfs
helemaal niet voor op de lijst, onder wie
drie vrouwen: Guikje Roethof, Marijn de
Koning, Jan Willem van Waning en Ursie
Lambrechts.
Het is voor het eerst dat de halverwege de
jaren tachtig ingestelde stemadviescommis
sie zo hard moet ingrijpen. Tot nu toe kon
de club elke keer uitgaan van positieve pei
lingen. Er hoefden dus alleen enkele nieu
welingen bij de zittende Kamerleden te
worden opgeteld. Een leuke klus, maar nu
sneuvelen door de slechte peilingen diverse
Democraten.
De teleurgestelde reacties tonen dat niet ie
der Kamerlid zijn of haar positie even goed
heeft ingeschat. „Tja, er gaapt soms een
kloof tussen hoe een Kamerlid zeil
functioneren ziet en hoe de buiter
daar tegen aankijkt", zegt een D66
had best een groep hoger gewild, i
kunnen nu eenmaal niet iedereen
mer één zetten", aldus Jan van We
„We hebben goede bewindslieden
tietop en er moeten ook wat nieuv
hoog op de lijst. Ik had het ongeve
zelfde gedaan. Of ik nu extra camf
voeren? Nee hoor, dat doe ik al 3,5
Verkeersspecialist Van 't Riet had
noeg' al een voorgevoel dat het sle
gaan. „Bij de stemadviescommissi
ik het niet goed te doen. Vier jaar
was dat ook al zo, maar de leden h
mij toen op een hogere plek op de
plaatst. Ik heb wel een goed gevoe
toekomst, dus ik denk dat dat opn:
gebeuren." Ze is niet van plan can
voor zichzelf te voeren, maar ze ve
op haar bekendheid binnen de pai
heb voldoende wapenfeiten op mi
staan."
De Brabander Han Jeekel, ook in d
en laatste groep, noemt het stemat
'niet sterk'. Hij vindt het jammer d
aantal vrouwen laag is geplaatst er
weinig aandacht is voor regionale i
„Op de lijst staan maar twee mens
zuiden, Winants en ik. Terwijl er w
twintig procent van de Nederlande
Limburg en Brabant woont." Jeeke
argument vertolken naar de leden,
hoop op die manier alsnog hoger t
DEN HAAG WILCO DEKKER
EN DINEKEVAN DE BURG
De British Broadcasting Corporation be
staat deze maand 75 jaar en de wereld zal
dat weten. Miljoenen zijn geïnvesteerd in
nieuwe diensten, die van de nieuwsarm
van auntie (tantetje) Beebeen mondiale
speler op de nieuwsmarkt moeten maken.
Dinsdag ging BBC Online van start, een
website op Internet die de totale productie
van 'de grootste nieuwsorganisatie ter we
reld' in de computers van lnternet-en-
thousiasten brengt. Zondag wordt een
tweede stap gezet als News 24, een televi
siekanaal dat net als CNN en Sky News het
hele etmaal door nieuws, reportages en
achtergronden brengt, zijn opwachting
maakt.
De BBC is vastbesloten, zegt Tony Hall, di
recteur van BBC News, om de wereld
markt niet aan de commerciële concur
rentie te laten. Dat heeft de organisatie al
de nodige kritiek opgeleverd van de Britse
media, waar het bon ton is om auntie af te
kraken. De BBC is immers een publieke
omroep, die voor een flink deel door Britse
kijkers wordt gefinancierd. Moet dat geld
worden 'weggegeven' aan buitenlandse
informatiegekken die er geen cent voor
hoeven te betalen? Dat wringt eens te
meer omdat de BBC ter financiering van
de nieuwe diensten heeft moeten bezuini
gen op andere programma's. De omroep
bijdrage (zo'n 250 gulden per tv-huishou-
Vlen) mag van de regering immers met
niet meer dan het inflatiepercentage om
hoog.
Hall verstrakt zichtbaar op de vraag of de
pogingen om een stevige positie op de
wereldmarkt te verwerven niet wat over
dreven zijn voor een publieke omroep van
een middelgroot Europees land. „Moeten
we de nieuwsvoorziening soms overlaten
aan de Amerikaanse concurrentie?", is zijn
retorische wedervraag.
Het empire mag dan zijn verdwenen, de
staatsomroep is met 22.000 werknemers
te groot voor alleen een eiland in de
Noordzee. Dankzij wereldtaal Engels kan
de moderne BBC naar hartelust imperiale
tradities botvieren en een Brits visitekaart
je afleveren waarvan andere Europese lan
den slechts kunnen dromen. Zij zitten im
mers met de taalbarrière en kunnen daar
naast niet bogen op de reputatie van ob
jectiviteit en betrouwbaarheid die de BBC
in de wereld heeft opgebouwd.
Voor de niet-Britse informatie-consumen
ten is het BBC-streven alleen maar gun
stig. BBC Online bijvoorbeeld geeft ieder
een met een computer en een modem
gratis en voor niks toegang tot een schat
van informatie. Inloggen op http:
//news.bbc.co.uk brengt, om met Hall te
spreken, de firepowervan 250 correspon
denten over de hele wereld in een oog
wenk op het eigen computerscherm. Wie
daaraan gekluisterd wil blijven en toch het
Nine o'clock News niet wil missen, kan
(mits de computer beschikt over een tv-
en audiokaart) via de website live meeluis
teren en kijken.
Alleen al in deze nieuwe BBC-tak steekt de
omroep drie miljoen pond (ruim negen
miljoen gulden) per jaar. Dat is teveel voor
de thuismarkt van ongeveer 400.000 Inter-
net-aangeslotenen. Maar de BBC mikt dan
ook op de 50 miljoen over de hele wereld,
van wie zich iets minder dan de helft bui
ten de Verenigde Staten bevindt. De onli
ne nieuwsdiensten die de BBC wil ver
slaan, zijn vooral NBC (4,2 miljoen 'klan
ten') en CNN (ongeveer 4 miljoen).
News 24 is (voorlopig) alleen op het Vere
nigd Koninkrijk gericht. Vanaf zondag is
het programma te ontvangen door de on
geveer 2 miljoen Britse kabelabonnees. De
kabelexploitanten krijgen het tot woede
van concurrent Sky News gratis aangebo
den. „Daar is niks buitengewoons aan",
zegt Michelle Green van de zender, „om
dat iedere tv-bezitter met zijn omroepbij
drage al betaalt voor de BBC-diensten."
Voor Sky moeten de kabelexploitanten
echter 48 pence (rond 1,25 gulden) neer
tellen en een aantal heeft al besloten om
die dienst van het net te verwijderen ten
gunste van BBC 24.
Het aanbod van de nieuwe zender staat
totaal los van de nieuwsprogramma's die
BBC1 en 2 bieden. Er is, zegt Green, ook
geen overlapping met nieuwszender BBC
World, die als een commerciële zender
wordt beschouwd. Er is een eigen staf
aangetrokken van tegen de honderd jour
nalisten, waarbij opvalt dat voor jonge
presentatoren is gekozen. Green: „Het
aanbod is helemaal afgestemd op
sument. Die wil nieuws zien op mc
ten dat het hem of haar uitkomt, vv
ten dat kunnen leveren."
Green zegt dat onderzoeken hebbe
gewezen dat er onder de kijkers vee
thousiasme is voor een 24-uurs niej
zender. Dat mag ook wel, want de I
steekt 30 miljoen pond in het avon
De BBC gokt erop dat de grote sprd
voorwaarts volgend jaar komt, als I
ook op de satelliet te ontvangen is.
Nederlandse kijkers kunnen een d(
het programma ontvangen, als ze t
ste bij kabelexploitanten zitten die
in het pakket hebben. Tijdens de u
deze zender 's nachts uit de lucht i!
News 24 'doorgeprikt'.
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
