Franse blufpoker treft Duisenberj
Europa jaagt op fiscale voordelen multinational
Vredesoverleg Sudan kan na veertien jaar oorlog nog lang gaan dure'
Feiten &Meninc,en
Paars hecht aan
pluche en niet
aan vertrouwen
WOENSDAG 5 NOVEMBER 1997
Elisabeth Schmitz
OPINIE
Het is staatsinrichting voor beginners: niet alle
Nederlanders passen op een groot marktplein
om mee te praten over het dagelijks bestuur van
het land, dus kiezen we samen parlementariërs
om dat werk voor ons te doen. De parlementari
ërs kunnen geen volledig overzicht hebben over
alle details die belangrijk zijn om beslissingen te
nemen. Daarom is er een kabinet, waarin mi
nisters en staatssecretarissen die informatie tot
zich nemen. Als die bewindslieden nieuwe ge
gevens krijgen, die het beleid een andere wen
ding kunnen of moeten geven, lichten ze de
Tweede Kamer in. Die beslist of het beleid moet
veranderen, en geeft de bewindslieden daar de
opdracht voor. Dat
is het vertrouwen
waar de politiek om
draait. Het leven is
simpel.
Sinds het pluche
in Den Haag niet
meer rood maar
paars is, zijn die
ogenschijnlijk sim
pele regels ineens
een stuk ingewikkel
der geworden. Voor
heen beging een be
windsman of -vrouw
die informatie ach
terhield een politie
ke doodzonde. Lie
gen tegen de Kamer
kostte een minister
of staatssecretaris
zijn politieke kop.
De Kamer wilde
soms wel eens wat
door de vingers zien,
maar expres infor
matie achterhouden ging er hoe dan ook niet in.
Gisteren veranderden die spelregels. WD-
staatssecretaris Patijn wist al in januari dat te
ruggestuurde Iraanse asielzoekers na terugkeer
in hun vaderland niet meer in de gaten werden
gehouden. Dat 'monitoren' was nodig om zeker
te weten dat ze ongedeerd zouden blijven en
dus terecht waren teruggestuurd. Maar Patijn
gaf die informatie niet door aan zijn PvdA-colle-
ga Schmitz. Oók niet toen in juni in het kabinet
werd gepraat over de veiligheidssituatie in Iran,
naar aanleiding van asielzoekers die liever stier
ven door een hongerstaking dan te worden te
ruggestuurd.
Ook de Tweede Kamer sprak over de veilig
heid in Iran, maar baseerde zich daarbij op de
informatie van de beide staatssecretarissen. Die
informatie klopte niet. De oppositiepartijen na
men gisteren de enige voor de hand liggende
stap, en eisten het aftreden van de bewindslie
den. Op elk ander moment in het politieke spel
zou de oppositie daarbij steun hebben gekregen
van tenminste een deel van de coalitie. Een be
windsman mag niet liegen. Als het dan ook nog
gaat om informatie die menselijk letterlijk het
leven kan kosten, is er maar één conclusie: Wilt
u dit pand direct verlaten?
Maar de paarse Kamerleden hoorden de be
windslieden 'het spijt me' zeggen en vergaven
ze alle zonden. Dat had niets te maken piet Iran
of met asielzoekers. Het hield ook geen enkel
verband met het blinde vertrouwen in het kabi
net dat WD, PvdA en D66 gisteren zo nadruk
kelijk demonstreerden. Dat had te maken met
de aanstaande verkiezingen. De paarse partijen
willen ook na de verkiezingen samen verder en
niets mag dat verstoren.
Als Patijn en Schmitz naar huis waren ge
stuurd, was minister van buitenlandse zaken
Van Mierlo (D66) in hun kielzog meegegaan.
Zijn handtekening stond immers onder het
ambtsbericht dat Iran 'veilig' verklaarde. En als
er drie gaan, was het hele kabinet gevallen. Dat
wil paars-1 niet op een moment dat er al hevig
wordt gespeculeerd over paars-2.
Dus speelden Schmitz, Patijn en Van Mierlo
wat blufpoker, meldden ze met rechte rug dat
de hele gang van zaken ze erg speet, dat ze het
nooit meer zouden doen en dat ze zelf geen en
kele reden zagen om te vertrekken. De paarse
partijen balanceerden kunstig op het slappe
koord en pareerden het spervuur van vragen dat
de oppositie op ze afvuurde. En aan het eind
van de dag stemden alleen die oppositiepartijen
vóór het vertrek van de bewindslieden.
Het politieke spel draait daarmee niet meer
om vertrouwen, maar om de gehechtheid aan
het pluche. Het blinde vertrouwen dat de Ka
merleden moeten kunnen hebben in de infor
matie die ze van het kabinet krijgen is geschaad,
en daarmee het vertrouwen dat de kiezers heb
ben gesteld in de mensen op wie ze hebben ge
stemd. Paars-1 negeerde de motie van afkeuring
van de oppositie, omdat het zo verlangt naar
paars-2. De motie van afkeuring die de kiezer
daarover kan uitbrengen, komt pas in mei ter
stemming. Bij de volgende verkiezingen.
BELASTING BELICHT
LIESBETH BUITINK
De Europese Commissie heeft verleden week het
standpunt ingenomen dat de concernfinancie
ringsfaciliteit die vanaf 1 januari 1997 in de Ne
derlandse wetgeving is opgenomen een
'schadelijke belastingmaatregel' is. Dit kan bete
kenen dat deze maatregel, waarmee Nederland
grote concerns probeert te verleiden om hun fi
nancieringsactiviteiten terug te halen, weer via de
achterdeur zal moeten laten verdwijnen. Daar zal
de regering niet blij mee zijn.
Vanaf 1 januari is er in de Nederlandse wet een
ingewikkelde regeling bij gekomen. Deze regeling
beoogt multinationals over te halen om hun fi
nancieringsactiviteiten (de 'eigen bank' van de
multinationals) vanuit Nederland te regelen. Nu
zijn deze activiteiten vaak in buitenlandse belas
tingparadijzen ondergebracht waar lagere belas
tingtarieven gelden.
Om hiermee te kunnen concurreren heeft de
Nederlandse regering een nieuw regime bedacht
waardoor multinationals maar 7 procent over de
winst van de financieringsactiviteiten belasting
hoeven te betalen. Met name Duits
land was niet zo gecharmeerd over dit
Nederlandse initiatief. Er gingen zelfs
geruchten dat Duitsland het belas
tingverdrag met Nederland zou op
zeggen. Ook de Europese Commissie
ziet dergelijke regelingen liever gaan
dan komen.
Op 1 oktober van dit jaar heeft de
Europese Commissie een ontwerp-
gedragscode aan de EG-lidstaten
voorgelegd. In deze gedragscode ver
binden de lidstaten zich vrijwillig aan
de regel om geen schadelijke belas
tingmaatregelen in te voeren. Daar
naast moeten alle schadelijke maatre
gelen die nu al in de wetgeving staan
in de toekomst worden opgeheven.
Als deze code door de lidstaten wordt aangeno
men, wat op dit moment nog geenszins zeker is,
DENNIS WEBER
docent
belastingrecht
aan de UvA
gin dit jaar is ingevoerd. Deze voldoet
namelijk precies aan alle eisen die de
gedragscode stelt aan schadelijke be
lastingmaatregelen. Maar ook andere
Nederlandse regelingen, zoals de 35
procent-regeling waarmee hoog op
geleide buitenlanders naar Nederland
worden 'gelokt', en andere buiten
landse voordelige regimes, zoals Bel
gië en Ierland die hebben, lijken te
moeten wijken. Inmiddels heeft een
woordvoerder van EG-commissaris
Monti (fiscale zaken) laten weten dat
de concemfinancieringsfaciliteit in
derdaad een schadelijke belasting
maatregel is. Met andere woorden:
zodra de code wordt aangenomen,
kan Nederland het nieuwe concernfi
nancieringsregime meteen weer afschaffen.
Zoals al eerder gezegd: het is nog niet zeker of
dan ziet het er naar uit dat dit het einde zal wor- de code wordt aangenomen. Maar ook als de ge-
den voor de concernfinancieringsfaciliteit die be- dragscode niet wordt aangenomen is het Neder-
51ot
lev
landse concernfinancieringsregime noovj
lig. EG-commissaris Van Miert onderzo^,
derlandse concernfaciliteit op dit mom
lijk ook. Het is namelijk de vraag of de i
ciliteit een door het EG-Verdrag verborp
maatregel is. Als dat het geval is, dan
land de belastingregeling sowieso
schaffen. Doet Nederland dat niet dan3et(
Van Miert al zijn rapport over de vraap nl
derlandse regeling een steunmaatregel^
teren.
In de afgelopen twee jaar is Nederig
keer door het Europese Hof van Justip J
gewezen omdat een belastingmaatrejpee
overeenstemming met Europees rech
zijn. Nu heeft Nederland het ook met c
se Commissie aan de stok. Bij het minjgj
financiën zal men langzaam tot het be
dat één Europa voor iedereen conseqi£M_
hebben. Ook voor de Nederlandse belaslt z
;chi
Gemarchandeer rond topfunctie Europese bank is begonnen
)si
Frankrijk heeft gisteren de aftrap gegeven voor het grote blufpokerspel dat volgend jaar in de Economische en Mone- as
taire Unie gespeeld gaat worden. Tegenover de Nederlander Wim Duisenberg hebben de Fransen tot afgrijzen van jf.
Den Haag hun eigen centrale bankier, Jean-Claude Trichet, naar voren geschoven als kandidaat voor het eerste presi-
dentschap van de Europese Centrale Bank in 1999.
Hoewel de steun voor Duigen-
berg in Europa en vooral in
de monetaire zwaargewicht
Duitsland bijzonder groot is,
hebben de Fransen zich de
laatste jaren een meester ge
toond in het marchanderen om
dergelijke prestigieuze functies
in de wacht te slepen.
Wim Duisenberg is op 1 juli van
dit jaar van het Amsterdamse
Frederiksplein naar Frankfurt
aan de Main verhuisd om lei
ding te geven aan het Europees
Monetair Instituut, de voorloper
en wegbereider voor de Europe
se Centrale Bank (ECB). Zonder
de zekerheid dat de regerings
leiders hem in 1998 ook aanwij
zen als eerste Europese centrale
bankier.
Maar Duisenberg zei bij zijn af
scheid in Amsterdam niet van
plan te zijn om voor anderhalf
jaar te verhuizen. Hij weet zich
daarbij onvoorwaardelijk ge
steund door de soms almachtig
lijkende, volstrekt onafhankelij
ke Deutsche Bundesbank en
haar. president Hans Tietmeyer.
De Duitse bevolking heeft toch
al grote moeite met het inruilen
voor de D-mark, hèt symbool
voor het Duitse Wirtschafts-
wunderna de oorlog, voor de
onzekere euro. De euro die on
zeker is omdat juist Frankrijk en
waarschijnlijk ook de Zuid-Eu-
ropese landen er aan mee mo
gen doen. En dan ook nog een
Fransman aan het hoofd van de
hoeder van die euro? Iemand
uit het land waar tot heel recent
de politiek een grote invloed
had op het monetaire beleid
van de Banque de France. Tri-
chet is eigenlijk de eerste onaf
hankelijke Franse centrale ban
kier.
Maar in het grote diplomatieke
spel dat de komende maanden
gespeeld moet worden, spelen
ook andere belangen. Zo wist
Trichet als een van de eersten,
vroeg in het afgelopen voorjaar,
te melden dat minstens elf lan
den zich voor de euro zouden
gqan kwalificeren. Op een mo
ment dat Italië nog een fikse
politieke crisis voor de boeg had
wegens diep ingrijpende bezui
nigingen en ook de economi
sche opleving in landen als
Spanje en Portugal nog maar
nauwelijks zichtbaar was.
Frankrijk is er altijd van uitge
gaan dat deze zuidelijke landen,
hoe dan ook, meteen mee
moesten doen aan de euro. Op
straffe van een concurrentiena
deel voor de Franse industrie
uit de zuidelijke landen met
zwakkere munten.
Zorgen voor Wim Duisenberg. Na maanden van speculatie komt Frankrijk nu echt met een tegenkandidaat voor de post die zo zeker in handen van de Nederlander leek. forc
De vraag is of de Fransen in
Zuid-Eufopa munt kunnen
slaan uit deze vroege steun, al
was dat in het wederzijdse be
lang. En dat alles moet beslist in
een vergadering over dit onder
werp onder leiding van de Brit
se premier Tony Blair. De Brit
die net heeft aangekondigd in
elk geval niet bij de eerste toe
treders tot de eenheidsmunt te
behoren.
Tenzij Parijs Trichet eigenlijk al
leen naar voren schuift om op
andere gebieden concessies af
te dwingen, ontstaat er met de
Franse tegenkandidaat een
heus gevaar voor Duisenberg,
en daarmee voor het Neder
landse prestige. Als het om der
gelijke functies gaat, speelt Pa
rijs het spel doorgaans veel
slimmer dan Den Haag. De eer
ste reactie van minister Hans
van Mierlo van buitenlandse za
ken, die zei 'onaangenaam ver
rast' te zijn door kandidaat Tri
chet, wekt in dat opzicht niet al
te veel vertrouwen. Het is alom
bekend dat in Parijs al tijden
wordt gewikt en gewogen over
het wie, hoe en wanneer van
een eigen kandidaat.
Eerder werd niet ex-minister
Onno Ruding, maar de Frans
man lacques Attali de eerste
president voor de Oost-Europe-
se Ontwikkelingsbank in Lon
den. Het peperdure hoofdkan
toor dat hij liet inrichten, bete
kende overigens niet lang daar
na ook zijn val. Maar even later
werd ook Ruud Lubbers geen
voorzitter van de Europese
Commissie. Dit keer omdat
Lubbers de Duitse bondskanse
lier Helmut Kohl voor het hoofd
gestoten zou hebben, al ontken
de de huidige professor
'mondialisering van de econo
mie' dit recent in een interview.
Voor de Fransen staat er dit
keer nog meer op het spel.
Aartsvaders van de EMU en van
wat later de euro is gaan heten,
waren immers de Franse presi
dent Valéry Giscard d'Estaing
en de Duitse kanselier Helmut
Schmidt. In het achterhoofd
speelde de gedachte om Duits
land. na twee grote oorlogen,
definitief in een vreedzaam en
democratisch Europa te veran
keren. De Duitsers hebben in
middels de zetel van de hoogste
monetaire autoriteit binnenge
haald, op fietsafstand van de
Bundesbank. Dus willen de
Fransen de eerste president
hiervoor leveren.
Regelmatig dook in de Franse
pers de naam op van de Frans
man Michel Camdessus als te
genkandidaat voor Duisenberg.
Deze secretaris-generaal van
het Internationaal Monetair
Fonds in Washington zou het
de Nederlander inderdaad wel
eens moeilijk kunnen maken.
Zijn prestige is natuurlijk
enorm, maar hij heeft zijn leef
tijd inmiddels tegen.
Trichet is toch net een maatje
minder. Buitengewoon aimabel
in de omgang, dat well
van de weinige FranseB
gelijke hoge functies dl
treffelijk Engels spreeki
aan de andere kant is h
man die tot zijn functie
klommen in het sterk p
gedomineerde Franse i
re beleid, iets waar de I
van gruwen en ook Nej
niets van wil weten. Uif
hangt het lot van Duisr
dus af van de vraag hol
de Duitsers nein durve
tegen Trichet.
DEN HAAG MARIEN V
Voltrekken de revoluties zich in sommige Afrikaanse
landen tegenwoordig betrekkelijk snel, in Sudan
sleept het gewapende conflict zich nog altijd voort. Al
veertien jaar lang doet het Sudanese Volks Bevrij
dingsleger (SPLA) verwoede pogingen het zuiden van
het land te bevrijden van het juk van het noorden.
Het militaire bewind in Khartoem heeft de afgelopen
maanden behoorlijk wat terrein moeten prijsgeven
en heeft zich nu bereid getoond opnieuw met de re
bellen te gaan onderhandelen. Het valt echter te be
zien of het overleg dat vorige week in de Kenyaanse
hoofdstad Nairobi van start is gegaan, enige kans van
slagen heeft.
Het is drie jaar geleden dat beide partijen voor het
laatst met elkaar in gesprek waren. Khartoem liep in
1994 kwaad weg van de onderhandelingstafel, omdat
ze niet bereid was een opgestelde beginselverklaring
te ondertekenen. Die verklaring zou het zuiden het
recht op zelfbeschikking geven. Bovendien zouden
kerk en staat strikt gescheiden dienen te worden, zo
dat het hoofdzakelijk christelijke zuiden niet onder
worpen hoefde te worden aan de strenge islamitische
wetgeving shariavan het door moslims gedomi
neerde noorden. Dit ging het militaire bewind van
Omar Hassan al Bashir-, aan de macht sinds 1989, te
ver. Het overleg, gehouden onder de paraplu van
IGADD (een samenwerkingsverband van zeven Oost-
Afrikaanse landen), liep op de klippen.
Maar de tijden veranderen. Het Sudanese leger heeft
in het zuiden en oosten van het land dit jaar een aan
tal gevoelige verliezen geleden en raakt vanwege haar
slechte reputatie op het gebied van de mensenrech
ten internationaal steeds meer geïsoleerd. Met een
handreiking naar de rebellen (Bashir heeft aan de
vooravond van de nieuwe besprekingen beloofd te
overwegen het zuiden zelfbeschikking te geven)
hoopt Miartoem aan die benarde situatie een'eind te
kunnen maken. Voor het SPLA van John Garang re
den om alle scepsis opzij te zetten en opnieuw aan
de onderhandelingstafel aan te schuiven.
Beide partijen zijn tegelijkertijd echter niet van plan
hun militaire optie opzij te zetten. Het Bashir-regime
is hard bezig het leger te versterken en de rebellen
onderstreepten aan het begin van het overleg in Nai
robi nog eens voorlopig gewoon door te vechten.
Om, zo hopen ze, de al vaak aangekondigde maar in
middels illusoir geworden definitieve klap te kunnen
uitdelen. Minister van staat Omer Abdul Marouf kon
digde vorige week op de televisie aan dat geen enkele
jongere vanaf zestien jaar aan de dienstplicht ont
snapt en waarschuwde ouders hun kinderen niet te
verstoppen.
Speciale troepenmachten zijn ingezet om jongeren
die geen zin hebben om het leger te diénen of hun
studie willen afmaken op te sporen en naar de kazer
ne te brengen. In totaal zijn vier miljoen jongeren tot
doelwit gemaakt. „Niet om het huidige regime te be
schermen of te steunen, maar om het leger te ver
sterken en zowel het hele land als de regio te kunnen
verdedigen", aldus minister Marouf. Niet verwonder
lijk dat mensenrechten-activisten Khartoem's prak
tijken opnieuw fel hebben veroordeeld.
Rebellenleider John Garang aan de andere kant
wordt allerminst van zijn stuk gebracht door de enor
me militaire inspanningen van Khartoem (tachtig
procent van het nationale budget gaat op aan defen
sie en veiligheid). Hij is er meer dan ooit van over
tuigd dat de oorlog in het zuiden in zijn voordeel be
slist gaat worden. Hij wijst op de vele strategische
plaatsen die zijn troepen onlangs hebben veroverd
op het regeringsleger. Bovendien hebben zij de zui
delijke hoofdstad Juba, het laatste regeringsbolwerk
in de regio, omsingeld en zo goed als van de buiten
wereld afgesloten. „Binnen een mum van tijd is het
hele zuiden bevrijd", aldus Garang.
Maar dit soort optimistische kreten zijn eerder geuit,
echter zonder gevolgen. Begin dit jaar nog leek een
nieuw rebellenoffensief in het oosten de oorlog
steeds dichter bij de hoofdstad Khartoem te brengen.
Samen met de Nationale Democratische Alliantie
rukte het SPLA snel op en de voor de hoofdstad cru
ciale Roseires-dam lag voor het grijpen. Maar de ge
nadeklap voor het Bashir-regime bleef uit.
In tegenstelling tot andere Afrikaanse landen, waar
een soortgelijk offensief wel slaagt, heeft Sudan na
melijk nog steeds een leger dat over voldoende mate
rieel beschikt en bereid is te vechten. Bovendien heb
ben de nationale strijdkrachtén de afgelopen jaren
telkens welkome steun gekregen van rivaliserende re
bellengroepen. Garang's SPLA is al jaren geen eens
gezinde, gesloten macht meer, maar is uiteengeval
len in allerlei elkaar bestrijdende facties. De oorlog is
daardoor steeds gecompliceerder gewordenoh
niet langer duidelijk was wie nu eigenlijk teuva
vocht en met wiens steun. Hc
Door ondertussen diverse facties militair te ll,
wist Khartoem de verdeeldheid alsmaar te upt
En inmiddels hebben zeven voormalige adjust
van Garang (onder wie Riek Mashar en I.amiig
een akkoord met Khartoem gesloten en zijntec
men in een soort interim-bestuur voor het A'e,
„We zijn tot het besef gekomen dat vechtenha
lost", aldus de spijtoptanten, die Garang da|ir
iets ter overweging willen geven. ur
Ook de bevolking hoopt dat alle partijen eeiUii
dagen in Nairobi tot dat inzicht komen." Veepg
oorlog hebben gezorgd voor 1,3 miljoen doigi
joenen vluchtelingen, hongersnood en een j>el
aan basisvoorzieningen als water, gezondhe ei
en onderwijs. i v
E
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT e:
CORRESPONDENT
