'Welzijn is niet het doel van school'
Niet-aanvragen van huursubsidie komt Den Haag goed uit
Feiten &Meningen
Koersdaling geen
reden voor paniek,
wel waarschuwing
Nooit meer stofzuigen of boodschappen doen
DINSDAG 28 OKTOBER 1997
NIEUWSANALYSE
Het heeft ietsje langer geduurd dan ver
wacht, maar het oktober-krachje is er dan
toch nog gekomen. De bron van de huidige
terugslag ligt in Azië, waar de Aziatische Tij
gers in de problemen kwamen. Die hadden
hun munt gekoppeld aan de dollar. Toen de
Amerikaanse munt in een paar jaar veel
duurder werd, stegen de Aziatische valuta
mee. Die duurdere munten leidden tot een
duurdere export en daarmee tot een ver
slechterende exportpositie. Daarmee traden
de al eerder gesignaleerde zwakheden zoals
speculaties in onroerend goed, van de Tij
gers genadeloos aan het licht en volgde de
knal: een vrije val van de valuta en de
beurskoersen.
Nu zelfs de sterk geachte beurs van Hong
Kong zich niet aan de malaise in het Verre
Oosten kan onttrekken, komt de schokgolf
in het Westen aan. Alle grote Europese en
Amerikaanse bedrijven hebben zich de af
gelopen jaren immers het vuur uit de slof
fen gelopen om voet aan de grond te krijgen
in Azië. Krijgen de economieën daar een
harde tik, dan zal dat zijn weerslag hebben
op de winsten van de westerse multinatio
nals.
De voortdurende waarschuwingen dat de
beurskoersen te hoog zijn, de onzekerheid
over hoe het verder gaat in Azië en de wan
kelende zekerheid over de winsten van gro
te westerse bedrijven missen hun uitwer
king niet. Na de mini-crash in het voorjaar
voorspelden analisten al dat de beurs ner
veuzer zou worden. Sindsdien de koerscor
rectie van augustus schommelt de beurs
met een ruime marge iets boven de 900
punten.
Gisteren sloot de Amsterdamse AEX-in
dex echter op 861 punten en direct na de
opening kelderde de koers vanmorgen tot
ruim onder de 800 punten. Dat klinkt dra
matischer dan het is. Wie zich onlangs heeft
laten verleiden tot beleggen in aandelen, zit
flink in de min en heeft wellicht reden om
zich nog eens achter de oren krabben. Maar
wie langer dan pakweg een half jaar in aan
delen is gestapt, kan zich nog altijd
koesteren in een koerswinst die de Tente op
een gewone spaarrekening ruimschoots
overtreft. Overhaast aandelen verkopen lijkt
in elk geval vooralsnog alleen geboden voor
wie zijn verlies wil verzilveren.
Een andere vraag is of het tot voor kort
ongebreidelde optimisme over eindeloos
doorgaande koersstijgingen nog gegrond is.
De koersstijgingen van de afgelopen jaren
werd voornamelijk veroorzaakt door een
steeds aanzwellende toestroom van beleg
gers. Het leek niet op te kunnen, en hon
derdduizenden kleine spaarders hebben de
afgelopen jaren de overstap gewaagd. Daar
mee kreeg de beurs het karakter van een pi
ramidespel. Het gaat goed zolang er genoeg
nieuwe deelnemers zijn, maar als de toe
vloed stopt klapt de zaak onvermijdelijk in
elkaar. Zodra het inzicht doorbreekt dat de
aandelenmarkt niet wezenlijk afwijkt van de
piramidefondsen, zal de vrije val inzetten,
voorspelde hoogleraar financiële markten
Boot in juli al.
Dat moment komt onvermijdelijk dich
terbij: de 'angstige' spaarder die ondanks de
lage rente en de hoge koersen zijn geld nog
steeds op een spaarrekening heeft staan, zal
na twee stevige koerscorrecties binnen drie
maanden nauwelijks geneigd zijn om in
aandelen te stappen. Ook grote beleggers
als pensioenfondsen zullen wellicht even de
zaak afkijken voordat ze nog meer geld in
aandelen gaan stoppen.
Hoe sneller de koersen op een reëel ni
veau komen, des te beter dat voor de eco
nomie als geheel is. Luchtbellen in de eco
nomie veroorzaken immers nogal wat scha
de als ze uiteenspatten. Japan bijvoorbeeld
is zich nog altijd aan het herstellen van de
schade van begin jaren negentig. En wat te
denken van Nederlanders die een hogere
hypotheek nemen om aandelen te kopen?
Dat is vragen om problemen. Hoe sneller
dat duidelijk wordt, hoe beter het uiteinde
lijk voor iedereen is.
SJAAK SMAKMAN
Prof. Dronkers blijft achter zijn cijfers staan
Het is weer eens wat anders, rapportcijfers voor een school. Maar zeggen
de drie voor het ene lyceum en de acht voor de andere
scholengemeenschap wel iets? Nee, want achter die cijfers gaat een
wereld schuil, menen de schooldirecties. Maar om die verborgen
geheimen van het voortgezet onderwijs is het de bedenker van de
rapportcijfers, de Haarlemmer prof. dr. J Dronkers, nu net te doen. „Het
onderzoek is niet perfect. Maar dat komt omdat de scholen gegevens
achterhouden."
HET W&ÉSort WAS aöNeeSr
Wm WD ve vome ftoviMci/wirjes^
M MIEN it wee sneu
Her g&ANÉt van) wipaia's
<3|MSre|fVTIvej2EN
Het dagblad Troutt'publiceerde
afgelopen week de rapportcij
fers van alle scholen. Ze kregen
een cijfer op basis van het sla
gingspercentage, het aantal uit
vallers en zittenblijvers, gemid
deld examencijfer en het per
centage allochtonen. Trouw
kreeg die gegevens pas van de
onderwijsinspectie na beroep
op de Wet Openbaarheid van
Bestuur en een gang naar de
rechter. Dronkers kijkt daar niet
van op. „Scholen zijn vanwege
de concurrentie bang dat soort
gegevens aan de openbaarheid
prijs te geven." Dat gebeurde
nu toch en de kritiek uit onder
wijsland is niet van de lucht.
Dronkers verwerkte een veel
heid aan gegevens tot een rap
portcijfer voor iedere school.
„Technisch een fluitje van een
cent. Het is een samengesteld
cijfer dat rekening houdt met de
mogelijkheden van de leerlin
gen. De score zegt iets over de
toegevoegde waarde van een
school. Een hoog cijfer betekent
dat de school de leerlingen flink
vooruit helpt, een laag cijfer dat
dit juist niet gebeurt. Het gaat
dus over de kwaliteit van de
school."
In dat rapportcijfer is naast het
aantal zittenblijvers tijdens de
hele schoolcarrière ook het per
centage allochtonen meegeno
men. Uit de cijfers blijkt dat
'zwarte' scholen met veel leer
lingen van buitenlandse af
komst, slechtere eindexamenre
sultaten halen. Maar de ene
school is de andere niet en het
slagingspercentage zegt niet al
les. Dronkers: „Er zijn zwarte
scholen in Den Haag en Am
sterdam die een ruime voldoen
de halen en dus veel toevoegen
aan de leerlingen. Terwijl het
Kennemer Lyceum in Bloemen-
daal, zo blank als een lelie, een
drie haalt." Bovendien is een
zeven voor de ene school een
prestatie van belang en moet de
andere zich eigenlijk schamen.
Over het percentage allochto
nen is veel te doen. Rector Vens
van de Wolfert van Borselen-
school in Rotterdam plaatst
vraagtekens bij de uitkomsten
van het onderzoek. Volgens
hem kloppen bijvoorbeeld de
cijfers over de percentages al
lochtone leerlingen niet. Dron
kers stelt daar tegenover dat de
ze cijfers door de scholen zelf
worden aangeleverd. Ze vormen
de basis voor subsidieverstrek
king. Als er met de cijfers iets
niet klopt, werken de scholen
dat in de hand", aldus Dron
kers.
Een ander punt van kritiek is
het feit dat het begrip allochto
nen wel heel ruim opgevat kan
worden. Directeur Gosslinga
van de Tweede Christelijke
Technische School Patrimoni
um in Amsterdam (56 procent
allochtonen, slagingspercentage
85, rapportcijfer zeven) wil de
cijfers nuanceren. „Bij allochto
nen moet je je afvragen wie het
zijn. Zijn het instromers of niet:
zijn het jongeren die al vanaf
het vierde jaar op een Neder
landse school zitten, of komen
ze rechtstreeks uit Suriname? Of
is er misschien een vluchteling
bij die op zijn vijftiende uit Iran
is gekomen? Dat maakt nogal
wat uit. In het laatste geval
moeten ze behoorlijk bijgespij
kerd worden."
Onderzoeker Dronkers had ook
liever de groep allochtonen ge
splitst. Of eigenlijk het begrip
helemaal buiten de discussie
gelaten. Over het opleidingsni
veau van de ouders worden in
het onderwijs geen gegevens
verzameld, terwijl dat wel een
belangrijke rol speelt in het
schoolsutces van de kinderen.
Ook de resultaten van de Cito-
toetsen zouden mee moeten
wegen om het rapportcijfer van
de scholen zelf betrouwbaarder
te maken. „Scholen verzetten
zich tegen registratie van de Ci-
to-uitkomsten. Het komt erop
neer dat ook de onderwijsin
spectie over slechts een heel
wankele basis beschikt voor be
langrijke beslissingen", kriti
seert hij.
Het onderwijs heeft een hekel
aan de kille cijfers die Dronkers
heeft geproduceerd. Ze zouden
bijvoorbeeld niets zeggen over
het welbevinden van de leerlin
gen. „Ik kan zo een hitlijst ma
ken met het welbevinden per
school. Die gegevens zijn er.
Maar de scholen hebben me
verboden die te publiceren,
daar heb ik voor moeten teke
nen", aldus de onderzoeker.
De kritiek van de Montesso
rischolen op het onderzoek
waarin ze er slecht uitspringen -
"We hebben wel veel uitvallers,
maar we richten ons op de vol
ledige ontplooiing van het kind'
- wijst Dronkers van de hand.
Hij beschouwt het welzijn van
de leerlingen als een smoes om
de cijfers zoals die er nu liggen
naar de prullenmand te verwij
zen. „Het doel van onderwijs is
toch niet welbevinden? Het gaat
er toch om dat iemand gediplo
meerd en goed opgeleid de
maatschappij in kan. Dat lijkt
me de belangrijkste taak van het
onderwijs."
De cijferlijst voor de scholen
zoals die nu is gepubliceerd,
mag van Pronkers een jaarlijkse
traditie worden.
„Wetenschappelijk is het niets
bijzonders. Al is het wel een
sensatie vanwege de namen en
klasseringen. Maar het gaat mij
om de kwaliteit van het onder
wijs. De cijfers geven een rede
lijk beeld, ondanks alle bezwa-
WIM STEVENHAGEN
ren die je kunt hebben tegi
deze lijst. De scholen kunn
hun klassering veranderen
zelf correcte gegevens te v<
strekken. Maar er heerst ve
hypocrisie in de onderwijs]
reld. Dat is nu wel duidelij
worden. Al vind ik dat niet
zonder."
DEN HAAG EVELIEN DE JAGER
'Lady Li' ziet luiheid als toekomstige trend
De intuïtie van trendvoorspeller Lidewij Edelkoort zegt dat
er een einde komt aan het huidige jachtige leven.
FOTO GPD CEES ZORN
„Luiheid is in. We gaan opnieuw
leren wat het is om niets te doen.
Vrije tijd veroveren wordt een van
de belangrijkste doelen in ons le
ven. En daar gaan we zeer zorgvul
dig mee om, overal nemen we tijd
voor. Die trend zet zich door tot in
de keuken. Liever langzaam een
sudderlapje bakken dan snel een
kant-en-klaar maaltijd op tafel zet
ten."
Trendvoorspeller Lidewij Edel
koort, gekleed in een bruin gewaad
dat tot aan haar enkels reikt, staat
op het podium van de Rode Hoed
in Amsterdam. De zaal zit afgela
den met trendvolgers, voorname
lijk dames. Met haar zachte doch
overtuigende stem die voortdu
rend over de toekomst spreekt, lijkt
'Lady Li' op een waarzegster, maar
dat is ze niet. Magie is haar vol
strekt onbekend. Intuïtie is haar
kracht.
Edelkoort, die inmiddels alweer
twintig jaar als trendwatcher'in
Parijs werkt: „Ik ben niet creatief,
ik ben slechts een doorgeefluik. Ik
vang ideeën op die latent in de
maatschappij aanwezig zijn, zet ze
op een rijtje en maak een analyse.
Vervolgens geef ik mijn ideeën
door aan de industrie." Haar klan
tenkring is zeer divers. Zowel de
Amerikaanse frisdrankfabrikant
Coca Cola als de Nederlandse
overheid behoort tot haar op
drachtgevers. Maar ook bedrijven
als Philips en Marks and Spencer
doen een beroep op haar intuïtie.
Voor Nissan bedacht ze de Micra,
een populaire familie-auto met
een mooi achterwerk die zelfs een
keer werd uitgeroepen tot 'auto
van het jaar'.
„Ik ben een dure kracht. Het is een
luxe beroep, maar ik behoed in
dustrieën voor grote fouten. Op
marketingafdelingen van bedrijven
werken voornamelijk traditionele
angsthazen. Ze verkopen wat giste
ren is verkocht. Het zijn de bewa
kers van het geld, maar ze denken
niet na over de toekomst. Ik voer
een guerrilla tegen die behouden
de marketingmanagers."
Als we 'Lady Li' moeten geloven,
volgt er na de eeuwwisseling een
oase van rust. Vanaf het jaar 2000
werken we om te leven en niet an
dersom. Het jachtige bestaan
breekt zelfs carrièremakers op, het
huiselijk leven wordt belangrijker.
Meer tijd thuis doorbrengen leidt
tot een andere inrichting van het
huis. Rust weerspiegelt zich door
het hele interieur. De 'zelfvullende
koelkast' zorgt er voor dat basis
producten als cola en melk digitaal
worden bijbesteld. Alleen voor de
licatessen gaat de consument de
deur uit. Zowel de pasta als de kof
fie wordt verpakt in zacht, bijna
warm materiaal. Het welzijn in
huis moet werkelijk overal door
klinken.
Haar visie heeft 'Lady Li' niet uit
haar duim gezogen. Voor het mi
nisterie van volkshuisvesting,
ruimtelijke ordening en milieu
(VROM) is zij bezig met een onder
zoek naar de dominante levensstij
len in de komende tien jaar. Daar
voor heeft zij onder andere een
groep plattelandsvrouwen onder
vraagd. „Ze willen afzuigkappen
door het hele huis, zodat ze nooit
meer hoeven stofzuigen. En eigen
lijk moet het iedere dag een beetje
vakantie zijn. Eén van hen had een
zeer creatief voorstel. Bouw huizen
weer op palen, zodat we allemaal
lekker met een bootje kunnen va
ren. Op vakantie gaan is dan niet
meer nodig. Nu doen we dat alleen
voor de buren, maar eigenlijk zijn
we buitenshuis doodongelukkig en
krijgen diarree."
Een meer ontspannen leven geldt
niet alleen voor plattelandsvrou
wen. Ook uit gesprekken met za
kenlieden blijkt dat jonge mensen
niet meer zo hard willen werken.
„Drie weken vakantie vieren in
Frankrijk om bij te komen van een
jaar lang stressen, is niet mee11
dig. Lange, culturele reizen w
wel weer populair. Niet om u
rusten - we zijn immers nogl y
maar om ons te verdiepen."
Het leven na het jaar 2000 lijl
na te mooi om waar te zijn. V Ie
ook het sterke, individuele ge ie
van jongeren neemt af. Ze ga l\
weer leuk vinden om dingen
men te doen. De groepsvorm a
in aantocht. „Het is veel te ve
moeiend om iedere dag een
ster als Madonna te zijn. Dat
ven naar uniek zijn, sloopt de
jeugd, ze zoeken weer inspii
elkaar."
Of haar voorspellingen uitkoi
moet nog blijken. Maar ze he
nog nooit de plank misgeslag
„Mijn intuïtie kan niet falen,
ik verzin niets. Hooguit kan i
ming' een beetje verkeerd uit
ken." Zelf past 'Lady Li' absol
niet in het plaatje van het luii
tige leven na de eeuwwisselir
ben ouderwets en zal altijd kt
blijven werken. Trends houdi
nooit op te bestaan. Zelfs tijd 'F
oorlogen willen mensen iets
nieuws. Al is het maar een anfo
kapsel. Geloof me, die drang! >e
vernieuwing verdwijnt niet."
AMSTERDAM CARINE NEEFJES
Wat? Bijna een op de drie huurders vraagt
geen huursubsidie aan? Hoe kan dat? Wat
vreselijk! Daar moeten we wat aan doen!
De politiek bewandelt soms wonderlijke
wegen. Het niet-gebruik van de huursub
sidie is al jaren bekend, maar een paar
maanden geleden mocht het zich plotse
ling even verheugen in een brede politieke
belangstelling. Momenteel onderzoekt een
groepje Kamerleden het probleem. Een
probleem dat de schatkist overigens aar
dig geld oplevert.
Voor het onderzoek hoeven de Kamerleden
weinig anders te doen dan het jaarboek
'Arm Nederland' van vorig jaar nog eens op
te slaan. Daar staat het allemaal al in:
schaamte, onwetendheid of formulieren
angst zijn belangrijke oorzaken voor het
niet-gebruik van huursubsidie, bijzondere
bijstand of kwijtschelding van gemeentelij
ke belastingen. En de oplossing? Daarvoor
kan de werkgroep zich wénden tot het on
langs gepubliceerde intrigerende rapport
van een zware ambtelijke commissie onder
leiding van de bestuurskundige professor
Derksen.
ARMOEDEVAL
Die commissie boog zich over de armoede
en de armoedeval, twee nauw verbonden
fenomenen. Om mensen met lage inko
mens te vrijwaren van echte armoede, heeft
de overheid tal van inkomensafhankelijke
regelingen in het leven geroepen. Daaraan
kleven echter twee problemen. Het eerste is
dat lang niet iedereen er gebruik van maakt,
zoals bij de huursubsidie. Dat is een belang
rijke oorzaak voor de niet-onaanzienlijke
groep Nederlanders die onder de armoede
grens leeft. Een tweede probleem is dat de
subsidie afneemt naarmate het inkomen
toeneemt. Dat is op zich heel logisch, maar
het zorgt er ook voor dat mensen er als re
gel financieel weinig mee opschieten als ze
eenvoudig werk gaan doen.
Een voorbeeld: Jenny zit in de bijstand en
krijgt als alleenstaande moeder 1.700 gul
den netto in de maand. Ze betaalt voor haar
woning 600 gulden huur en krijgt ruim 270
gulden huursubsidie. Verder hoeft ze geen
gemeentelijke belastingen te betalen. Jenny
vindt een baas die haar 2.400 gulden bruto
per maand betaalt, 200 gulden meer dan
het wettelijk minimumloon. Onder aan het
loonstrookje prijkt uiteindelijk eep netto
bedrag van dik 2.000 gulden. Maar gaat ze
er ook echt op vooruit? Ze krijgt minder
huursubsidie, moet een paar honderd gul
den bijdragen aan kinderopvang voor haar
dochtertje en verliest een deel van de kwijt
schelding van de gemeentelijke belastingen.
Per saldo houdt ze geen gulden extra over.
Als ze er na verloop van tijd nog eens 200
gulden bij krijgt van haar baas, houdt ze
volgens de zelfde reken
som van die 400 gulden
bruto uiteindelijk twee
tientjes netto over. Hoe
dat in de praktijk uit
werkt, bleek onlangs in de
Rijnmond. Een experi
ment met de witte werk
ster is daar zo goed als ge
sneuveld omdat er onder
de meer dan 100.000 bij
standsklanten geen hon
derd liefhebbers te vinden
ARMOEDE
De inkomensafhankelijke
regelingen afschaffen en
vervangen door een voor
iedereen geldende rege
ling (zoals een belasting
verlaging) is een oplos- Willem Vermeend
sing: de armoedeval én
het rriet-gebruik-maken-
van zijn in één keer opgelost. De kosten
vormen echter het probleem. Omdat er dan
veel geld terecht komt bij mensen die het
strikt genomen niet nodig hebben, vliegen
de miljarden je om de oren. In sommige ge
vallen is de overheid dan vijf keer zoveel
geld kwijt als nu, berekende Derksen.
De commissie heeft voor de
armoedeproblemen drie
wegen uitgestippeld, stuk
voor stuk vorm te geven via
het belastingstelsel. De
meest verstrekkende is een
algemene verhoging van
het sociale minimum, de
beste maar ook de duurste
manier om de armoede aan
te pakken. Het geld is er in
principe, vindt Derksen.
Het kabinet heeft de afgelo
pen jaren immers kwistig
gestrooid met miljarden
guldens aan lastenverlich
ting en de paarse partijen
willen daarmee de komen
de jaren doorgaan. Als je
dat geld via belastingmaat
regelen (zoals een verho
ging van de belastingvrije
voet) nu eens stopt in het
opkrikken van de lage inko
mens in plaats van de mid
den-inkomens, dan kom je
een heel eind. Het is duidelijk: zo'n maatre
gel vreet geld.
Wil je de armoedeval aanpakken, dan kun
je denken aan een fikse speciale belasting
aftrek voor werkenden. Daardoor hoeven
die minder belasting te betalen, zodat de
daling van de huursubsidie en andere inko
mensafhankelijke regelingen wordt gecom
penseerd. Ook voor deze maatregel geldt
overigens dat het flink geld kost.
Wil je alleen het niet-gebruik van regelingen
aanpakken om zo wat te doen aan de ergste
armoede, dan biedt de belastingdienst wel
licht uitkomst. Mensen hoeven dan alleen
maar hun huur in te vullen op de belas
tingaangifte, de fiscus berekent de huursub
sidie en keert die vervolgens uit.
Vooral dat laatste is zo simpel dat je je af
vraagt waarom dat nog niet is gebeurd.
Daar heeft Derksen wel een verklaring voor:
dat niet-gebruik spaart veel geld uit. Als ie
dereen huursubsidie aanvraagt die daar
recht op heeft, kost dat naar schatting twee
miljard gulden per jaar extra. De commissie
„kan zich niet aan de indruk onttrekken dat
het veel beleidsmakers niet onwelgevallig is
dat door niet-gebruik de gevolgen voor
de rijkskas geringer zijn", staat keihard in
het eindrapport.
PIJN
En daar slaat de commissie de spijker op
zijn kop. De miljarden guldens lastenver
lichting van de afgelopen jaren zijn welbe
wust doorgesluisd naar de werkenden om
loonmatiging te garanderen en de banen-
machine op gang te houden. De redenering
daarachter was dat (ten eerste) betaald
werk een van de beste manieren van
moedebestrijding is en (ten tweede)
soenlijke uitkeringen alleen betaalba|e
als er voldoende mensen werken om
betalen. Het zijn allebei waarheden alip
koe, maar het neveneffect was dat er ie
armoedebeleid slechts wat kruimels
bleven.
Die trend bijbuigen kan een gevaar 1
nen voor de loonmatiging, omdat da:
deel van de smeerolie weglekt. Premi
reageerde dan ook nogal zuinigjes op
rapport en (ook) de tot nu toe gepubl
de ontwerp-verkiezingsprogramma':
opnieuw de belangen van de midden
pen centraal.
Binnenkort komt het kabinet met wal 'a
cieel verkenning rond een nieuw bela
stelsel heet. Minister Melkert van soc
ken ruziet daarover al tijden met de b y
windslieden Zalm en Vermeend van 1
ciën, omdat hij die vernieuwing te ee u:
gericht vindt op de hogere inkomens, o
belastingstelsel, de commissie-Derksi o
toont dat opnieuw aan, is het herverd o
lingsmechanisme van de overheid bij e:
stek. De verkenning zal daarom ookt vi
dan enig ander stuk aangeven wat er er
komende jaren van het armoedebelei e
recht komt.
SJAAK SMAKMAN
