Van Traa was linkse gezicht Pvd
Vlucht uit armoe eindigt met onthoofding
Sorgdrager moet
ook oog hebben
voor 'details'
Feiten &Meningen
Evacuatiemoedei
WOENSDAG 22 OKTOBER 1997
Het begint te wennen voor Winnie Sorgdrager. Voor de zo
veelste keer ligt ze in de clinch met de Tweede Kamer. Dit
maal is de minister van justitie ter verantwoording geroepen
voor de ontsnapping van een levensgevaarlijke crimineel die
ze in de Groningse tbs-kliniek Van Mesdag had laten opne
men, waar de rechter behandeling niet nodig vond. In een
spoeddebat moet Sorgdrager morgen tekst en uitleg geven.
Politieke brandjes blussen lijkt zo langzamerhand haar dage
lijks werk. Terwijl ze zo graag wil regeren op hoofdlijnen.
Maar roept ze niet juist daardoor het onheil over zich af?
Het moet een crime zijn voor de minister van justitie, die
altijd op zoek is naar de rode draad in het grote geheel. Die
met een 'helikopterview' de hoofdlijnen wil ontdekken en
daarop het beleid wil ontwikkelen. Nauwelijks krijgt ze tijd
om in de wentelwiek te klimmen en tot grote hoogten te stij
gen. Daarvoor zorgen alle incidenten die zich al vanaf haar
aantreden aaneen rijgen. De ene rel is nog niet voorbij, of ze
moet zich alweer naar de volgende spoeden.
Hoe anders had ze het zich voorgesteld. Al bij haar aantre
den maakte ze onomwonden duidelijk dat ze wars is van ad
hoe beleid. Van holle retoriek over harde aanpak van de mis
daad. Minister van cellenbouw wilde ze niet worden. Wezen
lijke veranderingen, een duide
lijke kijk op de zaken, daar
draait het bij Sorgdrager om.
Een visie. Over het voorkomen,
naast het bestrijden van crimi
naliteit. Bijvoorbeeld door het
geweld op tv aan banden te leg
gen. Een visie over de verande
rende rol van justitie en de
rechterlijke macht in de moder
ne maatschappij.
De hoofdlijn dus, daarom
gaat het haar. Op onderdelen
van het beleid, ook al is ze daar
als minister formeel verant
woordelijk voor, vertrouwt ze
veelal op de deskundigheid van
haar ambtenaren. Wat echter
opvalt is, dat veel van Sorgdra-
gers problemen met de Kamer juist ontstaan nadat ze in dit
soort 'detailkwesties' de 'wijze' raad van haar adviseurs heeft
overgenomen.
Zo zet de minister al op haar eerste werkdag haar handte
kening onder de betaling van twee miljoen gulden aan 'Haag
se Kees', een criminele IRT-informant wier leven volgens ad
viseurs gevaar loopt als hij niet elders op de wereld met een
nieuwe identiteit een nieuw leven kan beginnen. Sorgdrager
oordeelt dat de dreiging voor de informant ernstig is. Ze doet
dat vooral op basis van informatie van politie-instanties die
er belang bij hebben dat de informant naar het buitenland
verdwijnt, omdat hij veel weet over de IRT-praktijken. Het
vervolg is bekend. 'Kees' keert minder dan een maand na het
ontvangen van zijn vluchtpremie vanuit zijn geheime adres
in Zwitserland onbevreesd terug naar Nederland en koopt
een kapitale villa in Naaldwijk. Waar hij vorig jaar onver
bloemd zijn vijftigste verjaardag vierde.
Was Sorgdrager nog een onervaren minister in de zaak
'Haagse Kees', die vlieger gaat niet meer op in de zaak-Lan-
cee. De Schiermonnikoogse politiechef werd vorig jaar ten
onrechte gearresteerd wegens vermeende incest met zijn
dochter. Sorgdrager gaat in eerste instantie eveneens af op
haar adviseurs. Na te zijn ingelicht door het OM in Groningen
verklaart de minister dat het optreden van politie en justitie
'als geheel niet onverantwoord is geweest'. Maar daar nemen
Lancee en zijn advocaat geen genoegen mee. Evenmin als de
Tweede Kamer. Sorgdrager blijkt verkeerde informatie van
justitie te hebben gekregen en daardoor de Kamer onjuist te
hebben ingelicht. Een waslijst van Kamervragen dwingt haar
zich serieus in de zaak te verdiepen. Ze neemt er de tijd voor
om alles uit te zoeken en moet haar mening herzien. De mi
nister moet uiteindelijk toegeven dat er wel degelijk fouten
zijn gemaakt.
Na de ontsnapping van de Duitse gangster Kröger, die on
der meer in 1989 landmachtkolonel Van der Kieft gijzelde
met dodelijke afloop, is het nieuwste politieke relletje
rondom Sorgdrager geboren. Nog niet duidelijk is in hoeverre
Sorgdrager zich had verdiept in de kwestie-Kröger alvorens ze
in tegenstelling tot de rechter besloot om de vluchtgevaarlijke
crimineel van de strengst bewaakte Nederlandse gevangenis
in Vught toch voor psychiatrische behandeling over te laten
brengen naar de Van Mesdagkliniek in Groningen. Duidelijk
is wel dat haar adviseurs opnieuw een belangrijke stem in het
kapittel hebben gehad.
De vraag rijst of Sorgdrager de juiste werkwijze volgt. Nie
mand valt haar aan op haar streven hoofdzaken van bijzaken
te scheiden. Maar een minister moet ook oog hebben voor
details. Zeker bij zaken waarvan je op je klompen kunt aan
voelen dat ze maatschappelijk en politiek gevoelig liggen is
het zaak er als bewindspersoon vanaf het begin bovenop te
zitten. Zodat je ook eens een ambtelijk advies in de wind kunt
slaan. Sorgdrager wekt op zijn minst de indruk genoemde
kwesties onderschat te hebben. Trouwens, het klakkeloos
overnemen van ambtelijke adviezen kan ook als een gebrek
aan visie worden uitgelegd.
DEN HAAG HANS GEURENS
Oud-joumalist was op zijn best als vasthoudende terriër
Nors, inflexibel en slecht bestand tegen kritiek. Het gisteravond veronge
lukte PvdA-Kamerlid Maarten van Traa (52) maakte zich in het openbaar
niet altijd even geliefd. Maar vriend en vijand roemden hem om zijn in
tegerheid, zijn enorme dossierkennis en zijn politieke scherpte.
Het linkse geweten van de PvdA
werd Van Traa wel genoemd.
Woest was hij, toen onder het
vorige kabinet en met instem
ming van zijn eigen partij het
hoger beroep voor asielzoekers
werd afgeschaft. Oprecht ver
ontwaardigd over de misstan
den in de opsporingsmethoden
van de politie die aan het licht
kwamen tijdens de IRT-enquête
die onder zijn leiding stond. Te
leurgesteld door de geringe ge
volgen die het werk van de
commissie, die her en der falen
van politie- en justitie-autoritei-
ten blooüegde, voor betrokke
nen had.
In 1994 begon hij zijn werk als
commissievoorzitter die hem
zijn grootste bekendheid zou
opleveren. Twee jaar namen de
ze werkzaamheden in beslag.
Als een terriër beet hij zich vast
in de verhoren en dwong hij on
dervraagden, of het nu politie
functionarissen waren of minis
ters, met de waarheid op de
proppen te komen. Van Traa op
zijn best: vasthoudend, op het
onaangename af.
Maarten van Traa zat sinds
1986 in de Tweede Kamer. De
laatste jaren was hij woordvoer
der van Buitenlandse Zaken.
Sommigen zagen in hem een
toekomstig bewindsman, maar
anderen vonden hem daarvoor
te eigenzinnig en dachten hem
een zwaardere fiinktie in de
PvdA-fractie toe.
Van Traa werd op 18 mei 1945
geboren in Oegstgeest. Zijn va
der was hoogleraar aan de Uni
versiteit van Leiden, zijn moe
der was journalist. Eind jaren
zestig trok hij naar Parijs waar
hij politieke wetenschappen
ging studeren aan de Sorbonne.
Om zijn studie te bekostigen
werkte hij als ober bij Wagon
Lits. Hier hield hij zijn grote
passie voor treinen aan over.
Van Traa was een verwoed ver
zamelaar van spoorboekjes.
In mei 1968 raakte hij betrok
ken bij de grote studentenop
stand in de Franse hoofdstad.
Nadat hij door de politie werd
opgepakt met een stapel pam
fletten over stakingen in de
Renault-fabriek, werd hij als on
gewenst vreemdeling het land
uitgezet.
Terug in Nederland ging hij
werken als journalist bij de
voormalige verzetskrant Het Pa
rool Nadien was hij actief als
buitenlandredacteur voor het
Algemeen Handelsblad, als in
terviewer voor de VPRO-televi-
sie, het NOS-programma Pano-
ramieken correspondent voor
de Franse krant Le Monde.
Als groot bewonderaar van Joop
den Uyl werd Van Traa in 1974
lid van de PvdA. Hij solliciteerde
naar de post van fractiemede
werker voor buitenlandse za
ken, maar werd afgewezen om
dat hij te individualistisch werd
bevonden. Desondanks werd hij
vijfjaar later op een PvdA-con-
gres gekozen als internationaal
secretaris van de partij. Zijn
overstap van de journalistiek
naar de politiek was definitief
gemaakt.
Begin jaren tachtig was Van
Traa als lid van het comité
'Kruisraketten Nee' betrokken
bij de grote demonstraties tegen
de voorgenomen plaatsing van
de wapens in Woensdrecht.
.Aanvankelijk werd hij als een
wat rechtse PvdA'er gezien", zei
oud-PvdA-voorzitter Felix Rot
tenberg ooit over hem. ,,Maar in
de loop der jaren is hij een on
gelooflijke sociaal-democraat
geworden."
Problemen loslaten of overlaten
aan anderen deed hij liever niet.
Hij was een veelvraat die geen
'nee' kon zeggen. In september
1993 kwam hij in conflict met
zijn partij. Na afloop van een
fractieberaad waarin werd be
sloten voor de afschaffing van
het hoger beroep in asielproce
dures te stemmen, slingerde
Van Traa woest zijn koffer door
het raam in de richting van het
Mauritshuis. „Ik voelde me
woedend en verlaten", zei hij
hier zelf achteraf over.
Klaas de Vries, oud-Kamerlid en
tegenwoordig voorzitter van de
Sociaal-Economische Raad
(SER), was Van Traas mentor
toen deze in 1986 in de Kamer
kwam. „Hij was een briljante
man, heel serieus en hij tilde
overal heel zwaar aan. Hij heeft
moeten leren af en toe wat af
stand te nemen van de onder
werpen waar hij mee bezig
was."
Door zijn nukkigheid stond Van
Traa niet bekend als een vrolijke
levensgenieter. Toch was hij dit
wel, aldus partijgenoten. Oud
minster van defensie Ter Beek
zag hem optreden in 'een ka-
raoke-achtig' café als zanger in
het Boedapest van voor de
Oost-Europese revoluties. Op
partijbijeenkomsten vrolijkte hij
de boel regelmatig op met zijn
trombonespel.
Van Traa leefde al geruime tijd
samen met oud-PSP politica
Andrée van Es en laat een doch
ter na uit een eerder huwelijk.
DEN HAAG HANS VAN SOEST
Maarten van Traa (vierde van rechts) werd
enquêtecommissie Opsporingsmethoden.
TOM JANSSEN
m mh te mo> hét is om t mét#? ow,
ètPUWtlP, VOtGfrlS HtTAPl8T$8£RtCHT,
Lijdensweg voor veel Indonesische werknemers in buitenland
Het zwaard van de beul van Mekka doorkliefde
drie weken geleden Soleha Anams nek. In 1994
was de Indonesische als huishoudelijke hulp in
Saudi-Arabië gaan werken. Ze hoopte met een
deel van haar loon de armoede van haar ouders
te verlichten. Maar in plaats van welvaart wachtte
haar een eenzame dood.
Honderdduizenden Indonesische vrouwen wer
ken buiten de landsgrenzen, vooral in Saudi-Ara-
bië en Maleisië. Bijna allemaal doen ze onge
schoold werk, veelal in de huishouding. Het gros
komt uit dorpen in arme plattelandsstreken. Ge
dreven door economische nood gaan ze in op
aanlokkelijke aanbiedingen van bemiddelingsbu
reaus. Een aantal daarvan is bona fide, maar on
der de ronselaars zijn ook veel oplichters.
Na vijf jaar werken in Saudi-Arabië had Sukiati
(57) genoeg gespaard om in haar Oost-Javaanse
dorp van herkomst een mooi huis te laten bou
wen en twee rijstvelden te kopen. Bovendien
greep ze haar verblijf in het Arabische koninkrijk
aan voor twee bedevaarten naar Mekka, wat haar
bij terugkeer in haar desa nog extra aanzien gaf.
Sukiati is bepaald geen uitzondering. Maar de
wouwen die berooid terugkeren of in het buiten
land worden mishandeld, verkracht of zelfs ge
dood, zijn dat evenmin. Het probleem is niet
nieuw, maar trekt in Indonesië weer veel aan
dacht, omdat zich de laatste maanden wel erg
gruwelijke gevallen hebben voorgedaan.
Een rilling van verontwaardiging ging deze
maand door Indonesië toen het Franse persbu
reau AFPvanuit Saudi-Arabië meldde dat Soleha
Anam (30) in Mekka ter dood was gebracht. Een
islamitische rechtbank had haar daartoe veroor
deeld omdat ze haar werkgever zou hebben ver
moord.
In brieven aan haar ouders vertelde Soleha een
ander verhaal. In het gezin waar ze werkte, had ze
een van de kinderen betrapt op diefstal en dat
aan een oudere broer van het diefje gemeld. Die
schold haar uit en sloeg met een stuk hout op
haar in. Toen ook de moeder bij het handgemeen
betrokken raakte, kreeg die per ongeluk een zoda
nige klap met het stuk hout dat ze de geest gaf.
Terwijl de zaak-Soleha nog lang niet is opgehel
derd, meldde de Indonesische krant Snara Pem-
barnan deze week dat ook Nasiroh Binti Kamu-
din in Saudi-Arabië dreigt te worden onthoofd.
De 24-jarige huishoudelijke hulp uit West-Java
zou haar werkgever hebben doodgeschoten nadat
deze haar had aangerand.
Diezelfde krant meldde vorige maand dat 434 on
geschoolde arbeiders uit de Javaanse havenplaats
Cilacap spoorloos zijn, nadat ze door een dubieu
ze bemiddelaar waren geronseld. In augustus be
landde de 18-jarige Celestine A.K. Syafei uit Pon-
tianak (Kalimantan) bont en blauw in een zieken
huis in Maleisië. Haar werkgever had haar met
stokken afgeranseld omdat ze volgens hem twee
appels had gestolen en een waterpomp had laten
aanstaan.
Hartarti (15) uit Banyumas (Midden-Java) ont
snapte in juni uit het huis van haar werkgever in
Singapore. Aan de politie vertelde ze dat de we
duwe voor wie ze werkte en de 13-jarige zoon des
huizes haar maandenlang hadden afgetuigd. Om
dat haar vader geen geld had om haar verder te
laten leren, heeft Hartarti alleen de lagere school
afgemaakt. Met een baantje in Singapore wilde ze
ervoor zorgen dat haar jongere broertjes en zusjes
wel verder kunnen leren.
Het is slechts een greep uit een lange reeks per
soonlijke geschiedenissen. Opvallend is dat veel
.reacties in Indonesië niet in de eerste plaats zijn
gericht tegen de landen waar de slachtoffers
werkten. De meeste verontwaardiging daalt neer
op de hoofden van de autoriteiten van Indonesië
zelf.
Critici zeggen dat het ministerie van arbeid in Ja
karta lijdelijk toeziet en niet probeert Indonesiërs
in het buitenland te beschermen. Helemaal laai
end is de publieke opinie over de houding van de
Indonesische diplomaten in de Saudische hoofd
stad Riyad. Die zouden pas op 1 oktober uit de
Saudische pers hebben vernomen dat Soleha de
dag daarvoor was onthoofd.
Als buitenlanders in aanraking komen met de
Saudische justitie, wordt hun ambassade daarvan
helaas niet in kennis gesteld, zeiden procureur-
generaal Singgih en minister van justitie Oetojo
Oesman vrijdag in Jakarta. Het was ook niet de
Indonesische overheid, maar actiegroep Solidari-
tas Perempuan (Vrouwensolidariteit) die vorige
week alarm sloeg omdat opnieuw een vrouw
dreigt te worden onthoofd. Luttele dagen later
waren Indonesische verslaggevers er achter dat
het gaat om Nasiroh Binti Karnudin (24). Reactie
van de Indonesische ambassade: we weten van
niets, we gaan het onderzoeken, en dat kan we
ken duren.
De krant Jakarta Postwees op het schrille con
trast tussen de zaak van de onthoofde Soleha en
die van de Filippijnse Sarah Balabagan. Toen de
laatste vorig jaar ter dood was veroordeeld in de
Verenigde Arabische Emiraten, spande Manilla
zich tot het uiterste in om haar te redden. Presi
dent Ramos persoonlijk kwam in actie en van de
weeromstuit bemoeide zelfs diens Franse collega
Chirac zich ermee.
De Indonesische procureur-generaal Singgih
heeft nu voorgesteld een juridisch deskundige te
stationeren op de ambassade in Riyad. Singgih:
„In principe is de gedachte onze burgers een ont
hoofding te besparen."
JAKARTA RONALD FRISART
CORRESPONDENT
landelijk bekend door zijn voorzitterschap van de parlementii
ARCHIEFFOTO FOTOPERSBUREAU DJ
Uit vaderlandsliefde en uit solidariteiti
minister Melkert hadden ook wij graag
witte werkster genomen, maar het istt u
weer een zwarte geworden. Omdat era
van zijn hier. Omdat ze allemaal op zw
zaad zitten (zeker de mannen) en je zt n;
graag wilt helpen. Omdat we ze achteti
tuin in een huisje kunnen stoppen, en ze daardoor dag
nacht opgetrommeld kunnen worden; overdag om sch
te maken en 's avonds om voor babysit te spelen. Omd
ze als het nat is in de stromende regen naar buiten kus
sturen om het met kettingen en hangsloten beveiligdel
te ontgrendelen, als een kennis met z'n airconditiond
wheel-drive\oon'\)dx. en ongeduldig begint te toeteren
dat ze als wasmachine ingezet kunnen worden voorza
de witte als zwaar bevlekte was en ieder vuil plekje ona
lang moeten afschrobben tot het echt weggewerkt is.O
dat ze ook stofzuiger zijn en langs alle moeilijk bereikb
gaatjes kunnen kiïiipen. Omdat ze de micro-wave enb
kast uitstekend vervangen door te allen tijde ingezet tei
nen worden om een verse, warme maaltijd te bereiden
Omdat ze dan zonder mokken ook nog als vaatwassen
het werk gaan. Omdat ze ook in de tuin de bladeren aa
harken en het uit Nederland overgevlogen zaad zaaieni
verzorgen. Omdat ze tijdens het winkelen alles op hunl
kunnen dragen en het zo lastig voort te duwen winkel*
gentje overbodig maken. Omdat ze tijdens een gezellig
milie-uitje met de klierende kinderen opgescheept kun
worden. Omdat ze als butler ronddraven tijdens hetthe
kransje met de dames van de rotary of een dineetje mei
heren van de club. Omdat ze als antwoordapparaat kui
fungeren als we niet thuis zijn en ze ons nimmer meen
plichten lastige telefoontjes te beantwoorden daar zeal
boodschappen toch verkeerd doorgeven. Maar bovenal
tuurlijk omdat ze zoveel goedkoper zijn. Word je in Ned
land geacht een werkster 17,50 per uur te betalen (waar
ze net bereid is de stofzuiger uit de kast te halen om hes
zo snel mogelijk weer in terug te zetten), hier doen zeaS
voor honderd gulden per maand.
Hoewel, nu moet ik toch even wat zelf doen; evacuaties
der gaan spelen. De Nederlandse kolonie in Nairobi isa
melijk zo bang dat de komende verkiezingen uit de haö
lopen en chaos in de stad veroorzaken, dat een uitgebn
evacuatieplan is opgezet om ervoor te zorgen dat de kis
ren snel van school worden gehaald en vervolgens veilk
worden thuisgehouden. Al bellend informeren we elkas
over het dreigende gevaar en de te nemen maatregelen!
al rijdend brengen we iedereen daarna naar huis. Is hei
plan.
Maar bij moeder A begint het al, niet thuis. De werkstfl
klapt dat haar bazin is gaan golfen met moeder B. Date
geen vooroordeel, want die hebben zwarte werkstersii
over hun witte bazen. Snel vader C gebeld. Zijn werkste
neemt aan en fluistert dat hij net met moeder D is vveg
den. Richting hotel. De moeders E en F slapen uit en®
gen door de werkster niet worden gewekt. Vader G is dl
bezig met een kippenproject voor uit hun doen geraafe
nomadische krijgers en hoort de telefoon niet en moede
organiseert een tennistoernooi voor talentvolle dochttf
van ambassadeursvrouwen en heeft het dus erg drukw
evacueert nu wie?
Gelukkig, de werksters stoppen onmiddellijk met alles"
ze mee bezig zijn en snellen, te voet, naar school, grijp®
onder iedere arm een kind, hangen er ook nog een opk
rug en snellen vervolgens met gevaar voor eigen leven t
sen de rellen door weer terug naar huis. Kortom, levede
zwarte slaafjes, ik bedoel werksters!
FRANS VAN DEN HOUDT CORRESPONDENT
