Zwitserse banken krijgen
30.000 claims op joods geld
Nguesso verovert
dankzij Angolese
Congo
steun
Buitenland
Johannes Paulus II begint aan twintigste jaar als paus
Cassini-Huygens de lucht in
Geboren onderhandelaar
Papon: 'Ik riskeerde mijn
leven om joden te redden'
Enzymstudie en laserkoeling
beloond met Nobelprijzen
Da Vinci's fiets is werk
van Italiaanse monnik
-JPERDAG
16 OKTOBER 1997
phi ziet Schaüble als opvolger
De Duitse bondskanselier Kohl heeft gisteren zijn naaste
seur Schaüble naar voren geschoven als zijn opvolger. Kohl
jd dit in een vraaggesprek met de televisiezender Sat-1. Het is
fhet eerst dat Kohl zich heeft uitgelaten over zijn opvolging,
bei er echter niet bij wanneer hij denkt plaats te zullen ma-
fmaar hield het erop dat de aan een rolstoel gekluisterde
tiible 'op zekere dag' bondskanselier moet worden. Kohl zei
fier nog een termijn als regeringsleider te willen.
rit breekt snelheidsrecord nu echt
ach» De Brit Andy Green heeft gisteren het snelheidsrecord
iet land gebroken. Binnen een uur was hij tot twee keer toe
Ier dan het geluid. Bij de eerste poging bereikte Greens in de
stijn van Nevada 1214 kilometer per uur. Ongeveer 55 minu-
,c later reed hij 1226 kilometer per uur. Afgelopen maandag al
tikte Green vergelijkbare snelheden. Dit telde echter niet
e® rhet wereldrecord, omdat beide pogingen met een tussen-
pvan meer dan een uur werden gereden.
m ie Guevara naar laatste rustplaats
■n inaï De inwoners van het Cubaanse Santa Clara hebben gis-
d" n de revolutionair Che Guevara naar zijn laatste rustplaats
uzi eleid. Honderdduizenden stonden een dag eerder langs de
iaj] toen de kist de driehonderd kilometer lange tocht van Ha-
jn inaar Santa Clara aflegde, de stad die Che in 1958 verover
en De resten van Che, die dertig jaar geleden in Bolivia werd
'ee dgeschoten en wiens beenderen daar eerder dit jaar zijn op-
ka aven, zullen tot en met vandaag in de bibliotheek van Santa
tel a verblijven waarna ze morgen worden bijgezet in het enor-
3ei monument dat voor de van oorsprong Argentijnse arts is op-
no cht.
en
andela via Libië naar Schotland
aa stad De Zuid-Afrikaanse president Mandela brengt volgen-
8^ reek een staatsbezoek aan Libië. Hij zal bij kolonel Ghaddafi
af jelijk ook de uitlevering van de twee verdachten van de bom-
slag op een Amerikaanse Boeing boven het Schotse Locker-
in 1988 ter sprake brengen. De ironie wil dat het staatsbe-
31 kaan Libië een tussenstop is op Mandeia's reis naar Schot-
vo I, waar hij een zitting van de Gemenebest-landen zal bijwo-
SIfNaar verwachting zal Mandela zowel in Libië als in Schot-
'd; 1 pleiten voor het voorstel van de Organisatie van Afrikaanse
heid om de Lockerbie-verdachten, die nu in Libië huisarrest
?t ben, in een neutraal land te berechten,
aa
jarantiefonds voor verkeersslachtoffers
seli Alle vijftien landen van de Europese Unie moeten een
•n ptiefonds opzetten voor burgers die slachtoffer zijn van een
eersongeluk in een andere EU-lidstaat. Wanneer verzeke-
s in het buitenland de slachtoffers niet uitbetalen, dan kun-
vjj burgers in ieder geval een beroep doen op zo n garantie-
n( Is. Europese verzekeraars moeten voortaan ook een verte-
ivoordiger hebben in elke EU-lidstaat. Deze moet de afhan
ngvan auto-ongelukken begeleiden. Dat staat in een voor
voor een nieuwe Europese richüijn voor de bescherming van
;eersslachtoffers.
1 «erna stelt stemming over motie uit
kou» De Doema, het Russische parlement, heeft gisteren de
liming over een motie van wantrouwen tegen het kabinet
esteld tot volgende week. Aanvankelijk leek de motie door
meerderheid te worden gesteund, maar al snel bleek dat de
illlralen met een eigen motie zouden komen en zich dus niet
ind larden achter die van de communisten. President Jeltsin
in m vervolgens met een verklaring waarin hij zei niet uit te
ezi iop een confrontatie, de Doema opriep de stemming uit te
Ne len en uit de kritiek op het regeringsbeleid conclusies te zul-
trekken. Daarop schortte de Doema de stemming op.
acuatie na vondst bom uit WOII
1 'T Zo'n 2.500 inwoners van het Duitse Bremen zijn giste-
uit voorzorg geëvacueerd nadat een kraanwagen een bom
de Tweede Wereldoorlog uit de rivier de Weser had gevist. De
•!J! andrijver onderkende het gevaar onmiddellijk, zette de kraan
1 }p en waarschuwde de autoriteiten. Iedereen binnen een om-
van zevenhonderd meter werd geëvacueerd terwijl een ex-
sieventeam de bom onschadelijk maakte.
ei
ai A maakt voor het eerst budget bekend
a hinctonDe begroting van de Amerikaanse geheime dienst
j is voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog openbaar
naakt. Voor dit jaar blijkt "net budget van de organisatie 53
ard gulden. Dat is iets minder dan het bedrag van zestig mil-
,wat 'kenners' doorgaans schatten. De CIA moest het bedrag'
endmaken met het oog op de wet op openbaarheid van in-
natie. De geheime dienst heeft het budget altijd geheim g
iden omdat het de vijand inzicht zou kunnen geven in de
I gelijkheden van de Amerikaanse spionage.
lansje voor twee heren
janeiro De
erikaanse presi-
It Clinton, mo-
nteel op rondreis
irZuid-Amerika,
moette gisteren
lio de Janeiro de
ziliaanse voet-
iegende Pele. Het
etal speelde een
t partijtje tijdens
bezoek aan een
rtschool
kinderen. De
ooi, in de buurt
de beruchte
Jpenwijk Man-
iira, is opgericht
'r Pele. Na het
oek reisde Clin-
door naar Ar-
itinië, voor het
ste deel van zijn
idreis. foto
UffftS rick wilkinc
Ederlander gewond bij bom Colombo
Qmbo. Bij de bomaanslag gistermorgen in de Srilankaanse
'fdstad Colombo is één Nederlander lichtgewond geraakt. De
o moest met snij wonden voor behandeling naar het zieken-
s Volgens een woordvoerder van de Nederlandse ambassade
-olombo zijn er voor zover bekend geen andere Nederlanders
'ond geraakt. Ongeveer tien Nederlanders waren op het mo-
nt van de explosie in de buurt van de plek waar de bom af-
g De Nederlandse ambassade meldt dat het zowel om toeris-
als zakenlieden ging. Medewerkers van de diplomatieke post
'ben intussen met alle betrokkenen contact gehad. Bij de
'slag kwamen zeventien mensen om.
uiletarrest voor Zwitserse rekruut
VATICAANSTAD AFP
Johannes Paulus II begint vandaag
aan het twintigste jaar van zijn ponti
ficaat. Op 16 oktober 1978 werd Karol
Wojtyla, de 58-jarige aartsbisschop
van het Poolse Krakow, tot paus geko
zen. Hij volgde 'de lachende paus' op,
Johannes Paulus I, die slechts 33 da
gen hoofd van de rooms-katholieke
kerk was.
Van de 264 pausen in de kerkge
schiedenis zijn er slechts dertien die
langer dan de huidige paus hebben
'geregeerd'. Het record komt Petrus
toe, die 34 of 37 jaar de eerste ge
meente van christenen heeft geleid.
Pius IX is de tweede in het algemeen
klassement. Hij is tussen 1846 en 1878
in totaal 31 jaar, zeven maanden en 23
dagen paus geweest. In 1870 was hij
enige tijd zijn pauselijke macht kwijt.
Johannes Paulus II, die de veertiende
plaats bezet, kan volgend jaar mei de
langstzittende paus van de eeuw wor
den. Hij passeert dan Pius XII, die 19
jaar, zeven maanden en zeven dagen
in het Vaticaan heeft doorgebracht.
Maar wat reizen betreft, slaat Papa
Wojtyla, zoals de Italianen hem noe
men, alle records. Zijn bezoek aan
Brazilië begin deze maand was zijn
tachtigste buitenlandse reis als paus.
Hij heeft het aantal zaligen met 770 en
heiligen met 280 doen toenemen,
evenveel als alle pausen sinds de 16de
eeuw hebben gedaan. Preken, toe
spraken, geschriften, documenten
in alles overtreft deze paus. althans
kwantitatief, zijn voorgangers. Maar
ook in het aantal opnames in het zie
kenhuis is hij koploper. Niet minder
dan zes keer moest hij zich in de Ge-
mellikliniek melden. Toch is hij waar
schijnlijk ook de sportiefste paus uit
de geschiedenis. Skiën, voetballen, ka
novaren, fietsen, zwemmen, wande
len in het hooggebergte in Karol
Wojtyla is een goede triatleet verloren
lopen. Vooral sinds zijn val in 1994,
waarbij hij een heup brak, is de paus
zichtbaar 'ouder' geworden. Boven
dien lijdt hij aan de ziekte van Park
inson. waardoor zijn linker hand trilt
en de spieren in de linker kant van
zijn gezicht verstijven.
Washington De Amerikaans-Europese sonde
Cassini-Huygens is gisteren gelanceerd vanaf
de Amerikaanse ruimtevaartbasis Cape Cana
veral. De sonde werd in de ruimte gebracht
door een Titan 4B, de krachtigste onbemande
raket van de Amerikaanse luchtmacht. De
vlucht is omstreden omdat de 5.400 kilo we
gende ruimtesonde ruim 32 kilo plutonium
aan boord heeft in verband met zijn stroom
voorziening. Tegenstanders van de missie had
den in kort geding geprobeerd de start te ver
hinderen. Zij vrezen dat het radioactieve pluto
nium vrijkomt indien Cassini-Huygens in de
dampkring verbrandt door een mislukte lance
ring of onderweg in de ruimte verongelukt.
Volgens de ruimtevaartorganisatie NASA
vormt het plutonium geen groot risico en is de
kans dat het misgaat één op een miljoen.
foto reuters joe skipper
Deze maand eerste uitkeringen aan arme nazaten de deur uit
geneve bob kroon
Bij Zwitserse banlcen hebben zich tot dusverre 30.000 na
zaten van slachtoffers van de Holocaust gemeld. Zij clai
men allemaal een deel van de miljoenen aan joodse te
goeden. Een legertje deskundigen moet nu nagaan welke
van deze claims terecht zijn.
niet echt haast maken met het
onderzoek.
„Dat deze zaak pas vijftig jaar
na de oorlog wordt opgepakt, is
natuurlijk een goede grond voor
kritiek. Maar de bewering dat
de zaak op zijn beloop wordt
gelaten is niet waar. Alleen al
aan de wereldwijde advertentie
campagne en het diepgravende
accountantsonderzoek worden
miljoenen uitgegeven", aldus
CORRESPONDENT
„We kunnen niet zomaar niet-
geclaimde tegoeden gaan ver
delen onder 30.000 belangstel
lenden, bonafide of niet. Zelfs
een versnelde controleprocedu
re kost tijd", aldus een topman
van Credit Suisse. Hij reageerde
daarmee op Amerikaanse kri
tiek dat de Zwitserse banken
een woordvoerder van de Zwit
serse bankiersvereniging.
Bovendien wordt erop gewe
zen dat de banken, in afwach
ting van de uitkomst van het
onderzoek, een bedrag van 380
miljoen gulden beschikbaar
hebben gesteld voor de armste
groep Holocaust-nazaten, voor
al in Oost-Europa. Uit deze pot
zullen nog deze maand de eer
ste uitkeringen van tweedui
zend dollar worden betaald.
Ook de Amerikaanse staat Ca
lifornia heeft besloten om, in
navolging van New York, geen
zaken meer te doen met Zwit
serse banken, zolang de zaak
van de 'slapende' joodse reke-
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
Na in een paar dagen tijd op
merkelijke successen te hebben
geboekt in de hoofdstad Brazza
ville, krijgen strijders van Con
go's voormalig militair leider
Dennis Sassou Nguesso nu el
ders in het land een flinke duw
in de rug van Angola. Gisteren
namen Angolese soldaten ge
steund door tanks de Congolese
havenstad Point Noir in, een
belangrijk bolwerk van presi
dent Pascal Lissouba. Diens re
gime lijkt daarmee zo goed als
ten einde. De Verenigde Naties
en de Verenigde Staten hebben
het nieuwe regime al erkend.
President Lissouba, die nog in
het land zou verblijven, en ri
vaal Sassou Nguesso voeren al
vier maanden een zinloze oor
log. Een conflict over het ont
wapenen van privé-legertjes -
aan de vooravond van verkie
zingen een logische actie - is
uitgegroeid tot een bloedige
oorlog die al aan duizenden
mensen het leven heeft gekost,
tienduizenden mensen op de
vlucht heeft gejaagd en grote
delen van de hoofdstad tot puin
heeft gereduceerd.
De beschietingen over en weer
van eikaars posities hebben
maandenlang weinig echt voor
deel opgeleverd voor één van de
partijen. De impasse is de afge
lopen week echter opmerkelijk
snel doorbroken door Sassou
Nguesso's Cobra-strijders, die
na eerst grote delen van de stad
te hebben veroverd maandag
ook het internationale vliegveld
en vervolgens het presidentiële
paleis innamen. Gisteren meld
den zowel de Cobra's als onaf
hankelijke waarnemers dat
Brazzaville in z'n geheel in han
den van Sassou-Nguesso was
gevallen. Na de hoofdstad is nu
duidelijk de rest van het land
aan de beurt
President Lissouba, die in 1992
via verkiezingen de macht over
nam van militair leider Sassou
Nguesso, had er alle reden toe
om begin juni het hoofdkwar
tier van zijn rivaal te omsinge
len. Eind juli zouden er presi
dentsverkiezingen zijn en Sas
sou Nguesso's Cobra's hadden
aan de vooravond daarvap in
het noorden van het land laten
zien voor veel ongemak en on
veiligheid te kunnen zorgen.
De ontwapening van de diverse
privé-legertjes (ook de andere
politieke leiders hebben ze, na
te zijn gevormd tijdens etnische
en politieke gevechten ten tijde
van parlementsverkiezingen in
1993) had uiteraard al veel eer
der moeten gebeuren, maar Lis
souba meende, terecht, beter
laat dan nooit. Sassou Nguesso
verzette zich echter. Hij meende
dat Lissouba chaos wilde cre-
eren ten einde de verkiezingen
uit te kunnen stellen om zo lan
ger aan de macht te kunnen
blijven. Gevolg was een in snel
tempo escalerend conflict,
waarin duidelijk werd hoe be
langrijk de privé-milities gewor
den zijn in Congo's politieke
cultuur.
De laatste tijd is echter duidelijk
geworden dat het allang niet
meer de partijlegers alleen zijn
die de oorlog bepalen. De voor
malige Angolese rebellengroep
Unita verleent volgens ingewij
den steun aan Lissouba's leger,
terwijl Lissouba de Angolese re
gering ervan beschuldigd zijn
rivaal Nguesso militair te hel
pen. Inmiddels is duidelijk dat
de combinatie Nguesso-Angole-
se regering sterker is dan het
duo Lissouba-Unita.
Duidelijk is ook dat het Westen
opnieuw machteloos is geble
ken om het conflict in positieve
zin te beïnvloeden. Bemidde
lingspogingen van president
Omar Bongo van Gabon en VN-
afgezant Mohammed Sahnoun
hebben alleen maar beloftes
voor een wapenstilstand opge
leverd, nooit geen staakt het vu
ren. Plannen voor een VN-inter
ventielege zijn niet verder dan
de overlegtafel gekomen.
PORTRET: JERZYBUZEK
De toekomstige Poolse premier,
Jerzy Buzek, was tot voor kort
zelfs voor de Polen een grote
onbekende. De 57-jarige hoog
leraar in de scheikunde uit het
Zuid-Poolse Gliwice bekleedde
tot nu toe geen enkele politieke
functie. Als het parlement met
zijn benoeming instemt, is hij
de negende minister-president
sinds de omwenteling van acht
jaar geleden.
Buzek werd in 1940 geboren en
groeide op in een protestantse
gemeenschap, een minder
heidsgroep in Polen. Hij stu
deerde aan de plaatselijke poly
technische school, om daarna
te gaan werken bij het schei
kundige instituut van de Poolse
Academie voor Wetenschap
pen.
Buzek was in 1980 nauw be
trokken bij de oprichting van de
vakbond Solidariteit, de eerste
vrije bond in het voormalige
Oostblok. Toen de organisatie
een jaar later werd verboden,
bleef de scheikundige één van
de leidinggevende figuren bin
nen de ondergrondse voortzet
ting van Solidariteit. Vooral
door die ondergrondse dus on
opvallende activiteiten speelde
hij in het latere democratische
Polen geen politieke rol van be
tekenis.
Dat Buzek het nu tot premier
lijkt te schoppen, dankt hij dan
ook vooral aan zijn goede
vriend en voorzitter van de Soli-
dariteits Alliantie AWS, Marian
Krzaklewski. De AWS won de
verkiezingen van 21 september
en volgens insiders stond Kr
zaklewski in het krijt bij Buzek.
Het was Buzek die de jonge Kr
zaklewski inwijdde in de onder
grondse activiteiten van Solida
riteit.
In vakbondskringen staat de
professor te boek als een intelli
gente man met een standvastig
karakter en een geboren onder
handelaar. Die laatste eigen
schap zal Buzek hard nodig
hebben. Tenslotte liet de moei
zame coalitievorming tussen de
de AWS en de liberalen van de
Vrijheidsunie zien dat de Poolse
regering een conflictrijke perio
de ingaat.
WARSCHAU DPA-AFP
BORDEAUX AFP-Rtr-DPA
ningen uit de Tweede Wereld
oorlog niet is opgelost. Het gaat
daarbij om de 'Grote Drie" van
het Zwitserse bankwezen, de
UBS, Credit Suisse en de SBS,
waarvan de gezamenlijke omzet
in California de laatste ander
halfjaar zo'n twee miljard dollar
bedroeg.
De Amerikaanse ambassa
deur in Bern, Madeleine Kunin,
heeft overigens afstand geno
men van de sancties, die zij 'on
verdiend en te vergaand' vindt
gaan gezien 'het duidelijke stre
ven van de Zwitserse banken
om deze zaak tot klaarheid te
brengen'.
India schrapt
toespraak van
Elizabeth II
NEW DELHI Rtf
De Indiase regering heeft een
toespraak geschrapt die de Brit
se koningin Elizabeth II zou
houden in de stad Madras,
hoofdstad van de zuidelijke
deelstaat Tamil Nadu. Dat heb
ben Britse regeringsfunctiona
rissen gisteren gezegd. Het zou
niet tot het protocol van de In
diase regering horen dat de vor
stin in een andere stad dan New
Dehli een toespraak houdt.
De regering van India heeft
de mededeling van de Britten
tegengesproken. Volgens een
woordvoerder van het ministe
rie van buitenlandse zaken is bij
de voorbereiding van het be
zoek nooit over een toespraak
in Madras gesproken.
Het bezoek van Elizabeth en
prins Philip roept bij de Indiërs
veel emoties op. Dinsdag bracht
het paar een bezoek aan de
Gouden Tempel in Amritsar. De
Britse vorstin weigerde excuses
aan te bieden voor het optreden
van het Britse leger, dat in 1919
in die plaats het vuur opende
op ongewapende Indiase de
monstranten. Philip liet vervol
gens bij de kranslegging voor de
slachtoffers blijken te twijfelen
aan het door India genoemde
aantal slachtoffers van tweedui
zend. Volgens officiële Britse
cijfers kwamen 370 burgers om.
lijkheid' vormt de medewerking
die Papon zou hebben verleend
bij de deportatie van ruim 1.500
joden uit Bordeaux. Papon heeft
gisteren tegengesproken dat hij
bereidwillig meehielp met de
deportaties. Hij was diep be
droefd door de ellende van de
Franse en buitenlandse joden.
De ex-minister vindt het schan
dalig dat hij als antisemitische
collaborateur wordt afgeschil
derd.
Papon wijst ook elke verant
woordelijkheid van de hand
voor naar schatting tweehon
derd doden die in oktober 1961
in Parijs vielen tijdens en na on
geregeldheden over de Algerijn
se kwestie. Papon was toen po
litiechef van Parijs. Volgens
Papon heeft de politie toen he
lemaal niemand vermoord en
zijn de misdaden begaan door
Algerijnse nationalisten.
De 87-jarige Franse oud-minis
ter Maurice Papon heeft giste
ren in de rechtszaal in Bordeaux
zijn loopbaan verdedigd. Hij
wijst de beschuldigingen, die
neerkomen op bereidwillige
hulp bij jodenvervolgingen tij
dens de Duitse bezetting, fel
van de hand.
Papon zei dat hij met gevaar
voor eigen leven heeft gepro
beerd joden te redden toen hij
in Bordeaux politiechef was
voor het met de Duitsers colla
borerende regime van maar
schalk Pétain. „Ik heb deporta
tie, arrestatie en waarschijnlijk
mijn leven geriskeerd door 139
namen van joden van een
(Duitse) lijst te schrappen."
Een belangrijk onderdeel van
de aanklacht tegen Papon 'we
gens misdaden tegen de mense-
stockholm anp
(ATP) bepaald. Dat is een uni
versele energiedrager, die van
belang is voor de stofwisseling.
ATP zorgt er voor dat voeding
en zuurstof in energie worden
omgezet. Skou wordt onder
scheiden omdat hij het ionen-
transporterende enzym natri-
um-kalium-ATPase heeft on-
dekt.
De Nobelprijs voor Natuur
kunde werd toegekend voor de
ontwikkeling van methoden om
met behulp van laserlicht ato
men te koelen en te isoleren.
Het werk van Chu, Williams en
Cohen-Tannoudji heeft volgens
de Academie bijgedragen aan
de kennis over relatie tussen
straling en materie. Deze we
tenschap kan bijdragen aan de
ontwikkeling van meer precieze
atoomklokken voor onder meer
navigatie in de ruimte.
Onderzoek naar de kristalstruc
tuur van het energierijke mole
cuul ATP en een methode om
atomen met laserlicht te koelen,
zijn gisteren beloond met de
Nobelprijs. De Amerikaan
Boyer, de Brit Walker en de
Deen Skou krijgen dit jaar de
prijs voor scheikunde. De Ame
rikanen Chu en Philips en de
Fransman Cohen-Tannoudji de
Nobelprijs voor natuurkunde.
De Koninklijke Academie van
Wetenschappen besloot de prijs
voor scheikunde te splitsen. De
ene helft van de prijs gaat naar
Boyer en Walker, de andere
naar Skou. Gemeenschappelijk
is het onderzoek naar de wer
king van enzymen. Boyer en
Walker hebben de kristalstruc
tuur van adenosintriphosophat
londen «afp
Leonardo da Vinci is niet de
uitvinder van de fiets. De te
kening van een tweewieler op
een van zijn manuscripten
zou het werk zijn van een Ita
liaanse monnik uit de jaren
zestig. De schets van de fiets,
compleet met trappers en
ketting, is in 1974 ontdekt op
een dichtgeplakt vel papier
dat aan Da Vinci had toebe
hoord. Destijds werd aange
nomen dat het getekend was
door een leerling, op basis
van een verloren gegane
schets van de meester zelf.
Kunsthistoricus Pedretti
van de Universiteit van Cali
fornia zegt de schets al in
1960 te hebben bestudeerd,
toen hij de vastgeplakte vellen
mocht onderzoeken. Hij zag
wel twee cirkels en een paar
strepen erdoor, 'maar niets
dat op een fiets leek'.
De Duitse onderzoeker Les
sing gelooft dat de Italiaanse
monniken die het manuscript
in de jaren zestig hebben ge
restaureerd, deze ruwe schets
hebben bijgewerkt. „Nie
mand heeft ooit de echtheid
ervan in twijfel getrokken",
zei hij tegenover het blad New
Scientist Magazine.
