Spiegeltje, spiegeltje aan de wan
Sylvia de Leur: de tragische achterkant van een lachebi
Cultuur&Kunst
Radiohead moet nog
wennen aan Ahoy'
DINSDAG 14 OKTOBER 1997
n rijsdam, 071 -5356444, plv chef ad van k,
Acteur Paul Brandenburg overleden
Amsterdam Op 53-jarige leeftijd is zaterdag acteur Paul Bran
denburg overleden. Brandenburg begon zijn carrière halverwege
de jaren zestig, na een opleiding aan de Amsterdamse toneel
school. Met de Nederlandse Comedie bracht hij stukken als
'Moortje' van Bredero en 'De Driestuiversopera' van Brecht op
de planken en hij speelde rollen in bekende tv-series als 'Waald-
recht', 'Kunt u mij de weg naai- Hameien vertellen, meneer?', 'De
Fabriek' en 'Herenstraat 10'. Paul Verhoeven vroeg hem voor
rolletjes in 'Turks Fruit' (1973) en 'Soldaat van Oranje' (1977).
Hoge post voor Frans de Ruiter
parijs De Nederlander Frans de Ruiter is gekozen tot voorzitter
van de Internationale Muziekraad van de Unesco. De Ruiter, di
recteur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en
voorzitter van de vereniging van Europese festivals, volgt in deze
functie de Spanjaard Jordi Roch op. De Internationale Muziek
raad wil zich de komende jaren vooral richten op muzikale vor
ming in Afrika, Midden-Amerika en Arabische landen.
Serrano-expositie Australië gesloten
Melbourne» De National Gallery in Melbourne heeft gisteren een
expositie van foto's van de Amerikaanse kunstenaar Andres Ser
rano gesloten, nadat een jongeman een foto van een urinerend
kruisbeeld met een hamer had bewerkt. Een dag eerder was de
foto 'Piss Christ' ook al het doelwit van een aanval. Het museum
zegt de expositie te sluiten omdat het wil voorkomen dat bezoe
kers en suppoosten worden aangevallen. Bovendien is in het
museum een tentoonstelling van schilderijen van Rembrandt te
zien, die beschadigd zouden kunnen worden. Serrano reageerde
verbolgen. Hij verwijt de leiding van het museum „gebrek aan
ruggegraat.Eerder dit jaar ontstond ophef in Nederland toen
het Groninger Museum een serie van 85 foto's van Serrano ten
toonstelde. Vooral de plasseksposters waarmee het museum het
publiek op de expositie wilde wijzen, riepen veel weerstand op.
'Dylan Thomas stierf door blunder'
londen De dood in 1953 van Dylan Thomas, een van de be
roemdste uit Wales afkomstige dichters, is veroorzaakt door een
Amerikaanse arts die een totaal verkeerde diagnose stelde van
Thomas' aandoeningen. De dokter meende dat de 39-jarige
Thomas een alcoholvergiftiging had opgelopen, terwijl hij in
werkelijkheid aan oververmoeidheid, jicht, astma en gastritis
leed. Dat staat in het boek 'The Death of Dylan Thomas' van
neurochirurg James Neshold en Thomas-biograaf George Trem-
lett dat deze week in Londen verschijnt. De auteurs beweren dat
Thomas' privé-arts geen bloed- en urineonderzoek heeft uitge
voerd voordat hij zijn patiënt cortisone- en morfine-injecties gaf
die de dichter uiteindelijk in een coma deden belanden. Die co
ma werd mede veroorzaakt door de suikerziekte van Thomas.
De schrijvers willen met hun boek de indruk wegnemen dat
Thomas een notoire zuiplap was.
Rembrandts Danae hersteld
moskou In het Hermitage-museum in St. Petersburg is gisteren
het gerestaureerde schilderij Danae van Rembandt onthuld. Het
doek werd twaalf jaar geleden zwaar beschadigd door een man
die er zuur over gooide en het met een mes stuk sneed. Het pu
bliek kan het doek vanaf vandaag weer bekijken.
Het verjaardagsfeestje van Harry Mulisch
Wie is de grootste schrijver van Nederland? De heren en
dames die zich gisteravond hadden verenigd in de kleine
zaal van het Amsterdamse Concertgebouw, wisten het
antwoord op deze vraag onomwonden te geven. Zij vier
den de zeventigste verjaardag van Harry Mulisch en blie
zen uit volle borst de loftrompet. Als klap op de vuurpijl
werd Mulisch benoemd tot Commandeur in de Orde van
de Nederlandse Leeuw.
amsterdam jacob moerman
Voor aanvang van het program
ma verdrongen alle fotografen,
journalisten en bekendheden
elkaar lange tijd in de aan
komsthal. Mulisch schudde
voortdurend handen, terwijl
een groot aantal collega-schrij
vers (A.F.Th, van der Heijden,
Connie Palmen, Hugo Claus) de
gelegenheid benutten om weer
eens bij te kletsen. De viering
had op dat moment al vormen
aangenomen waarbij het jaar
lijks terugkerend Boekenbal bij
kans verbleekte.
Het verjaardagsfeestje van
Harry Mulisch kwam overigens
wat aan de late kant. Mulisch
verjaarde al op 29 juli, maar de
viering van gisteravond viel in
het kader van de presentatie
van 'Mulisch' Universum', een
cassette waarin al zijn romans
zijn opgenomen, van zijn de
buutroman 'Archibald Stro
halm' uit 1951 tot en met zijn
vijf jaar geleden verschenen
magnum opus 'De ontdekking
van de hemel'. Iedere roman
werd door een bekende Neder
lander met een korte toespraak
aangeboden. En Harry Mulisch
zou Harry Mulisch niet zijn ge
weest, wanneer hij niet het sce
nario voor zijn eigen feestje had
gemaakt en vooraf zorgvuldig
had bepaald wie over welke ro
man iets moest zeggen. Geen
critici werden aan het woord
gelaten, maar acteurs, politici,
componisten, een schaker en
een directeur van een museum.
De bontheid van het gezel
schap sprekers kwam overeen
met de verschillende facetten
die in het werk van Mulisch aan
de dag worden gelegd. Zo deel
de acteur Jeroen Krabbé mee
dat hij zijn eigen podiumang
sten voortreffelijk kon herken
nen in de roman 'Hoogste tijd',
en wees Jan Timman op de
overeenkomsten tussen het
schaakspel en het lezen van een
roman als 'De verteller'.
Lovende woorden
Zoals te doen gebruikelijk op
een verjaardagsfeestje, hadden
de sprekers louter lovende
woorden voor de gevierde
schrijver in petto. Het opval
lendst waren misschien wel die
van Europarlementariër Hedy
d'Ancona die de roman 'Twee
vrouwen' moest presenteren.
Zij verwees op humoristische
wijze naar de hoogtijdagen van
het feminisme aan het begin
van de jaren zeventig. Mulisch'
roman uit 1975 werd vanuit de
feministische hoek destijds aan
gevallen, maar ten onrechte, zo
bleek uit de woorden van d'An
cona. Zij noemde 'Twee vrou
wen' gisteravond een roman die
Harry Mulisch wordt ontvangen door Hella en Freek de Jonge op zijn verjaardagspartij in het Concertgebouw.
'op een huiveringwekkende ma
nier gevoelens van vrouwen
weet te beschrijven'.
De meest humoristische spre
ker was zonder twijfel Freek de
Jonge, die nog enige woorden
van spot in zijn korte toespraak
wist te leggen: „Als je de Nobel
prijs had gekregen, was het bal
kon misschien ook vol ge
weest."
Eerste verhaal
De cassette met de romans
wordt gecompleteerd door 'De
kamer', het eerste verhaal van
Mulisch dat vijftig jaar geleden
werd gepubliceerd. In zijn slot
woorden refereerde Mulisch
nog aan dat verhaal en moest
hij bekennen dat het schrijven
ervan voor zijn gevoel nog maar
zeer kort geleden is. Ook zijn le
venshouding wist hij op een ra
ke manier te verwoorden: „Als
ik iets doe, dan wil ik dat. Een
andere verklaring kan ik niet ge
ven." En zo typeerdf
voortreffelijke manie
van zijn verjaart
waarin de sprekers
pende vraag van M
elkaar op voorbeel
hadden beantwoord
spiegeltje aan de wari
recensie louis du moulin
Concert. Radiohead. Gehoord: 13/10,
Ahoy', Rotterdam.
Radiohead, de meest alternatie
ve onder de jongere Britse
bands, had eerst helemaal niet
door dat de ongeveer 10.000
fans wel degelijk genoten van
alle avontuurlijke hoogstandjes,
zij het dan in stilte. Een uur na
aanvang gaf 'opper-Radiohoofd'
Yorke indirect toe een behoor
lijke inschattingsfout té hebben
gemaakt. Overtuigd als hij als
nog was van het Hollandse en
thousiasme erkende Yorke na
de derde (en meest curieuze)
toegift 'Trickster' dat Radiohead
nog moest wennen aan de
grootschaligheid die het meest
recente (derde) album 'OK
Computer' heeft veroorzaakt.
Want het eigenzinnige kwintet
uit Oxford mag dan als voorpro
gramma (van onder meer
R.E.M.) geregeld voor ware
mensenzeeën hebben opgetre
den, zelf als hoofdact overtui
gen is toch wel even een zwaar
dere klus. Temeer daar Radio
head bovenal slepende luister-
muziek zonder ferme uitroepte
kens produceert.
Bij Radiohead tekent anti
held Thom Yorke zo'n beetje in
zijn eentje voor het aanwezige
kijkgenot. Vooral door half
spastisch met z'n armen te
zwaaien en a la Iggy Pop met
z'n hoofd te tollen. Zijn vocale
talent is daarnaast gelukkig nog
heel wat groter dan z'n gevoel
voor show: welbeschouwd do
mineert Yorke met steeds wisse
lend stemgebruik vrijwel voort
durend het algehele groepsge
luid, dat 'live' eigenlijk alleen
een paar tikkeltjes pompeuzer
is dan in de huiskamer. Zou een
ander zijn veelal onorthodoxe
teksten (flarden uit dromen,
conversaties, observaties) zin
gen, dan valt meteen de unieke
'Radio-actieve' lading weg.
John Denver 1943-1997
De gisteren door een vliegtuig
ongeval omgekomen zanger,
gitarist en componist John
Denver heeft zich gedurende
zijn hele muziekcarrière inge
zet voor het milieu en tegen ar
moede en honger, ook toen hij
een van 's werelds topsterren
was.
Zijn beroemdheid als zanger
gebruikte hij als middel om de
ze problematiek onder de aan
dacht van de mensen te bren
gen. De titels van enkele van
zijn beroemde liedjes verwijzen
ook naar milieu-acties:
Windsong, Earthsongs, Rocky
Mountain High en Calypso,
een hommage aan de Franse
zee-onderzoeker Jean-Jacques
Cousteau. Hij richtte zijn eigen
milieu-actiegroep op: de
Windstar Foundation.
Denver werd op 31 december
1943 als Henry John Deut-
schendorf jr. geboren in Rosell
in de Amerikaanse staat New
Mexico. Het gezin verhuisde
veel omdat zijn vader bij de
luchtmacht zat. Daardoor had
John weinig gelegenheid voor
het opbouwen van duurzame
contacten. „Eigenlijk had ik
in hem. Hij maakte nc
cd's in eigen beheer,
Europa op de markt fa
In 1995 maakte hij in
werking met Sony no{
te tournee om een du
promoten waarvan dt
brengst ten goede tav;
de New York Zoologic
ty, die zich inzette
houd van de reuzenp;
die gelegenheid maal
delijk dat hij nog steec
had in het maken van
en het geven van com
maar dat al het gedoe
heen - hotels, reizen,
views - hem „de strot
kwam".
Onlangs gaf hij het sta
voor de actie „Plant-it
die de mensen over dt
reld oproept voor het
zoveel mogelijk bome
ten „om te herstellen
wereld heeft vernietigt
Behalve zijn inzet voo:
leefbaarder wereld ha;
maar één hobby: vlieg
wel hij grote vliegervai
werd deze liefhebberij
noodlottig.
amsterdam hans brok
Ze komt de Amsterdamse repe
titieruimte binnen op de ma
nier zoals iedereen haar kent.
Sylvia de Leur lacht en giechelt.
Blonde krullen, pittig rode lip
penstift op, beige trenchcoat en
rode schoenen. Ze begint
meteen tegen de aanwezigen te
praten. De ruimte vult zich als
vanzelfsprekend met gezellige
drukte. Maar achter die 'perfect
zittende jas', zoals ze haar
ogenschijnlijk opgewekte hu
mor omschrijft, gaan diepe dra
ma's schuil. Ze leefde een leven
dat ze nu pas, na 64 jaar, ten
volle durft te ontvouwen: in een
boek en in een theatersolo over
de vrouw, van wie ze niet los
kon komen, haar moeder.
Ze vertelt er ondanks alles
met een merkwaardig lichte
toets over. Over haar jeugd in
het Poolse Breslau, de oma met
de zweep, de Peitsche, en de al
tijd afwezige ouders, allebei ar
tiest. Over de zware danslessen,
die ze van haai- moeder moest
nemen, de succesvolle ballerina
Hertha Sommer. Over haar reis
naar het Westen in 1948, de ver
woestingen van de oorlog en
tenslotte de ongewenstheid in
Nederland. De discriminatie, de
hoon over haar Duits, Pools en
Russisch en vooral het alcohol
misbruik van haar moeder, dat
haar uiteindelijk tot de moeder
van haar moeder maakte.
Zeppelin
Haar vader wilde een kind. Ilaar
moeder per se niet. Er kwam
een kind. Het werd met een
tangverlossing op de wereld ge
zet. Haar moeder leed veel pijn
Sylvia de Leur tijdens haar solovoorstelling als haar moeder.
en verfoeide alleen daarom al
haar dochter. Een gebeurtenis
waar de vrouw in de voorstel
ling diverse keren pathetisch in
half Duits over jammert. „Toen
ik werd geboren was ik heel le
lijk, ik had een kop als een zep
pelin", aldus Sylvia de Leur.
„Mijn moeder moest niks van
mij hebben. Ze had ook geen
melk en wilde me bovendien
helemaal niet voeden.
In de voorstelling zegt moe
der De Leur tegen haar dochter:
„Ik heb je zó aan oma gegeven.
Ik zeg, hier heb je een kind. En
die was daar blij mee, die vond
dat wel leuk." Dat ze vervolgens
foto gpd/emiel van lint
met de zweep zou worden op
gevoed wist de kleine Sylvia nog
niet. De Leur: „Mijn grootmoe
der was een Wit-Russin. Ze was
de Poolse taal wel machtig maar
sprak die alleen als ze vloekte.
Dat heb ik nooit verstaan. Maar
het klonk altijd zó leuk. Dan
ging het van rotsjeketieketekie-
kekotsch. Dan wist ik wel hoe
laat het was. Ik ben vorig jaar
nog eens terug geweest naar dat
huis waar we woonden. De ver
rotte vloeren, de kleine kamer
tjes. Het was iets vreselijks."
Toen Breslau geannexeerd
werd, ging het gezin met de
laatste trein naar het westen.
Via het platgegooide Dresden,
waar nog steeds bommen op
vielen, kwamen ze terecht in
Karlsbad, Tsjechoslowakije. Een
knooppunt van lijnen van en
naar de Balkan. Opnieuw raak
ten ze in een bombardement.
Terwijl haar ouders werkten bij
het veldhospitaal van het Rode
Kruis stond zij driehoog voor
het raam en zag de bommen
vallen.
Drank
De relatie met haar moeder
werd in de loop der jaren steeds
slechter. Toen ze vijf was had
haar moeder een balletschool,
maar die liep niet al te best, me
de door haar vele drinken.
„Mijn moeder zei 'we krijgen te
weinig voedsel, je moet mee
werken'. Toen begon de ellen
de. Ik trainde zes, zeven uur per
dag, bloed in de schoenen." Op
eigen verzoek leerden acroba
ten haar een nummer. Ze zocht
naar een manier om zich van
haar moeder los te maken. Op
haar zesde deed ze een acroba
ten-act, die ze jarenlang is blij
ven doen. In haar boek staat
een foto van De Leur als zesjari
ge: dubbelgevouwen achter
over.
Ze begreep allengs dat haar
moeder alcoholiste was. „Tij
dens een voorstelling is ze inge
stort. Ik heb haar samen met
mijn vader weg moeten sle
pen." Haar vader ging door met
werken: Sylvia moest op haar
moeder te letten. „Dat was ver
schrikkelijk. Ze werd suïcidaal,
wilde schreeuwend uit het raam
springen. Dan moest ik haar te
genhouden, als tienjarig meisje.
Je geestelijke bagage wordt dan
toch wel tamelijk zwaar. Daarna
begon de strijd pas goed. Jaloe
zie. Mijn moeder, die de diva
bleef, kon niet verwerken dat ik
een eigen act had. Toen heb ik
me al een beetje van haar los
gemaakt. Alles wat ik aan kon
pakken, pakte ik ook aan om de
afstand tot mijn moeder te ver
groten. Ik trainde zo hard ik
kon. In de hoop dat het me ver
der van mijn moeder zou bren
gen."
Na een jaar of vijf moesten de
buitenlanders Tsjechoslowakije
verlaten. De Leur kwam in Ne
derland, berooid, met niet meer
dan in een klein koffertje past.
Ze arriveerde in een land waar
van ze de taal niet machtig was.
Een paar keer trad ze nog op in
Amsterdam met haar acroba
ten-act, maar ze werd er te oud
voor, ze kon het trainen niet
meer opbrengen. Ze moest naar
school.
De Leur: „Ik sprak Duits, Rus
sisch en Tsjechisch, maar geen
Nederlands. Ik begon onmid
dellijk de discriminatie te voe
len. De talen die ik sprak waren
doorspekt met een soort Duits
accent. En dat werd me door ie
dereen kwalijk genomen. Dus ik
wéét dat Nederland discrimi
neert. Dat heb ik aan den lijve
ondervonden."
Haar moeder gi
meer drinken. „Ze ha
een balletschool in
maar de drank rich!
gronde. Dit toneelstu
de manier waarop
handelde. De enorme
lingen, de misvers!
onwil, de haat, de i
de jaloezie. En haari
tisticiteit. In de laatsi
die grootsheid er nif
kon er alleen nog o1
Net als ik." Ze lach!
op toneel ook
doen."
Dan, onmiddellijk
eus: „Het lachen 1
vermoord, maar hei j
mij als een tweede!
het lachen heb ik hel
Door te doen alsof
natuurlijk een gren
eens tegenaan moest
gebeurde, toen in ééi j
zoon overleed, mijn
mijn beste vriend. Df
nen van wie ik het m
En vervolgens nog
ding, waarin mijn d( -
om bij haar vader i
Toen was het compli
„Ik heb nog event
matische piloot ge*
het was over. Ik bem
te huis weggelopen
pijn en moeite heb
de depressie gewrö
jaar heb ik niet g?
mijn moeder in 199
en ik dacht:'en nu r o
gebeuren'. Eindelijk
vrijheid om dit te
dacht, nu wordt het
bagage af te leggen
lang genoeg mee m»
ceren." i
Ballingen mogen
Gloria Estefan
MEXico-STADZangeres Glo
ria Estefan is berispt door de
harde kern van Cubaanse
ballingen in Miami. Vorige
week werd zij geweerd op de
eerste beurs van Latijns-
Amerikaanse muziek. De Cu
baanse ballingen dreigen de
bedrijven van Estefan en
haar echtgenoot Emilio te
boycotten, omdat de zange
res volgens de 'ultra's' nog
altijd geheime belangen in
de muziek op het eiland zou
hebben. Zelfs is voorgesteld
Gloria Estefan. foto archief de tege' met ster en naam
van de zangeres op de acht
ste straat in Miami weg te
halen. In Miami wonen bijna
een miljoen Cubanen, van wie de meesten fanatiek anti Fidel
Castro zijn. Het echtpaar Estefan heeft meerdere malen haar af
grijzen van het socialistisch regime in Cuba laten blijken.
maar twee vrienden op wie ik
kon bouwen:
mijn gitaar en
de natuur",
zei hij eens in
een interview.
In het midden
van de jaren
vijftig begon
Denver op te
treden als
zanger. Zijn
artiestennaam
ontleende hij
aan de stad in
de Rocky
Mountains
waar hij zich
later zou ves
tigen. Zijn stijl
kenmerkt zich
als een meng
sel van coun
try-, folk- en popmuziek. In de
jaren zeventig bereikte zijn car
rière, die in totaal meer dan
twee decennia zou omspan
nen, het hoogtepunt. Voor vijf
tien van zijn albums kreeg hij
een gouden plaat, voor acht
een platina schijf. Zijn LP 'John
Denver's Greatest Hits' is nog
steeds een van de best ver
kochte albums van de platen
maatschap
pij RCA:
meer dan
tien miljoen
exemplaren
gingen over
de toon
bank.
Denvers
grootste
hits zijn Ta
ke me Ho
me, Coun
try Roads
(1971),
Rocky
Mountain
High
(1973), An
nie's Song
(1974), Lea
ving on a
Jetplane (dat ook met succes
vertolkt werd door het trio Pe
ter, Paul and Mary) en Thank
God I'm a Country Boy. Hij had
een eigen televisieserie en in
1977 speelde hij een van de
twee hoofdrollen in de film Oh
God!
De laatste jaren zagen de pla
tenmaatschappijen niets meer
