'Ziekenfonds niet uit te legge|
Scooter maakt steeds meer slachtoffi
Feiten &Meningen
Vrije hand is voor
saneerders Indonesië
niet erg waarschijnlijk
Varkensboek is meer encyclopedie dan lekker leesvr
MAANDAG 13 OKTOBER 1997
_Vf
Heilige huisjes zijn onder Soeharto veilig
Hoewel de Indonesische economie
ogenschijnlijk gezond is, sluimert on
derhuids een gevaarlijk virus: vriendjes
politiek. Nu Jakarta onder druk van de
roepia-crisis de hulp heeft ingeroepen
van het Internationale Monetaire Fonds
(IMF), doet zich een gelegenheid voor
het virus aan te pakken. Economen en
analisten hopen dat president Soeharto
deze kans grijpt. Ze vrezen echter dat de
heiligste koeien opnieuw buiten schot
blijven.
Toen de munten in Zuidoost-Azië af
gelopen zomer harde klappen opliepen,
gaf premier Mahatir Mohammad van
Maleisië vuige geldspeculanten de
schuld. Spoedig won echter de overtui
ging veld, dat de speculanten slechts
hadden gereageerd op zwakke plekken
in de economieën van de getroffen lan
den. Ze kampen - de een wat erger dan
de ander - met een kwetsbare banksec
tor, een grote buitenlandse schuld en
allerhande vormen van corruptie. Indo
nesië vormt daarop geen uitzondering.
Om de val van de roepia te stuiten liet
Bank Indonesia de koers half augustus
over aan de wisselmarkt, terwijl de re
gering een maand later een bezuini
gingspakket op tafel legde. De financië
le en aandelenmarkten vonden dat ech
ter te mager en de roepia bleef achteruit
sukkelen.
Dat sukkeldrafje werd echter een ra
zende galop, waardoor de Indonesische
munt vorige week maandag een diepte
punt bereikte. Voor een Amerikaanse
dollar moest toen 3.850 roepia worden
neergeteld. In vergelijking met 1 januari
had de roepia de helft van zijn waarde
verloren.
Niet internationale speculanten ver
oorzaakten deze laatste opdoffer, maar
Indonesische bedrijven. Die hebben
een buitenlandse schuld van bijna 60
miljard dollar. Tien tot 20 miljard daar
van moet binnen enkele maanden - en
op z'n best over een jaar - worden afge
lost. Die bedrijven kopen dus als razen-
den dollars op, terwijl bezitters van de
greenback hun schat veilig achter slot
en grendel houden. Dat maakt de Ame
rikaanse munt schaars, waardoor hij
steeds duurder wordt. Anders gezegd:
de roepia wordt steeds minder waard.
Om het tij te keren, besloot president
Soeharto woensdag de hulp in te roe
pen van het Internationale Monetaire
Fond (IMF) en de Wereldbank. Minister
Mar'ie Muhammad (financiën) en gou
verneur Soedradjad Djiwandono van
Bank Indonesia moeten de presidentië
le beslissing handen en voeten gaan ge
ven. Oudgediende Widjojo Nitisastro
kreeg van Soeharto opdracht het geheel
te coördineren.
Het zijn karakteristieke Soeharto-be-
sluiten. Aan de ene kant laat hij al jaren
toe dat zijn familieleden en vrienden
met subsidies, monopolies en oligopo
lies de werking van de vrije markt ge
weld aandoen. Anderzijds zegeviert zijn
gezonde verstand als de nood werkelijk
aan de man komt. Met Widjojo, Mar'ie
en Soedradjad heeft Soeharto een art
sen-trio ingeschakeld dat niet houdt
van stinkende wonden. Vrije concur
rentie is hen liever dan vriendjespoli
tiek. In een reactie veerden de roepia en
de beurs van lakarta de afgelopen da
gen weer iets op.
Vooral Widjojo (70) heeft zijn sporen
verdiend. Toen hij net aan de macht
was, zette Soeharto in 1966 een team
technocraten aan het werk om de
stuurloze economie weer op koers te
krijgen. De groep - bekend geworden
als de 'Berkely Maffia', naar de Ameri
kaanse universiteit waar de leden waren
geschoold- ontwierp een beleid dat
van Indonesië een nieuwe economische
tijger maakte. Een van die technocra
ten, oud-minister Emil Salim, bena
drukte eerder dit jaar in een Australisch
vakblad dat Widjojo Nitisastro hun on
betwiste leider was. „We noemden hem
lurah (dorpshoofd), en dat doen we nog
steeds", aldus Salim.
Dat de lurah weer van stal is gehaald,
heeft onder economen en analisten dan
ook tot enthousiasme geleid. Volgens
hen is het geld dat het IMF kan fourne
ren maar bijzaak. Naar verwachting is
het ook niet meer dan zes miljard dol
lar. Weinig in vergelijking met het veel
ziekere Thailand, dat een reddingsboei
van 17,2 miljard dollar kreeg toegewor
pen.
Belangrijker is volgens veel waarne
mers dat rotte plekken worden wegge
sneden. De vooraanstaande econoom
Kwik Kian Gie zei het in een interview
zo: „We hebben te maken met moreel
verval, corruptie en nepotisme. Die vor
men allemaal de basis van onze benar
de economische situatie, en stuk voor
stuk steken ze hun smerige koppen op."
Vanaf vandaag gaan de Indonesische
en de IMF-specialisten sleutelen aan
een pakket financiële hulp en andere
maatregelen. Kwik Kian Gie en anderen
hopen vurig dat dat resulteert in gron
dige hervormingen. Ze denken niet in
de laatste plaats aan het slachten van
's lands heiligste koeien, die bij de be
zuinigingsronde van vorige maand nog
de dans ontsprongen: de zwaar gesubsi
dieerde Timor, de 'nationale' auto van
Soeharto's zoon Tommy, en de miljar
den verslindende nationale vliegtuigin
dustrie IPTN van minister Habibie
(Technologie).
Of het zover komt, valt echter te be
zien. Oud-minister van financiën Frans
Seda is er niet gerust op. „De vraag is of
Widjojo Nitisastro genoeg autoriteit
krijgt", zei hij vorige week. Anderen vin
den uitspraken van Dennis De Tray, di
recteur van het Wereldbank-kantoor in
Jakarta, een veeg teken. Deze zei dat het
er vooral om gaat Jakarta aan een vol
wassen wisselmarkt te helpen. Dat IMF
en Wereldbank zich gaan bemoeien
met specifieke projecten, acht hij on
waarschijnlijk.
Vrijdag liet de regering alvast weten
dat aan de subsidie voor Tommy's Ti-
mor niet wordt getornd. Of het IMF
daarmee akkoord gaat, moet even wor
den afgewacht.
En minister Habibie heeft al onder
streept dat het onverstandig zou zijn
om, na twintig jaar voorbereidingen, nu
het mes te zetten in de vliegtuigindus
trie. De kans is groot dat Soeharto hem
daarin opnieuw steunt. Volgens Habi-
bie-biograaf A. Makmur Makka is IPTN
immers een bedenksel van de president
zelf.
Een maand geleden zei econoom
Christianto Wibisono dat heilige huisjes
pas echt kunnen worden gesloopt als
Soeharto niet meer op het pluche zit.
Hoewel het IMF en Indonesiche tech
nocraten hun mouwen opstropen om
aan de slag te gaan, lijkt daarop nog
steeds niets af te dingen.
JAKARTA RONALD FRISART
CORRESPONDENT
TOM JANSSEN
Het kon bijna niet uitblijven. Na alle publiciteit rond de
varkenspest ligt er binnenkort een boek over het varken
in de winkel met de even eenvoudige als ladingdekken-
de titel 'Het Varken'. Het boek van schrijver Anno Fok-
kinga wil in 190 bladzijden, waarvan een groot deel op
gaat aan illustraties, een compleet overzicht geven van
alle facetten van het varken. Dat lukt uiteraard niet,
waardoor het boek soms meer een prachtig geïllu
streerde encyclopedie is, dan een lekker leesboek dat je
meevoert in de wereld van het varken.
Dat is jammer, want het varken is het meest onder
schatte dier in onze maatschappij. Qua intelligentie kan
een varken zich meten met mensapen en in menig land
weten ze dat de varkens meer vuil opruimen dan de
vuilnisman.
Momenteel kan het varken zich verheugen in een mas
sale golf van medelijden, nu zichtbaar wordt in welke
mate dierenwelzijn wordt opgeofferd aan economische
rentabiliteit. Fokkinga geeft daar aardige voorbeelden
van in zijn boek. Varkens zijn sociale dieren met een
grote nieuwsgierigheid. Die behoeften kunnen ze niet
bevredigen als ze liggen vastgebonden in een stal. Bo
vendien is een varken een zindelijk dier, dat nooit in
zijn eigen mest zal gaan liggen. Dat moeten ze in de stal
wel en het staartbijten, veel water drinken en korte le
ven dat ze leiden zijn allemaal symptomen van het feit
dat de dieren zeer ongelukkig zijn.
Fokkinga beschrijft in het boek hoe de varkens vroeger
door varkenshoeders geweid werden in de bossen. Die
vrijheid en natuurlijke biotoop voor varkens, als af
stammelingen van het wilde zwijn, raakten in de knel
door ontbossing en voortschrijdende landbouw. Om
varkens op stal te houden werden speciale rassen ge
fokt. Die ontwikkeling heeft zich doorgezet tot onze
tijd. Ook de transformatie van de varkens van spekvar-
ken, grote zeer zware varkens met een dikke spekhuid,
tot vleesvarken wordt beschreven in het boek.
Jammer is alleen dat dit niet systematisch gebeurt. Fok
kinga verliest zich in een veelheid aan feitjes die vaak
nog eens herhaald worden in andere hoofdstukken. Bo
vendien ruimt de schrijver nogal veel ruimte in voor
bijvoorbeeld anatomie, de parasieten en ziekten die
een varken kan krijgen en de genetica. Allemai
die elke geïnteresseerde vrij gemakkelijk zelf bi
kan zoeken. Het hoofdstuk over de geschiedei|
het varken en hoe het als huisdier zijn weg ovt
reld vond, blijft wat aan de dunne kant. Dat isfl
wat dat zijn juist de interessante en nog nauvvT
schreven feiten rond de varkens. Aan dat maiJ
meer hoofdstukken, bijvoorbeeld over de voeJ
van historische wetenswaardigheden gaan al sf
in een bespreking over het spijsverteringskanal
voedingsstoffen.
Al met al zou Fokkinga een tijdje langer over h
hebben moeten doen. Dat had een minder qui
tenschappelijk en ieuker leesboek opgeleverd
Anno Fokkinga: Het Varken, illustraties Mai
us, uitgeverij THOTH Bussum, ISBN 906868l|
DEN HAAG PEET VOGELS
Van Boxtel (D66) trots op zijn 'eerlijkeverzekeringsplan F|
„Het kan echt", vertelt hij trots. D66-Kamerlid Roger van Boxtel (43) heeft drie maanden zitten rekenen en puzzelenk
zijn ziekenfondsplan klopt volgens hem nu tot achter de komma. „Het is eerlijker dan de huidige verzekering en hefcgt
geen cent méér.
jOP]
P
lol
Zorgspecialist Van Boxtel wil het zieken
fonds moderniseren: de huidige werkne-
mersvefzekering met een loongrens ziet
hij liever veranderen in een verzekering
afhankelijk van het belastbare inkomen
van een huishouden. Daarbij heeft hij
voor verzekerden jonger dan 65 jaar
twee aparte inkomensgrenzen in ge
dachten: 50.000 gulden voor alleenstaan
den en 71.000 gulden voor gezinnen.
„Hierdoor gaan er mensen uit het zie
kenfonds en komen er anderen weer in.
Al met al wordt het veel rechtvaardiger
en eenvoudiger en daar gaat het ons
om", verzekert hij aan de vooravond van
de presentatie van zijn plan. Stellen met
bijvoorbeeld een gezamenlijk inkomen
van 110.000 gulden die afzonderlijk net
niet aan de huidige loongrens van onge
veer 60.000 gulden zitten, zijn nu ver
plicht ziekenfondsverzekerd. „Die twee
verdieners gaan eruit met dit plan", al
dus Van Boxtel.
Andere groepen profiteren omdat zij in
het ziekenfonds terecht kunnen, zoals de
groentenboer om de hoek die zijn hoofd
boven water probeert te houden. „Vooral
kleine zelfstandigen winnen met ons
plan, maar ook studenten. Die zijn vorig
jaar wel uit het ziekenfonds gegaan,
maar kunnen er dus zo weer in."
Een aparte, lagere inkomensgrens voor
alleenstaanden kan volgens de Demo
craat voordelig zijn. „Zij betalen vaak re
delijk veel inkomensafhankelijke premie
bovenop de vaste premie die iedereen
moet betalen", legt Van Boxtel uit. „Met
mijn grens van 50.000 gulden krijgen ze
iets eerder de gelegenheid de particulie
re markt op te gaan, waar ze goedkoper
uitkunnen zijn."
Het aantal fondspatiënten daalt door het
D66-plan van ruim negen miljoen nu
naar zo n acht miljoen. Critici zullen
zeggen dat met het vertrek van jonge
- dus doorgaans gezonde - alleenstaan
den en tweeverdieners de solidariteit in
het fonds in gevaar komt. Zij betalen im
mers mee aan de dure zorg die ouderen
met bijvoorbeeld alleen AOW nodig heb
ben.
Om dergelijke bezwaren voor te zijn
heeft Van Boxtel een dikke bijlage met
berekeningen waaruit blijkt dat zijn zie
kenfondssysteem niet tot hogere pre
mies leidt. Een belangrijke reden daar
voor is dat de rijksbijdrage, goed voor
een kwart van de inkomsten van de zie
kenfondsen, wordt gebruikt voor één
miljoen minder mensen. Per zieken
fondsverzekerde stijgt de rijksbijdrage
dus met ruim 10 procent. Daardoor hoe
ven ook particulier verzekerden niet
méér te gaan bijdragen aan de zieken
fondskassen. Dat gebeurt nu via de toe
slag MOOZ.
Voor een totale vernieuwing van het
fonds is volgens de D66'er de tijd nog
niet rijp. „Het is nog niet zo lang geleden
dat staatssecretaris Simons in één klap
een basisverzekering wilde invoeren,
maar zijn plan zag mislukken. Het enige
wat ik wil is een duidelijk ziekenfonds.
Mijn vader met AOW en een gewoon
pensioen moet begrijpen waarom hij
niet in het ziekenfonds zit en zijn buur
man die miljonair is, maar op papier
nauwelijks inkomen heeft, wél."
„Met dit plan willen we dat de si
schouders de zwaarste lasten drjf
Maar het wordt echt geen armeir
dat is onzin. De inkomensgrens!
zinnen gaat zelfs omhoog", verdt
D66'er zijn voorstel al bij voorbar
als we het ziekenfonds hebben
niseerd kunnen we weer gaan pir
over een mogelijke basisverzekelil
Het liefst ziet Van Boxtel, tevens»
fractievoorzitter van D66, dat zijji
een regeerakkoord van een everlr
tweede paars kabinet terechtkon
dit moment denken de twee anl
geringspartijen nog totaal verse»
over het ziekenfonds. De PvdAlf
uitbreiden, terwijl de WD voort
fing pleit. „Waar andere part ij err1
in de stress schieten door hun icT
kijken wij naar de onrechtvaardj
die al zo lang in het ziekenfonds!'
Wij vinden dat je eerst moet opll
wat mensen op straat niet meerfli
pen."
DEN HAAG MARGIT KRANENBURG
Blijvende spraak- en evenwichtsstoornis
sen, dwarslaesies en zelfs dodelijke onge
lukken. Ziedaar de schrijnende gevolgen
van de opmars van de brom- en
snorscooters. Deze simpel op te voeren
tweewielers maken steeds meer en steeds
ernstiger slachtoffers. Mede om die reden
worden bromscooters en brommers vanaf
1999 van het fietspad verbannen naar de
gewone rijbaan.
Vorig jaar raakten volgens Veilig Verkeer
Nederland (WN) 2.238 mensen ernstig ge
wond bij ongelukken met bromfietsen en -
scooters. Dat is een stijging met ongeveer
vijf procent ten opzichte van '95, toen 2.129
ernstig gewonden vielen te betreuren. Die
toename staat haaks op de algemene daling
van het aantal gewonden in het verkeer.
Het aantal dodelijke slachtoffers bij brom
fietsongelukken daalde weliswaar van 118
naar 107, maar ook dat blijft achter bij an
dere groepen verkeersgebruikers.
Brom- en snorscooters zijn volgens WN-
woordvoerder Bert Woudenberg - letter
lijk - kinderlijk eenvoudig op te voeren. Een
béétje technisch aangelegde jongere tovert
zijn tweewieler in een handomdraai om in
een scheurijzer. Met behulp van alom ver
krijgbare opvoersets kan zelfs een snorfiets,
die normaal niet harder dan 35 kilometer
per uur mag rijden, worden veranderd in
een halve motor die snelheden tot tachtig
kilometer per uur haalt.
„De constructie van die dingen is daar hele
maal niet op berekend", zegt Woudenberg.
„Dat levert levensgevaarlijke toestanden op
voor zowel berijders als andere weggebrui
kers." Snorfietsen mogen zich echter ver
heugen in een gestaag stijgende populari
teit. Vooral het feit dat een helm voor de be
rijders niet verplicht is, maakt deze veelal
Italiaanse tweewielertjes tot een gewild al
ternatief voor de brommer en bromscooter.
De gevolgen zijn wekelijks terug te zien in
de ziekenhuizen. Voor neuroloog A. van
Spreeken van het Franciscusziekenhuis in
Roosendaal was vorige week de maat vol.
Nadat hij voor de derde keer in twee jaar
tijd was geconfronteerd met een dodelijk
slachtoffer van een bromscooter, stuurde
hij een open brief aan de regionale pers met
de oproep om brommers en bromscooters
van de fietspaden te weren en naar de ge
wone rijbaan te dirigeren.
„Het snelheidsverschil met fietsers is te
groot geworden. Een botsing kan nu echt
fataal zijn, waar het vroeger bij schaafwon
den of botbreuken bleef", zegt Van Spreek
en. Hij heeft de afgelopen jaren een stroom
van slachtoffers van ernstige ongelukken
met bromscooters aan zich voorbij zien
trekken. Een deel daarvan ziet hij nog gere
geld in de spreekkamer. „De lichamelijke
schade is vaak blijvend. Die varieert van een
dwarsleasie tot spraak- of evenwichtsstoor
nissen en van een sterk verminderde intelli
gentie tot veranderingen in de karakter
structuur die mensen prikkelbaar en insta
biel maken. Trouwens, ook de scooterrij
ders zelf worden vaker slachtoffer van bot
singen met rechtsafslaand verkeer dat hen
door hun hoge snelheid niet op tijd ziet na
deren."
De Brabantse neuroloog vindt een gewillig
oor voor zijn oproep om fietsers van brom
fietsers te scheiden. Hij werd zelfs op zijn
wenken bediend, want het ministerie van
verkeer en waterstaat heeft inmiddels een
overeenkomst gesloten met de wegbeheer-
ders (provincies, gemeenten en water
schappen) die exact zo'n scheiding moge
lijk maakt. Vanaf '99 zijn bromfietsers op 50
oki
i J 'vv
km-wegen aangewezen op de gew g
baan. Proeven in Den Haag, Apeldi 0(j
Tiel hebben uitgewezen dat het aai
gelukken met letsel hierdoor met zi
procent kan worden teruggedrongi gi
km-wegen buiten de bebouwde ko
den brommers nog wel verwezen i Eii
fietspad.
Ook op andere fronten bindt de oven
strijd aan met het groeiende aantal no
lukken met bromfietsers. Zo is vori 3e
een 'snorfietsconvenant' gesloteni 's
Nederlandse vereniging voor de Ri 111
Automobiel-Industrie (RAI). Op gr
van leveren de Nederlandse impor p.
gens RAI-woordvoerder R. Grolléa C1
tailhandel alleen nog snorfietsen (j
zo'n 15.000) die moeilijk zijn op te er
Die regeling loopt vooruit op de bi: a\(
twee jaar in te voeren Europese ric
de industrie verplicht de tweetaktn
zo te construeren, dat opvoeren te»
bijna onmogelijk wordt. [J(
„We zullen dit probleem goed one ,ar
trole krijgen", stelt Grollé optimisi e h
Hoewel het 'snorfietsconvenant'v
nog op basis van wijwilligheid wei
de branche het volgens hem goed BS
voor de traditionele bromfietsen, b
die formeel buiten de afspraak val)
RAI-woordvoerder wijst verder op ln
ring van een kenteken voor brom- 35
fietsen met ingang van '99. Zo'n cc s
gistratiesysteem stelt de politie vol rs
beter in staat om te controleren of 'n
ren met de motorcapaciteit van hi 1
wieier hebben zitten knoeien. Mel
dige systeem met verzekeringspla;
dat niet goed mogelijk.
DEN HAAG ERIK VAN DER VEEN
id e
