Trein in spits duurder
'Vroeger was er weinig, en het was best zo'
u
iiljoen Nederlanders
iemt herfstvakantie
Binnenland
Voorleesvader
Borreltje heeft 750 namen
Marinevrouw moet zich
voorzichtig uitkleden
Niet-reanimerenpas
lastig voor EHBO'er
lag 10 OKTOBER 1997
aardere auto zwaarder belast
aag» Twee van drie automobilisten krijgen te maken met
zeven procent hogere motorrijtuigenbelasting als het kabi-
njn plannen doorzet zwaardere auto's meer te belasten. De
elstra heffing komt in plaats van een voorgenomen verhoging
'oi le benzineaccijns met 2,5 cent per 1 januari 1998, die door
?n notie van de WD wordt geblokkeerd. Het kabinet praat
)ei aag over de maatregel, die zou gelden voor auto's vanaf ne-
idftonderd kilo. De verhoging van de motorrijtuigenbelasting
sc 200 miljoen gulden opleveren, evenveel als de accijnsver-
ioi ig zou opleveren,
ai
Vermarkten op jacht naar mensen
opaal» Met een campagne in het onderwijs wil het Cen-
Igureau Levensmiddelen (CBL) meer interesse kweken voor
18 en in een supermarkt. De supermarkten hebben op dit
ongeveer 3000 vacatures, zo blijkt uit een enquête van de
psmiddelenkrant. Het gaat om functies op alle afdelingen
^de leiding. Dq groei van het aantal vacatures bij de super-
;ten heeft te maken met de langere openingstijden. Zo kon
28 rinkel aanvankelijk volstaan met één bedrijfsleider, nu zijn
frp ee nodig. Voor tal van andere functies geldt hetzelfde.
kan stemmachine vervangen
spjRMEERStemmen krijgt een nieuwe dimensie. Wanneer vol
de jaar de nieuwe Tweede Kamer en de ruim zeshonderd ge-
B iteraden moeten worden gekozen, zal voor het eerst ook de
-pc zijn intrede doen. Vuga Systemen, die gemeenten reeds
jet van alle benodigdheden voor een stemlokaal (van rood
od en stembiljet tot stemhokje), denkt een handige opvol
huis te hebben voor de huidige stemmachine. De ver-
o ting is dat TNO in Delft voor het eind van de maand zijn
ceuring aan het apparaat heeft gegeven. De stem-pc die ir
nwerking met Alcatel België in de voorbije twee jaar is ont-
■ld, werkt in grote lijnen zoals een computer in een biblio-
met tiptoetsen op het beeldscherm.
inburger vergiftigt roofvogels
•ïïfADEDe Limburgse politie heeft een man aangehouden
"^ns het vergiftigen van roofvogels. De man heeft vermoede-
ok fazanten uitgezet voor de jacht. De Algemene Inspectie-
t (AID) heeft bij de man potjes gevonden met het gif Aldi-
dat ook is gevonden op prooiresten in het natuurgebied De
laar bij Echt. In zijn schuur trof de AID ook wildklemmen
rikken aan. De AID neemt aan dat de roofvogels zijn vergif-
e" jm te voorkomen dat ze uitgezette fazanten vangen. De
kwam aan het rollen toen medewerkers van de AID in het
nopd twee doodzieke buizerds vonden. In de buurt van de vo-
werden de resten van een fazant gevonden, die was vergif-
,e net Aldicarb.
J
anden goed voor 1,2 miljard schade
aag» Voor het eerst in de jaren negentig is het aantal bran-
ji terk gestegen. In 1996 woedden er 55.000, bijna twintig
int meer dan in 1995. De totale schade van de branden
t becijferd op 1,2 miljard gulden, zeventien procent meer
n 1995, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. Vorig
iteeg vooral het aantal buitenbranden sterk met zestig pro
pten opzichte van 1995. In de helft van deze gevallen bleek
n t in het spel. Bij buitenbranden moet worden gedacht aan
b|i bos- en heidebranden. In twee jaar tijd was sprake van
jtj erdubbeling, mede door de droogte. Grote branden vorm-
iog geen drie procent van alle vuren, maar de schade er-
miljoen gulden, bleek echter goed voor ruim de helft
e totale financiële schade.
daat opgepakt wegens xtc-handel
tDAM» Opnieuw is een in Duitsland gelegerde militair op-
16 et wegens xtc-handel. De man vérblé'^f echter niet in de
df rlandse basis Seedorf, waar vorig jaar zeventien militairen
pgepakt wegens pillenhandel. Volgens persofficier Besier
e militaire strafkamer zijn er geen aanwijzingen voor een
[Ëjde Seedorf-affaire. De man werd opgepakt in de jacht op
tc-bende, waarbij de afgelopen twee weken bij huiszoekin-
1 Gelderland, Zuid-Holland en Brabant onder meer zeven
met grondstoffen voor xtc-tablettèn zijn gevonden, alsme-
,000 xtc-pillen en twee vuurwapens.
|nenpoolers moeten museum redden
[Ni Het Kamper Tabaksmuseum heeft twee banenpoolers
trokken om een einde te maken aan het kwijnende be-
van de cultuurhistorische en toeristische attractie van de
lestad. De gemeente heeft eenzelfde oplossing gekozen
de nog goed draaiende sigarenfabriek De Olifant. Daar
een banenpooler die een opleiding krijgt tot ambachtelijk
mmaker. Kampen kent sinds anderhalve eeuw een tabaks-
itrie. Het museum biedt een unieke brede collectie van wat
die periode aan sigaren en andere tabak is geproduceerd,
langstelling is in de loop van de tijd in het slop geraakt,
'ee jaar valt de beslissing of het Tabaksmuseum zelfstan-
blijven bestaan, of dat de collectie overgaat naar de per-
;nte presentatie van het Stedelijk Museum.
tO-NCW: Werkloze snel aan de slag
De werkgeversorganisaties VNO-NCW streeft ernaar ie-
:n die werkloos raakt binnen een jaar aan een baan of scho-
Rutolaats te helpen. Voorzitter Blanker! vindt een voorstel
ileloe van de Europese Commissie 'een zeer goed idee' en
ikt niet alleen zijn achterban (de grote en middelgrote on-
tningen) hierop aan, maar tevens het kabinet en de vak-
len. Binnenkort praat VNO-NCW met het kabinet over de
tflandse inbreng op de 'Banentop' dit najaar. De werkgevers
*pn dan duidelijk dat zij geen Europese streefcijfers willen
'jaan tallen banen. „Als je uiteindelijk iets lager uitkomt, word
lar op afgerekend. Zonder oog voor de inspanningen die wel
wordt weer een grote uit-
/ohvanneer volgende week
eelerfstvakantie aanbreekt,
igteer 450.000 Nederlanders
vn de gelegenheid te baat
ï.ien korte vakantie in het
gijüand, verwacht de ANWB,
ocjg eens ruim een hlaf mil-
tojaat op vakantie in Neder-
nflf.
eijbetekent files, vooral om-
m uittocht samenvalt met
rw werkzaamheden op
nfen wegen. Zo is de Al2
;e|lt-Arnhem ter hoogte van
ton vanaf vanavond negen
g"Pt en met maandagoch-
ïir(uiterlijk) half zes nage-
- fgesloten. Er blijft in bei-
'htingen één rijstrook
politie adviseert het ver
ft te rijden. Begin vorige
I werd de snelweg al een
nde afgesloten. Dat leid-
'lange file's.
Een andere afsluiting is die
van de A4 Amsterdam-Den
Haag. De snelweg is sinds
maandag al elke nacht ge
stremd tussen knooppunt Bur
gerveen en Zoeterwoude. Op de
A27 Gorinchem-Breda wordt
het verkeer vanaf vanavond ze
ven uur tot morgenochtend zes
uur ter hoogte van Oosterhout
over de vluchtstrook geleid. Ver
der zijn er omleidingen bij de
Calandbrug bij Rotterdam en
op de N37 Meppel-Duitse grens
tussen Hoogeveen en Holsloot.
Overigens lopen de vakantie
gangers ook in het buitenland
het nodige oponthoud door
werk aan de weg op. In Duits
land is de A2 tussen Hanover en
Berlijn 'een groot lint van rij
strookversmallingen en afzet
tingen', aldus de ANWB en poli
tie. Dat geldt ook rond Stuttgart.
Bovendien is het in Duitsland
extra druk door de vakantie die
begint in Noord-Rijnland-West-
falen.
-
ijsselmeer» Vissers van de WON 38 uit de gemeente Wonseradiel haalden ondanks de stormachtige wind gisteren de netten binnen bij de afsluit
dijk. Zoals altijd kregen de vissers gezelschap van een horde meeuwen, die ook wel een palinkje lusten. foto anp peter wouda
Volgens NS is op sommige trajecten 'de grens bereikt'
Reizigers die niets te zoeken hebben in de ochtendspits,
moeten naast de auto nu ook de trein gaan mijden. De
Nederlandse Spoorwegen kunnen de drukte in die uren
steeds moeilijker aan. Tariefsverhogingen per 1 januari
van anderhalf tot zeven procent en een beperking in het
kaartgebruik voor gezinsleden van houders van NS- en
OV-jaarkaarten moeten wat Tucht' gaan scheppen.
den haag cpd
Gewone enkele reizen en re
tourtjes worden zo'n anderhalf
procent duurder. Gebruikers
van trajectkaarten zullen echter
tegen een forsere prijsverhoging
aanlopen, afhankelijk van soort
en afstand tot wel zeven pro
cent. De voordeelurenkaart, die
veertig procent korting geeft op
reizen na de ochtendspits, blijft
nog gespaard. De prijs gaat per
1 januari niet omhoog, net zo
min als die van het kinderkaart
je Railrunner.
Ook gezinsleden van NS- en
OV-jaarkaarthouders krijgen
minder goedkope reismogelijk
heden. De houders kunnen
naast de eerste, dure kaart (mi
nimaal 5.000 gulden) nog steeds
voor 700 gulden per stuk extra
kaarten kopen, maar vanaf juni
zijn deze gezinskaarten niet
meer geldig in de ochtendspits.
De NS schatten dat ongeveer
10.000 mensen daarmee te ma
ken krijgen.
Het aantal reizigers in de och
tendspits groeit nog steeds, dit
jaar met 8 procent. Tijdens deze
drukke uren pakken ruwweg
zo'n 250.000 mensen de trein.
De NS gebruiken al langere trei
nen en hebben ook het aantal
treinen per uur uitgebreid,
maar 'hier en daar is de grens
van de mogelijkheden bereikt',
aldus een NS-woordvoerder.
den haag Wim Kok was gisteren even geen leider van het kabinet, maar van een kleuterklasje. Tijdens een
werkbezoek aan de Vliegerschool in de Haagse Schilderswijk greep de premier een boek en begon de kleuters
voor te lezen. De leerlingen vonden het best. foto anp ed oudenaarden
Het gaat vooral om trajecten in
de Randstad.
De flinke tariefsverhogingen
voor trajectkaarten hebben al
tot een boze reactie van de
Consumentenbond geleid. Vol
gens de NS-woordvoerder heeft
het bedrijf echter geen keus:
„We moeten onze eigen broek
ophouden. Het is daarbij een
groot probleem dat veertig pro
cent van de treinen buiten de
spits stilstaat. Dat maakt de kos
ten hoog en daarom gebruiken
we het prijsinstrument. We ho
pen zo het recreatieve verkeer
uit de spits te halen, ook door
het nog aantrekkelijker te ma
ken om in de daluren te reizen."
Van Aartsen
wijkt niet voor
varkensboeren
den haag gpd
Minister Van Aartsen van land
bouw weigert terug te komen
op zijn voornemen de varkens
stapel met een kwart in te krim
pen. Tijdens de behandeling
van zijn begroting wees Van
Aartsen zowel de gisteren, ge
presenteerde gematigder plan
nen van de boeren zelf van de
hand als een voorstel van het
CDA om zijn plan in te trekken.
Van Aartsen wil de inkrim
ping bereiken door alle varkens-
boeren 25 procent van hun 'var
kensrechten' af te pakken, de
boeren zelf vinden vijftien pro
cent wel genoeg. Van Aartsen
laakte de late reactie van de sec
tor. Als die wejrkelijk verande
ring had gewild, dan was ze al
voor de pest met een eigen plan
gekomen, zo hield Van Aartsen
de Kamer voor.
Ook een versoepeling van het
fokverbod is voor de minister
nog niet bespreekbaar. Hoewel
het aantal nieuwe pestgevallen
afneemt, vindt hij hel te vroeg
het fokverbod te verlichten.
schiedam willem goudriaan
Elke kastelein weet het: bijna
niemand bestelt in een café
een glaasje jenever. „Geef mij
nog maar zo'n gleizen boter
ham", mompelt de ervaren
kroegtijger. Die komt dus niet
uit de broodtrommel maar uit
de jeneverfles, weet de kroeg
baas. Net als het hassebassie.
Of de neut. Of het pikketanus-
sie. Maar jenever? Nooit van
gehoord.
Ewoud Sanders, historicus
en taalkundige, heeft ontdekt
dat er in het Nederlands maar
liefst 750 verschillende namen
bestaan voor het glaasje geest
rijk vocht. Hij heeft ze verza
meld en achter elkaar gezet in
een woordenboek. In dit 'Bor
relwoordenboek' staan niet al
leen alle synoniemen maar
ook hun oorsprong, voor zover
de schrijver in staat was die te
achterhalen.
Het boek wordt op 29 okto
ber ten doop gehouden, na
tuurlijk in Schiedam. Hans
Gruijters, ex-burgemeester
van Lelystad, voormalig minis
ter van volkshuisvesting en er
kend deskundige op het ge
bied van sterke drank, neemt
dan het eerste exemplaar in
ontvangst in het Museum Ne
derlands Gedestilleerd.
Schrijver Ewoud Sanders is
natuurlijk ook aanwezig, maar
hij drinkt dan vermoedelijk
een glas wijn of fris. „Ik houd
niet van jenever", bekent de
auteur. Hij verzekert dat hij
het woordenboek puur heeft
geschreven uit belangstelling
voor de Nederlandse taal. „Het
is toch ongelooflijk, 750 na
men voor een borreltje? Een
absoluut record. Het is uiter
mate boeiend om te zien hoe
de taal zich in al die namen
laat zien: lenig, scherp, en
vooral geestig."
Bij elk woord geeft Sanders
een uitleg over de herkomst.
Het borrelsynoniem 'sneeuw
balletje' komt bijvoorbeeld uit
de Camera Obscura, de histo
rische roman van Nicolaas
Beets. Het hassebassie stamt
uit Nederlands-Indië. 'Hasse-
bassen' is een ander woord
voor vechten, en na een stevi
ge borrel wilden de drinke
broers daar nog wel eens op
de vuist gaan. De verklaring
voor het synoniem 'babbelwa
ter' ligt voor de hand: het nut
tigen van een alcoholische
versnapering maakt immers
de tong los. Maar hoe zit het
met woorden als 'kamelenrug'
en 'kozakkenthee'? Alles wordt
onthuld in Sanders' boek.
den helder gpd
Vrouwelijk marinepersoneel dat
'de kooi induikt' moet voortaan
de gordijntjes netjes sluiten. Mi
litairen uit Griekenland en de
Verenigde Arabische Emiraten
die op de basis in Den Helder
logeren, liggen namelijk wakker
van de 'strippende' marineda
mes. Chef-staf algemene dienst
Oudendijk rept in een oekaze
over 'ongewenste situaties' en
verzoekt de dames wat 'zorgvul
diger' naar bed te gaan.
De 'ontkleedvoorschriften'
van de marineleiding bestaan
voornamelijk uit het sluiten van
gordijnen. De 170 dames die op
de basis zijn gelegerd, zijn zich
volgens de marinevoorlichting
niet altijd bewust van de inkijk
in hun slaapkamers.
Vooral militairen uit andere
landen die tijdelijk op de basis
verblijven, storen zich aan da
mes die zich voor het raam ont
kleden. „Nederlanders hebben
niet geklaagd. Sommige men
sen vinden het zelfs leuk om te
kijken, maar mensen uit andere
culturen hebben zich er aan ge
stoord", aldus marinewoord
voerder Van der Wal.
Het defensieblad Oplinie
houdt er overigens een andere
lezing op na. „Een leek zou zeg
gen dat het hier gewoon ordi
naire gluurders betreft, die
- waarschijnlijk uil schuldbe
sef- achteraf klagen dat ze te
gen hun zin met vrouwelijk
naakt zijn geconfronteerd."
'Tijd ontbreekt vaak om pas te zoeken
amsterdam gpd
Een pasje van de Nederlandse
Vereniging voor Vrijwillige Eu
thanasie (NWE) waarin men
sen aangeven dat ze niet gerea
nimeerd willen worden, brengt
de ongeveer 300.000 EHBO'crs
in de problemen. De eerste EH
BO'er wordt al vervolgd door
nabestaanden van een man die
door de hulpverlener werd gere
animeerd terwijl hij een 'niet re-
animeren-pasje' bij zich droeg,
ook al baatte de reanimatie niet.
Ook een arts is al voor de
rechter verschenen, zei voorzit
ter Minderhoud van de Konink
lijke Nederlandse Maatschappij
ter bevordering van de Genees
kunde (KNMG) bij de presenta
tie van de pas. De bewuste in
ternist was er niet zeker of een
niet-reanimeerverklaring wel bij
de patiënt hoorde. Het docu
ment was onleesbaar geworden
doordat de man het al lang op
zak droeg. De patiënt zelf was
buiten bewustzijn. De rechter
toonde begrip en sprak deze
vrij.
De eerste reflex van een me
dicus en een EHBO'er bij een
hartstilstand dient reanimeren
te zijn, aldus Minderhoud. „Als
iedere seconde telt, is er geen
Socioloog Joop Goudsblom met pensioen, maar nog niet in ruste
amsterdam taco van der mark
De mooiste kamer was jarenlang voor
prof. dr. Joop Goudsblom. Een voor
recht, noemt hij het zelf, waar vandaag
een eind aan komt. Na bijna een kwart
eeuw hoogleraarschap neemt hij af
scheid van de Universiteit van Amster
dam. Maar na zijn afscheidscollege over
het belang van sociologie is hij nog
steeds veel in het gebouw te vinden. Met
enige opluchting bladert Goudsblom
door zijn zakagenda. „Tot februari ben ik
druk. In december is er een conferentie
naar aanleiding van de honderdste ge
boortedag van de Duitse socioloog Nor-
bert Elias en in januari bestaat onze fa
culteit een halve eeuw. Bovendien blijf ik
promovendi begeleiden. Gelukkig maar,
voorlopig houden de werkzaamheden
nog niet op."
Van jongsaf was Goudsblom geïnteres
seerd in het wel en wee van mensen. Zijn
leeftijdgenootjes hadden het meer voor
zien op voetbal en hadden waarschijnlijk
geen idee van de vragen waar Gouds
blom mee rondliep. „Ik heb als scholier
altijd een rare fascinatie gehad voor de
manier waarop mensen vroeger leefden
in de plaats waar ik woonde, het Noord-
Hollandse Krommenie. Nadat ik zo'n
beetje de weinige boeken over het dorp
had gelezen, ben ik naar het archief ge
gaan, waar ze me de eerste keer nog naar
huis stuurden omdat ik in korte broek
kwam. Dat mocht niet in de jaren veer
tig. Later heb ik daar plezierige dagen
doorgebracht", lacht Goudsblom.
Van zijn studie kwam ook een boekje
uit, maar pas later oogstte de socioloog
alom bewondering met zijn onderzoe
kingen. Goudsblom is nooit een weten
schapper geweest die zich jarenlang zoet
kon houden met een specialistische stu
die. Hoe breder hoe beter, is een motto
dat hem op het lijf is geschreven. Op
zoek naar inzicht in de algemene mense
lijke geschiedenis, net als zijn grote voor
beeld en leermeester Elias. „Ik heb me
altijd gericht op de wereld van het socia
le, hoe mensen met elkaar samenleven
en oplossingen voor problemen van het
samenleven zoeken. Onze geschiedenis
komt niet uit de lucht vallen en die ge
schiedenis werkt door tot in ons leven
toe. Maar die geschiedenis van miljoe
nen jaren kent geen begin."
De menselijke geschiedenis staat, net
als voor Elias, voor Goudsblom in het te
ken van een voortschrijdende bescha
ving. Zo schreef hij in 1992 een boek
over vuur dat de mensen lang geleden in
hun macht kregen. Zij hoefden er niet
meer bang voor te zijn, maar konden het
gebruiken om dieren op een afstand te
houden en om in het vuur eten op te
warmen. Maar de Amsterdamse socio
loog maakt zich geen illusies dat het be
ter gaat met de ménselijke beschaving.
In zijn laatste boek ('Het regime van de
tijd'), dat dit jaar uitkwam, schreef hij
over het probleem van de 'verteveling'.
De westerse samenleving staat in het te
ken van het te veel. Met desastreuze ge
volgen, zegt Goudsblom. „Neem die
bosbranden in Indonesië. Zowel boeren
als grootgrondbezitters doen dat omdat
ze er voordeel van denken te hebben.
Maar hun doelbewuste handelen schept
onbedoelde problemen voor anderen.
De voordelen van groter comfort gaan
vaak hand in hand met maatregelen om
de kwalijke gevolgen daarvan in de hand
te houden. Het is niet anders; het men
selijk tekort was er en blijft voorlopig ook
wel bestaan. Hoeveel goederen je ook
aanschaft, veel mensen komen er niet
aan toe er van te genieten."
Goudsblom zegt het met enige tegen
zin, maar toch. Misschien sloegen die
oude moralisten van weleer nog niet
eens zo gek ver naast de plank met hun
gepreek over de 'innerlijke vrede' als het
hoogste goed in een mensenleven.
Nostalgisch: „De enige soort etalage
waar wij in keken toen we jong waren
was die van de boekwinkel. Voor de rest
was er weinig en dat was prima zo."
tijd om de zakken door te kijken
of iemand zo'n pasje bij zich
heeft."'Jurist Josephus Jitta, die
aan de NWE is verbonden, be
aamde dat. „Sommige situaties
zijn gewoon niet te voorko
men." Zowel Josephus Jitta als
Minderhoud waarschuwde voor
'Amerikaanse toestanden' waar
bij EHBO'ers en artsen om de
haverklap worden vervolgd.
De nieuwe wilsverklaringen
waarin de drager aangeeft in
welke gevallen hij niet medisch
behandeld wenst te worden of
waarin hij om euthanasie ver
zoekt, hebben een steviger
rechtsbasis dan de oude, die
naar schatting 300.000 Neder
landers op zak hebben. Sinds
1995 is een arts verplicht toe
stemming van een patiënt voor
een behandeling te vragen. Een
patiënt kan een behandeling
ook weigeren.
Het is al de tiende versie van
de wilsverklaringen sinds de
NWE in 1993 werd opgericht,
In de nieuwe verklaringen om
schrijft de drager onder welke
omstandigheden hij of zij 'een
redelijke en waardige levens
staat' niet meer aan de orde
acht. Volgens de NWE moeten
de artsen zich aan de verklarin
gen houden. Minderhoud stelde
dat artsen een eigen verant
woordelijkheid hebben. „Als ie
mand van 25 schrijft dat de be
handeling gestopt moet worden
als hij doof blijft, is dat iets an
ders dan wanneer iemand van
85 het schrijft. Als arts vind ik
dat die 25-jarige nog heel goed
een bestaan kan opbouwen en
behandelen ik toch. Dan volgen
er misschien juridische proce
dures, maar het gaat om de be
doeling van een wet, niet om de
letter.
Minderhoud ziet de drie NV-
VE-verklaringen die iemand kan
opstellen (euthanasie, niet be
handelen en niet reanimeren)
als een goede basis voor artsen
in ziekenhuizen. „Medici vin
den het prettig te weten wat een
patiënt wel en niet wil. Uit die
verklaringen kunnen zij een
hoop opmaken." Wel vindt
Minderhoud dat de verklarin
gen samen met een huisarts
moeten worden ingevuld 'of
met een andere deskundige'.
„Want de gevolgen van zo'n
verklaring zijn niet altijd goed te
overzien. Bovendien, als men
sen daadwerkelijk ziek worden,
willen ze nogal eens anders over
dingen gaan nadenken."
