Misha'al-affaire is slag voor Israë
Jeltsin sluit
derde termijn
niet meer uit
KI
Gümüs
medelijdenf
Feiten Meningen
Sleurhut (2)
l
MAANDAG 6 OKTOBER 1997
Wil Boris Jeltsin in het jaar 2000 voor de derde keer tot pre
sident van Rusland worden gekozen? Een maand geleden
sloot hij dat nog categorisch uit. Maar sinds zijn bezoek
aan de industriestad Nizjni Novgorod mag er weer worden
gespeculeerd. Op de vraag of hij nog ambities had voor
een geprolongeerd verblijf in het Kremlin antwoordde Jelt
sin: „Mijn vrienden en collega's hebben me verboden
daarover te praten. Waarom zet u me zo vroeg al onder
druk?"
In de nieuwe Russische Grondwet van 1993 is het aantal
ambtstermijnen beperkt tot twee. maar al maanden circu
leren geruchten dat het Kremlin de mogelijkheden onder
zoekt om Jeltsin voor een derde keer te laten aantreden,
luridisch is dit volgens sommige deskundigen mogelijk.
Toen Jeltsin namelijk in 1991 voor het eerst werd gekozen,
gold een andere Grondwet, die van de Sovjet-Unie. waar
van Rusland op dat moment nog deel uitmaakte.
De opmerking van Jeltsin in Nizjni Novgorod komt voor
insiders dan ook niet helemaal als een verrassing. Wie de
afgelopen weken de commentaren van de belangrijkste
politici beluisterde, kon makkelijk tot de conclusie komen
dat Rusland aan het eind van deze eeuw in een machtsva
cuüm dreigt te belanden. Afgezien van de kansloze liberaal
Javlinksi, de opportunistische Zjirinovski en de op de ach
tergrond geraakte Lebed, lijkt namelijk niemand bereid
Jeltsin te willen of kunnen opvolgen.
Na een heel zwak 'seizoen' 1996-1997. is Jeltsin ijzersterk
teruggekomen. Hij maakt weer een doortastende en agres
sieve indruk. De president houdt volgens insiders zijn fy
sieke en politieke gezondheid heel wat beter in de gaten
dat de twee. drie jaar ervoor. Vorig jaar om deze tijd was de
voornaamste zorg of de Russische president de geplande
hartoperatie zou overleven. Weinigen hadden voorzien dat
zijn herstel zo spectaculair zou zijn en dat hij blijkbaar
weer zin zou krijgen in het heersen.
De afgelopen maand was er een schoolvoorbeeld van.
Jeltsin verklaarde het communisme voor eens en voor al
tijd dood. Hij zette de naar nog meer geld en macht hun
kerende financiële baronnen op hun plaats en schudde de
handen van verstokte communistische boeten in Zjoega-
novs politieke 'achtertuin'. Ook dreigde hij de Doema. het
door de communisten gedomineerde parlement te ontbin
den indien de geachte afgevaardigden hem bij zijn sociale
en agrarische plannen bleven dwarszitten. Tussen de be
drijven door ontving hij aan de lopende band staats- en re
geringsleiders met wie hij de grote internationale politiek
besprak. Stuk voor stuk verklaarden ze onder de indruk te
zijn van hun Russische gesprekspartner.
En na zulke indrukwekkende optredens is de weg vrij
voor speculaties dat Jeltsin een derde ambtstermijn na
streeft. Opvallend is ook dat de president de tv-joumaals
weer bijna geheel vult. De beelden van de ene ontvangst
zijn nog niet afgelopen, of een kordaat voortstappende
Jeltsin is te zien bij het begroeten van de volgende gast. De
communisten en nationalisten komen bij de staats- en
commerciële zenders nauwelijks meer aan bod. Zijn oppo
nenten hebben de enige voor de hand liggende conclusie
getrokken: laten we ons maar even stilhouden en hopen
dat de wervelwind uit het Kremlin weer snel zijn kracht
verliest, in ieder geval voor 2000.
moskou hans hoogenduk
CORRESPONDENT
Volgens de ambtenaar bij de dienst invoer
a voertuigen was het een fluitje van een
|/0\ cent. „Ge komt hier met d'n caravan, ge
krijgt een attest, en wij kleven een zegel.
Ge stuurt een rose formulier en ge krijgt
een plaat. Kosten? Het zegelke kost u één
frank, da's al!" Verrukt stoof ik de trappen
op. van mijn werkkamer in de kelder naar de woonkamer
waar Monique de Knack zat te lezen. „Schat, we gaan een
sleurhut in Nederland kopen!", zei ik juichend. Twee
maanden lang hadden we in België vruchteloos gezocht
naar een tweedehands huisje op wielen, ons steeds verbij
tend bij de pagina's particuliere advertenties die elke za
terdag in een groot Hollands ochtendblad te vinden waren.
Maar nu konden we op jacht in het land met de meeste ca
ravans per vierkante kilometer. Onze angst voor de Belgi
sche bureaucratie was blijkbaar ongegrond.
Amper twee weken later kijkt verzekeringsagent Carl me
hoofdschuddend aan. ..Arnai. in Holland gekocht, 't Zal
toch niet waar zijn", verzucht hij. Terwijl hij uit diverse
ordners documenten en formulieren opdiept licht Carl toe:
„Dat wordt een Calvarietocht. een echte lijdensweg. Veel
sterkte hoor." Het beeld dat uit zijn puzzelwerk opduikt
bederft onmiddellijk mijn humeur. Er moet een douane
formulier worden gehaald, een gelijkvormigheidsattest af
gegeven, bij de importeur een PVG-nummer aangevraagd,
een fiscaal zegel van 2.500 frank geplakt en bovendien
moet de caravan, nog geen jaar oud, technisch gekeurd.
Maar het keuringsstation in Brussel biedt weer hoop. Tot
tweemaal toe wordt me de volgende procedure uitgelegd:
„Ge komt hier voor de keuring. Wij kunnen ook het gelijk
vormigheidsattest regelen. Duurt twee weken. Maar ge
moet dan wel de wielen van de caravan zelf afnemen. Kos
ten vierduizend frank." Met een krik, kruissleutel en in
middels een vracht verzamelde documenten koers ik vol
goede moed naar het station. De ambtenaar daar zorgt
voor een nieuwe deceptie. „Is dat het trekkende voertuig?
vraagt hij zich af, wijzend op de auto die het vakantie
huisje achter zich heeft hangen. „Dan moet ook de auto
gekeurd. Vervolgens informeert hij of ik wel genoeg ge
reedschap heb meegenomen. „Want verstaat ge, ge moet
de wielen afnemen en ook de remtrommels demonteren."
Maar dat heeft niemand me verteld en de caravan is vrij
wel nieuw, net als de auto, werp ik tegen. Het is zinloos.
Mentaal gebroken begeef ik me met mijn papierbergje
naar het kantoor terwijl de caravan intussen wordt afge
keurd wegens de afwezigheid van een mistlicht. De ambte
naar daar is allervriendelijkst, alleen begrijpt hij niet wat ik
bij hem kom doen. „Waarom komt ge naar hier voor een
attest? Ge moogt dat zelf weten, maar pas op, dat duurt
minstens twee maand! Gaat ge naar d'n importeur, da's
een andere zaak. In twee weken klaar en ge hoeft de rem
trommels niet te demonteren!" Waarom ben ik zo slecht
voorgelicht, wil ik graag weten, maar de ambtenaar wuift
mijn bezwaren weg. „Een auto is makkelijk, maar een ca
ravan, ja, dat is een andere kwestie!" Bij het weggaan roept
hij nog na: „Ge weet toch dat ge ook wegenbelasting voor
de caravan moet betalen? Maar dat formulier krijgt ge van
zelf!"
Inmiddels staat de sleurhut alweer enkele weken bij ons
voor de deur; niet verzekerd want dat kost in België een
godsvermogen en nog niet voorzien van een kenteken
plaat omdat de importeur inmiddels heeft ontdekt dat hij
vanwege 'homologatieverschillen' bij het laadgewicht geen
gelijkvormigheidsattest kan afgeven. Belgische vrienden
hebben al meewarig gereageerd: „Echt Hollands. Ge
woont ginder al klein en met vakantie gaat ge in een nog
kleiner huiske." In België, zo las ik in een landelijk och
tendblad, is de verkoop van caravans de laatste jaren spec
taculair teruggelopen. Ik heb wel een vermoeden hoe dat
komt.
paul koopman correspondent
De mislukte aanslag op Hamas-leider Khaled Misha'al in Amman suist als een boemerang terug in de richting van
Israël. Terwijl de premier en ministers zich in een veelzeggend zwijgen hullen, dringen vertegenwoordigers van de
regeringspartijen 'in het nationaal belang' aan op terughoudende reacties. Maar Yossi Sarid, leider van de liberale
oppositiefractie Meretz, is niet iemand die zich gemakkelijk de mond laat snoeren. Hij noemde de gênante affaire
het gevolg van 'een infantiele beslissing van de minister-president'.
Politici van de partij Arbeid zit
ten op het puntje van hun stoel,
maar wagen zich nog niet open
lijk aan kritiek. „De zaak is te
ernstig en te gevoelig voor com
mentaar op dit moment, al heb
ik genoeg te zeggen reageerde
voorzitter Ehud Barak.
Wegens het joodse nieuw
jaarsfeest verschenen er in Is
raël vier dagen geen kranten.
Daarom kwamen pas gisteren
de eerste commentaren op de
Misha'al-affaire. Het populaire
dagblad YediotAcharonot
schreef dat de onderste steen
boven moet komen. „De bui
tengewoon bezorgde bevolking
van Israël heeft het recht te we
ten wie bevel heeft gegeven
voor deze meelijwekkende ope
ratie op het grondgebied van
Jordanië, wie er zijn goedkeu
ring aan heeft gehecht en wie er
de verantwoordelijkheid voor
neemt. Deze keer aanvaarden
we geen doofpot." De krant
noemt de affaire 'de grootste
overwinning voor de Hamas in
dit decennium, made in IsraëF.
De kwaliteitskrant Ha'aretz
schrijft: „Een land dat zich te
gen terreur moet verdedigen,
moet soms optreden op een on
aanvaardbare manier. Dergelij
ke acties worden dan be
schouwd als zelfverdediging.
Wie zelfmoordcommando's uit
zendt moet weten dat zijn leven
gevaar loopt." Maar het hoofd
artikel eindigt met een reeks
vragen over het optreden in Jor
danië. „In hoeverre rechtvaar
digde deze actie het in gevaar
brengen van de betrekkingen
met een bevriend land? Heeft
dit soort operaties echt zin? Wie
controleert de minister-presi
dent als dit soort beslissingen
wordt genomen en beschikt de
Mossad over de juiste middelen
om dergelijke opdrachten uit te
voeren?"
Reserve-kolonel Ze'ev Schiff, de
gezaghebbende militaire com
mentator van Ha'aretz, schrijft
onomwonden: „In goed georga
niseerde landen treden pre
miers en ministers over dit
soort zaken af, en niet alleen
hoofden van veiligheidsdien
sten." Hij suggereert daarmee
dat Netanyahu er wel in zal sla
gen de Mossad als zondebok te
Netanyahu zou de opdracht voor de moord op Hamas-leider Khaled Misha'al hebben beschouwd als een 'leuk nieuwjaarsgeschenk'. foto epa
gebruiken voor een operatie
waarvoor hij als premier in
laatste instantie verantwoorde
lijk is.
Als we The Sunday Times mo
gen geloven, heeft de Israëlische
premier zelfs persoonlijk op
dracht gegeven tot de actie in
Amman - tegen het uitdrukke
lijke advies in van Mossad-di-
recteur Danny Yatom. De Britse
zondagskrant schrijft dit op ge
zag van 'bronner) in de Israëli
sche veiligheidsdienst die de
operatie beschouwen als de on
gelukkigste die de Mossad ooit
heeft uitgevoerd'. Volgens die
bronnen had Netanyahu 'een
leuk nieuwjaarsgeschenk' in ge
dachten toen hij de opdracht
gaf.
In een interview met het Arabi
sche dagblad Al-Hayat om
schrijft de Jordaanse koning
Hussein het nieuwjaarsge
schenk als 'een roekeloze daad,
uitgevoerd door een partij die
geen vertrouwen stelt in vrede'.
Hij noemt Israël niet met name
- om alle opties voor een oplos
sing van de affaire open te hou
den - maar herinnert er wel aan
dat hij van Netanyahu een te
gengif heeft moeten lospeute
ren voor de vergiftigde Hamas-
leider. Volgens sommige berich
ten heeft de Amerikaanse presi
dent Bill Clinton daarbij een be
middelende rol gespeeld. ,,Als
het niet was gelukt, had ik een
groot aantal acties moeten on
dernemen", zegt de koning,
kennelijk doelend op het ver
breken van de diplomatieke be
trekkingen met Israël. In het in
terview met Al-Hayat laat Hus
sein duidelijk merken dat zijn
toch al lage dunk van Neta
nyahu verder is gezakt. „Ik kan
er persoonlijk maar niet achter
komen wat de Israëlische pre
mier denkt, en dat zit me ont
zettend dwars", klaagt hij.
Wat er in Netanyahu's bovenka
mer omgaat is trouwens niet al
leen een raadsel voor de
Jordaanse koning. Uit veel com
mentaren in Israël spreekt de
vrees dat het land niet langer
bestuurd wordt op grond van
redelijke politieke overwegin
gen, maar op basis van een ex
treme ideologie met mystieke
elementen.
Journalisten van ongeveer alle
Israëlische media hebben de af
gelopen weken in traditionele
nieu wsjaarsinterviews vergeefs
geprobeerd een antwoord te
krijgen op cruciale vragen over
het regeringsbeleid. Netanyahu
probeert zijn interviewers ervan
te overtuigen dat achter de cha
os en de blunders van het afge
lopen jaar een systeem schuil
gaat. „We zijn bezig met een
proces van acclimatisering",
zegt hij in het dagblad Ma'ariv.
„Dat is moeilijk, er zijn bereke-
ningsfouten gemaakt, maar het
gaat de goede kant op. In tegen
stelling tot wat u hier en daar
hoort over een op handen zijn
de oorlog, kunt u gerust zijn.
We leven niet op de rand van
oorlog, en er staat ook geen an
der geweld op het punt van uit
breken." Uiteindelijk, zegt hij
optimistisch, beseffen de#
bieren dat ze maar met éég<
man vrede kunnen sluitenj'
dat is Benjamin Netanyahfe
„U bent nog steeds een ra£
voor ons", verzucht inter\f>
Ben Caspit. Netanyahu: „ie
helemaal geen raadsel. Iki
hier de oplossing. Ik weet 7-
cies welke definitieve vre#
geling ik wil. Ik weet hoe iL
moet bereiken en ik weet|j
cies wat ik daarvoor moet e
doen." f,
Caspit voegt er als commeL
aan toe dat Netanyahu's 0^
misme aanstekelijk werktE
zijn gesprekspartner. Zo it
ten ook president Mubaral
ning Hussein, de Europese
ders en zelfs Arafat zich ht
gevoeld, toen ze de nieuwe
raëlische premier voor he#1
spraken, meent hij. „De p/c
men beginnen bij de twee?1
derde ontmoeting, als Ne?'
nyahu zijn beloften moet?'
sen. De enige die er vanaff
eerste begin niet intrapte (e
Bill Clinton. Maar de Ami0
kaanse president heeft vo|r
Caspit niet veel keus, geziir
sterke pro-Israël lobby in?r
Congres.
Het joods nieuwjaar bracÉ
alleen commentaren en iir
views, maar ook de onverfc
lijke resultaten van opiniefc
derzoeken. Daaruit blijkt^
Netanyahu Israëls laatstejè
mist moet zijn. Nog noo%
stemming in het land zo bp
drukt geweest. In een Gallc
onderzoek zegt meer danj»L
helft van de ondervraagden
zelfs bang te zijn dat de jojy;
staat niet zal overleven. Gfe
vraagd wie de beste premfc
die Israël ooit heeft gehadT
woordt 31 procent MenatL
Begin. Een goede tweedei
schak Rabin met 27 proce^
het bal van de publieke on"
blijkt Benjamin Netanyahj
minder populair dan notcÉj
muurbloemen als Yitschaf
mir en Golda Meir. Israël L
hem met een schamele tul
procent op de laatste plaall
tel aviv ad bloemendaal te
Medelijden hoeft de familie Gü
müs niet te verwachten van
haar dorpsgenoten. Zovelen van
hen hebben hun geluk beproefd
in Nederland. Zovelen van hen
zijn na een paar jaar het land
uit gezet, wat hen niet heeft ver
hinderd het opnieuw te probe
ren. Gümüs moet wel wat op
zijn kerfstok hebben, zo denkt
men. Vanwaar anders al die
media-belangstelling?
Na een hele nacht reizen was de
familie Gümüs bekaf. Esma Gü
müs en haar oudste zoon
Ramazan bedankten zaterdag
middag dan ook voor de ont
vangst en een uitvoerige maal
tijd die de burgemeester van de
stad Kar am an aanbood. Ze
trokken zich terug in de flat van
Esma's vader in Kar am an, waar
het gezin de eerste periode
woont.
De burgemeester had een busje
gestuurd naar het vliegveld van
Ankara voor de zes uur lange rit.
Hij was namelijk van mening
was dat de familie Gümüs 'door
de racistische vreemdelingen
politie het land is uitgezet, on
danks de prostesten van bur
gers en parlement'. „Als ge
meente willen wij een daad stel
len tegen het racisme", luidde
een persverklaring die door de
locale media gretig opgepikt
was. Toen Turkse journalisten
Zekeriya Gümüs hiernaar vroe
gen, zette hij het misverstand
recht. De burgemeester bleef
echter vinden dat de uitzetting
onrechtvaardig was. „Dat had ik
niet verwacht van een mensen
rechten respecterend land als
Nederland." Maar hij gaf toe
dat hij een beetje meegesleept
was door de aandacht voor de
zaak in de Nederlandse pers.
Op een geïmproviseerde pers
conferentie op het gemeente
huis van Kar am an beklaagde
Gümüs zich vooral over het ge
brek aan steun van zijn landge
noten in Nederland.Als de
toeristen (uitdrukking voor ille
galen - red.) net zo achter mij
gestaan hadden als de Neder
landers, had iedereen een ver
blijfsvergunning gekregen. Daar
ben ik van overtuigd", aldus de
kleermaker uit Amsterdam met
zwarte kringen onder zijn ogen.
Hij was boos, ontgoocheld,
maar zijn trots gebood hem te
ps
n
Ton voor nieufo
kleermakerij'
De Nederlander Bram vr'
Leeuwen, beter bekendr'
de Prince de Lignac, schl
de Turkse familie Gümflr'
100.000 gulden om in T{JI
een kleermakerij te opelr
De familie krijgt het geltP
Turkse lira's. Van Leeuwc
heeft zelfs een bankreke?
nummer (60.58.19.149) P
opend om de kleermaka
milie uit de Pijp te steuir
ill
De Turkse familie Gümüs nam vrijdag op Schiphol bedroefd afscheid van Nederlandse vrienden. foto gpd phil nijhuis
zeggen dat hij uit vrije wil was
gegaan. „Ze hebben ons niet in
de kraag gevat en op het vlieg
tuig gezet. De vertrekdatum heb
ik zelfbepaald. Ik wil eerst een
maand rust, me heroriënteren.
Dan besluit ik wat ik doe." Te
genover de Turkse krant Radi-
kal verklaarde hij dat hij zijn
zaak voor zou leggen aan het
Europese gerechtshof.
Alleen zijn oudste zus verwel
komde hem in Karaman. „Mijn
moeder is oud, het is voor haar
moeilijk om vanuit het dorp
hierheen te komen", verklaarde
hij de afwezigheid van de ande
re familieleden. Eind van de
middag werd eindelijk het
laatste stuk van de reis onder
nomen, de drie kwartier naar
Zekeriya's geboortedorp Ortao-
ba. Dat ligt in een immense
vlakte, die ondanks de heuvels
aan de horizon van een beklem
mende leegte is - zeker met
Amsterdam in gedachten. De
boeren die daarvoor het geld
hebben, werken met tractoren
en andere landbouwmachines,
maar de huizen worden nog
steeds gebouwd van gedroogde
mest.
Zekeriya's 77-jarige moeder
sloot haar zoon blij in de ar
men. Sinds ze anderhalfjaar ge
leden in Nederland was, had ze
hem niet meer gezien. Alle ca
mera's en microfoons maakte
het gezelschap wat zenuwach
tig. Maar met gevoel voor thea
ter overhandigde ze haar zoon
de sleutel van het half ingestor
te huisje aan de overkant van
haar erf, dat hij negen jaar gele
den verlaten had. Sindsdien
heeft niemand er naar om geke
ken. Het was nooit de bedoeling
dat hij daar zou terugkeren.
„Jullie mogen alleen foto's ma
ken als je hem weer meeneemt
naar Nederland", grapte ze te
gen de journalisten. Echt een
grap was het niet, want zonder
de bijdragen van hun zonen en
broers in den vreemden, over
leeft geen familie in dit gebied.
Over een vlonder dat er gevaar
lijk vervallen uitzag, stapte Ze
keriya zijn verleden binnen. Een
klein, muf huisje, met rieten
dak, lemen muren en vloer.
„Wie van jullie wil hier wonen?
Wie?", beet hij de journalisten
toe. „Niemand hè? Nou, ik ook
niet." Zijn vrouw voegde eraan
toe: „Ik vraag de politici in Ne
derland, zie dit huis, en vraag u
zelf af of u uw kinderen hier wilt
laten opgroeien." Ramazan en
zijn jongere broertje Semet wa
ren niet van de partij. Ze had
den foto's van het dorp gezien
en besloten dat ze daar voor
geen goud heen wilden. De der
tienjarige Ramazan speelde lie
ver met zijn computer inf°'
van zijn opa in Karaman.Pr
Zekeriya is een vechter erf11
een goede toekomst voor|__
kinderen. Het vinden vanl
geschikte school bepaalt
doende mede waar hij ziq
vestigen. Dat dat in een ff
stad als Istanbul, Izmir, oi_
schien Antalya aan de zu»
is, lijkt wel vrij zeker.
„Het is zo oneerlijk", sniln
ma Gümüs. „Er staan hiel
dorp ook mooie huizen,
genen die in Nederland »-
dienst krijgen. Die wordei
pend rijk en mogen wel bL
Wij hadden net vorige waL
laatste termijn van de wi*
betaald. Toen we hem iii'q
verkopen, kregen we er vt-
zend gulden minder vooij
dat we betaald hebben "L(
riya wilde de eer aan zichL
houden: „Misschien is hi
beter zo. In Nederland
zoveel Turkse vaders geziL(
niet meer met hun zonens*
nen praten omdat die inte|
andere cultuur opgroeieiu
lot wordt mij tenminste K.
spaard." Toch kon hij, in|C(
tuin van zijn vervallen hii
zijn tranen niet bedwing®
„Hier zoon, steek een sigi
op", troostte zijn moedeij
„Huil niet, je hebt je levefei
voor je."
KARAMAN-ORTAOBA JESSICAjfe
CORRESPONDENT lu
