Geen kunst aan
'Geen enkele erkenning voor All Stars'
Congres over maatregelen
tegen kunstroof in Afrika
Cultuur Kunst
cihidr
Bob Dylan speelt voor paus,
Bono doet het met Sinatra
Overzichtstentoonstelling Peter van Straaten
yrERDAG
4 OKTOBER 1997
Waarschuwing tegen schokkende prent
y/QLLE/DEVENTERDe kunstcatalogus 'Alleen in het atelier' moet
en inlegvel krijgen met een waarschuwing tegen een afbeelding
an een schilderij van een volwassene die een kind verkracht.
Iet Openbaar Ministerie in Zwolle acht het uit de handel halen
/an het boek niet nodig, zo bleek gisteren. De catalogus ver-
cheen in het kader van de gelijknamige tentoonstelling in de
lergkerk in Deventer.
Iet schilderij Sweet Violence van Ronald Ophuis, dat onder
beer een volwassene toont die een kind verkracht, zorgde in
[eventer voor commotie. Na klachten bij justitie haalden de or-
janisatoren het van de tentoonstelling. Omdat er ook een prent
an in de catalogus staat, werd het boek ook uit de handel geno
den. Dat hoeft niet, oordeelde justitie gisteren, een inlegvel is
"jenoeg.
Bergman-acteur Jarl Kulle overleden
|ockholm De Zweedse acteur Jarl Kulle. een van de favorieten
fin Ingmar Bergman die ondermeer in Fanny och Alexander'
teelde, is op 70 jarige leeftijd in zijn woonplaats Bergshamra
terleden. Kulle stond bekend als een van de grootste persoon-
(jkheden van het moderne Zweedse toneel, maar werd vooral
lekend door zijn rollen in Bergman-films als 'Kvinnors vaentan'
1950), 'Sommamattens leende' (1955) en 'Foer att inte tala om
jla dessa kvinnor' (1963). Zijn rol als gelukkige herbergier en
jouwenverleider Gustav Adolf Ekdahl in het uit 1982 stammen-
|e Fanny och Alexander' werd speciaal voor Kulle geschreven.
j)eze film kreeg vier Ocars, ondermeer voor beste buitenlandse
Bm.
Bands gezocht voor popwedstrijd
|.phen aan den run Het Alphense jongerencentrum Madonna
Dekt bands die mee willen doen aan een popwedstrijd. De win
baar van deze 'Grote Prijs van Madonna' wordt in de gelegen
heid gesteld een cd op te nemen. Voorrondes worden gehouden
ip 31 oktober, 27 december 20 februari en 17 april. Bands die-
Ten zich schriftelijk op te geven: Madonna, Olympiaweg 2a,
^06 LG Alphen aan den Rijn (voor meer informatie: 0172-
f3329).
ADVERTENTIE
Vrijwilligers gevraagd
CHDR - Centre for Human Drug Research - is het geneesmiddelonder-
:oeksinstituut van het Academisch Ziekenhuis en Rijksuniversiteit Leiden en
idt zich bezig met onderzoek naar en ontwikkeling van geneesmiddelen.
de komende periode zoeken wij
MANNELIJKE VRIJWILLIGERS VAN 18 TOT 30 JAAR
pent u geïnteresseerd dan kunt u bellen tijdens kantooruren naar:
jCHDR. Zernikedreef 10, 2333 CL Leiden,
Hel. 071 - 524 64 00 of 071 - 524 64 47. E-mail: info@chdr.LeidenUniv.nl
Johnny Rotten op zijn reüniefeestje, foto archief
Commentaar op prijzen Filmfestival
utrecht pieter van lierop
vervolg van voorpagina
Woensdagavond was al het nodige rumoer
ontstaan over het onthouden van zelfs de
minste nominatie aan All Stars, de enige
film waarvoor dit jaar het 'gewone' publiek
enigszins warm was gelopen.
Met name Monique van de Ven bleek
zeer ontstemd. Als 'koningin van het natio
nale festival' had ze alle haar geschonken
eer beantwoord met alomtegenwoordig
heid en montere beschikbaarheid voor elke
lokale radioreporter of anonieme bewonde
raar. Maar toen All Stars volgens haar tekort
werd gedaan, werd ze plotseling de woe
dende bazuin van het protest.
Die houding laat zich in een niet oninte
ressante context plaatsen. Monique maakt
deel uit van de lobby die bezig is de minis
teries van Economische Zaken en Financi
en te bewegen tot een pakket maatregelen
ter begunstiging van de Nederlandse film
industrie. Zwaar wordt in dat overleg de
noodzaak benadrukt om de kloof tussen de
Nederlandse cinema en het publiek te over
bruggen. Tijdens het Haagse symposium
over deze materie in juni, viel om de haver
klap de titel All Stars als lichtend voorbeeld
van het soort films waarvan er meer zouden
moeten komen.
Het Nederlands Film Festival is niet uit
gepakt als een manifestatie die de lobbyis
ten ronduit gelukkig heeft gemaakt. Eerst
werd Ate de Jong voor een Cinema Mili-
tans-lezing op de kansel gezet om te verkla
ren dat al die subsidies net zo hard de ware
filmkunstenaars naar Amerika jagen als zes
tig jaar geleden het nazi-regime had ge
daan. Vervolgens komt er geen enkele vorm
van erkenning beschikbaar voor All Stars.
Ondanks de onvrede over de prijsuitreiking
geeft het zeventiende Nederlands Film Fes
tival ook redenen voor juist grote tevreden
heid. Het cijfer van twintig procent meer
bezoekers (circa 55.000 in totaal) markeert
dat er nog steeds groei zit in de publieke
belangstelling.
Een fraai gebaar van het festival is dat dit
jaar voor het eerst voor de genomineerde
films heel chique diploma's zijn uitgereikt.
Tot op heden werden twee van elke drie ge
nomineerden min of meer gedwongen tot
de rol van trofeeën aan de zegekar van de
winnaars. Nu worden ze tenminste behan
deld alsof ze ook zelf iets hebben gewon
nen.
Het goede van een Gouden Kalf voor Ka
rakter is overigens dat het hopelijk een aan
leiding is voor heel veel bioscoopeigenaren
in heel veel Nederlandse steden om Van
Diems film nu eindelijk eens te gaan draai
en. All Stars is al overal geweest.
Niét de oudere billen van mevrouw Korteweg, maar
het strakke lijf van de Amerikaanse zwemster Amy
van Dyken. foto reuters
Museumdirecteuren vergaderen in Amsterdam
Alize Zandwijk
Agnes is Agnes, een begrip. Vader Zoon beëindigden
hun ruzies pas na zeventien bundels. De Aanstoot deed
het goed op intellectuele salontafels. Het gigantische suc
ces van Nederlands bekendste tekenaar en cartoonist Pe
ter van Straaten bleek tegelijkertijd zo vanzelfsprekend
dat tot 1997 niemand op het idee kwam een over
zichtstentoonstelling aan zijn werk te wijden. Nu heeft
museum Het Markiezenhof in Bergen op Zoom de pri
meur.
bergen op zoom
annelies vlaanderen
CHEF JAN RIJSDAM, 071 -5356444
LlEVfcf?. GT9.E/V VOOfRSpeU VANDA-AC^y ScHAT
uf-tó fF-N f?Fr.T-?F_ Idr JOfH? PI l M
|£p in zijn hart verlangt direc-
_ur Ruud Visser van het Leids
Jjetijdscentrum (LVC) terug
aar de tijden dat vanuit jonge-
licentra de gevestigde orde
£rd aangepakt. Toch is het
ist onder zijn bewind dat de
fidse poptempel een commer-
Dere koers is gaan varen. Het
ook Visser geweest die het
fC van een van welzijnswer-
)fssferen doortrokken jeugd-
»nk heeft omgevormd tot een
jlturele instelling 'waar ook de
bonprins zich op zijn gemak
oet kunnen voelen'.
Niet dat Willem Alexander nu
j deur plat loopt van het pand
n de Breestraat - daarvoor is
Instens een fikse binnenbrand
idig - maar in grote lijnen
left Visser zijn missie met
led gevolg volbracht.
Net nu het LVC definitief af-
heid gaat nemen van zijn re
mise verleden, begint de aan-
jchter van de omwenteling te
lg te krabbelen. Hij heeft de
ïisterdamse architect Eric A.
lilsteijn op het hart gedrukt
it deze van de te verbouwen
Jptempel geen van nieuwig-
lid glimmend pand mag ma-
in. Het LVC moet rock roll
Jjven, het moet een beetje op
p gekraakt schoolgebouw blij-
ui lijken en het overleg met de
tjmeente over de verbouwing
ag ook weer niet te gladjes
fflopen. ,,De directeur van het
n/C, ik dus, moet de luis in de
ïls van de gevestigde orde blij-
Visser moet er niet aan den-
Ui dat hij in het voorjaar van
|98 al nippend aan de cham-
Igne op een fluwelen kussen
In schaar krijgt aangereikt
>or een vrouw in mantelpak,
i secretaresse van de wethou-
Jr, en dat hij na het lint te heb-
n doorgeknipt de kroonprins
art welkom heet om vervol-
ns omstandig uiteen te zetten
1 hij zonder de constructieve
stelling van de wethouder
ltuur hier niet had gestaan,
zovoorts. Een van misprijzen
rvulde punker die met een
rverdovende boer van min-
ins 76 decibel de receptie ver-
>ort en Visser met een schok
doet beseffen hoezeer hij is af
gedwaald, dét moet hij vóór
zijn.
De LVC-directeur heeft ken
nelijk niet in de gaten dat er al
lang geen terugweg meer moge
lijk is: Bob Dylan speelt voor de
paus, Bono Vox doet duetjes
met Frahk Sinatra, Joe Jackson
legt zich helemaal toe op klas
sieke muziek, Elton John zingt
zich rijk over Diana, The Sex
Pistols vieren hun reünie en
Pink Floyd laat zich sponsoren
door een automerk.
Wim Koevoet
Leo Vroman, Cees Buddingh',
Martinus Nijhoff, tal van dich
ters hebben de vrouw met wie
ze leefden in hun gedichten ver
eeuwigd, soms tot aan de kom-
maatjes van schaamhaar in de
toiletpot toe. De Leidse dichter
Anton Korteweg, in het dage
lijks leven directeur van het Let
terkundig Museum, vormt daar
op geen uitzondering. Maar als
ik de vrouw van Anton was, zou
Zijn werk is zijn alles. Maar lieve
help, toch geen overzichtsten
toonstelling? Hij zag 't al voor
zich: eerst de vuilniszakken van
zolder sjouwen, dan de inhoud
legen op het woonkamertapijt -
een nachtmerrie, bevolkt door
duizenden en nog eens duizen
den tekeningen doemde op
voor de 62-jarige. En daar dan
nog een selectie uit maken?
.Alsjeblieft niet," antwoordde
Peter van Straaten met buikpijn
in zijn stem.
Markiezenhof-conservator en
verstokte Verstraaten-fan Jo
hanna Jacobs liet het er niet bij
zitten. Zij vroeg zijn vrouw Els
Timmerman aan de lijn en die
zei wél ja. Met de goedkeuring
van haar man („oké, maar ik ga
er wel met de rug naartoe zit
ten") en de hulp van Jacobs zet
te zij zich aan de Sisyfusarbeid,
die zes maanden later uitmond
de in een strenge selectie van -
nog steeds - tussen de 800 en
900 tekeningen. Die hangen nu
thematisch verspreid over vijf
zalen van het zestiende-eeuwse
stadspaleis, begeleid door een
dikke catalogus waar de twee
vrouwen ook nog eens uren op
gezwoegd hebben.
Het resultaat staat in goede
verhouding tot de verdiensten
van Nederlands meest bekende
en misschien ook wel meest ge
liefde tekenaar. Van Straaten
zelf oogt vanachter zijn bril
lenglazen (-13) ook tevreden.
Een tikkeltje in verlegenheid ge
bracht zelfs, al kan dat heel
ik hem toch verzoeken de ko
mende avonden even op de
bank te gaan slapen.
Onlangs verscheen Kortewegs
nieuwe bundel 'In handen', het
laatste deel van een 'drietal
dichterlijke levensberichten', zo
meldt de achterflap. Een mooie
bundel. Korteweg schrijft on
genadig eerlijk over het huwe
lijk en alles wat daarbij komt
kijken. Wie zijn gedichten leest,
zal het niet verbazen dat huwe
lijk slechts rijmt op gruwelijk en
afschuwelijk.
Korteweg beklaagt zich erover
dat sommige vrouwen welis
waar nog naar hem kijken en
ook misschien nog wel iets met
hem willen, maar dat hun strak
ke Cosmo-dochters geen blik
meer aan hem spenderen. Zou
ik, als ik zijn vrouw was. toch
niet zo erg leuk vinden om te le
zen.
Goed, dat kan misschien nog.
Maar voor een strofe als deze
had hij, als ik zijn vrouw was,
toch een klets met een natte
vaatdoek verdiend. Hij schrijft:
'Vanmorgen nog bij de manier
waarop/je schuddend met je
goed gespeeld zijn. „Ik kreeg
wel te horen: 'Wat moet jij in
godsnaam in Brabant?', maar
de plaats maakt me echt niets
uit. Ik vind deze locatie juist
prachtig, een beetje te veel eer
zelfs. Het jasje is te groot, m'n
werken vallen 'n beetje in het
niet."
Zijn talent is, als het op sfeer
tekening aankomt, al vaak ver
geleken met dat van Simon Car-
miggelt (1913-1987). Niet voor
niets noemt Van Straaten de
melancholische Kronkelschrij
ver 'een soort vader' in het in
terview dat zijn vrouw Els met
hem afnam en dat in de catalo
gus te lezen valt. Daarin haalt
hij een eerder vraaggesprek aan,
waarin hij zei: 'Geestelijk woon
de ik bij die man in.'
De bewondering was weder
zijds. Carmiggelt nodigde hem
uit om op zijn wekelijkse Pa
roolpagina Een Zee Van Tijd te
keningen te maken. Die ston
den los van de tekst maar had
den dezelfde sfeer. Toen Car
miggelt er vijf jaar later mee op
hield, nam Van Straaten de pa
gina over onder de naam Leuk
Is Anders.
Kantlijngekrabbel
Na een vrij eenzame, asociale
gymnasiumperiode in zijn ge
boortestad Arnhem koos Van
Straaten in 1953 voor een oplei
ding aan Het Instituut voor
Kunstnijverheids Onderwijs in
Amsterdam. Die verliep moei
zaam, omdat zijn idolen (Eppo
Doeve en Jo Spier) bij docenten
uit den boze waren. Óp één uit
zondering na, Lex Metz, die in
wat oudere billen/je panty aan
trok en ik onbewogen/dat aan
kon liggen zien. Je moet de
weg/die je moet gaan niet wil
len afsnijden.'
Schuddend met je wat oudere
billen! Veronderstel dat Anton
een prijs krijgt voor deze bundel
en dan zijn vrouw meeneemt
naar de prijsuitreiking. En dan
al die hoogneuzige dames maar
gluren naar de derrière van de
dichtersvrouw. Met zo'n vies
lachje. 'Ach, god! Kijk haar nu
eens lopen met die batterij. Ja,
kind, elk pondje gaat door het
mondje.' Nee, als ik Antons
vrouw was, liet ik deze bundel
subiet uit de handel nemen.
Of zou ze zich toch op de een
of andere manier getroost voe
len door een strofe als deze?
'Maar ik, met mijn pen, hou de
faam/van je zachte ogen in
stand/en duizend jaar nog zal je
naam/bekend zijn in stad en
land.' Het kan. Het kan. Maar
die oudere billen, neen, die zou
den me toch niet lekker zitten.
Cees van Hoore
zijn kantlijngekrabbel wel dege
lijk journalistiek tekenaarstalent
zag. Diezelfde Metz introdu
ceerde hem in 1958 bij Het Pa
rool.
Sindsdien heeft Van Straaten
zich in tal van bladen en bun
dels onmisbaar gemaakt als
scherp waarnemer van de
Haagse politiek. Van Agt redu
ceerde hij tot twee vieze puk
kels, van Lubbers resteerde een
onsmakelijke kin. In simpele
spotprenten legde hij ondoor
zichtige politieke spelletjes en
belangen onverbiddelijk bloot.
Minstens zoveel aandacht
heeft hij voor het kleinburgerlij
ke leed. Daarvan is Agnes,
hoofdfiguur in het gelijknamige
Vrij Nederland-feuilleton ('de
Bouquetreeks voor intellectue
len') nog altijd de beroemdste
verpersoonlijking. Zij is het eni
ge geesteskind dat Van Straaten
niet tekende, maar alleen met
woorden tot leven bracht. Zo
treffend, dat er in 1992 zelfs een
landelijke Agnes-verkiezing
werd uitgeschreven.
Legendarisch zijn de Vader
Zoon-strips over het (vermeen
de) generatieconflict in de jaren
zeventig. Zeventien bundels
lang wist Van Straaten lezers te
vermaken met verbale kracht
patserij tussen de superlinkse
zoon en de ultrarechtse vader -
tegenpolen die, als puntje bij
paaltje kwam, het lang niet zo
oneens met elkaar waren als ze
zich voordeden.
Altijd rijst dan de vraag in
hoeverre de tekeningen over
zijn eigen leven gaan. Tekenin
gen met een hoog alcohol- en
(overspelig) sekspercentage.
Van Straaten mikt zelf op een
autobiografisch gehalte van vijf
tig procent. Hij is een beetje Ag
nes, een beetje haar zoon, een
beetje van dit en een beetje van
dat. Een heel gewone man ei
genlijk.
En is dit kunst? Nog zo'n
vraag. Die borrelt vanzelf op bij
een overzichtstentoonstelling.
amsterdam anp
Museumdirecteuren uit ver
schillende delen van de wereld
komen eind deze maand in
Amsterdam bijeen om te pra
ten over de strijd tegen de roof
van kunstvoorwerpen uit met
name Afrikaanse landen.
Aan de orde komt het Unid-
roit-verdrag tegen kunstroof,
dat nog door de Tweede Ka
mer geratificeerd moet wor
den. Oorspronkelijke eigena
ren van gestolen waar kunnen
volgens dat verdrag hun spul
len altijd terug eisen. Een be
zwaar tegen het verdrag is dat
nieuwe bezitters van voorwer
pen zelf moeten bewijzen dat
ze de stukken te goeder trouw
hebben verkregen, willen ze
nog een vergoeding krijgen
voor hun illegaal gebleken en
ontnomen aankoop.
Verzamelaars en handelaren
vinden dat ze met die 'omge
keerde bewijslast' al bij voor
baat in het verdachtenbankje
worden geplaatst en vrezen in
hun werk aan handen en voe
ten te worden gebonden. Bo
vendien vinden ze de in het
verdrag gehanteerde definitie
van de kunstvoorwerpen te
ruim.
Maar de schepper zelf is er niet
mee bezig. Hij tekent gewoon
van zich af, bij wijze van thera
pie. „Mijn tekeningen zijn niet
als kunst bedoeld, zijn heel een
voudig.' Voor zijn pornoteke
ningen, verzameld in de bun
dels Aanstoot en Nastoot, is hij
Het probleem van de
kunstroof wordt echter steeds
groter, mede doordat invoer in
Nederland en andere landen
niet strikt verboden is. Uit lan
den in Afrika, Azië en ook
Zuid-Amerika verdwijnen jaar
lijks in totaal honderdduizen
den kunstwerken, zo waar
schuwde het Rijksmuseum
voor Volkenkunde in Leiden al
in .1995.
De voorwerpen duiken vaak
in Nederland en elders in Eu
ropa op. In 1995 ontdekte de
douane in de Rotterdamse ha
ven voorwerpen uit een mid
deleeuwse Cambodjaanse
tempel, een complex dat op de
Unesco-lijst van werelderfgoe
deren staat. In 1996 werd op
dezelfde plek een grote collec
tie antieke Ghanese kunst on
derschept: 26 beelden en een
deel van een koningsservies.
De verzameling was bestemd
voor een Nederlandse hande
laar, die al eerder betrapt was
op de invoer van beelden uit
een eeuwenoud koningsgraf.
Dit jaar werden in Nederland
onder meer twee antieke tem
peldeuren uit India en twintig
maskers uit de nieuwe repu
bliek Congo aangetroffen. In
het voormalige Zaïre is tijdens
geneigd een uitzondering te
maken. „Dat is bijna kunst."
Geeft niet, zou Agnes zeggen.
De overzichtstentoonstelling
van Peter van Straaten is tot 11
januari te zien in Het Markie
zenhof, Steenbergsestraat 8,
de achterliggende chaotische
periode erg veel geroofd. En
volgens het oktobernummer
van het maandblad Internatio
nale Samenwerking hebben in
middels 24 van de dertig Nige-
riaanse musea hun deuren ge
sloten omdat er niks meer te
tonen valt. Het blad laat Helen
Kerri van de Nigeriaanse Com
missie voor Musea en Monu
menten aan het woord, die de
schuld voor een deel geeft aan
de steeds beter georganiseerde
dieven in haar eigen land.
„Maar Europeanen moedigen
de diefstal v an onze kunstvoor
werpen aan."
In hetzelfde artikel bestem
pelen deskundigen Nederland
als een doorvoerland. Richard
Ellis van de Kunst- en Antiek
eenheid van de Londense poli
tie: „Omdat Nederland een
centrale rol speelt in de handel
in drugs, heeft het land die rol
ook in de illegale kunsthandel.
Heel wat spullen die in Neder
land aankomen, worden later
in Londen of New York aange
boden."
Het congres in Amsterdam,
een initiatief van de Internatio
nale Raad voor Musea (ICOM),
heeft plaats van 22 tot en met
24 oktober.
Bergen op Zoom. Geopend: di
t/m zo van 11-17 uur. De rijk
geïllustreerde catalogus (met
bijdragen van o.a. Els Timmer
man, Siegfried Woldhek, An
nette Heffels, John Jansen van
Galen en Diny Schouten) kost
49,50 gulden.
naar RÖ Theater
den haag gpd
Regisseur Alize Zandwijk gaat
weg bij Toneelgroep Stella Den
Haag. Na een intensieve sa
menwerking met Hans van den
Boom, artistiek leider van Stella
Den Haag, vertrekt ze naar het
RO Theater in Rotterdam. Daar
zal ze waarschijnlijk volgend
seizoen beginnen. Guy Cassiers,
de beoogde artistiek leider van
het Rotterdamse theatergezel
schap, heeft Zandwijk gevraagd
zich aan het RO Theater te ver
binden. Cees Debets, zakelijk
leider van Stella, vindt het jam
mer maar begrijpelijk dat Zand
wijk vertrekt.
„Alize heeft de laatste tijd een
buitengewoon snelle ontwikke
ling doorgemaakt. Ze wil grote
re producties maken met veel
acteurs en dat kan bij ons niet.
Er is dus geen sprake van artis
tieke onenigheid."
Begin juni ontving Alize
Zandwijk voor de producties
'Vrijdag' en Othellodie ze bij
Stella Den Haag maakte, nog de
Prosceniumprijs van de Vereni
ging van Schouwburg- en Con
certgebouwdirecties (VSCD).
Guv Cassiers is nog steeds bezig
met het maken van een nieuwe
samenstelling van het RO Thea
ter. Nadat de vorige artistiek lei
ders, Peter de Baan en Koos
Terpstra, wegens interne pro
blemen begin dit jaar zijn ont
slagen, gaf het bestuur Cassiers
de opdracht om een plan te ma
ken voor de toekomst van het
Rotterdamse gezelschap, dat in
grootte de tweede toneelgroep
van het land is.
Oudere billen
