'Nederland mist een ziel'
Spaans koninklijk huwelijk in drie talen
Feiten &Meningen
Armoede
VRIJDAG 3 OKTOBER 1997
Mr.Henk van Amstel(63):
'SGP moet volwaardig
worden met vrouwen'
„De tijd is rijp dat er een vrouw naar de rechter stapt om bij
de SGP een volwaardig lidmaatschap af te dwingen. Mijn
scriptie is daartoe een uitnodiging. Maar het is ook een op
roep aan de SGP om iets te doen. een oproep tot bezin
ning." Oud-raadslid en nog steeds, al sinds 1963, gedreven
SGP-lid Henk van Amstel uit Huizen heeft deze week, op
63-jarige leeftijd, zijn bul ontvangen als student van de juri
dische faculteit van de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Voor zijn scriptie koos de kersverse meester in de rechten
voor een omstreden onderwerp: de positie van de vrouw
binnen de SGP, de Staatskundig Gereformeerde Partij.
De SGP hanteert het standpunt dat het regeerambt niet
voor vrouwen is weggelegd en vindt de basis voor dit beleid
in diverse bijbelteksten. Sinds 1993 kent de SGP voor vrou
wen alleen het buitengewoon lidmaatschap, dat hen uitsluit
van stembevoegdheid, bestuursfuncties en de mogelijkheid
kandidaat te zijn op verkiezingslijsten. Van Amstel zegt des
tijds 'geschokt en ontzet' te zijn geweest over dat partijbe-
sluit en heeft het beleid nu juridisch getoetst. Hij komt tot
een conclusie die past bij zijn persoonlijke opvatting: op
grond van algemene rechtsbeginselen en diverse verdragen
en wetsbepalingen behoort de SGP vrouwen als volwaardig
lid op te nemen, zonder enige reserve of achterstelling ten
opzichte van mannen.
Van Amstel erkent dat zijn juridische onderzoek niet alleen
een afstudeerscriptie is geworden, maar ook een uitnodi
ging aan vrouwen om naar de rechter te stappen en een vol
waardig lidmaatschap bij de SGP te eisen. Hij hoopt echter
dat het niet zover hoeft te komen dat een rechter zijn partij
moet dwingen haar statuten aan te passen.
Hij heeft zijn afstudeerwerk inmiddels ook naar het SGP-
partijbureau verstuurd. Hij vermoedt dat zijn relaas het be
stuur nogal rauw op het dak zal vallen en dat de partij niet
had verwacht dat een dergelijk stuk juist door een partijge
noot zou worden geschreven. ,Ik heb weinig mensen over
mijn onderwerp geïnformeerd'', aldus Van Amstel, die
denkt vanuit eigen kring de meeste kritiek te krijgen. „Het
zal veel pennen in beweging zetten", hoopt hij. Zowel in het
partijblad De Banier als in het Reformatorisch Dagblad, dat
door veel SGP'ers wordt gelezen.
Opvallend in zijn juridische verhandeling is de veelheid aan
bijbelteksten. Niet alleen de teksten die de SGP hanteert als
onderbouwing van haar beleid, maar ook door Van Amstel
gekozen teksten. Deze laatste benadrukken de gelijkheid
van man en vrouw, waarvan de bijbel ook getuigt. Van Am
stel verwijt de SGP dan ook selectief gebruik van de bijbel.
,Ik heb die teksten, met toestemming van mijn scriptiebege
leider, gebruikt om juist mijn achterban ervan te overtuigen
dat mijn beweringen kloppen." Of dat zal lukken blijft de
vraag.
Eén van de bijbelteksten die hem erg na aan het hart ligt,
gaat over de verhouding tussen meesters en dienaren. De
SGP meent dat de vrouw alleen een dienende taak hoort te
hebben, die vervolgens niet met leiding geven te combine
ren is. Van Amstel wordt emotioneel als hij Lucas 22 voor
leest waar Christus tegen zijn discipelen zegt dat hij als
meester juist degene is die dient. Dat de SGP deze passage
uit de bijbel niet aanhaalt, doet Van Amstel in zijn scriptie af
met de woorden „Niets menselijks is ook de SGP'er vreemd.
Het voorbeeld dat Christus gegeven heeft, is kennelijk
aan velen voorbij gegaan.
Zou een rechter het bijzonder lidmaatschap van de SGP
voor vrouwen veroordelen, dan moet dit niet worden gezien
als een aantasting van de vrijheid van godsdienst of de vrij
heid van vereniging, aldus Van Amstel. Een politieke partij is
in de eerste plaats geen kerk, maar een vereniging zoals an
dere verenigingen en moet zich houden aan algemene
rechtsbeginselen. Daarnaast heeft de SGP geen doel dat zich
specifiek op mannen richt en kan de partij dus vrouwen niet
uitsluiten van diverse functies en rechten op grond van
puur hun vrouw-zijn.
Juist een politieke partij, vindt Van Amstel, moet zich in Ne
derland aan de algemene rechtsbeginselen houden die we
met z'n allen hebben afgesproken en dus ook aan de grond
wet. „Een politieke partij is toch het voorportaal van de
overheid, die zich ook aan de regels moet houden. Het is
prima dat de SGP er eigen opvattingen op nahoudt, maar je
kunt de bijbel niet als politiek handboek gebruiken en je
met je eigen regels buiten de maatschappij plaatsen."
Sterker nog dan in de Nederlandse grondwet, die discrimi
natie op onder meer geslacht verbiedt, vindt Van Amstel ar
gumenten tegen het beleid van de SGP in het VN Vrouwen
verdrag uit 1979 dat ook door Nederland is ondertekend.
Daarin wordt elke vorm van vrouwendiscriminatie veroor
deeld.
Mocht een rechter het bijzonder lidmaatschap veroordelen,
dan verwacht Van Amstel overigens niet dat vrouwen direct
vergaderingen van de SGP zullen gaan bijwonen of zullen
opteren voor een bestuursfunctie of zetel. „Dat past niet
binnen onze cultuur. Het zal nog even duren voor de gees
ten daar rijp voor zijn."
HUIZEN BERNITA ESKES
Kerken voeren oppositie tegen 'Paars
Niet een motie van oppositiepartij
CDA, maar een tentenkamp van de
Raad van kerken brengt staatssecretaris
Schmitz (justitie) tot razernij. De ker
ken lijken, ook op andere terreinen, de
enig serieuze oppositie van Paars.
Aartsbisschop Simonis en dominee
Plaisier van de Hervormde kerk over de
grauwheid van de politiek, de kortzich
tigheid van het kabinet en de onmacht
van het CDA.
Waarom de kerken opeens ge
hoord worden? Kardinaal Simo
nis windt er geen doekjes om:
„Omdat het socialisme min of
meer dood is. Kerk en socialis
me waren niet altijd vrienden,
maar ze streden wel samen voor
het welzijn van de mensen.
Joop den Uyl had het altijd over
de onderkant van de samenle
ving. Zulke socialisten bestaan
niet meer. Er wordt wel gezegd
dat bisschop Muskens nu de
enige socialist van Nederland is.
De kerk is hetzelfde gebleven,
maar na de dood van het socia
lisme is de kerk in de ogen van
het publiek naar links opge
schoven".
Het zit de kardinaal hoog. In
zijn ambtswoning aan de Malie
baan in Utrecht praat de aarts
bisschop van Nederland open
hartig over het paarse rege
ringsbeleid en de plotselinge
dadendrang van de Nederland
se kerken. In tal van godshuizen
bivakkeren momenteel Iraniërs
die niet naar hun land terug
durven. In de Drentse bossen
staat sinds twee weken een ten
tenkamp van de Raad van ker
ken voor uitgeprocedeerde
asielzoekers. Dominee Visser
zorgt dat in Rotterdam zwaar-
verslaafden heroïne voor een
prikkie kunnen bemachtigen.
De acties van de kerken halen
de laatste weken moeiteloos het
NOS-Joumaaal en de voorpagi
na's van de kranten. En dat in
een tijd dat mensen steeds min
der de kerkbanken opzoeken.
Sommigen spreken al van een
'revival' van het instituut dat in
Nederland definitief op zijn re
tour leek. Vanwaar deze weder -
opstandig? Is er zo'n honger
naar het woord - en de daad -
van Gods dienaren?
Kardinaal Simonis kijkt pein
zend naar het velours tafel
kleedje voor hem. In de ont
vangstkamer van het bisschop
pelijk paleis hangt nog de sfeer
van het rijke roomse leven. Aan
de muur een groot schilderstuk
van de gekruisigde Christus. Fo
toboeken over paus Johannes
Paulus II op een tafeltje. Meubi
lair van ver voor het Tweede Va
ticaans Concilie, dat halverwege
de jaren zestig de rooms-katho-
lieke kerk poogde te vernieu
wen.
„Is het wel waar dat de kerken
opeens hun stem verheffen?",
vraagt de aartsbisschop reto
risch. Al jaren schrijven hij en
zijn collega-bisschoppen im-
Kardinaal Simonis.
FOTO GPD
ROB KEERIS
mers doorwrochte brieven aan
politici over uiteenlopende
kwesties als armoede, gezond
heidszorg en onderwijs. De
monseigneur laat ze zien. Met
de grote politieke partijen wordt
ten minste een keer per jaar
overleg gevoerd. Zelfs de kabi
netsinformateurs van de laatste
kabinetten kregen een „brief die
niet mis was". Er wordt niet ge
luisterd.
Het 'bizarre voorbeeld van het
broodje van Muskeiïs', zoals Si
monis het spottend noemt, was
een keerpunt. De bisschop van
Breda herhaalde vorig jaar in ei
gen bewoordingen wat de Raad
van Kerken al tien jaar kenbaar
probeerde te maken: armoede
is godgeklaagd. Alleen doken
deze keer de media erop. „Pre
mier Kok riep eerst nog dat de
woorden van Muskens een be
lediging voor de armen waren.
Later maakte hij een merkwaar
dige omslag. De kerk was op
eens bondgenoot. De politiek
besefte dat de bisschop een zere
plek had geraakt". De kwestie
van verarming en verrijking
kwam mede door Muskens op
de politieke agenda terecht.
Iets dergelijks gebeurt momen
teel met het vreemdelingenbe
leid. De media maken mooie
plaatjes van Iraniërs die in een
kerkzaaltje zitten te puzzelen op
Rembrandts Nachtwacht. Ook
de kleumende Chinezen in het
herfstbos doen het goed op tv.
Het lijkt erop dat de kerken be
sloten hebben zich opeens op
de asiel zoekende medemens te
Bas Plaisier, secre
taris-generaal van
de Nederlands
Hervormde kerk.
FOTO GPD
ROLAND DE BRUIN
storten.
Maar ook dat is schijn, zegt Jur-
jen Beumer. De predikant leidt
'Stem in de Stad' in Haarlem.
Een oecumenisch diaconaal
centrum dat, zoals ook elders in
grotere steden, al jaren daklo
zen, drugsverslaafden, illegalen
en asielzoekers helpt. De ironie
wil dat staatssecretaris Schmitz
van vreemdelingenzaken, tegen
wier beleid de kerken zo fel pro
testeren, als oud-burgemeester
in het comité van aanbeveling
zit. Beumer: „De kerken doen
dit werk al jaren in stilte, we zijn
nooit weg geweest. Het komt nu
alleen bovengronds
De hoogste man in dienst van
de Nederlands Hervormde
Kerk, secretaris-generaal Bas
Plaisier, constateert dat ook nu
weer de politiek 'als door een
horzel gestoken' reageert. „Wat
de kerken doen, hoort niet. Als
of we de wet overtreden. Liever
hebben ze dat we in stilte barm
hartigheid verrichten". De pre
dikant begrijpt het wel: de ker
ken doorbreken de consensus
die onder paars heerst. „Er
heest een windstilte in Den
Haag. Geen enkele partij durft
zich te profileren, iedereen
zoekt een plaatsje in het grauwe
midden van de politiek. En ja,
als de kerk dein iets doet, valt
dat meteen op. Dat ligt dus niet
aan de kerk, maar aan de sa
menleving. Die is veranderd".
Plaisier stelt vast, dat verschil
lende oude ideologië hebben
plaats gemaakt voor één 'nieu
we', de economisering van de
maatschappij. Alles is daaraan
ondergeschikt. Ondertussen zit-
een miljoen huishoudens rond
of onder het sociaal minimum.
Dat zijn de slachtoffers van het
beleid. Net als de asielzoekers.
In economisch perspectief ge
zien zijn zij een schadepost.
Verschrikkelijk als je zo over
mensen praat".
DOODTRAPPEN
De politiek in ons land mist een
morele kracht, meent Simonis.
De kardinaal citeert de oud
voorzitter van de Europese
commissie, de katholiek Delors,
die ooit klaagde dat Europa een
ziel mist. „Dat geldt ook voor
ons land. Er ontbreekt een be
zield verband. Nederland heeft
een ziel nodig. Ja, we hebben er
wel een, maar die zit onder on
ze arm".
De samenleving is harder ge
worden, vervolgt de kardinaal.
„Maar wat ik nog erger vindt
dan hardheid en kilheid, is on
verschilligheid. Men wordt im
muun voor bepaalde zaken. Bij
obstructie is er tenminste leven
in de brouwerij. Beter dan de
stilte van het kerkhof, dat is de
dood in de pot".
Het geweld op straat, dat de le
vens van jongeren als Joes Klop
penburg en Meindert Tjoelker
kostte, ziet Simonis in een bij
zonder perspectief. „Wij zijn in
een samenleving terecht geko
men, waarin het meest funda
mentele recht, dat op leven,
wordt geschonden. Jongeren le
ren dat abortus en euthanasie
gewoon moet kunnen. Met zo'n
visie op het menselijk leven
worden ze opgevoed. Als doden
in die gevallen mag, waarom
zou je anderen dan niet dood
trappen als ze in de weg staan?
Zo fundamenteel is het kwaad
doorgewoekerd. Maar ja, als ik
dat zeg zal het wel ouderwets
zijn. Terwijl ik de strijd tegen
abortus en euthanasie hoogst
progressiefvind".
Voor de kerken is de opoffering
van de zondagsrust voor de
economische vooruitgang bij
uitstek het symbool van 'het
kwaad van Paars'. Simonis:
„Werk, werk, werk, roept Kok.
Dat is inderdaad heel belang
rijk, maar de hele samenleving
is zo eenzijdig op de economie
en het poldermodel gericht, dat
de menselijke waardigheid op
het geestelijk vlak vergeten
wordt. Een culturele waarde van
eeuwen her, wat de zondagsrust
toch is, wordt zomaar door deze
regering afgeschaft. Ontzettend
kortzichtig! Alles is gericht op de
directe behoeftebevrediging'
Dominee Plaisier: „Met de in
troductie van de 24-uurs econo
mie geven we een groot goed
op: rust en een vrije zondag. We
denken dat we hiermee vrijer
worden, maar ik vind het een
nieuwe vorm van slavernij. We
worden de slaaf van de econo
mie. En we vinden het allemaal
heel normaal". De kwestie zit
de Raad van kerken zo hoog,
dat er voor eind van dit jaar
nieuwe acties zijn te verwacl
ten. „Nee, daarover kan ik nrp
niets zeggen".
Beide kerkleiders spreken tepsw
dat de publiciteit een motiefj di
voor hun kritiek. „We dedenkn
echt niet om te scoren", zegbor
Plaisier. „Wat we doen is te&nc
gas geven tegen de ellendigeinc
uitwassen van het regerings^nf
leid. Het lijkt erop dat de keithil
de enige is met een lange ij.
adem".
Al met al suggereren de geesk t
lijke herders dat hun kerkenlN 1
genlijk de enige oppositie zii
tegen Paars. De dienaren Gcr^
springen in het gat dat de mr
dechristenen van het CDA kF1 i
vallen. Simonis knikt. „Het (r
zou beter uit de verf moeten[gq
men. Ze vormen geen eenhe
Op het gebied van de asielzcfer
kers heeft het CDA bijvoorbf
niet meer te bieden dan de
rest". j
De kardinaal glimlacht als hi
nadenkt over de vraag of hePl
ironisch is dat de kerken juis
onder Paars volop van zich
doen spreken. „Is het niet irt
nisch dat juist minister RitzeO
het belang van normen en
waarden in het onderwijs be
drukt? En is het niet ironisch
juist meneer Bolkestein het I r
lang van christelijke normen
waarden benadrukt?". Grijnj
zend: „Dat is pas ironisch!" ln
K (ns'
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN rlS
De inzegening morgen van het
huwelijk van de jongste doch
ter van de Spaanse koning,
Cristina de Borbón, met de
Baskische profhandballer Ina-
ki Urdangarin in de kathedraal
van Barcelona, voltrekt zich in
drie talen. In het Spaans om
dat het een Spaanse prinses is
die trouwt, in het Baskisch
omdat ze een Baskische man
huwt en in het Catalaans om
dat de plechtigheid zich af
speelt in de Catalaanse hoofd
stad Barcelona. Op deze ma
nier hoopt men niemand op
de ziel te trappen.
De prinses en haar handballer
lijken zich nauwelijks bewust
van de rivaliteit tussen de ver
schillende Spaanse landsde
len. Wat hen betreft lag de
keuze van Barcelona als plaats
voor hun huwelijk immers ge
heel voor de hand. De 32-jari-
ge Cristina studeerde, woont
en werkt al meer dan vijf jaar
in wat ze als 'haar stad' be
schouwt en de 29-jarige Inaki
heeft van handballen bij FC
Barcelona zijn beroep ge
maakt.
De Catalanen lieten zich aan
vankelijk gereserveerd uit over
het 'gemengd' Spaans-Baski-
sche huwelijk in hun hoofd
stad. Maar nu de grote dag na
dert, wordt niets aan het toe
val over gelaten om het paar
een passend en waardig feest
te bezorgen. De euforie onder
de bevolking zal niet zo groot
zijn als twee jaar geleden in
Sevilla bij het huwelijk van
prinses Elena met Jaime de
Marichalar. De Catalanen, die
eigenlijk vinden dat Barcelona
de hoofdstad van Spanje zou
moeten zijn, staan nu eenmaal
niet zo als koningsgezind te
boek.
Er wapperen morgen dan ook
zeker onafhankelijkheidsvlag-
gen, hebben de Independistas
onder leiding van Pilar Rahola
aangekondigd. Tijdens de hu
welijksplechtigheid laten deze
enigszins folkloristische onaf
hankelijkheidsstrijders duide
lijk van zich horen „Wij willen
morgen de stem zijn van al
diegenen die de monarchie
niet accepteren", aldus Raho
la. Maar geen zorgen: de actie
verloopt democratisch, vreed
zaam en elegant, verzekeren
de onafhankelijken.
Hoewel de aandacht in de me
dia voor het 'huwelijk van het
jaar' even werd verdrongen
door het drama rond Diana,
volgt de pers deze laatste we
ken de voorbereidingen op de
voet. Sinds de prinses en haar
verloofde in mei hun huwelijk
publiek maakten, ondergaat
Barcelona een grondige fa
celift. Vooral de gothische ka
thedraal, waar kardinaal Car
les zaterdag het paar in de
echt verbindt, is van binnen
en buiten grondig schoonge
maakt. Net als de basiliek van
de Maagd van Merced, de pa
Cristina en Inaki.
troonheilige van Barcelona. Na
de huwelijksplechtigheid legt
Cristina een boeket bloemen
aan de voeten van de heilige
maagd.
Cristina en Inaki zijn geliefd
FOTO AP PAUL WHITE
om hun eenvoud. Geheel in
stijl van het Spaanse konings
huis bewegen ze zich normaal
in de stad. Ze worden regel
matig aangetroffen in restau
rants en bars in de buurt van
de flat van Cristina. Daar heb
ben ze ook een nieuwe flat ge
huurd, waar ze de eerste tijd
gaan wonen. De prinses heeft
een baan bij een stichting in
Barcelona die zich bezighoudt
met het organiseren van expo
sities. Daar verdient ze volgens
sommige publicaties het be
scheiden salaris van 2.800 gul
den per maand. Na haar broer,
kroonprins Felipe, en haar ou
dere zus Elena is Cristina de
derde rechthebbende op de
Spaanse kroon.
Urdangarin volgt naast zijn
handbalcarrière een studie be
drijfskunde. Hij groeide op in
een dorpje in Baskenland in
een gezin van zeven kinderen.
Tevens is hij actief lid van de
nationale Baskische partij
PNV, de groepering die, pikant
detail, de autonomie van Bas
kenland hoog in haar vaandel
heeft staan.
De huwelijksplechtigheid
wordt bijgewoond door tien
tallen koninklijke gasten. Het
Nederlandse koningshuis
wordt vertegenwoordigd door
de prinsen Maurits en Floris,
zonen van prinses Margriet.
Het is een wat bescheiden
blijk van belangstelling, zoals
een Spaanse krant opmerkte.
BARCELONA HENK VAN DEN BOOM
CORRESPONDENT
Net de krant uit Nederland
ontvangen. Gemeld wordt een
groot onderzoek naar armoe
de in ons goede vaderland. Ik
wil geen enkele lezer die het
krap heeft tegen de schenen
schoppen. Maar als ik lees dat
meer dan de helft van Nederlands armen een
video heeft, meer dan de helft een cd-speler,
diepvriezer en elektrische naaimachine en
maar liefst negentig procent een wasmachine,
terwijl vrijwel iedereen een telefoon en televi
sie bezit, dan bekruipt me het gevoel: hoezo
arm?
leder jaar weer stap ik tijdens mijn bezoek
aan Nederland minstens eenmaal binnen bij
die Nederlandse supermarkt die op de klein
tjes let. Ik voel me dan als het spreekwoorde
lijke zwartje uit Afrika dat met open mond
staat te kijken naar alles wat die knappe blan
ken nu weer hebben bedacht.
Ik zou vermoedelijk een hele studie moeten
maken om het huidige assortiment te bevat
ten. Ik begrijp dat er jaarlijks honderden pro
ducten bijkomen die de consument hard no
dig denkt te hebben: slagroom met vanille- of
aardbeiensmaak, Aardappel Anders-sausjes,
fruit uit alle werelddelen, afwasmiddel met
een nog handiger doseerdop en voorgesneden
groenten in verschillende samenstellingen.
Ik weet het, voor Nederlands armen zijn die
fantastische producten veelal onbereikbaar.
Dat is voor een groot deel ook waarom ze zich
arm voelen. Armoede wordt bepaald door de
rijkdom van je omgeving en als je geen gelijke
voet kunt houden met de buurvrouw, ben je
in haar en je eigen ogen arm.
Ik vermoed dat heel wat zwarte Zuid-Afri
kaanse dorpelingen, die niet beter weten of
een mens eet maïspap met een beetje saus als
maaltijd, zich ook pas arm gaan voelen op het
moment dat ze voor het eerst in de stad een
(naar Nederlandse begrippen schaars gevul
de) supermarkt binnenstappen en het aanbod
aan chips met rundvlees- of tomatensaus-
smaak en vlu^yaar-maaltijden zien die blan
ken in grote hoeveelheden in hun winkelka^,
retje laden. Ik herinner me de verbijstering» j
van een zwarte Zuid-Afrikaan die op vakanige
ging naar het buurland Zimbabwe. Een var^
de eerste dingen die hij net over de grens zl^j
waren hele gezinnen die in het open veld bj
vakkeerden. Dat mensen zo konden leven!)
Zuid-Afrika kan iedereen zich tenminste eejV
hut van golfplaat en bordkarton veroorlovei
Niet dat iedereen die in zo'n golfplaten hut
woont, automatisch arm is. De loco-burge-,
meester van Kaapstad woont in een sloppeM
wijk, al verdient hij echt voldoende voor ietP-'
beters. Ons kindermeisje sprak laatst met e<
goed verdienende taxichauffeur die ip een (stei
krottenwijk bleef wonen. Waarom? Ach,
meende de man, als ik in een echt huis treb n
moet ik huur betalen. Nu woon ik gratis. Whr
had er nog wat over de wereldberoemde krhi^
terigheid van de Nederlander? or
Maar toch, de meeste mensen in die sloppfoe:
wijken kunnen zich echt geen televisie ver-ger
oorloven, laat staan een wasmachine, een Vfor
deorecorder of een cd-speler. Hun kinderen c
mogen 's morgens vaak blij zijn als er een chse
bijt is. Voor veel van die kinderen zijn de sofca
en de boterhammen met pindakaas die vaihgr
staatswege op school worden verstrekt de ft)at
ge fatsoenlijke maaltij d op een dag. za,
Ik moet, als het om armoede gaat, altijd dei Ai
ken aan mijn schoonmoeder, die vroeger afieti
tijd tegen mijn man zei: „Honger? Jij hebt jsti
geen honger. De kindertjes in Afrika hebbefo g,
honger. Jij hebt gewoon trek." £er
Natuurlijk had hij wel honger. Je hoeft nietfati
per se een wandelend skelet te zijn om eenjnr
rammelende maag te hebben. En natuurlijlkef
zijn sommige mensen in Nederland wel anjjer
Je hoeft niet per se in een bordkartonnen hbre
te wonen om arm te zijn. Maar alles is relatjaa
En op de een of andere manier kan ik de N(ête
derlandse armoede toch niet zo serieus ne-spi
men als de Zuid-Afrikaanse. jrnf
ek
RUNA HELLINGA CORRESPONDENTpik
