Leidens Ontzet
'Het is gewoon een gevoel'
Zeeslag op polderland
De feestvierder
-Uitsmijters in rokkostuum
PIETER VAN DER WERF
miJDAG 3 OKTOBER 1997
Geuzentocht (V)
Nog altijd wordt de tocht die de geuzen
naar Leiden maakten door diverse clubjes
hobbyisten nagedaan. Vanuit Zoetermeer
vertrekken groepjes kanoërs die de geu
zentocht napeddelen. De Vereniging voor
Waterstaat en Landinrichting reist de tocht
vanuit Rotterdam na per bus. En in Zoeter-
woude vaart B. Oostdam groepen geïnte
resseerden door de polders.
Hoe goedbedoeld de tochtjes van de va
rende en busriidende namaakgeuzen ook
zijn; wat de échte geuzen flikten, doet nie
mand ze meer na. Tenminste: niet zo lang
de Westbroekpolder en de Grote Polder
droogstaan.
Het gebeurde in de laatste dagen van sep
tember en de geuzen wisten zeker dat God
zelf er de hand in had. De hemel werd
zwart van de wolken en er stak een heftige
storm op die nog dagen zou aanhouden.
Het noodweer viel samen met een spring
vloed, die het water van de Noordzee door
de lekgeprikte dijken de akkers opstuwde.
Het water steeg van twintig tot zeventig
centimeter en in de nacht van 1 op 2 okto
ber was het grote moment eindelijk daar.
De geuzen lichtten de ankers en trokken
vanaf de Noord Aa de polders in, op weg
naar Leiden.
Het leger van Oranje leverde slag om de
Kerklaan - en vermoedelijk om het boeren-
pad dat van Zuidbuurt naar Weipoort loopt
- en gingen verder de polder in, terwijl ze
soms het water in moesten om hun schui
ten vlot te trekken. Vanuit de Grote Polder
richtten ze het geschut op Zoeterwoude,
waar de vijand was gelegerd. Er ontstond
brand in het dorp. die oversloeg naar de
huizen en schuren waar de Spanjaarden
zich hadden verschanst. De belegeraars
van Leiden sloegen massaal op de vlucht,
'met de beenen in het nat en de voeten op
den drassigen glibberigen grond', terwijl de
geuzen een bloedbad aanrichtten onder de
vluchtenden.
Waarom de geuzen vervolgens in één
moeite door de dorpskerk van Zoeterwou
de met de grond gelijk maakten, is niet ge
heel duidelijk. Volgens sommigen ging het
per ongeluk. Anderen houden vol dat de
geuzen de kerk in brand staken om de Lei-
denaars te tonen hoe dichtbij het leger al
was. Weer anderen beweren dat de kerk
vol zat met zwaarbewapende Spanjaarden.
Over één ding kan iedereen het eens zijn:
erg netjes was het niet om de eeuwenoude
kerk te mollen.
De meest logische verklaring is dat de geu
zen er lucht van hadden gekregen dat de
kerk van Zoeterwoude een roomse kerk
De polders bij Zoeterwoude zien er tegenwoordig uit zoals zoveel polders: omzoomd door
snelwegen, en doorsneden met smalle slootjes. In 1574 trokken de geuzen met boten en al
over het land waar nu de koeien grazen. foto hiflco kuipers
was. En als een geus een katholieke kerk
zag, kon hij zich nu eenmaal niet meer in
houden. Katholieke kerken werkten op de
geuzen als een bushokje op een bende
voetbalhooligans.
Bij de inmiddels herbouwde kerk staat te
genwoordig dan ook een enorm bord met
het opschrift: 'Nederlands Hervormde
Kerk'. Het is duidelijk dat het kerkbestuur
geen enkel risico meer wil nemen.
De geuzen, vermoeid van een dag hard
werken, trokken via de Meerburger Wete
ring het Papenmeer in en gingen voor an
ker. Leiden lag binnen handbereik. Het
enige obstakel dat nog resteerde, was een
Spaanse vesting of 'schans' op de vaarrou
te naar Leiden. De schans Lammen, heette
dat obstakel.
Morgen: De zaligste verlossing
rdl'' Voor de één is de optocht het hoogtepunt van 3 oktober, voor
de ander de Reveille. Maar zowel jong als oud verheugt zich op
het feest der feesten. Vandaag vertelt Edward Heitmeijer (46)
hoe hij de dag vult.
,Ik vier het eigenlijk twee keer. Gisteren heb ik al met de leerlin
gen van mijn school hutspot gegeten. Niet iedereen vindt het
even lekker, maar daar gaat het niet om. Het hoort bij het feest.
nhreJ Vanaf twaalf uur was iedereen vrij. Daarna heb ik met mijn col
lega's een harinkje gehapt. Misschien ook wel twee. Maar in elk
geval hebben we de vis vervolgens lekker laten zwemmen, 's
in Middags ben ik met mijn twee kinderen naar de kermis gegaan.
Dan is het tenminste nog niet zo druk.
FjB„De taptoe is ook een vast onderdeel van mijn 3 oktoberviering.
Mijn kinderen liepen dit jaar niet mee, maar ik ben wel gaan kij
ken. Ieder jaar staan we op de hoek bij de Breestraat en het
Noordeinde. Dan gaan we er heen met de buren, maar treffen
daar meer bekenden. Hoewel wij pas een jaar of zeven in Leiden
wonen, is dat toch al een vast programmapunt geworden. Een
soort traditie eigenlijk. En elk jaar gaan mijn vrouw of ik nog
even de stad in voor een klein drankje. We kunnen niet samen
le L want er is een oppas thuis nodig."
,De Reveille laten we steeds aan ons voorbij gaan. Dat is net iets
te vroeg. We ontbijten op 3 oktober ook niet met hutspot of ha-
ana ring. Met de kinderen ga ik elk jaar 's ochtends wel naar de Bree
straat toe. Daar zijn altijd veel festiviteiten. Voor de optocht, die
ook elk jaar bezocht wordt, gaan we richting Zoeterwoudsesin-
Alles is daar goed te zien en bovendienkunnen de kinderen
daar kastan-
Vertedering troef bij Leidse Taptoe
FOTO MARK LAMERS
iaVie denkt dat zinloos geweld,
gjandalisme en openbare dron
kenschap op 3 oktober ver
van de laatste tijd
lijn, vergist zich deerlijk. Hon-
lerd jaar geleden was daar ook
d sprake van. De burgemeester
'an Leiden zocht in die tijd
flensen aan om op en rond de
een oogje in het zeil te
opdat er geen ongere-
(eldhcden plaatsvonden op het
eest der feesten,
len soort voorlopers van de
luidige uitsmijters hielden de
in de gaten. Wie waren
leze durfals? Minervanen. Nee,
lit is geen grap. Zo'n honderd
aar geleden hielden mannelijke
Jorpslcden in rokkostuum de
iermis in de gaten. Zij werden
speciaal gevraagd door
C*e burgemeester. Hun taak be-
rrftond uit het naar huis sturen
e(tan Leidenaars die te diep in
diet glaasje hadden gekeken. Ui-
praard hebben we het hier over
ten tijd waarin de studenten
aanzien genoten dan te-
jenwt (>rdig. Maar toch... Wie
zou vandaag vrijwillig in driede
lig pak op de Beestenmarkt
dronken lieden manen naar
huis te gaan. Feit blijft evenwel
dat de Leidse studenten een be
langrijke rol hebben vervuld.
In 1823 besloot het college van
B en W dat Leidens Ontzet
voortaan op de eerste zondag
na 3 oktober herdacht moest
worden in plaats van op de dag
zelf. Dit besluit had een storm
van verontwaardiging tot ge
volg, wat leidde tot een grootse
viering van 3 oktober door Leid
se studenten. Hiermee zetten zij
een niet meer te stuiten trend
in. Het is ook om deze reden
dat de 3 October-Vereeniging
vanaf haar oprichting in 1873
de studenten een warm hart
heeft toegedragen. Zo heeft tot
op de dag van vandaag de prae-
ses colegii van Minerva zitting in
het bestuur van de vereniging
en lopen de studenten direct
achter het 3 Octoberbestuur in
de Taptoe.
TIMOTEUS WAARSENBURG
Opgetogen judopakjes met
daaronder trendy gympen, ma
jorettes in vleeskleurige schoen
tjes en batons die bijna even
groot zijn als het lijfje, en kleine
mannetjes hand in hand met
grote jongens.
De traditionele Taptoe op 2 ok
tober is grotendeels een aange
legenheid geworden voor jonge
sporters. Korfbalclub Crescendo
draagt een bord met daarop het
motto 'Korfbal wordt je met de
paplepel ingegoten', en ze du
wen een buggy met inhoud
voorop als levend bewijs. Een
\Tolijk wanordelijke kruising
tussen een verlengd speelkwar
tier en een Olympische stoet.
De Leidse taptoe '97 heeft als
thema 'Een lint van licht' en dat
werd door de twirlers van de
Kopergirls verbeeld door licht
gevende twirlstokken en fluo
rescerende kermisrietjes rond
haarknotjes. Voetbalvereniging
de Leidsche Boys heeft er be
hoorlijk werk van gemaakt. Op
een fel verlichte oplegger is een
miniatuur voetbalveld uitgete
kend waar voetballertjes zich
uitleven met gekleurde ballen.
Hier en daar loopt er iemand
met een zaklantaarn rond, maar
verder wordt het thema blijk
baar niet echt als bindend erva
ren. Van een lint is ook niet echt
sprake omdat de diverse fanfa
res op gezette tijden opzettelijk
halt houden. De optocht zou
anders te snel voorbij zijn. Het
geeft de jonge turnsters in elk
geval de ruimte voor radslagen
over de Breestraat die veel be
wondering oogsten van ouders,
ooms en tantes.
Als een kereltje van een gym
nastiekvereniging onvermoed
zijn welkomstdelegatie tege
moet loopt, versterkt met buren
en kennissen, wordt hij ont
haald op een daverend applaus.
Het ventje, blond en blauwe
ogen, draait zich verbaasd om
en kijkt zoals alleen kleine kin
dertjes dat ongestraft kunnen
doen. Moeder snelt op hem toe,
drukt hem een kus op zijn wan
gen en een pakje appelsap in
Muziekvereniging K&G, prominent aanwezig bij de Taptoe, ontving van de gemeente Leiden de erepenning.
zijn hand. De warmte maakt
zich meester van iedereen en
aangemoedigd door de ruim ge
deelde moederliefde maakt de
kleine een triomfantelijke rad
slag. En de hele Breestraat
neemt alvast een voorschot op
zijn succes op de Olympische
Spelen van 2008. Een golf van
voorspelbare vertedering over
spoelt vijftien meter winkel
straat. De vedette neemt af
scheid met kleuterhandjes, be
denkt dat hij tijdens zijn stunt
zijn pakje sap op de grond heeft
laten liggen en rent terug waar
bij hij meteen onthaald wordt
op een kleine encore van zijn
publiek.
..Gezellig hè?" De buurman van
het jochie komt elk jaar kijken.
Hij vindt het geweldig ,,Je kan
het niet uitleggen, het is een ge
voel. Een echte Leidenaar die
weet dat." En niemand wil iets
missen. Keukentrapjes, krukjes
en ladders, alles wordt aange
sleept om maar een beter uit
zicht te hebben.
Maar niet alleen de kleine kin
deren worden aangemoedigd.
Rugbyv ereniging DIOK bijvoor
beeld is sterk vertegenwoordigd
met een delegatie oud en jong.
Alleen dragen de oudere jon
gens bier bij zich. Beschaafd,
dat wel. In de ene hand het blik
je en in de andere een plastic
beker. En ook sportverenigin
gen die zich speciaal inzetten
voor gehandicapten kleuren de
optocht. Er komt een gemotori
seerde rolstoel voorbijzoeven
compleet met grote Nike sticker
'Just do it'. De jongetjes van
voetbalclub UVS lopen hand in
hand met oudere heren in pak
wat een groepje brallers aan de
kant quasi-leuke kreten ondokt.
K G is prominent aanwezig,
net als muziekvereniging VIOS.
De jury betreurt het alleen dat
zo weinig bands iets aan het
thema 'Een lint van licht' heb
ben gedaan. De Joppenszprijs
gaat dan ook naar de Leidsche
Boys met 'het verlichte voetbal-
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
veld'. Hockeyclub Roomburg
krijgt de tweede prijs voor de
molen met oranje wieken en de
kleurbogen en lichtjes van
Scouting St. Jozef zijn goed voor
een derde prijs.
De diversiteit aan spon en mu
ziekverenigingen staat een
beetje in contrast met de op
komst. Er zitten niet alleen ga
ten in de taptoe, maar ook in de
rijen toeschouwers. Als het in
derdaad waar is dat bij de tap
toe de ene helft van Leiden de
andere bekijkt, dan is het inwo
nertal behoorlijk geslonken.
LEIDEN PABLO CABENDA
Geen 3 oktober
voor universiteit
Geen haringen, geen witte
brood. geen hutspot. Hoewel de
Leidse universiteit onlosmake
lijk verbonden is met Leidens
Ontzet - 's lands oudste acade
mische instelling was een ca
deautje van Willem van Oranje
aan de Leidse bevolking - laat
de Mering van 3 oktober te wen
sen over. Iedereen heeft vrij, dat
wel, maar op de universiteit zelf
is niets te merken. En de be
stuurders van de universiteit,
wat doen zij op de typisch Leid
se feestdag? Het drietal heeft zo
op het oog weinig binding met
Leiden. Voorzitter van het colle
ge van bestuur, Loek Vrede
voogd, woont in Den Haag, rec
tor Willem Albert Wagenaar in
Zeist en het nieuwe collegelid
Joris van Bergen naar verluidt in
Delft. De rector magnificus, het
'gezicht' van de universiteit,
doet in elk geval zijn best nog
iets van de binding met het ver
leden vast te houden. Gisteren
verscheen hij bij de Taptoe en
was hij aanwezig bij de uitrei
king van de erepenning. Van
ochtend vroeg maakte hij bo
vendien zijn opwachting bij de
Reveille op het Stadhuisplein.
En vervolgens ging Wagenaar
ontbijten met Leidse burgerva
der Cees Goekoop. Daar bleef
het bij. Naar verwachting zullen
vooral de Leidse studenten de
innige - historische - band tus
sen stad en universiteit levend
houden. Hossend en joelend in
Leidse cafés zullen zij zich ver
broederen met geboren en ge
togen Leidenaars.
CAROLINE VAN OVERBEEKE
KUNST-, ANTIEK- en
INBOEDELVEILING
KIJKDAGEN
Veilinghuis
Oude Gracht
Oudegrach! 26 -1811 CL Alkmaar
Tel. 072-5154206, to 072-5116011
Tel. 06-53429360. privé 023-5270519
^Regisle^eilinghoude^^^Schit^^i
Leidsch Dagblad
Voor Leiden mag 3 oktober
dan wel zo'n speciale dag zijn.
Maar hoe zit dat voor de rest
van de wereld? Wat gebeurde
er vroeger nog meer op 3 okto
ber dat het vermelden waard
is? Een beknopt overzichtje:
3/10/0079: Uitbarsting van de
Vesuvius, verwoesting van
Pompeii
3/10/1904: Frankrijk en Spanje
tekenen een verdrag dat ogen
schijnlijk de onafhankelijkheid
van Marokko waarborgt, maar
dat in geheime paragrafen de
opdeling van dit land tussen
beide staten beoogt.
3/10/1907: In de Indiase hoofd
stad Calcutta zijn opstanden te
gen het Britse koloniale gezag.
3/10/1912: De regeringen van
Servië, Bulgarije, Montenegro
en Griekenland stellen de Turk
se regering een ultimatum om
binnen drie dagen aan Macedo
nië. Oud-Servië en Albanië vol
ledige autonomie te verlenen.
3/10/1932: Irak wordt opgeno
men als lid van de Volkenbond.
Hiermee vervalt formeel het
Brits mandaat.
3/10/1937: In drie bewegingen
trekken-Japanse invasietroepen
China binnen. Nanking wordt
bedreigd.
3/10/1940: Hitier ontmoet Mus
solini op de Brennerpas. Beslo
ten wordt Gibraltar aan te pak
ken.
3/10/1941: De Duitse bezetter
laat zes Parijse synagogen de
lucht in vliegen.
3/10/1942: Amerikaanse vlie
gende forten bombarderen
staalfabrieken bij Luik en voe
ren aanvallen uit op Le Havre
en St.-Omar
3/10/1944: Walcheren komt on
der water te staan nadat de RAF
de Westkapelse Zeedijk had ge
bombardeerd.
3/10/1947: Koningin Wilhelmi-
na legt tijdelijk het koninklijk
gezag neer. Prinses Juliana
wordt regentes.
3/10/1950: Indonesische leger
eenheden beginnen de aange
kondigde aanval op het eiland
Ambon. Dr. Drees roept op tot
een vreedzame regeling.
3/10/1974: De Braziliaanse
voetballer Pele beëindigt zijn
carrière in Sao Paulo.
3/10/1975: De Nederlandse di
recteur van de AKZO-vestiging
in Ierland, T. Herrema, wordt
ontvoerd.
3/10/1980: Bij een aanslag op
een synagoge in Parijs komen
vier mensen om.
3/10/1986: In de Algemene Ver
gadering van de VN beschuldigt
de.Surinaamse legerleider Bou-
terse Nederland ervan bandie
ten in zijn land te steunen.
3/10/1986: De Italiaanse wiel
renner Francesco Moser brengt
in Milaan het wereldrecord op
49.801 km.
3/10/1989: In Panama mislukt
een coup tegen sterke man Ma
nuel Antonio Noriega. De gene
raal beschuldigt de VS van be
trokkenheid bij de machts
greep.
3/10/1990: hereniging van
Oost- en West-Duitsland.
Het zijn me de dagen wel, die 3
oktoberdagen
TIMOTEUS WAARSENBURG
Tekst: E. Filemon
Muziek: Balou the Bear-lied uit het Jungle Book van Walt Disney
Bijzonderheden: liedje uit het Minikoraal
Want ik ben Pieter van der
Werf
Pieter Pieter van der Werf
Burgemeester van een mooie
stad
Ik sta hier helemaal alleen
In mijn eentje zo alleen
Wie weet een ander plekkie in
de stad
De mensen die lopen hier zo
maar omheen
Soms zijn ze aan 't zonnen,
soms zijn ze gemeen
Ze gooien afval op mijn been
Een klodder verf eroverheen
Dan staar ik naar de Lange-
brug
Die schooiers konten altijd te
rug
Staan hier doet soms pijn
Maar Pieter van der Werf die
krijgen ze niet klein
Nee. niet klein
Want ik ben Pieter van der
Werf
Pieter Pieter van der Werf
Burgemeester van een mooie
stad
Ik sta hier helemaal alleen
In mijn eentje zo alleen
Wie weet een ander plekkie in
de stad
Ben onder vriènden een klasse
apart
Ik hou van het stilstaan da's
goed voor mijn hart
En als ik soms een beetje gaap
Lijkt het op een winterslaap
Dan denk ik terug aan het
Leids Ontzet
de Spanjaard en het fel verzet
Staan hier doet soms pijn
Maar Pieter van der Werf die
krijgen ze niet klein
Nee, niet klein
Want ik ben Pieter van der
Werf
Pieter Pieter van der Werf
Burgemeester van een mooie
stad
Ik sta hier helemaal alleen
In mijn eentje zo alleen
Wie w-eet een ander plekkie in
de stad
