Kunst
zonder gitaarsoio s Zwarte farao's uit schaduw Egypte
Toevallige ontmoetingen in Leiden
Leiden
97
Glasheldere grunge
UITSCHIETERS
Karakter krijgt vier nominaties voor Gouden Kalf
culturen
DONDERDAG 2 OKTOBER 1997
Cultuur van kunstenaarschap en rijkelijk vloeiend bloed
RECENSIE WIM KOEVOET
Sugartooth. Met Josh Blum op bas, Dus-
j ty Watson op drums en Marc Hunter,
zangen gitaar. Gehoord: 1/10, LVC.
Soundgarden is opgeheven.
De Stone Temple Pilots heb
ben hun zanger vervangen en
zijn een nieuwe weg ingesla
gen. De muziek van de
maatjes van wijlen Kurt Co-
bain heeft niets meer met Nir-
i vana te maken en. van Alice in
I Chains wordt al tijden niets
meer vernomen, verhalen over
intensief drugsgebruik daarge-
laten. Tot voor kort leek alleen
Pearl Jam de grunge-fakkel,
die is aangestoken in Seattle,
nog brandende te houden. De
versterking komt, net op tijd,
uit Los Angeles, van het trio
Sugartooth, voorheen een
kwartet.
De groep speelde gister
avond in een bijna leeg LVC
een fraaie set van zo'n ander
half uur, waarin de nadruk lag
op haar actuele tweede cd,
'The sounds of solid', een plaat
die in Nederland helaas is on-
j dergesneeuwd in het giganti-
j sche aanbod van de laatste
tijd. Sugartooth heeft de ge
luidsregie voor 'The sounds of
solid' overgelaten aan John
King en Michael Simpson, be
ter bekend als The Dust Bro
thers. een vermaard produ
cersduo dat niemand minder
dan The Rolling Stones een
handje heeft geholpen met
Bridges to Babyion'.
Hoewel Sugartooth op 'The
sounds of solid' laat horen hoe
een kruisbestuiving van elek
tronische (dans)muziek met
grunge klinkt, kwamen er bij
het concert in het LVC nauwe
lijks samples en loops aan te
pas. Hunter, Blum en Watson
hadden de elektronische tru
cendoos thuisgelaten. Wel
plantte Sugartooth z'n ken
merkende glasheldere geluid
uit de studio over naar het
LVC. De Amerikanen lieten de
decibellenmeters veelvuldig
en langdurig ver uitslaan,
maar dompelden zich niet on
der in een orgie van feedback
en andere vervormingen a la
Soundgarden.
Sugartooth is niet vernieu
wend, wel eigenzinnig en bij
zonder en klinkt fris. Er zijn in
vloeden merkbaar van Led
Zeppelin en Rush. De groep
onderscheidt zich van haar
soortgenoten door haar intro
verte presentatie en het hoge
breekbaarheidsgehalte van
veel van haar songs. Mare
Hunter, een prima zanger met
een wat melancholiek stemge
luid. maakte het zichzelf on
mogelijk op zijn gitaar te sole
ren. Hij liet het instrument zo
laag aan de riem bungelen dat
hij het louter als slaggitaar kon
gebruiken. Dat is nogal onge
bruikelijk in grunge-kringen.
Hetzelfde geldt voor de licht-
psychedelische gitaargeluiden
waarmee enkele van de zes
tien nummers werden aange
kleed.
Sugartooth klonk nogal kaal
en rudimentair. Maar de drie
Amerikanen weten sinds de
grungeklassieker Smells like
teen spirit' van Nirvana feil
loos hoe ze dat moeten com
penseren en hoe ze hun mu
ziek spannend en opwindend
kunnen houden: door wendin
gen, power en dynamiek.
In een zacht verlichte vitrine in de Nieuwe Kerk ligt een
kleurige kralenketting uit de periode tussen 1650 en 1570
v. Chr. De ketting werd gevonden om de hals van een do
de die ooit leefde in Kerma, het koninkrijk ten zuiden van
Egypte dat vanaf 2500 v. Chr. een duizendjarige bloei be
leefde. Het voorwerp is een van de schitterende voor
beelden van de antieke Nubische beschaving die op de
expositie 'De Zwarte Farao's' uit de schaduw van Egypte
treedt. Het was een cultuur waarin het bloed rijkelijk
vloeide, maar die zich ook kenmerkte door groot kunste
naarschap.
kraste lijntjes voor ogen en
haarinplant waarmee hij in de
Nieuwe Kerk nog steeds impo-
1.15 uur Alfred Brendef, piano: werken van Busoni, Liszt
zaal Schumann en Haydn. Exclusief optreden in Nederland
sse kaarten: Ie rang f75,-: CJP/PAS-65f 55.-: 2e rang f 59,-: CJP/PAS-65 f 44,-
^arianjolo0pTres,CMrurizio PoMini'en Murray Perahia"
AMSTERDAM FRANQOISE LEDEBOER
Dat de tentoonstelling 'De
Zwarte Farao's' is gedoopt ligt
voor de hand omdat hun be
wind over de blanke Egyptische
buren nu eenmaal het meest tot
de verbeelding spreekt. Een
maal weer terug op hun eigen
grondgebied bleven de zwarte
heersers in het land dat nu Soe
dan heet zich bovendien nog
lange tijd als de erfgenamen van
de Egyptische tradities gedra
gen.
De daadwerkelijke Nubische
overheersing over Egypte begon
echter pas in de achtste eeuw v.
Chr. en eindigde al in 667 v.
Chr., toen koning Taharqa na
een lange en bloedige strijd
werd verslagen door de Assyri-
sche koning Esarhaddon.
Taharqa vluchtte zuidwaarts en
moest al zijn bezittingen, zijn
belangrijkste vrouw en zijn zo
nen in Egypte achterlaten.
De periode van de overheer
sing krijgt natuurlijk veel aan
dacht, maar zeker zo interes
sant zijn de voorwerpen die de
voorgeschiedenis tonen. In het
zesde millennium v. Chr. had in
Oost-Afrika een klimaatsveran
dering plaats waardoor het ge
bied steeds droger werd. Net als
hun noorderburen trokken ook
de voorouders van de Nubiërs
vanuit de Sahara naar de Nijloe-
vers en vestigden er nederzet
tingen. Ergens in het vijfde mil
lennium v. Chr. maakte een
kunstenaar in dit gebied de mo
dern ogende abstracte zandste
nen vrouwenfiguur met inge
Omstreeks 3500 v. Chr. ont
stond de meer ontwikkelde cul
tuur die door de Egyptenaren
'Ta-seti' werd gedoopt. Dat be
tekende 'Land van de Boog' en
verwees naar de beroemde Nu
bische boogschutters. Uit deze
periode dateren de keramieken
schalen en beeldjes in de Nieu
we Kerk die tot de oudste ter
wereld worden gerekend. Het
Nubische koninkrijk van Kerma
dankte zijn bloei daarna voor
een groot deel aan de bloeiende
handel met de Egyptenaren.
De grote rijkdom van Kerma
weerspiegelde zich onder meer
in de pracht van de koninklijke
graven. Ze hadden de vorm van
heuvels met een doorsnede van
soms wel negentig meter. Be
halve stieren en rammen kregen
de overleden vorsten daar ge
zelschap van soms wel drie- tot
vierhonderd mensen, die levend
werden meebegraven,
Dat de Egyptenaren tuk wa
ren op de Nubische rijkdom
men blijkt uit de vele pogingen
tot permanente gebiedsuitbrei
ding zuidwaarts.
De Egyptische farao's van het
Nieuwe Rijk (1540-1075 v. Chr.)
dwongen het koninkrijk van
Kerma tenslotte voorgoed op de
knieën. Daarna begon een pe
riode van overheersing waarin
de Nubiërs naast hun eigen go
den ook die uit het Egyptische
pantheon gingen vereren. Maar
ook omgekeerd was dat het ge
Gaat u uit uw dak, of
blijft u thuis? Wilt u in
line skaten of danst u
liever square? Of je nou
jazzcat, pluchepoes of
kroegtijger bent,
vrijdag na vijven wil
iedereen zichzelf
uitlaten. Wat doen we
in het weekeinde?
Waar, hoe vaak en
vooral: waarom?
Ik maak met een
vriendin wel eens
plannen om te gaan
stappen in Den
Haag. Leiden is so
wieso niks. Water
dan steevast gebeurt, is:We
tanken bij haar helemaal door.
We drinken wat, en nog wat, en
nog wat. en dan blijven we
maar thuis hangen.
Trouwens, op zaterdag kan ik
nooit uit, want dan werk ik in
Huis de Bijlen. Na sluitingstijd
uit? Weet je wel hoe laat het
dan is? Ja, het terras gaat wel
om 0.00 uur dicht, maar om
2.00 uur is het werk pas afgelo
pen. Door-de-week blijft er in
het algemeen alleen tijd over
vooreen wijntje, een sigaretje
en soms een bioscoopje. Maar
da's lang geleden hoor. 'The
English Patient' is de laatste
film die ik heb gezien,- kan je
nagaan.
Vroeger met mijn moeder was
het wel anders. Dat waren mijn
leukste stapavonden. Ik was
toen 16 en zij 37. Stappen met
Leontien was voor mij heel ge
woon. Mensen op school gingen
naar de Harmonie en kwamen
met allerlei stoere verhalen te
rug. En als mijn weekeinde ter
sprake kwam vroegen ze op
fluisterende toon: „Goh, ga jij
met je moeder op stap?" Alsof er
iets van plaatsvervangende
schaamte van je wordt ver
wacht of zo. Maar mijn moeder
wist gewoon alle leuke plekjes.
En door haar werk in de Bijlen
kende ze ook heel veel mensen.
Als klein meisje kwam ik wel
eens langs als ze dagdienst had
in de kroeg. Zo ben ik er ook in
gerold.
Later nam ze me altijd mee
naar Fandango, Hotel de Ville,
Nexus en noem maar op. En als
ze bekenden tegenkwam dan
werd je wel eens voorgesteld, ja.
Op een gegeven moment ken
nen ze je en kijkt niemand er
meer van op. Ik ging wel hele
maal mijn eigen gang hoor. Het
was absoluut geen reden om
mezelf in te houden. Als ik een
bakkie teveel op had deed zij
absoluut niet voor mij onder.
En als ik ergens een jongen leuk
vond dan was dat ook geen re
den om me in te houden. Niet
dat ik zo'n versierderig type ben
hoor. Nee, mijn moeder was
echt geen blok aan mijn been.
Maar Leontien en ik zijn ook
weer niet zo'n 'Linera-moeder-
en-dochterstel'.
Laatst kwam ik haar weer eens
tegen op een terrasje. Het gaat
heel goed met haar. Ze is tour
operator en volgende week
moet ze voor hapr werk naar
Zuid-Afrika, dus
uitgaan zit er voor
lopig helaas niet in.
Maar ik kan altijd
nog zuipen met
mijn vriendin.
TEKST: PABLO CABENDA
FOTO: HIELCO KUIPERS
val: de belangrijkste Egyptische
god Amon-Re kreeg de gestalte
van een ram. Dat hield volgens
Nieuwe Kerk-conservator John
Vrieze vermoedelijk verband
met de in Nubië vereerde rams-
god: „Op deze wijze konden de
farao's hun heerschappij over
het onderworpen gebied ver
antwoorden."
Na de ondergang van het
Nieuwe Rijk raakten de heersers
van het nieuwe Nubische ko
ninkrijk van Koesj evan over
tuigd dat zij 'zonen' waren van
de staatsgod Amon-Re in zijn
zuidelijke gedaante van een
ram en daarom het volste recht
hadden op de troon van Egypte.
Koning Piye trok in 730 v. Chr.
noordwaarts en veroverde het
gehele land. Zijn opvolger Sja-
kaba verplaatste de koninklijke
residentie zelfs naar Memfis in
Egypte.
Als zelfverklaarde erfgenamen
van het oude Amon-rijk hebben
de zwarte farao's van de 25ste
dynastie er alles aan gedaan het
vervallen Egyptische erfgoed
nieuw leven in te blazen. Ze
tooiden zich met de namen van
farao's uit het Oude Rijk en or
ganiseerden omvangrijke
bouw- en restauratieprojecten.
Met de verovering door de
Assyriërs was het voorgoed ge
daan met de Nubische heer
schappij in Egypte, maar han
delscontacten zijn nog vele eeu
wen doorgegaan. Fraaie gouden
armbanden, halssieraden,
schild- en zegelringen uit het
graf van Amanisjakheto, konin
gin van het rijk Meroë dat het
rijk van Koesj was opgevolgd,
laten in de Nieuwe Kerk zien.
dat het land nog steeds op een
hoog beschavingsniveau stond.
Rond 350 na Chr. verloor het
rijk echter zijn greep op de be
langrijkste handelsroutes en
raakte de Nubische beschaving
in vergetelheid. Toen in de ja
ren zestig werd besloten tot
bouw van een nieuwe Assoean-
dam in de Nijl luidden archeo
logen de noodklok en startten
voor het eerst grootschalige op
gravingen waarvan nu in het
decor van een woestijnkleurige
piramide in de Nieuwe Kerk zo
veel schitterende voorbeelden
worden getoond.
De expositie 'De Zwarte Fa
rao's' in de Nieuwe Kerk (Dam,
Amsterdam) duurt tot en met
1 februari 1998. De openings
tijden zijn dagelijks van 10.00
tot 18.00 uur. De Nieuwe kerk
is alleen gesloten op eerste
kerstdag en nieuwjaarsdag.
De debuutfilm Karakter heeft
zich gisteravond weten te ver
zekeren van het maximale aan-
r de Gouden speelfilm finaleplaatsen bereikt
Kalveren. Tijdens het slotgala voor beste productie van
waarmee morgen het zeven- jaar (Laurens Geels), beste
tiende Nederlands Film Festi
val wordt afgesloten, zijn in de
categorieën voor de lange
nomineerde film is Rudolf van
den Bergs For My Baby, die no-
gie (Mike van Diem), beste ac- minaties kreeg in de categorie-
trice (Betty Schuurman,) en en beste lange speelfilm en
beste acteur (Jan Decleir). De beste regie,
enige andere meervoudig ge-
Kwaliteit kunst in cultuurmanifestatie laat soms te wensen over
^■E KUNST TITIA FUCHS
Expositie. De stad, de taal en het beeld
Project georganiseerd door Stichting Te
gen-Beeld i.s.m Bureau Leiden Cultuur
stad. Te zien: t/m 3 november op verschil
lende plekken in het centrum van Leiden
'TegenBencht' verkrijgbaar bij: universi
teitsgebouwen, bibliotheek, VW, stad
huis, CBK, Bureau Leiden Cultuurstad.
Kunst in de stad, je moet er al
leen wel wat voor doen! Leiden
bruiste het afgelopen jaar van
de kunstroutes, exposities, pro
jecten en culturele evenemen
ten. Dit project, wederom in het
kader van Leiden Cultuurstad,
is wel de ultieme uitvoering van
Cultuur in Leiden. Kunst mani
festeert zich in 'De stad. de taal
en het beeld' namelijk overal,
plotseling, op onverwachte
plekken en ten overstaan van
iedereen.
Minpunt is dat de kwaliteit
van de in het project opgeno
men kunstwerken te wensen
overlaat, een enkele uitzonde
ring daargelaten. Gelukkig zul
len weinig mensen de hele ten
toonstelling bekijken, dus een
overdosis is niet waarschijnlijk.
Het volgen van de hele route is
echt af te raden. Dat is geen
pretje. De bezoeker dient een
TegenBericht op te halen bij
een van de tentoonstellings-
plekken. Dit periodiek ver
schijnt elke week met up-to-da-
te informatie over de kunste
naars en de tentoonstellings-
plekken en bevat bovendien co
lumns, commentaren en ach
tergrondinformatie. Het is te
beschouwen als een onderdeel
van het project. Omdat de hele
periode werken worden wegge
haald en toegevoegd heb je, als
je echt alles wilt zien, het over
zicht wel nodig.
Maar het is beter de tentoon
stelling, zoals die naar mijn idee
ook is bedoeld door de organi
satie, te ondergaan. Dat is het
leuke ervan. Dat de kunst niet
De meeste Leidenaars hebben het oranje verkeerspaaltje jn de Mandenmakerssteeg wel gezien: een paaltje
met een plaatje.
altijd zo goed is, is dan van min
der belang. Er is altijd een ver
assend effect, altijd iemand die
even de pas inhoudt vanwege
een kort moment van verwon
dering of misschien ook onbe
grip-
De meeste Leidenaars heb
ben het rare oranje verkeers
paaltje midden in de Manden
makerssteeg wel gezien. Velen
zullen de 'Tafel van het wach
ten' (Annetje Surie) in de hal
van het stadhuis hebben opge
merkt. Of de rare etalage in de
Burchtsteeg (Sigrid Coreel-
mond). Rechtenstudenten zien
het werk van de door serie
moordenaars geobsedeerde
Danny Devos in de voormalige
directeurskamer van het Gra
vensteen - overigens een in
drukwekkend werk. Studenten
Japans en Koreaans zien pas
send werk van een Koreaanse
kunstenaar (Okhie Joun) in hun
faculteitsgebouw. Marktgangers
staan misschien even stil bij de
etalages van Barbara Tinhofer
(met tekst bedrukte onderbroe
ken) en Pieter Geraedts aan de
Botermarkt.
Een boom in het Van der
Werfpark bijvoorbeeld waar
stad van
FOTO HENK BOUWMAN
kunstenaar Luc van Soom 'iets
mee zou doen' kon ik niet vin
den. Tenzij de kunstenaars er
iets onzichtbaars mee gedaan
heeft, is er niets gebeurd. Er is
meer dat niet helemaal klopt.
Dat geeft ook aan waarom je
niet alles moet willen zien. De
tentoonstellingsplekken hebben
bovendien hele verschillende
openingstijden en je bent veel
tijd met zoeken kwijt voor
meestal niet al te beste werken
die bovendien soms niet blijken
te staan waar ze moeten staan.
Dat geeft niet zolang de ten
toonstelling wordt ondergaan
als toevallige veraangenaming.
Als je er plotseling tegenaan
loopt is het verassend en onge
dwongen en daardoor leeft het
project. Laten we het daarop
houden.
De Egyptenaren waren tuk op de Nubische rijkdommen, die zich onder i
ïrspiegelden in de pracht van koninklijke graven.
FOTO CPD
NAAM: Dorthe Dol
LEEFTIJD: 21 jaar
BEROEP/OPLEIDING:
serveerster/studente
Nederlands
WOONPLAATS: Lei-
