Roy Lichtenstein verhief
pop-art tot kunstvorm
Statige Bybliotheca Thysiana
gaat binnenkort in de steigers
Topstukken Rijksmuseum bij elkaar op cd-rom
Cultuur Kunst
Nieuwe studentenclub
;4vijdt zich aan Zappa
Elk moment van
de week kan ik
bij mil spaargeld.
Handschrift-uitgave
Kaflka's Der Prozess
Vier procent
rente met
één telefoontje.
Dinsdag 30 september 1997
|Linders op zondag in bibliotheek
iEiPENAbusievelijk is gisteren op een pagina cultuur kunst in
[deze krant gemeld dat Joke Linders morgen een lezing geeft in
e centrale Leidse bibliotheek. De recensente/docente jeugdlite-
ituur is echter niet woensdag, maar zondag 5 oktober te gast in
^de bibliotheek, waar ze om 14.00 uur een lezing geeft.
"ÜGouden Kalf: De tranen van Castro
trecht Tijdens het Nederlands Filmfestival in Utrecht is het
jouden Kalf voor de beste korte documentaire gisteren toege
kend aan Merlijn Passier voor De tranen van Castro. Passier
krijgt er 15.000 gulden bij om te besteden aan een nieuwe pro
Christa Moesker won met Sientje het Gouden Kalf voor
Beste Korte Film en ook zij krijgt 15.000 gulden. De NPS Prijs
ior de Nederlandse Korte Film ging naar Marcel Visbeen voor
Elvis Lives. Het gaat hier om een bedrag van 10.000 Gulden.
m Geen subsidie voor biografie Den Uyl
kj amsterdam Het Amsterdamse college van B en W wil geen sub-
vai sidie verstrekken voor de biografie over Joop den Uyl, waarmee
V2i Gerard Mulder in opdracht van uitgeverij Sun bezig is. Het pro-
li,. ject kost in totaal ruim 3,5 ton. Sun had Amsterdam om een bij-
drage van 25.000 gulden gevraagd. Omdat er wel meer politici in
uj Amsterdam belangrijk zijn geweest, ziet het college geen reden
nu speciaal het verzoek van Sun in te willigen.
'e
'°Geraldine Chaplin als Moeder Teresa
al cannes» In een binnenkort te verschijnen tv-film over het leven
van Moeder Teresa speelt Geraldine Chaplin de hoofdrol. De
film 'Moeder Teresa: In naam van Gods armen' werd geregis-
seerd door Kevin Connor. De film volgt het leven en het werk
bif van de non tot het moment dat haar in 1979 de Nobelprijs voor
de Vrede werd uitgereikt. Op 5 oktober is de première op de
?ki Amerikaanse zender Family Channel.
e
Virtueel de Nachtwacht bekijken en sprinten naar de andere kant
groenen is er niet bij. „Geen
geen verplichtingen,"
n der oprichters van de
Zappa Appreciation As-
iation, Remy Wigmans. Zijn
en dat van mede-oprich-
Marc Brak is van Zappa zelf
jajkomstig: „So long as some-
a idy gets a laugh out of it, what
jefuck?"
De enige voorwaarde die de
in het fenomeen opgehangen
jajudentenvereniging stelt, heet
a|teresse. Dat is bij Zappa niet
i'n probleem, weet Wigmans.
Je bent of leip van hem of je
laakt dat je wegkomt."
jVanaf 21 december, Zappa's
aarfsde sterfdag, moet de 'Associ-
een feit zijn. Op het pro-
na staan wekelijkse bor-
lavonden, grote avonden met
muziek, het uitgeven van
kwartaalblad, een eigen In-
dmetsite en filmavonden.
De twee studenten hebben
in plan voor een Zappa-stu-
intenvereniging langs ver-
hillende wegen de wereld in-
'tstuurd. Bij cd-winkel Plato,
ia Zappa het ruimst gesor-
lerd, hangt boven de vakken
aarin 's mans gigantische oeu-
ondergebracht, een kat-
nbelletje. Verder is een publi-
1 universitair weekblad
are op komst en is het nieuws
Internet verbreid.
Tegen Wigmans verwachtin-
stromen de reacties
1 eds binnen. ,,De vereniging is
1 ficieel nog niet eens opge-
ïaar ik heb al gesproken
;nsen die zich nu al als
1 willen opgeven. Een regiona-
zender heeft ons gratis zend-
d aangeboden. De belangstel-
paren is een hele makkelijke manier van sparen: per tele-
iarrekening naar uw Rabo Betaalrekening overboekt,
r in een mum van tijd op. Zo heeft u uw spaargeld altijd
tijdstip beschikbaar. Maar misschien is het belangrijkste
e rente: liefst 4%*. Bovendien kunt u TeleSparen
t,24 u
of din
;en TeleSpaarrekening openen, belt u dan 0800-0502
vilt, mag u ook even binnenlopen bij uw Rabobank.
amsterdam
Wie geen zin heeft om urenlang in de
zalen van het Rijksmuseum in Amster
dam rond te dwalen kan nu ook van de
collectie van dit museum genieten
zonder een stap te verzetten: door
middel van de cd-rom Topstukken van
het Rijksmuseum, die gisteren werd
gepresenteerd. Computer aan, schijfje
er in en door middel van de muis is het
mogelijk vrijwel elke uithoek van het
museum virtueel bekijken. Zelfs afde
lingen die momenteel gesloten zijn
kunnen worden bezocht.
Overal in het museum zijn panora
mafoto's gemaakt om dit effect te be
reiken. Het programma QuickTime
VR, inbegrepen op de cd-rom, geeft de
bezoeker de mogelijkheid vanaf de
museumwinkel op de bovenverdie
ping een sprint te trekken naar de an
dere kant van het museum, waar de
Nachtwacht van Rembrandt hangt.
Maak vervolgens een draai naar links
om een enorm schuttersstuk van
Bartholomeus van der Helst te bekij
ken. Verder ronddraaien, door middel
van een muisklik een zijkamertje in
stappen en daar kan dan een schitte
rende antieke kussenkast worden be
wonderd. Dit gaat allemaal zeer vloei
end en het is overal mogelijk om met
de muis in te zoomen op de omgeving.
Dit is meestal niet zo zinvol, omdat
daarmee het effect van een te sterk
vergrote foto wordt bereikt: onscherp
en korrelig. Dat ligt anders als het gaat
om een topstuk, zoals de Nachtwacht.
Het meesterwerk van Rembrandt is in
detail op cd-rom gezet en het uitver
groten van bepaalde onderdelen van
Boek
De cd-rom Topstukken van het Rijks
museum is gebaseerd op een gelijkna
mig boek dat enkele jaren geleden is
uitgebracht. In totaal gaat het om 250
kunstvoorwerpen. Niet alleen schilde
rijen van meesters uit de zeventiende
eeuw, maar ook beeldhouwwerken
van bijvoorbeeld Hendrik de Keyser,
oude prenten en tekeningen en hoog
tepunten van Aziatische kunst. De be
geleidende tekst kan worden gelezen
of beluisterd: de tekst is ingesproken
door acteur Tom van Beek. Op de ach
tergrond is stemmige klassieke muziek
te horen. De cd-rom biedt de moge
lijkheid om op diverse manieren door
de collectie van het Rijksmuseum heen
te springen: bekijk de werken van een
bepaalde kunstenaar, of kijk rond aan
de hand van een bepaald tijdvak. „Zelf
informatie uitkiezen, dat is een flexibi
liteit die het boek niet direct kan bie
den", aldus Annemarie Veis Heijn, di
recteur presentatie van het Rijksmuse
um. De directie van het museum
vreest niet dat de cd-rom een negatief
effect zal hebben op de bezoekersaan
tallen. Eerder wordt een postitief effect
verwacht, omdat de nieuwsgierigheid
vyordt geprikkeld. Er is in het museum
immers nog veel meer te zien dan de
250 topstukken. „Ik ben alleen bang
dat de mensen straks verwachten dat
ze bij het echte schilderij ook op een
knop kunnen drukken en dat ze dan
een gesproken toelichting kriigen.
Maar zo werkt het natuurlijk niet", al
dus Veis Heijn.
De zeer gebruikersvriendelijke cd-
rom biedt verder nog een agenda van
het Rijksmuseum, met daarin toekom
stige evenementen. Die kunnen woi
den geactualiseerd via Internet. En
tenslotte zijn ook diverse Nachtwacht-
screensavers beschlkbaai
De uitgever van Topstukken, 1DG
Communications uit Haarlem, wil nog
meer cd-roms over het Rijksmuseum
gaan uitbrengen. De eerstvolgende zal
de expositie 'Langs Velden en Wegen'
behandelen.
Topstukken van het Rijksmuseum
draait onder Windows (bij voorkeur
Windows '95) op PC's en op Apple
Macintosh. De cd-roin kost 59,95 gul
den en is verkrijgbaar in het Neder
lands en Engels. Informatie: tel. 023-
5461 lil.
ling in Leiden voor Zappa, zo
blijkt nu al, is groot."
Niet alleen de hoeveelheid re
acties wekt verbazing, ook het
feit dat zo veel leeftijdgenoten
van Wigmans en Brak, beiden
19 jaar, geïnteresseerd zijn in
Zappa, is een aangename ver
rassing. „Zappa is in de jaren
zestig en zeventig groot gewor
den. De fans die hem van meet
af aan hebben gevolgd zijn in
middels de vijftig gepaseerd.
Toch is hij kennelijk ook voor
nieuwe generaties een bron van
inspiratie. Dat hij in 1993 is
overleden, doet daar niets aan
af."
Voorzover bekend hebben
Wigmans, die psychologie stu
deert, en zijn compagnon Brak
(rechten) een primeur: niet eer
der zijn studentenverenigingen
opgericht met een grootheid uit
de (pop)muziek als aanleiding.
Van de term 'fanclub' moet
Wigmans niets hebben. Zappa
zou me in mijn gezicht hebben
uitgelachen."
Hij voegt er haastig aan toe
dat die uitspraak niet moet wor
den uitgelegd als kritiek aan het
adres van de bestaande fanclub
'The Black Page'. „Uit mijn
mond zul je nooit wat naars
qver die mensen horen. Ik
waardeer de collega's van The
Black Page in hoge mate. We
zullen hen nog hard nodig heb
ben."
Onuitputtelijk
Zappa is 21 december aan
staande precies zes jaar geleden
overleden. Er komen nog altijd
cd's van hem uit, maar heel veel
echt nieuw werk zit daar niet
bij. Toch is volgens Wigmans
het thema Zappa 'onuitputte
lijk' en actueel genoeg om er
anno 1997 een studentenvere
niging mee aan de gang te krij
gen en te houden.
„Zappa bestaat niet alleen uit
muziek. Hij was ook politiek ac
tief, had serieuze plannen deel
te nemen aan de Amerikaanse
presidentsverkiezingen, hij ge
droeg zich dikwijls als filosoof
en strooide met levenslessen
die tot ver in de volgende eeuw
het analyseren waard zijn. Bo
vendien raak je, als je je in hem
verdiept, als vanzelf in een om
vangrijke scene terecht en stuit
je op andere grootheden als
Steve Vai, George Duke en Cap
tain Beefheart. Om nog maar te
zwijgen over zijn zonen Dweezil
en Ahmet."
Vervolg van voorpagina
De Amerikaanse schilder
en beeldhouwer Roy Lich
tenstein was een van de
beroemdste vertegenwoor
digers van de pop-art, de
belangrijkste kunststro
ming van de jaren zestig.
Net als Andy Warhol ont
wikkelde hij in deze rich
ting een zeer persoonlijke
stijl. Lichtenstein werd en
kele weken geleden in een
Newyorks ziekenhuis op
genomen en stierf gisteren
aan een longontsteking.
Warhol was de drammerigste
van de zogeheten New York Fi
ve, waartoe met Lichtenstein
ook Claes Oldenburg, Jim Dine
en Tom Wesselman behoorden.
Maar meer nog dan Warhol was
Lichtenstein de persoon die de
pop-art tot een kunstrichting
De uitgeverij Strömfeld (Basel-
/FranWurt) heeft gisteren een
handschrift-editie van Der
Prozess van Franz Kafka gepu
bliceerd. De 'bibliofiele kunst
schat' volgt in zinsbouw, spel
ling en interpunctie strikt de
overgeleverde manuscripten,
verklaarde Roland Reuss van
de uitgeverij.
In de nieuwe uitgave docu
menteert Strömfeld al het door
Kafka gebruikte materiaal voor
het werk. Reuss voorspelt dat
de facsimile-uitgave op basis
van de manuscripten van Kaf
ka ook gevolgen kan heeft voor
het wetenschappelijke literaire
onderzoek. „De interpretaties
zullen aanzienlijk complexer
worden." Zo zijn in Kalka's
handschriften dubbelzinnige
passages bewaard gebleven
die tot dusver in druk waren
verdwenen.
Kafka's vriend Max Brod, die
ook zijn nalatenschap beheer
de, gaf Der Prozess in weerwil
van de wens van de auteur in
1925 postuum uit 1 iet boek
beschrijft de geschiedenis van
Jozef K.. die door een imagi
naire rechtbank wordt aange
klaagd en ter dood veroor
deeld zonder te horen waar
aan hij schuldig is.
De uitgeverij Strömfeld
brengt de komende jaren een
facsimile-uitgave uit van alle
werken van Kafka (1883-1924).
Vele maatschappelijke uitin
gen die tot dan in de kunstwe
reld waren afgedaan als banaal,
zoals tv, strips en reclame, ont
wikkelden zich dankzij de pop
art tot kunst. Zelfs de gebruikte
technieken werden naadloos
overgenomen. Voor Warhol en
Lichtenstein werd het cliché on-'
derwerp van kunst.
Hoewel het publiek er wel
waardering voor kon opbren
gen, was het enthousiasme in
kringen van kunstkenners en
critici aanvankelijk nogal lauw.
Kunst en massacultuur hadden
elkaar te ma
ken, zo luidde de meest gehoor
de opvatting.
In het begin van zijn loop- deerd met banale teksten
baan liet Roy Lichtenstein zich luidseffecten
zijn schilderijen
Beelden van gevechtsvliegtui- daarop zijn Studies for Modern
gen en huilende meisjes gelar- Paintings, waarin de New Yor
ker richtingen als art deco, ku-
rechtstreeks bisme en expressionisme als cli-
het chés van zichzelf ten tonele
afkomstig uit de wereld
spireren door de reclamewereld stripverhaal. Ballonwoorden als voerde. Vanaf 1967 maakte
en vooral de stripverhalen, de Braaaat en Kapooow kwamen Lichtenstein ook abstracte
comics. Deze voorbeelden blies veelvuldig in zijn werken voor.
Een ander aspect van Lich-
hij op tot grote schilderijen i
hem kenmerkende tensteins werk
rastertechniek, gekopieerd
zijn
'brush-strokes', grotesk opge-
de drukwereld. In 1961 schilder- blazen gestileerde afbeeldingen
de hij zijn 1
1 pop-artwerk:
sculpturen, waartoe de kunst
vormen uit de jaren dertig als
inspiratiebron dienden.
De eerste expositie verscheen
1 1962 bij galerie Leo Castelli,
„Look Mickey, I've hooked a big tekende en vervolgens als pro-
penseelstreken, die hij eerst die hem in de jaren daarop
r bleef. Al zijn schilderijen
Later volgden werken met jectie naschilderde. Daarmee waren al verkocht voor aanvang
verhief hij de totale stijlloosheid
t stijl. Later ging hij e
expositie. De meeste
toonaangevende
opgeblazen stippen en werden hele kunststijlen als onderwerp onder het Stedelijk Museum i
versterkt door felle kleuren en
een opvallende lijnvoering.
en RaboTeleSpa
it u eigenlijk ons
>lijk zonder over
irrekenlng krijgt u
chrljvingsformuli
weer terug boeke
et uw telefoon:
ennaaruwRabc
lum van tijd sta<
Bovendien kun
per dag. Wilt un
1, belt u dan 080
inlopen bi) uw I
Volgens Boudewijn Büch is de
Bibliotheca Thysiana de
'belangrijkste bibliotheek van
de wereld'. Misschien een tik
keltje overdreven, want in Zuid-
Europa zijn vergelijkbare collec
ties zeventiende eeuwse boeken
geen uitzondering. Maar bij
zonder is de Leidse leeszaal wel.
Volgende maand begint de re
novatie van het statige pand
aan het Rapenburg nummer 25.
De restauratie van de boeken is
al eerder op gang gebracht.
Over drie a vier jaar moet de er
fenis van de Leidse rechten- en
letterenstudent Johan Thijs
(Thysius) in ere zijn hersteld.
Op de hoek van de Groenha-
zengracht en het Rapenburg
staat de bibliotheek, die in 1654
werd gebouwd. Op verzoek van
de rijke koopmanszoon en boe
kenliefhebber Johan Thijs, die
reeds op 32-jarige leeftijd stierf.
Twee weken voor zijn dood be
paalde hij dat er met zijn geld
een openbare bibliotheek
moest verrijzen. Een gebouw
waar al zijn prenten, boeken en
pamfletten een plaats konden
krijgen.
Thijs studeerde in Leiden en
maakte daarna enkele
'academische reizen' naar En
geland en Frankrijk. Tijdens die
reizen kocht Thijs grote hoe
veelheden boeken. „Ik heb de
indruk dat hij alles kocht wat los
en vast zat," zegt prof. dr. P.F.J.
Obbema, secretaris van de
Stichting tot Behoud van de Bi-
biotheca Thysiana. .Alles waar
van hij dacht dat het nuttig was
kocht hij in. Mits de boeken niet
te duur waren. Hij had wel een
soort Hollandse zuinigheid.
De bouw van de bibliotheek
verliep voorspoedig. Thijs had
zijn neef Marcus du Tour 20.000
gulden nagelaten voor een ge
bouw op een 'bequame plaets'.
Stadsbouwmeester Arent van 's
Gravesande kreeg de opdracht
de plannen uit te werken.
De naleving van de rest van
het testament verliep minder
goed. Het idee om jaarlijks 300
gulden te besteden aan nieuwe
boeken ging volledig de mist in
door protesten van verre fami
lieden van Thijs. Zij eisten de
rest van de erfenis op. De reeks
van rechtszaken die daar het
gevolg van waren slokte al het
geld op. De Bibliotheca Thysia
na werd een armlastige instel
ling.
Achteraf beschouwd was dat
de beste bescherming voor de
collectie zeventiende eeuwse
boeken. Door het geharrewar
over de erfenis gebeurde er lan-
Boekenlast
Anno 1997 is de in Hollands
classisistische stijl gebouwde bi
bliotheek dringend aan een res
tauratie toe. Op zolder liggen
ruim 4.000 boeken opgeslagen,
waardoor het pand is verzakt.
De enorme boekenlast heeft het
gebouw aan één kant omlaag
gedrukt.
Veertig procent van de boe
ken verkeert in een slechte con
ditie. Het daglicht heeft zijn
schadelijke uitwerking niet ge
mist. De boekbanden zijn ver
kruimeld, gescheurd of zitten
helemaal los. Het papier van
sommige boeken is bovendien
aangetast door chloorresten.
„Een chemische tijdbom," zegt
Obbema. „Het papier werd in
die tijd gemaakt uit lompen, die
met chloor werden gebleekt.
De eerste boeken zijn inmid
dels door een ploeg van acht
restaurateurs onder handen ge
nomen. Enkele tientallen gere
pareerde boeken zijn al weer te
ruggekeerd. De banden zijn
hersteld en het door chloor aan
getaste papier is geneutrali
seerd. Een paar honderd andere
boeken zijn nog in behandeling.
De verbouwing van het pand
begint volgende maand met het
leeghalen van de zolder. De to
tale collectie van de bibliotheek
wordt opnieuw onder de loep
genomen. Alles wat in de loop
der tijden aan de zeventiende
eeuwse collectie is toegevoegd,
verdwijnt uit het zicht. Deze
boeken verhuizen naar de uni
versiteitsbibliotheek. Obbema:
„Deze ruimte moet precies het
juiste contact geven met de ze
ventiende eeuw." Dat houdt
ook in dat een aantal moderne
lampen en in het oog springen
de cv-buizen weggewerkt wor
den. De ramen worden voor
zien van een filterlaag die scha
de van ultra-violette straling
voorkomt.
Voor de totale operatie is een
bedrag van anderhalf miljoen
gulden nodig. Lange tijd leek
het onmogelijk dit geld bijeen te
brengen. De Bibliotheca Thysia
na hing zelfs jarenlang een fail
lissement boven het hoofd
Door de oprichting van de
Stichting tot Behoud van de Bi
bliotheca Thysiana, begin dit
jaar, begon het er langzamer
hand rooskleuriger uit te zien.
De stichting heeft met diverse
fondsenwervingsacties bijna al
het geld binnen dat nodig is
voor de restauratie van de boe
ken. Het gebouw zelf is overge
dragen aan de Amsterdamse
stichting Hendrick de Keyzer,
voor de symbolische prijs van
één gulden. Obbema: „/.e ma
ken geen winst op het gebouw,
want de restauratiekosten zijn
voor hun rekening. Daarmee
zijn ze eigenlijk ook een subsi
diegever voor ons."
Na de eeuwwisseling gaat de
gerestaureerde bibliotheek weer
open voor het publiek. Dan
hoopt de Stichting tot Behoud
van de Bibliotheca Thysiana
jaarlijks honderd groepen rond
te kunnen leiden door de ze
ventiende eeuwse leeszaal.
het Rapenburg is verzakt, door een enorme
FOTO HICLCO KUIPER',
Het bibliotheekgebouw
boekenlast op zolder.
