HOLBECK en HAREHILLS,
de onderkant van de Engelse maatschappij
MUZIEKNOOT
Engeland klinkt door tot in elke
Straatarme
wijken
in Leeds
merken
niets van
economische
opleving
narsend stopt de dubbeldekkerbas.
Halte Holbeek. „Moet u hier echt
zijn?" vraagt de verbaasde chauffeur
met ongeloof in zijn stem. Als hij het
bevestigende knikje ziet, waarschuwt
hij: „Wees voorzichtig." Holbeek, een
verpauperde wijk in de Noord-Engel
se stad Leeds. Heb je er niets te zoe
ken, ga dan met een grote boog om
dit straatarme stadsdeel heen, zo
wordt aangeraden.
In Holbeek, een bonte verzameling
Coronation S/reef-achtige straatjes
vol zogenoemde back-to-back huis
jes, wonen verliezers en armoedzaai
ers. De onderkant van de harde En
gelse maatschappij. Het leven lijkt er
troosteloos en uitzichtloos. „Mijn
toekomst? 'k Zou het niet weten. Mis
schien een fijne man die me goed be
handelt. Ja, dat is eigenlijk mijn enige
wens", zegt Lana Turner.
Lana is 29. Ze woont, samen met
haar broer Wayne (23) en dochter
Stacey (7) in Brown Lane East. Een
huiskamer van amper drie bij drie.
Een keukentje van twee vierkante
meter en twee slaapkamers waarin
net een bed past. Twee andere kinde
ren van Lana - onverzorgd uiterlijk,
slecht gebit, rouwnagels - zijn bij hun
vader. Ze krijgt van de social benefit
69 pond (circa 215 gulden) per week,
waarvan 33 pond al aan de huur op
gaat. „Of ik kan rondkomen? I try luv,
maar het is moeilijk."
De televisie staat aan zonder geluid
en uit de stereotoren schalt oorverdo
vend harde muziek van de popgroep
U2. Overbuurvrouw Shamim Aktah
(28) is met haar drie kleine kinderen
op bezoek. Ook zij is bijstandsmoe-
Margaret Thatcher, John
Major of Tony Blair. Voorde
zwakkeren in de
samenleving is het om het
even. Neem Leeds, een
socialistische stad die model
staat voor de oplevende
economie in Engeland. De
rijken worden er steeds
rijker. Het aantal banen,
vooral in de financiële
dienstverlening, groeit
explosief, maar in de
achterstandswijken is het
leven er meer dan ooit
uitzichtloos en troosteloos.
Vooral in de deprimerende
stadsdelen Holbeek en
Harehills is de armoede er
dubbele armoede en het
wordt alsmaar slechter.
der. De drie verschillende vaders van
haar kinderen zijn 'm volgens haar
gesmeerd. „Ik ben twee keer ge
trouwd geweest. Schoften zijn het,
die kerels", schreeuwt ze boven U2
uit.
Lana past die warme middag ook
nog op een peutermeisje van de
buurvrouw next door. Scheldend
loopt Lana door de huiskamer. „Hé
Wayne, idioot, zet die muziek even
zachter", krijst ze. Broer Wayne („ik
zit 's nachts in de bewaking") doet
alsof hij niets hoort. Daarom draait
Lana zelf de volumeknop zachter.
Een paar kleintjes slaan elkaar met
plastic emmertjes op het hoofd. Lana
slaat er geen acht op.
Een baan heeft Lana niet en ze
doet al lang geen moeite meer om
werk te krijgen. „Ik heb last van ze
nuwen, dus wie wil mij hebben? En
trouwens, als ik een job zou krijgen,
wie past er dan op de kinderen?"
roept ze, terwijl ze weer een sigaret
opsteekt. „Roken is mijn enige ver
zetje, als ik dat ook nog moet opge
„De pub, daar heb ik geen geld voor", zegt Elaine Smith (44), die samen met haar man John (46) even uitrust op een bankje.
FOTO ED BLAAUW
ven, kun je me wegbrengen", zegt ze
met luide stem.
In de huisjes, opgetrokken van
bruinrode bakstenen, wonen kansar
men: ontslagen wol-arbeiders op
leeftijd, jonge mensen zonder oplei
ding en perspectief. De-oplevende
economie in Leeds, deze bewoners
merken er niets van. „Maar eh, wor
king on the side (zwart werken) komt
hier natuurlijk ook voor", weet de
barkeeper van buurtpub Brittania.
„Als ik zie wat ze 's avonds uitgeven
aan drank, nou dan valt het volgens
mij nog wel mee."
„De pub, daar heb ik geen geld
voor", zegt Elaine Smith (44), die sa
men met haar afgekeurde man John
(46) op een bankje voor de bijna hon
derd jaar oude drankgelegenheid in
het niets staart. Het echtpaar woont
al jaren in zijn woninkje aan Shafton
Street. „John en ik klagen niet. Na
tuurlijk zou ik wel eens naar de pub
willen, maar wat niet kan, kan niet."
Op het gescheurde asfalt van het
deprimerende stadsdeel wandelen
en vrouwen die argwanend
kijken. Als ze worden aangesproken,
lopen ze zwijgzaam door. Alsof ze
zich schamen. Kinderen met onge
wassen gezichten en armoedige kle
ren hangen doelloos rond bij een uit
gebrande sloopauto. Overal in de
wijk zijn waslijnen gespannen waar
aan versleten ondergoed wappert.
Officiële cijfers zeggen dat veertien
procent van de beroepsbevolking er
werkloos is. Maar de werkelijkheid
leert dat Holbeek straten telt waar
tachtig procent geen baan heeft.
LEEDS UNITED
De wijk ligt hemelsbreed op een paar
kilometer afstand van het stadion van
Leeds United aan Eiland Road, waar
op zaterdag mensen met geld de tri
bunes bevolken. De toeschouwer telt
voor een kaartje al snel twintig pond
(ruim zestig gulden) neer. De tijd dat
voetbal ook vermaak was voor lieden
met een karig loon lijkt definitief
voorbij.
„Armoede in de stad, ik weet dat
het bestaat, maar ik kom er nooit
mee in aanraking", zegt Zaankanter
Robert Molenaar. Hij staat sinds be
gin dit jaar onder contract bij Leeds
United. „Als profvoetballer leef je in
een andere wereld. Ik geef toe dat ik
een vertekend beeld van de werke
lijkheid heb."
„Ik ken een taxichauffeur", ver
volgt Molenaar (28). „Ik weet wat-ie
moet verdienen om een beetje rond
te kunnen komen. Hij heeft wel een
seizoenkaart. Misschien komt dat
omdat hij nog bij zijn moeder thuis
woont. Als je ziet hoe druk het bij on
ze thuiswedstrijden is. Er zullen ab
soluut ook mensen met heel weinig
geld op de tribunes zitten. Dat kan
niet anders.'
Liz Demitrijevic, pr-manager van
de club uit de Premier League, weet
dat mensen met een krappe beurs de
club noodgedwongen de rug toeke
ren. „Maar door het uitdelen van gra
tis kaartjes aan kinderen van lagere
scholen en door met aanbiedingen te
komen, proberen we er voor te zor
gen dat mensen uit alle lagen van de
bevolking naar Leeds United kunnen
komen."
Dat neemt niet weg dat de voetbal
club meer en meer het uitje lijkt te
worden voor de hogere welstands
klasse. Als de vele hijskranen in het
centrum graadmeter zijn voor de
economische gezondheid, is Leeds
een welvarende gemeente. De uni
versiteitsstad (ruim 500.000 inwo
ners) profileert zich als 24 uurs-city
en als Europese metropool van de
21ste eeuw. De stad, die vroeger
vooral bekend was om zijn wol-indu
strie, is na Londen hét centrum van
financiële dienstverlening. 'Deel mee
in het succes van Leeds' is de slogan
waarmee het bedrijfsleven aan de
weg timmert. En wie het centrum van
West-Yorkshire bezoekt, kan niet ont
kennen dat Leeds bruist van energie.
Met een werkloosheidspercentage
van 5,3 zit de stad, knooppunt van
snelwegen en spoorlijnen, onder het
landelijk gemiddelde van 5,8. Op het
gemeentehuis overhandigt voorlich
ter Leo Seaton stapels rapportt
louter hosanna-verhalen. „D<
cesvolle economie komt voora
de groei van de financiële diet
lening", zegt voormalig topmai
Grant van Coopers Lybrand
Financial Times.
Felicity McCormick, redacte
dagblad Yorkshire Post: „Leed-
de aantrekkingskracht van een
neet als het gaat om banen in
ren waarin we van oudsher stei
zoals de rubberindustrie, glas-1
pierindustrie, drukkerijen. En v
de opkomst van de callcenters
Grant weer: „Maar er is nog
werk aan de winkel. We moete
Het enige waar we bang voor i
wat we niet in de hand hebben
rente."
De laatste jaren stampt Lee >1
ene na het andere prestigieuz
ject uit de grond. Vervallen p
zen en fabrieken in de omgevir
de rivier Aire en het Leeds-Live
kanaal zijn verbouwd tot ap
menten. Het winkelcentrum
Victoria Quarter is grondig g<
veerd en de stad kreeg, in Ki
Market, de grootste overdekte
van Europa.
LAAGGESCHOOLDEN
Keerzijde van de medaille is da e
groepen laaggeschoolden de o r
van Leeds niet konden bijben
buiten de boot vielen. De af i'
wonen niet alleen in Holbeek,
vooral ook in Harehills, een w
immigranten. De werklooshek3
rond de zestien procent, maa
hier zijn straten waar percei
van tachtig, negentig procent
uitzondering zijn. „Holbeek is
maar Harehills is helemaal niks
de 28-jarige Janette Westbui
wijst naar Round Grove, de arn
ge straat waar ze samen me
vriend David Walters (38) woon t
„Kijk om je heen, hier kom t
niemand voor zijn plezier? Ja,
hebben een socialistisch gem i
bestuur. Al jaren. Maar voor m
aan de onderkant van de i
ving, voor mensen zoals wij, d(
niks. Als je eenmaal in Ha'
woont, kom je er ook niet mêe
Thatcher, Major, het is allema 1
pot nat. En onder Tony Blair
het ook geen haar beter", zegt 2
bitterd.
Het aanbod om in de pub
wat te drinken nemen zij err
vriend met beide handen a
haar tandeloze mond aan he
met witte wijn zet, zegt ze:
vijf kinderen, ze zijn allemaal bi
moeder. En nou ben ik in ver I
ting van de zesde. Die wil ik z<
voeden. Als het me lukt."
De popgroep Oasis komt 27 november n
een Europese tournee.
Ml opmuziek is sinds het ein
de van de jaren vijftig een van de
grootste export-producten van
het Verenigd Koninkrijk. Belang
rijker dan de vraag waarom dat zo
is gekomen - de verspreiding van
de Engelse taal draagt er zeker toe
bij - is de vraag waarom Britse
pop vooral zo Brits klinkt.
Chris Barber leidt tegenwoordig
een tamelijk schamel bestaan, dat
hem in de regel eens in de twee
jaar naar Nederlandse schouw
burgen brengt. Maar de grote
man van de Britse trad-jazz was
vóór de opkomst van The Beatles
zó populair dat hij tournees
maakte door hel land waar hij
zijn muzikale inspiratie vandaan
haalde. In de Verenigde Staten
was Barber een van de weinige
blanken die zich in de getto's
waagde. Hij diepte er oude
gospel- en bluesplaten op, ont
dekte er de bijbehorende arties
ten en haalde hen naar Europa:
Sister Rosetta Tharper, Muddy
Waters, Otis Spann, Memphis
Slim, Brownie McGhee Sonny
Terry, Louis Jordan en Jimmy
Cotton kwamen allemaal dankzij
de thans flink kalende trombonist
naar Engeland. Niet John Mayall
of Alexis Korner maakte de jeugd
rijp voor elektrische blues, maar
Barber.
Ik moet er nu aan denken om
dat ik The Rolling Stones zie spe
len in Chicago, the Windy C/l)'die
een van zijn meest schamele
avenues naar Muddy Waters heeft
vernoemd. Hier speelden Mick
Jagger en Keith Richards in een
van de velé clubs die de bluesstad
bij uitstek telt met Muddy samen.
Jagger had er zorgvuldig zorg voor
gedragen dat het optreden werd
verfilmd, maar The Glimmer
Twins hadden al hun charme no
dig om naast de ebbenhouten,
onverstoorbare, hoogst authentie
ke Waters overeind te blijven. Een
hoochie coochie man ben je niet
zomaar.
Eigenlijk is de blues veel dank
verschuldigd aan de Engelsen.
The Stones, Eric Clapton, Brian
Auger, Eric Burden, Long John
Baldry, zelfs Rod Stewart en Reg
Dwight (Elton John in een vorig
leven) hebben de blues en blues
artiesten in leven gehouden. Aan
vankelijk door te imiteren. Ste
wart zong als een kopie van Ray
Charles, Clapton luisterde naar
Albert King en Richards speelde
iedere solo van Chuck Berry ach
terstevoren.
Met de blues is eigenlijk de be-
langrijkste wortel van de populai
re muziek genoemd, die in Euro
pa Engeland voorop respect
en navolging kreeg. De overige
roots-genres als soul, gospel, rock
'n roll, skiffle, jugmusic, country
en surf werden wel bewonderd en
zelfs opgezogen, maar vooral an
ders verwerkt. Vanaf de late jaren
vijftig ontstond al een fenomeen
waarbij vooral in Engeland (dat
de Amerikaanse zwarte cultuur
veel meer omarmd had dan ande
re delen van Europa dat hadden
gedaan) geografische, sociolo
gische en demografische invloe
den herkenbaar werden in de uit
oefening van popmuziek. Op zich
was dat niets vreemds: ook in de
Amerikaanse blues zijn country-
blues, Mississippi Deltablues,
Chicago Blues en de St. Louis
sound heel verschillende genres.
THE MUPPET SHOW
Nieuw was wel dat de Engelsen
eigenlijk net zoals de zwarte
Amerikanen voor heneigen,
inheemse invloeden verwerkten
in hun populaire muziek. Sommi
ge daarvan zijn duidelijk herken
baar en liggen ook voor de hand.
Zo is er bij de Britten een duidelij
ke hang merkbaar naar de voor
oorlogse music-hall. Een vorm
van entertainment die de rest van
de wereld misschien het beste
kent als de revuevorm waarin The
Muppet Show van wijlen Jim
Henson wordt gepresenteerd: een
liedje, een dansje, een sketch, een
duet. Deze vorm van entertain
ment bestaat in Engeland al sinds
de tweede helft van de achttiende
eeuw. De manier waarop Ray Da-
vies van The Kinks zijn Lola be
zingt, of de wals- en polkatempi
die Paul McCartney of Blur soms
voor hun ballads (The Fool on
The Hill) gebruiken, hebben hier
alles mee te maken.
Dan is er nog de grote zangtra
ditie van het Britse volk: commu
nity singing. Het is niet toevallig
dat twee van de internationaal
meest geliefde voetbalchants af
komstig zijn uit de Engelse pop:
'We Are The Champions' van
Queen en 'You'll Never Walk Alo
ne' van Gerry Marsden zijn voor
beelden van de verwerking van
deze traditie; ze zijn de neerslag
van een warm 'wij tegen de rest
van de wereld'-element.
VOLKSMUZIEK
Een derde voedingsbron laat zich
afleiden uit de Britse volksmu
ziek. De pentatoniek (muzikaal
toonsysteem) van An English
Country Garden dringt ver door in
de Britse pop, veel verder dan de
folkstromingen groot zijn ge
weest. Schreven de Stones niet
'I'm just sittng on a Fence'?
Echoot bij Ian Anderson, Richard
Thompson, Cat Stevens, Robert
Wyatt en vele anderen niet de
pastorale schoonheid van de ver
meende groene Engelse country
side door? XTC, een band die aan
het eind van de jaren zeventig,
begin jaren tachtig de megastatus
binnen handbereik had, liet zich
bij de vervaardiging van het al
bum 'Mummer' leiden door een
oud-Keltisch gebruik van het ver
kleden en het maskeren van ge
zichten, enigszins vergelijkbaar
met soortgelijke gebruiken in on
ze carnavalstraditie.
Een verhaal over de eigen as
pecten van de Britse pop kan niet
worden geschreven zonder te wij
zen op de grote rol die vooral The
Beatles hebben gespeeld en nog
altijd spelen (bijvoorbeeld in de
Britpop: Blur en Oasis). In het
fraaie overzichtswerk 'Revolution
in the Head' ontrafelt socioloog
Ian MacDonald de samenhang
tussen de maatschappelijke ver
anderingen in de jaren zestig en
de revolutionaire sprong voor
waarts die The Beatles wisten te
bereiken bij de vervaardiging van
opnameprocessen. Dat laatste
kwam er op neer dat een opna
mestudio niet langer werd gezien
als een bandrecorder, maar werd
ontwikkeld tot een zelfstandig in
strument dat grote gevolgen had
voor de sound die je wilde berei-
Dat hoefde niet 'psychedelisch'
uit te pakken, maar het had in elk
geval wel die uitwerking op de
luisteraar. Al voor 'Sgt. Pepper's
Lonely Hearts Club' Band (1967)
waren Lennon en McCartney met
tape-loops in de weer: luister
maar eens naar Tomorrow Never
Knows van het album Revolver.
Daarin klinken de theorieën van
goeroes als Timothy Leary, Aldous
Huxley, het Tibetaanse Doden
boek door, naast de invloed van
LSD en zbrgen om wereldwijze
ontwikkelingen.
PUNKREVOLUTIE
In een niet minder voornaam
boek, 'England's Dreaming", be
licht Jon Savage de punkrevolutie
van de jaren 1976-1979, en de di
recte gevolgen ervan. Die hele be
weging maakte duidelijk dat de
klassenmaatschappij in Engeland
nog altijd bestond en dat muziek
eigenlijk net zo'n drijfveer was om
aan je lot te ontsnappen als een
carrière in het professionele voet
bal of boksen. Die drang van de
onderbuik van de samenleving zie
je terug in het asociale, of mo
dieus onaangepaste gedrag van
de Oasïs-broertjes Noel en Liam
Gallagher. Zij blijven niet alleen
trouwe fans van de volksclub
Manchester City, maar slaan zich
zonder reserves op de borst voor
prestaties die voor een belangrijk
deel zijn bijeengejat.
Ook in de nieuwste Britse pop
stromingen triphop, drum and
bass, de Bristol Sound schuilen
elementen die typisch Brits zijn,
om het even of ze te danken zijn
aan veelvuldig computergebruik
of elektronica. Het zal in de genen
zitten. Premier Tony Blair is zeer
verschillend van zijn voorganger
John Major, maar ook hij stuurt
zijn kinderen naar een private
school. Volgens Robert Wyatt, ooit
drummer bij The Soft Machine,
tegenwoordig een equivalent van
Simon de Pilaarheilige, schuilt de
reden van dat alles in het onver
mogen van de Britten om hun ei
gen gevoelens echt serieus te ne
men. „In dit land worden mensen
gedwongen laf te zijn en iets an
ders te doen dan wat ze willen."
Maar goed dat de Britten zo'n
goed ontwikkeld gevoel voor hu
mor hebben. Maar ook dat is ein
dig. Ray Davies van The Kinks
raadde zijn collega en fan Damon
Albam van Blur aan daar reke
ning mee te houden: 'Because hu
mour change once you get on that
plane at Heathrow and land at
JFK."
